Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] z2.04_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Danuta Szczepaniak
Pomaganie osobie niepełnosprawnej w korzystaniu
z ofert edukacyjnych, kulturalnych, sportowych
i turystycznych 346[02].Z2.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr Ewa Goliszek
dr Andrzej Niesporek
Opracowanie redakcyjne:
inż. Tomasz Sułkowski
Konsultacja:
mgr Hanna Całuń
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[02].Z2.04
„Pomaganie osobie niepełnosprawnej w korzystaniu z ofert edukacyjnych, kulturalnych,
sportowych i turystycznych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
asystent osoby niepełnosprawnej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Hierarchia potrzeb osoby niepełnosprawnej 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Oferty edukacyjne, kulturalne, sportowe i turystyczne skierowane
do osób niepełnosprawnych 13
4.3. Pomoc osobom niepełnosprawnym w korzystaniu z ofert edukacyjnych,
kulturalnych, sportowych i turystycznych 23
5. Sprawdzian osiągnięć 28
6. Literatura 32

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu pomagania osobie
niepełnosprawnej w korzystaniu z ofert edukacyjnych, kulturalnych, sportowych
i turystycznych.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych
celów kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań otwartych. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
– literaturę.

4
Schemat układu jednostek modułowych
346[02].Z2.01
Organizowanie wsparcia
społecznego
346[02].Z2
Człowiek niepełnosprawny
w rodzinie i środowisku
346[02].Z2.02
Realizowanie potrzeb
osoby niepełnosprawnej
w zakresie wykorzystania
czasu wolnego
346[02].Z2.05
Wspieranie osoby
niepełnosprawnej w załatwianiu
spraw urzędowych
346[02].Z2.03
Stosowanie wraz ze
specjalistami wybranych
form terapii zajęciowej
346[02].Z2.04
Pomaganie osobie niepełnosprawnej
w korzystaniu z ofert edukacyjnych,
kulturalnych, sportowych
i turystycznych

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− określać psychofizyczne i społeczne mechanizmy funkcjonowania człowieka,
− określać znaczenie komunikacji w relacjach między ludźmi,
− charakteryzować wzorzec asystenta osoby niepełnosprawnej,
− określać psychologiczne aspekty udzielania wsparcia,
− planować i organizować pracę asystenta,
− wykorzystywać dostępne zasoby materialne i niematerialne dla potrzeb
niepełnosprawnego,
− nawiązywać kontakt z osobą niepełnosprawną i jej otoczeniem,
− stosować zasady obowiązujące w pielęgnowaniu osoby niepełnosprawnej,
− przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
– zidentyfikować i określić potrzeby edukacyjne, kulturalne, sportowe i turystyczne
podopiecznego,
– zidentyfikować i określić postawy społeczeństwa wobec podopiecznych,
– zidentyfikować i określić ograniczenia i możliwości podopiecznego do udziału
w różnych formach aktywności,
– wskazać możliwości integracji osób niepełnosprawnych w społeczeństwie,
– rozpoznać zainteresowania podopiecznego w zakresie wskazanych ofert,
– zastosować zasady etyczne w kontakcie z podopiecznym.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Hierarchia potrzeb osoby niepełnosprawnej
4.1.1. Materiał nauczania
Wszyscy odczuwamy wspólne potrzeby biologiczne, rozwojowe, społeczne, kulturowe.
Jednocześnie każdy człowiek ma swoje potrzeby indywidualne, na które wpływ ma poziom
indywidualnego rozwoju w każdej dziedzinie. Każdy człowiek jest niepowtarzalny w swoim
rozwoju fizycznym, poznawczym, psychospołecznym i kulturowym. Na indywidualną
świadomość człowieka oddziałują także interakcje ze środowiskiem społecznym, bowiem
zarówno potrzeby indywidualne (jednostkowe) jak i społeczne zaspokajane są w interakcji ze
środowiskiem (rodzinnym, rówieśniczym, sąsiedzkim itp.).
Potrzeby społeczne to te, które odczuwają członkowie wielu różnych grup społecznych
i o których społeczeństwo sądzi, że w ich zaspokojeniu muszą jednostce dopomóc instytucje
publiczne np. potrzeby edukacyjne, ochrony zdrowia, potrzeby powołania instytucji
leczących narkomanów.
Aby poznać człowieka należy poznać i zrozumieć hierarchię jego potrzeb. W literaturze
istnieje wiele definicji potrzeb i równie wiele ich klasyfikacji.
Najczęściej autorzy określają potrzebę jako „brak czegoś wprowadzający jednostkę
w niepożądany stan, będący zwykle motywem do działania w kierunku zmiany tego stanu,
czyli zaspokojenia potrzeby.”
Najczęściej posługujemy się hierarchią potrzeb według Maslowa.
Na dole hierarchii znajdują się potrzeby podstawowe (niedostatku):
− potrzeby fizjologiczne (np. snu, pożywienia, przyjemności zmysłowych),
− potrzeby bezpieczeństwa (np. stabilizacji, opieki, zdrowia, ochrony przed krzywdą),
− potrzeby przynależności i miłości (miejsce w grupie, rodzina, miłość bliskiego
człowieka),
− potrzeby szacunku i uznania (niezależności, prestiżu, godności, ważności).
U góry hierarchii usytuowane są potrzeby ludzkiego rozwoju:
− potrzeby estetyczne (np. odczuwanie piękna siebie samych, otoczenia),
− potrzeby wiedzy i rozumienia (np. zdobywania wiedzy o życiu, świecie, poszukiwanie
prawdy i sensu życia),
− potrzeby samourzeczywistnienia (np. twórczości, ekspresji, realizacji siebie w różnych
rolach życiowych).
W każdym społeczeństwie występuje pewien odsetek osób, które z przyczyn
dziedzicznych, wrodzonych, w wyniku chorób, wypadków lub niewłaściwych warunków
życia nie są w pełni sprawne fizycznie lub psychicznie.
Według Światowej Organizacji Zdrowia osoby niepełnosprawne to osoby o naruszonej
sprawności psychofizycznej, powodującej ograniczenie funkcjonalne sprawności lub
aktywności życiowej w stopniu utrudniającym pełnienie właściwych dla nich ról
społecznych.
Definicja niepełnosprawności przyjęta w polskim prawie: „Niepełnosprawną jest osoba,
której stan fizyczny (lub) psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub
uniemożliwia wypełnienie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z przyjętymi normami
prawnymi i społecznymi.”
Rodzaje niepełnosprawności:
1. Niepełnosprawność sensoryczna:
a) osoby niewidome i słabo widzące,

8
b) osoby niesłyszące i słabo słyszące
c) osoby głuchoniewidome.
2. Niepełnosprawność fizyczna:
a) osoby z uszkodzonym narządem ruchu,
b) osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych.
3. Niepełnosprawność psychiczna:
a) osoby umysłowo upośledzone z niepełnosprawnością intelektualną,
b) osoby psychicznie chore i z zaburzeniami osobowości i zachowania.
4. Niepełnosprawność złożona, gdy występuje więcej niż jeden rodzaj niepełnosprawności
np. osoba niewidoma z upośledzeniem umysłowym.
Ograniczenia spowodowane niepełnosprawnością
Brak wzroku powoduje:
− niemożność odbierania wrażeń wzrokowych, które są podstawą przebiegu spostrzeżeń
i postępu myśli,
− ograniczenie możliwości uczestniczenia w możliwościach życiowych,
− ograniczenie samodzielności,
− zmniejszenie możliwości rozwinięcia własnej osobowości,
− utrudnienia w orientacji przestrzennej i społecznej,
− zubożałe doznania uczuciowe, ogranicza możliwość uczenia i przystosowania
społecznego przez naśladownictwo,
− ograniczone zaspokojenie potrzeb psychicznych,
− uczucie osamotnienia,
− blokadę potrzeb poznania, niezależności, samodzielności,
− ograniczenie swobody ruchu,
− występowanie stanów frustracyjnych.
Najdotkliwszą konsekwencją głuchoty jest izolacja społeczna i osamotnienie.
Problemy związane z niepełnosprawnością ruchową obejmują różnorodne aspekty życia
człowieka – od niedostosowania środowiska zewnętrznego do problemów jednostki.
Niemożność zaspokojenia wielu potrzeb, zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa i niezależności
może powodować stany stresowe i frustracyjne.
Osoby niepełnosprawne intelektualnie mogą wykazywać zaburzenia w kontaktach
interpersonalnych, wyrażające się nieumiejętnością odpowiadania na kontakt, inicjowania go,
mogą występować u nich cechy autystyczne.
Można obserwować również zaburzenia koncentracji uwagi, nadpobudliwość
psychoruchową lub zahamowania. Reakcje emocjonalne mogą być nieadekwatne do siły
bodźca, słabo wyrażane lub może występować labilność emocjonalna.
Często też obserwuje się zaburzenia procesu lateracji, wyrażające się jego opóźnieniem.
Zaburzenia osobowości i emocji mogą być jedną z przyczyn zachowań antyspołecznych
i innych form patologicznego zachowania.
Niepełnosprawność powoduje upośledzenie wszystkich, do pewnego stopnia, obszarów
życia człowieka. Zakres konsekwencji zależy od rodzaju niepełnosprawności, stopnia
uszkodzenia danego narządu i wieku osoby niepełnosprawnej. Przyjmuje się, że w procesie
przystosowania do życia z niepełnosprawnością istotną rolę odgrywają czynniki
psychologiczne i społeczne, abstrahując od wszechobecnego aspektu medycznego
i ograniczeń organizacyjno-instytucjonalnych. Z psychologicznymi następstwami
nierozerwalnie związane są następstwa społeczne. Długotrwałe np. zablokowanie potrzeb,
zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa, niezależności, poczucia własnej wartości, samorealizacji
wyzwala stany stresowe, frustracyjne, lęki. Nieprawidłowy natomiast stosunek do siebie
i własnej sytuacji, do innych ludzi, życia i do świata, poczucie niewydolności, często winy
i wstydu, obawa przed osobami obcymi i ich ewentualnie niekorzystnymi reakcjami może

9
przyczyniać się do stopniowego wycofywania się z życia społecznego. Niektórzy mają
poczucie krzywdy, co wiąże się z uczuciem osamotnienia, społeczną izolacją. Takie
nastawienie człowieka niepełnosprawnego do życia staje się źródłem barier w aktywności
społecznej. Towarzyszące bowiem osobie niepełnosprawnej cierpienie fizyczne i psychiczne
sprzyja ucieczce w głąb siebie.
Potrzeby osoby niepełnosprawnej:
1. Potrzeba akceptacji przez rodzinę i otoczenie oraz pewność, że są oni z niej zadowoleni.
Procesowi akceptacji osoby niepełnosprawnej przez najbliższą rodzinę towarzyszą duże
opory wewnętrzne – trudno się im pogodzić z niepełnosprawnością. Stopień
upośledzenia, rodzaj choroby mają duży wpływ na to, jak rodzina patrzy na inwalidztwo.
Z kolei wychowanie dziecka niepełnosprawnego jest czynnikiem decydującym o tym,
jak będzie rozwiązywać swoje problemy, jak przystosuje się do swojej
niepełnosprawności.
2. Potrzeba kontaktów z rówieśnikami zarówno sprawnymi jaki niesprawnymi. Otwartość
rodziny na takie kontakty służy rozwojowi psychicznemu i społecznemu.
3. Potrzeba opieki, pomocy z równoczesnym zapewnieniem samodzielności. Zaspokajana
być może jedynie przy pozytywnej postawie rodzicielskiej, nie wyręczającej osoby
niepełnosprawnej w wykonywaniu wszystkich czynności lub nadmiernie wymagającej.
Pozostawienie pewnych obszarów samodzielności, czy to w czynnościach dnia
codziennego, czy w decyzjach wspierać będzie jego możliwości.
4. Potrzeba niezależności – uszanować należy potrzebę niezależności i wspierać dążenia do
uniezależnienia się od opiekunów – rodziców pod jakimś względem, przy uwzględnieniu
możliwości osoby niepełnosprawnej.
5. Potrzeba uznania – mimo inności, odmienności osoba niepełnosprawna potrzebuje
uznania dla siebie samego okazywanego przez najbliższych, opiekunów. Uznanie to
może wyrażać się w chwaleniu nawet najdrobniejszych osiągnięć, w budzeniu pewności,
że osoba niepełnosprawna jest dla nich ważna z tego powodu, że po prostu jest.
Realizacja tych potrzeb pełni szczególną rolę w rewalidacji psychicznej i społecznej.
Szczególne znaczenie ma dla niego przekonanie, że jest przez rodziców kochane. Od tego
przekonania zależy jego poczucie własnej wartości, stosunek do otoczenia, a także
perspektywy dalszego rozwoju.
Przyczyny niezaspokojenia potrzeb
Istnieją okoliczności uniemożliwiające zaspokojenie danej potrzeby wszystkim ludziom.
Są to przeszkody bezwzględne np. brak miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych
uniemożliwia zaspokojenie potrzeb materialnych, psychicznych i społecznych. Inne
przeszkody mają charakter względny, to znaczy nie do pokonania dla tych, którzy:
a) są nieprzystosowani,
b) nie potrafią zmienić stylu (sposobu) zaspokojenia danej potrzeby,
c) łatwo rezygnują.
Przeszkody względne można podzielić na:
a) przeszkody nie do pokonania przez daną jednostkę, a więc dla niej bezwzględne,
b) przeszkody nie do pokonania bez zmiany postawy, stylu, obiektu lub życiowej sytuacji,
przy czym ta zmiana jest w zasadzie możliwa.
Skutki niezaspokojenia potrzeb psychospołecznych:
− dominanta niezaspokojonej potrzeby,
− wyparcie ze świadomości,
− zaspokojenie w wyobraźni,
− fiksacja – sztywny upór,
− rezygnacja,
− antyspołeczne wypaczenie osobowości,

10
− choroby (np. somatyczne, nerwice),
− uzależnienia.
Analiza potrzeb i oczekiwań podopiecznego oraz możliwości ich zaspokojenia
w środowisku ukazuje przebieg transakcji między jednostką a środowiskiem. Analizie
poddawane są:
A. Środki zaspokajania potrzeb związane z:
− potrzebami przetrwania,
− potrzebami bezpieczeństwa,
− potrzebami przynależności i miłości,
− potrzebami szacunku i uznania.
B. Aspiracje i możliwości ich zaspokojenia:
− chęci i życzenia,
− dostępne możliwości,
− bariery możliwości.
C. Osobiste możliwości i oczekiwania:
− zakres możliwości intelektualnych, emocjonalnych, behawioralnych,
− oczekiwania i wymagania ludzi znaczących,
− oczekiwania klienta w stosunku do siebie.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak definiujemy potrzeby?
2. Jaki jest podział potrzeb człowieka zdrowego wg Maslowa?
3. Jakie są rodzaje niepełnosprawności?
4. Jak określamy potrzeby człowieka chorego?
5. Jakie są przyczyny niezaspokojenia potrzeb?
6. Jakie są skutki niezaspokojenia potrzeb?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie opisu przypadku dokonaj analizy niezaspokojonych potrzeb
podopiecznego i wskaż ich skutki.
Opis przypadku:
Pan Michał ma 24 lata, jest osobą z upośledzeniem słuchu. Jest absolwentem technikum
o kierunku informatyka, nigdzie nie pracuje. Biegle posługuje się językiem migowym. Jest
samodzielny w zakresie samoobsługi, samodzielnie porusza się po mieście. Mieszka
z rodzicami. Wolny czas spędza przed komputerem. Marzy o pracy i dalszej nauce. Chciałby
też mieć kontakt z osobami pełnosprawnymi. W miejscowości, w której mieszka działa klub
sportowy i Warsztaty Terapii Zajęciowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) określić niezaspokojone potrzeby Pana Michała,
3) wskazać skutki niezaspokojenia tych potrzeb,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy na forum grupy,
5) uczestniczyć w dyskusji ukazującej skutki niezaspokojenia potrzeb w różnych obszarach
życia podopiecznego.

11
Wyposażenie stanowiska pracy:
− papier,
− przybory do pisania,
− poradnik dla ucznia,
− literatura z punktu 7 Poradnika dla nauczyciela,
− komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Przedstaw hierarchię potrzeb osoby w wieku 12 lat niepełnosprawnej intelektualnie.
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym określania potrzeb człowieka
zdrowego i niepełnosprawnego,
2) określić potrzeby podopiecznego i przedstawić ich hierarchię,
3) zaprezentować grupie, na przykład w postaci plakatu, wyniki pracy.
− papier,
− przybory do pisania,
− literatura wymieniona w punkcie 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Dokonaj rozpoznania niezaspokojonych potrzeb osób niepełnosprawnych.
1) zapoznać się z artykułem bądź opisem sytuacji (problemu) osoby niepełnosprawnej, np.
upośledzonej umysłowo, głuchej, niewidomej itp.,
2) zapoznać się z informacjami na temat danego rodzaju niepełnosprawności,
3) wziąć udział w dyskusji w grupie prowadzącej do rozpoznania potrzeb bohatera artykułu,
opisu,
4) zaprezentować na forum całej grupy efekty pracy i uzasadnienie przyjętego rozwiązania,
5) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia prowadzącego do scharakteryzowania potrzeb
różnych grup osób niepełnosprawnych.
− opisy przypadków,
− artykuły poświęcone problemom osób niepełnosprawnych,
− papier A4,
− przybory do pisania.

12
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie potrzeby? ¨ ¨
2) określić potrzeby człowieka zdrowego wg Maslowa? ¨ ¨
3) podać rodzaje niepełnosprawności? ¨ ¨
4) określić potrzeby człowieka chorego? ¨ ¨
5) podać przyczyny niezaspokojenia potrzeb? ¨ ¨
6) wymienić skutki niezaspokojenia potrzeb? ¨ ¨

13
4.2. Oferty edukacyjne, kulturalne, sportowe i turystyczne
skierowane do osób niepełnosprawnych
Osoby niepełnosprawne mają takie same potrzeby i aspiracje jak osoby pełnosprawne,
jednak często napotykają na nierówności i dyskryminację w dostępie do rynku pracy, ofert
kulturalnych, sportowych, turystycznych i innych. Proces integracji z Unią Europejską niesie
za sobą wiele zmian.
Jednym z głównych celów UE jest usunięcie wszelkich barier, które utrudniają osobom
z niepełnosprawnością pełne uczestnictwo w życiu społecznym i zawodowym, a także
podejmowanie szeregu inicjatyw i strategii na rzecz osób niepełnosprawnych.
„(…)Obecna cywilizacja, krąg wartości, w którym żyjemy, wymaga, by człowiek –
niezależnie od swej kondycji psychofizycznej – mógł realizować własne zamiłowania,
talenty, pożytkować swą wiedzę i umiejętności w szerokim kontekście społecznym. Nasze
wzajemne relacje z ludźmi weryfikuje nasz stosunek do słabszych, dotkniętych ułomnościami
czy schorzeniami. Jeśli zdrowym zabraknie serca, cierpliwości, łagodności, determinacji
w ułatwianiu codzienności osobom niepełnosprawnym, to system fundamentów scalających
społeczeństwo będzie zagrożony”.
Osoby niepełnosprawne z racji swoich ograniczeń nie mogą w pełni uczestniczyć
w życiu społecznym i zawodowym. Stały przyrost liczby osób niepełnosprawnych wymaga
przejścia od stosowanej głównie polityki wspomagania, do strategii opartej na wzmacnianiu
zasobów własnych i potencjału osób niepełnosprawnych, co pozwoli zwiększyć aktywność
osób niepełnosprawnych, zarówno w sferze społecznej, jak i zawodowej.
W 1991 roku został utworzony Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych (PFRON), którego głównym celem jest finansowanie i realizacja zadań
z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej na rzecz dorosłych osób z orzeczonym
stopniem niepełnosprawności oraz dzieci i młodzieży ze stwierdzonymi dysfunkcjami.
Działania te służą kompleksowej poprawie sytuacji osób niepełnosprawnych. PFRON ustala
strategie i zadania priorytetowe, ogłasza konkursy, rozdziela środki finansowe na zadania
realizowane przez jednostki samorządów wojewódzkich, powiatowych i gminnych.
Ostatnio priorytetem jest realizacja programów ukierunkowanych na rynek pracy
i wspieranie procesu rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oraz programów
służących aktywnemu uczestnictwu osób niepełnosprawnych w życiu społecznym,
w kulturze, sporcie i rekreacji, w tym działań informacyjnych oraz służących wyrównaniu
różnic między regionami. PFRON finansuje programy rządowe takie jak „Junior”, „Student”,
„Pegaz”, „Partner” i inne oraz dofinansowuje zakłady aktywności zawodowej. Ze środków
PFRON, przekazywanych do powiatów, finansowane są warsztaty terapii zajęciowej,
dofinansowywane są turnusy rehabilitacyjne, sprzęt rehabilitacyjny. Środki te
wykorzystywane są również na likwidację barier architektonicznych, na sport, kulturę
i rekreację.
Niesieniem pomocy osobom niepełnosprawnym zajmują się również liczne organizacje
pozarządowe. Na szczeblu lokalnym i regionalnym powstają różne stowarzyszenia i fundacje,
które stawiają sobie za cel uaktywnienie osób niepełnosprawnych i ich integrację ze
społeczeństwem. Sposobem na realizację tych celów jest organizowanie imprez sportowo-
-kulturalnych, turystycznych i edukacyjnych. Rozwiązywanie problemów społecznych przy
stałym współdziałaniu z organizacjami pozarządowymi prowadzi do osiągnięcia lepszych
wyników tańszym kosztem, co pozwala państwu i samorządom oszczędniej i bardziej
racjonalnie wydatkować środki budżetowe przeznaczone na sferę socjalną. Należy również

14
podkreślić ogromną rolę organizacji pozarządowych w tworzeniu poczucia solidarności
społecznej i odpowiedzialności za kształtowanie warunków i jakości życia – przynajmniej we
własnej wspólnocie lokalnej. Organizacje pozarządowe odgrywają tu dużą rolę
w kształtowaniu i realizowaniu zasad tworzenia partnerstwa na rzecz rozwiązywania
problemów społecznych. Mają też różnorodną, opartą na solidnych podstawach wiedzę
merytoryczną, a jednocześnie łatwo przystosowują swoje działania do sytuacji. Przyjęcie
w 2003 r. ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jest również
odzwierciedleniem ważnej funkcji, jaką w ostatnim dziesięcioleciu pełnią organizacje
obywatelskie.
Oferty skierowane do osób niepełnosprawnych można podzielić na:
− edukacyjne,
− kulturalne,
− sportowe,
− turystyczne.
Oferty edukacyjne to zintegrowane przedszkola i szkoły, studia, kursy, szkolenia
umożliwiające niepełnosprawnemu większą aktywizację zawodową, podnoszenie
kwalifikacji, rozwijanie swoich talentów, podnoszenie sprawności intelektualnych.
Oferty kulturalne to konkursy, wystawy, imprezy kulturalne, plenery, festiwale służące
aktywnemu uczestnictwu osób niepełnosprawnych, ale również zwiedzanie muzeów, pobyty
w teatrze, kinie, filharmonii.
Oferty sportowe to zawody, festyny, turnieje, olimpiady specjalne organizowane na skalę
regionalną, ogólnokrajową i międzynarodową, mistrzostwa kontynentalne, mistrzostwa
świata, paraolimpiady.
Oferty turystyczne to wycieczki, rajdy, obozy pozwalające na wyjście z domu osobom
niepełnosprawnym i poznanie różnych ciekawych miejsc.
Z przeprowadzonych badań wynika, że istotnym czynnikiem, rzutującym na możliwości
skorzystania przez osoby niepełnosprawne z różnych form pomocy, jak też determinujących
efektywność tego wsparcie, jest poziom wykształcenia osób niepełnosprawnych. Co druga
osoba niepełnosprawna w Polsce posiada wykształcenie co najwyżej podstawowe, 19,2%
wykształcenie średnie zawodowe, a tylko 4% legitymuje się wykształceniem wyższym.
Dlatego niezmiernie ważnym jest realizowanie inicjatyw i programów umożliwiających
podejmowanie kształcenia osobom niepełnosprawnym. Osoby niepełnosprawne na każdym
z etapów przygotowania zawodowego mogą wspólnie uczyć się z osobami pełnosprawnymi.
Jest to realizacja idei edukacji dla wszystkich, zgodnie z którą, wszędzie tam, gdzie jest to
możliwe, osoby niepełnosprawne powinny kształcić się w ramach zwykłych systemów
edukacyjnych. Skuteczność takiego kształcenia warunkowana jest jednak wieloma
czynnikami, w tym: postawami personelu pedagogicznego i postawami osób
pełnosprawnych, kompetencjami nauczycieli z zakresu pedagogiki i rehabilitacji, w tym
zawodowej, dodatkową pomocą dydaktyczną w ramach programu nauczania, niekiedy
w postaci wsparcia z zewnątrz (tak zwany osobisty asystent), a nade wszystko dostępnością
obiektów szkoleniowych (bariery architektoniczne), stosownym wyposażeniem w środki
dydaktyczne i pomoce techniczne, zaopatrzeniem osób niepełnosprawnych w sprzęt
i urządzenia ortopedyczno-rehabilitacyjne oraz środki pomocnicze. Czynniki te są najczęściej
swoistymi ograniczeniami dostępności osób niepełnosprawnych do ich kształcenia się na
poziomie średnim i wyższym.
Szeroko rozpowszechnioną formą pomocy osobom niepełnosprawnym w aktywizacji
zawodowej i społecznej są warsztaty terapii zajęciowej (WTZ). W ramach warsztatów
działają różne sekcje, które tworzy się w zależności od potrzeb i zainteresowań
podopiecznych. Osoby niepełnosprawne mają możliwość przygotowywać przedstawienia

15
i spektakle teatralne. W zajęciach tych mogą brać udział osoby niepełnosprawne
intelektualnie, z ograniczoną sprawnością ruchową, osoby niewidome.
W warsztatach terapii zajęciowej odbywają się także zajęcia muzyczne, podczas których
uczestnicy mają możliwość słuchania i poznawania muzyki, ale sami też wykonują znane
i lubiane utwory muzyczne. Uczestnikami takich zajęć mogą być osoby z różnymi rodzajami
niepełnosprawności, poza osobami niesłyszącymi i głuchoniemymi.
Zajęcia plastyczne prowadzone w WRZ to rysunek, rzeźba, malarstwo. Mogą w nich
uczestniczyć niepełnosprawni z wszystkimi rodzajami niepełnosprawności, chociaż dla osób
niewidomych najbardziej odpowiednie będzie rzeźbiarstwo, na przykład w glinie.
Swoimi osiągnięciami uczestnicy Warsztatów Terapii Zajęciowej mogą się pochwalić na
regionalnych lub ogólnokrajowych, cyklicznych imprezach, takich jak: Festiwale Twórczości
Artystycznej Uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej, Integracyjne Festiwale Piosenki
i Teatru, Ogólnopolskie Spotkania Artystyczne. Niepełnosprawni mają okazję zaprezentować
tam swój dorobek artystyczny w dziedzinie muzyki, teatru, tańca, plastyki, co gwarantuje ich
aktywne uczestnictwo w życiu kulturalnym. Spotkania takie mają charakter integracyjny,
jego odbiorcami są zarówno osoby sprawne jak i osoby niepełnosprawne.
Warsztaty stanowią formę uaktywnienia zawodowego osób niepełnosprawnych oraz
mają na celu przygotowanie do podjęcia w przyszłości zatrudnienia. Najliczniejszą grupę
osób korzystających z warsztatów terapii zajęciowej są osoby niepełnosprawne intelektualnie
z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. Warsztat jest placówką pobytu dziennego
o charakterze niezarobkowym. Warsztaty terapii zajęciowej są przeznaczone również dla
osób z innymi rodzajami niepełnosprawności jak uszkodzenia słuchu, wzroku
i niepełnosprawnością wynikającą z wad fizycznych. Warsztaty terapii zajęciowej są
lokalizowane w prawie każdej większej miejscowości, jeśli istnieje taka potrzeba.
Udział osób niepełnosprawnych w kulturze to także zwiedzanie muzeów, oglądanie
wystaw, pobyty w kinie, teatrze, na koncertach. Uczestniczyć mogą w nich wszystkie osoby
niepełnosprawne, ale pod pewnymi warunkami:
− obiekty te są przystosowane dla osób niepełnosprawnych ruchowo,
− znajdą się osoby, które potrafią w sposób plastyczny opowiedzieć o wystawie osobie
niewidomej, na przykład asystent osoby niepełnosprawnej.
Osoby niewidome mogą korzystać z bibliotek fonicznych, słuchać książek na kasetach,
lub skanować je w komputerze wyposażonym w syntezator mowy.
Twórcze uczestnictwo osób niepełnosprawnych w kulturze to przede wszystkim sztuka
nieprofesjonalna. Obejmuje ona twórczość amatorów, którzy kopiują lub imitują wielką
sztukę oraz tych osób, których działalność twórcza stoi poza odwzorowywaniem tradycji. To
twórczość artystów świadomie i samodzielnie poszukujących prawd i wartości
uniwersalnych.
Najważniejszymi strukturami, które realizują zajęcia sportowe są kluby. Celem ich
działań jest rehabilitacja ruchowa i społeczna poprzez sport. Wśród priorytetów znajduje się
także integracja zawodników zdrowych z niepełnosprawnymi. Zawodnicy reprezentują klub,
kraj na mistrzostwach Świata, Europy i Paraolimpiadach. Kluby organizują turnieje
i zgrupowania sportowe dla osób niepełnosprawnych. W większości ludzie pomagający
niepełnosprawnym działają na zasadzie wolontariatu.
Sportem dla osób z niepełnosprawnością zajmują się różne organizacje, między innymi
Fundacja Aktywnej Rehabilitacji, której podstawą działania jest upowszechnianie różnych
form aktywności ruchowej. Niepełnosprawni mogą uprawiać różne dziedziny sportu. Dla
osób niepełnosprawnych ruchowo szeroko rozwinięte są sporty uprawiane na wózkach, takie
jak: koszykówka, szermierka, tenis stołowy, tańce na wózkach. Działają sekcje
lekkoatletyczne, pływackie, szachowe, warcabowe. Istnieją również kluby rowerowe dla osób

16
niewidomych lub słabowidzących. Przejażdżki odbywają się na rowerach dwuosobowych,
gdzie osoba widząca spełnia rolę przewodnika, osoba za zaburzeniami wzroku siedzi z tyłu.
W 2003 roku powstał Polski Związek Żeglarzy Niepełnosprawnych, którego mottem jest
„Zróbcie nam miejsce, nie patrzcie wrogo, niepełnosprawni i chcą, i mogą”. Związek ma
swoją siedzibę w Giżycku, tam rozgrywane są Mistrzostwa Polski Żeglarzy
Niepełnosprawnych i rozgrywki Pucharu Polski Żeglarzy Niepełnosprawnych. Tam też,
odbywają się szkolenia, pozwalające osobom niepełnosprawnym zdobyć patenty żeglarskie.
Załogi łodzi składają się z osób pełno i niepełnosprawnych.
Organizowanie turystyki stanowi aktywne formy spędzania wolnego czasu poprzez
wyjazdy poza miejsce zamieszkania lub wędrówek w celach krajoznawczych. Mogą to być
wycieczki autokarowe, wędrówki piesze lub na wózkach dla osób niepełnosprawnych
ruchowo, wyjazdy na wczasy.
Stowarzyszenia działające na terenie danych miejscowości organizują różne imprezy
integracyjne o charakterze kulturalno-sportowym.
Tabela 1. Przykładowy projekt imprezy o charakterze kulturalno-sportowym
Nazwa: Integracyjny Majowy Festyn Rodzinny „Jak Dobrze Być Razem”
Całkowity koszt projektu: ..........
Data rozpoczęcia i zakończenia: 20.04.2007-5.06.2007............
Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu:
Projekt będzie skierowany do mieszkańców naszego miasta i gmin ościennych, ale przede
wszystkim dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Tak dużo mówi się o integracji osób
niepełnosprawnych, ale namacalnie tego nie widać, dlatego chcemy aby rodziny, które
mają i żyją z osobą niepełnosprawną w ten dzień były razem, nie czuli się samotni,
trędowaci, aby wyszli do ludzi i razem się bawili. Chcemy pokazać, że osoby
niepełnosprawne są takimi samymi ludźmi jak my. Poprzez plakaty i audycje radiowe
zamierzamy dotrzeć do mieszkańców naszego miasta. W ramach festynu odbędzie się
szereg atrakcji, między innymi warsztaty muzyczne prowadzone przez członków zespołu
muzycznego, występy młodzieżowej orkiestry, konkursy piosenki, konkurs plastyczny
i recytatorski, prezentacja dorobku kulturalnego osób niepełnosprawnych. Chcemy także
najmłodszych wprowadzić w magiczny świat bajki poprzez zaproszenie artystów – postaci
bajkowych i udział w akcji „cała Polska czyta dzieciom”. W trakcie festynu będą się także
odbywały rozgrywki sportowe i regaty kajakowe, pokaz psów policyjnych, pokaz straży
pożarnej. Na zakończenie wystąpi zespół muzyczny.
Cele projektu:
1. Prezentacja umiejętności artystycznych mieszkańców naszego miasta.
2. Upowszechnienie inicjatyw kulturalnych.
3. Wzmocnienie obywatelskiego uczestnictwa w inicjatywach przeprowadzanych
przez organizacje pozarządowe i samorządowe.
4. Wdrażanie dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie do aktywnego
spędzania wolnego czasu.
5. Wewnętrzna integracja stowarzyszeń działających na rzecz osób
niepełnosprawnych.
6. Integracja osób pełno i niepełnosprawnych.

17
Beneficjenci projektu:
Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodziny oraz mieszkańcy
miasta.
Planowane rezultaty:
1. Integracja osób niepełnosprawnych i pełnosprawnych.
2. Wdrażanie osób niepełnosprawnych i ich rodzin do uczestnictwa w kulturze.
3. Wzmacnianie więzi rodzinnych.
4. Nawiązanie pozytywnych relacji pomiędzy osobami pełno i niepełnosprawnymi.
Przebieg projektu:
Rodzinny festyn odbędzie się w niedzielę 3.06.2007 r
26.04-30.04 – zaproszenie zespołów muzycznych prowadzących warsztaty muzyczne
i muzykujących,
1.05.-8.05 – wysłanie zaproszeń do stowarzyszeń zajmujących się osobami
niepełnosprawnymi
15.05-20.05 – rozwieszenie plakatów na terenie miasta informujących o festynie,
22.05-30.05 – ostateczne przygotowania do festynu
3.06 – festyn
4.06-5.06 – rozliczenie imprezy
Program festynu:
12.00 – rozpoczęcie,
12.30-13.00 – występ młodzieżowej orkiestry,
13.00-14.00 – prezentacja dorobku artystycznego osób niepełnosprawnych,
13.00-16.00 – zabawy sportowe i regaty kajakowe, grilowanie.
14.00 – inauguracja akcji „Cała Polska czyta dzieciom”.
17.00 – rozdanie nagród,
17.30 – zakończenie festynu.
Wpływ ofert kulturalnych, edukacyjnych, sportowych oraz turystycznych na rozwój
jednostki
Dostęp osób niepełnosprawnych do udziału w życiu zawodowym i społecznym ma
działania rehabilitacyjne. Pojęcie rehabilitacji określa ustawa o rehabilitacji społecznej
i zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, określająca funkcjonowanie całego
systemu rehabilitacji osób niepełnosprawnych w Polsce. Rehabilitacja oznacza tu zespół
działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych,
szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym
udziale osób niepełnosprawnych, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania,
jakości życia i integracji społecznej.
Ogromną rolę w tak pojętej rehabilitacji odgrywa szereg placówek takich jak: dzienne
centra aktywności, zespoły terapeutyczno-rehabilitacyjne, domy pomocy społecznej,
środowiskowe domy samopomocy.
Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych
Znaczenie pracy zawodowej dla osób niepełnosprawnych można oceniać z różnych
punktów widzenia, w tym: leczniczego, psychologicznego i zawodowego. Celowo
i stopniowo dobrana oraz systematycznie prowadzona praca może stanowić jedną z metod
leczenia. Podczas pracy osoba niepełnosprawna uruchamia swoje umiejętności, zdolności,
sprawności i nawyki, zwiększając w ten sposób odporność na sytuacje trudne, wynikłe
z procesu pracy oraz łagodzi lęk przed nowymi zadaniami, na nowych stanowiskach.

18
Uświadamia sobie również w pracy własną wartość, co pozwala akceptować jej swoją
niepełnosprawność, a pośrednio także wpływać na kształtowanie nowej osobowości
pracowniczej, niezbędnej do ponownego włączenia się w życie zawodowe i społeczne.
Nadzieję na poprawę jakże trudnej sytuacji osób niepełnosprawnych w obszarze
zatrudnienia i integracji społeczno-zawodowej dają te instytucje i agendy rządowe oraz
samorządowe, których środki są w znacznej mierze przeznaczane na przykład na zachęty
ekonomiczne dla tych instytucji i zakładów, które zatrudnią bezrobotne osoby
niepełnosprawne, a także na finansowe wsparcie zakładów pracy chronionej oraz dla osób
niepełnosprawnych podejmujących indywidualną działalność gospodarczą. Pozostaje więc do
rozwiązania kwestia fachowego przygotowania osób niepełnosprawnych do wykonywania
pracy zawodowej, by skutecznie mogły one sprostać wymaganiom i konkurencyjności
wolnego rynku.
Aktywność twórcza osób z niepełnosprawnością
Aktywność to również twórcza obecność. Pozwala ona rozwijać w sposób harmonijny
różne sfery psychiki, zaspokaja potrzeby kulturowe człowieka. To również pozytywne
integracyjne przenikanie osoby niepełnosprawnej ze społeczeństwem, sposobność dzielenia
się przeżyciami, możliwość łagodzenia przykrych stanów fizycznych i psychicznych, okazja
do rekreacji i zabawy. Twórcza obecność umożliwia pokazanie się, daje szansę na
samorealizację. Uświadamia potencjalne możliwości, budząc tym samym zaufanie do siebie.
Stanowi znaczący czynnik psychologiczny w poszukiwaniu i odkrywaniu prawdy o sensie
życia, określenia swego miejsca i roli w zastanej rzeczywistości. Uprawianie sztuki, dzięki jej
wielorakim wartościom, wzbogaca życie duchowe osób niepełnosprawnych. W procesie
usprawniania osób niepełnosprawnych sztuka pełni również inne funkcje, takie jak:
oczyszczająca, korygująca i kompensacyjna. Właśnie sztuka jest niezbędnym sposobem
osiągania równowagi między organizmem, a środowiskiem w krytycznych momentach życia
człowieka. Kontakty ze sztuką umożliwiają rozładowanie napięć i niepokojów. Aktywność
twórcza to sprawdzony sposób radzenia sobie ze stresem czy załamaniem. Kompensacja
przez sztukę umożliwia częściowe zrekompensowanie braków realnego życia, zaspokojenie
niezrealizowanych pragnień i potrzeb. Nabiera szczególnego znaczenia dla osób
z niepełnosprawnością, pomagając im w poznaniu zjawisk niedostępnych w bezpośredniej
obserwacji. Twórcze wyrażanie natomiast, wymagając różnych form aktywności fizycznej
i umysłowej, przyczynia się do podtrzymania u osoby niepełnosprawnej odporności
psychicznej, pobudzania procesów psychicznych, motywacji. W aktywności twórczej osoba
niepełnosprawna odzwierciedla swoje uczucia, stany emocjonalne, potrzeby. Poznanie zaś
dzieł sztuki, stworzonych przez inne osoby, zwiększa potencjał mądrości życiowej, pozwala
wszechstronniej orientować się w rzeczywistości, a tym samym tworzyć płaszczyznę
porozumienia między ludźmi, dając osobom niepełnosprawnym szansę przezwyciężenia
osamotnienia i poczucia odrębności.
Zasadniczo rodzaj ekspresji uzależniony jest od rodzaju niepełnosprawności. Obok
ekspresji słownej, znaczącą rolę w wyrażaniu przeżyć, uczuć osób z niepełnosprawnością na
przykład wzrokową odgrywają formy muzyczne. Muzyka jest także użyteczna w przypadku
osób z zaburzeniami mowy. Daje sposobność dzielenia się przeżyciami, redukuje napięcia,
nadpobudliwość i pasywność Dla osób z niepełnosprawnością słuchową, mających trudności
w komunikowaniu się i samorealizacji, twórczość plastyczna, sztuka użytkowa jest
najbardziej odpowiednia. Malarstwo, rysunek, grafika przyczyniają się do eliminowania
zaburzeń funkcji manualnych, stąd chętnie podejmowane są jako forma usprawniania
fizycznego osób z dysfunkcją narządów ruchu. Posługiwanie się na przykład ustami lub
stopami (co jest bardzo często praktykowane przez artystów z niepełnosprawnością
motoryczną), podjęcie decyzji o takim, a nie innym sposobie posługiwania się narzędziem,

19
w sytuacji, gdy zostaną wykorzystane wszelkie "naturalne" możliwości wykorzystania rąk,
wiąże się z wieloma następstwami natury warsztatowej.
Organizowanie kultury umożliwia osobom niepełnosprawnym korzystanie z dóbr
dziedzictwa narodowego. Jest ambitną formą spędzania wolnego czasu o szerokich walorach
poznawczych i kształcących.
Sport osób niepełnosprawnych
Sport dla niepełnosprawnych stanowi bardzo ważny element w życiu, ponieważ jest
odskocznią od zmagania się z codziennością. Pozwala na lepsze dostosowanie swojej
niepełnosprawności do realiów życia. Przy okazji treningu wyzwala się siłę woli, a co
najważniejsze usprawnia organizm.
Upowszechnianie sportu służy podnoszeniu i nabywaniu sprawności fizycznej przez
osoby niepełnosprawne. Sport jako element zdrowego stylu życia chroni zdrowie i ogranicza
przyczyny i skutki niepełnosprawności.
Turystyka osób niepełnosprawnych
Osoby niepełnosprawne, mimo swoich ograniczeń, nie powinny siedzieć w domach.
Naukowo udowodnione jest korzystne oddziaływanie rehabilitacyjne turystyki, jednakże
poziom uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turystyce jest niedostateczny ze względu na
różnego rodzaju bariery. Podróżowanie i turystyka jest jednym z przywilejów socjalnych
wszystkich obywateli Unii Europejskiej. Szacuje się jednak, że wiele milionów
Europejczyków nie wyjeżdża na wakacje, przede wszystkim ze względu na koszty. Dla osób
niepełnosprawnych wiele ofert turystycznych, nie tylko z tego powodu jest niedostępnych.
Zapotrzebowanie na przyjazne niepełnosprawnym oferty turystyczne jednak zwiększa się
z roku na rok. Przemysł turystyczny zaczął dostrzegać liczną grupę społeczną, jaką stanowią
niepełnosprawni. Jedną ze skutecznych strategii zwiększania dostępności ofert turystycznych
dla osób z niepełnosprawnością jest lepsze promowanie i informowanie niepełnosprawnych
o istniejących już ośrodkach przystosowanych do ich potrzeb.
Organizacja sportu, kultury, turystki i edukacji odgrywa istotną rolę w procesie
rehabilitacji osób niepełnosprawnych oraz we włączaniu tych osób w nurt życia społecznego.
Działania, te zwiększając aktywność osób z niepełnosprawnością, przyspieszają proces
integracji społecznej. Udział osób niepełnosprawnych w korzystaniu z wyżej wymienionych
ofert pozwala im na:
− wyjście z izolacji społecznej,
− usamodzielnienie się i likwidacji związanej z nadmiernym uzależnieniem się od innych,
− rozwój intelektualny,
− przezwyciężenie własnej niepewności i niepełnosprawności,
− podwyższenie samooceny i wiary we własne możliwości,
− podnoszenie własnej sprawności fizycznej i psychicznej,
− podwyższanie kwalifikacji zawodowych umożliwiających podjęcie pracy,
− zdobywanie umiejętności pokonywania trudności w zdobywaniu pracy i kontaktach
osobami pełnosprawnymi,
− kształtowanie umiejętności autoprezentacji i kreowania własnej osoby.
Organizowanie imprez i spotkań kulturalnych i sportowych jest z korzyścią zarówno dla
osób pełno jak i niepełnosprawnych. Korzyści wynikające z tych imprez to:
− integrowanie środowiska osób niepełnosprawnych z lokalną społecznością,
− wyrobienie tolerancji i akceptacji wobec osób niepełnosprawnych,
− wyłonienie i promowanie talentów wśród osób niepełnosprawnych,
− propagowanie zdrowej rywalizacji,
− pozyskiwanie nowych przyjaźni,
− promowanie aktywności ruchowej,
− okazja do zabawy,

20
− spotkania z przyjaciółmi,
− trening sportowy jako sposób przywracania sprawności fizycznej.
Imprezy edukacyjne, kulturalne, sportowe, turystyczne spełniają funkcje:
− rekreacyjne – umożliwiają wytchnienie i odpoczynek od pracy; poprzez zapobieganie
przemęczeniu służą ochronie zdrowia,
− adaptacyjne i integracyjne – pozwalają na przystosowanie do nowych warunków
zarówno niepełnosprawnego jak i społeczeństwo, pozwalają na zmianę postaw,
− rozwojowe – rozwijanie własnej osobowości.
Pozwalają na:
− rozwijanie zainteresowań i zamiłowań,
− zaspokajanie pragnień twórczych,
− udoskonalanie się w wybranej dziedzinie wiedzy i sztuki.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jakie znasz sposoby wyrównywania szans dla osób z ograniczoną sprawnością?
2. Jaki jest podział ofert skierowanych do osób niepełnosprawnych?
3. Jakie znasz oferty edukacyjne i kulturalne dla osób niepełnosprawnych?
4. Jakie znasz oferty sportowe i turystyczne?
5. Jaki wpływ mają oferty edukacyjne, kulturalne, sportowe i turystyczne na rozwój
osobowości jednostki?
6. Jakie korzyści wynikają z udziału w imprezach kulturalnych, sportowych, turystycznych
i edukacyjnych?
7. Jakie są funkcje ofert kulturalnych, edukacyjnych, sportowych oraz turystycznych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządź wykaz klubów sportowych działających w Twoim miejscu zamieszkania
i zapoznaj się z ich ofertami. Oceń, które zajęcia można polecić osobom niepełnosprawnym,
z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
1) sporządzić wykaz klubów sportowych działających w swojej miejscowości
2) zapoznać się z sekcjami działającymi na ich terenie,
3) zorientować się czy mają oferty skierowane do osób niepełnosprawnych,
4) dokonać oceny prowadzonych zajęć pod kątem przydatności dla osób z różnymi
rodzajami niepełnosprawności,
5) wnioski przedstawić na forum grupy.
− papier,
− przybory piszące.

21
Ćwiczenie 2
Korzystając z Internetu lub telefonu sporządź listę ofert biur podróży skierowanych do
osób niepełnosprawnych.
1) wyszukać w Internecie lub przy pomocy telefonu biura podróżny mające w swojej
ofercie propozycje turystyczne dla osób niepełnosprawnych ,
2) określić jakie warunki panujące w oferowanych ośrodkach (bariery architektoniczne,
możliwości dojazdu),
3) ocenić, które z ofert będą odpowiednie dla osób z różnymi rodzajami
niepełnosprawności,
− komputer z dostępem do Internetu,
− telefon,
− arkusze papieru,
Ćwiczenie 3
Na podstawie opisu przypadku określ rodzaj zajęć dla podopiecznego.
Opis przypadku
Podopieczny w wieku 19 lat jest osobą ze znacznym upośledzeniem wzroku.
W miejscowości, w której mieszka działają Warsztaty terapii Zajęciowej, które prowadzą
zajęcia artystyczne (malarstwo, rzeźba, fotografia), muzyczne i teatralne.
1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) dokonać analizy zainteresowań podopiecznego,
3) wskazać zajęcia odpowiednie dla jego niepełnosprawności,
4) swoje propozycje przedstawić na forum grupy,
5) wziąć udział w dyskusji podsumowującej ćwiczenie.
− źródła informacji dotyczącej upośledzenia wzroku,
− papier,
− mazaki.
Ćwiczenie 4
Określ ofertę Warsztatów Terapii Zajęciowej działających w Twojej miejscowości.
1) odwiedzić Warsztaty Terapii Zajęciowej w swojej miejscowości,
2) zapoznać się z rodzajami zajęć tam prowadzonych,

22
3) dokonać oceny prowadzonych zajęć pod kątem przydatności dla osób z różnymi
rodzajami niepełnosprawności,
− papier,
− przybory piszące.
Ćwiczenie 5
Określ w jaki sposób korzystanie z ofert edukacyjnych, sportowych, turystycznych
wpływa na rozwój osobowości jednostki.
1) zapoznać się z ofertami edukacyjnymi, sportowymi i turystycznymi.
2) przedstawić znaczenie określonych ofert na rozwój osobowości osoby niepełnosprawnej,
3) wnioski przedstawić na forum grupy,
− papier,
− przybory piszące,
− poradnik dla ucznia.
1) zidentyfikować i określić potrzeby podopiecznego w zakresie korzystania
z ofert edukacyjnych, sportowych, kulturalnych i turystycznych? ¨ ¨
2) wymienić instytucje zajmujące się pomocą osobom niepełnosprawnym
w korzystaniu z ofert? ¨ ¨
3) określić wpływ ofert na rozwój osobowości podopiecznego? ¨ ¨
4) określić funkcje ofert kulturalnych, edukacyjnych, sportowych
i turystycznych? ¨ ¨
5) określić wpływ ofert na integrację osób pełno i niepełnosprawnych? ¨ ¨

23
4.3. Pomoc osobom niepełnosprawnym w korzystaniu z ofert
edukacyjnych, kulturalnych, sportowych i turystycznych
Osoby niepełnosprawne każdego dnia stają przed niezwykle skomplikowanym zadaniem
„włączania się” w nurt normalnego życia. Wykonywanie czynności dnia codziennego przez
ludzi zdrowych, sprawnych odbierane jest najczęściej przez nich samych jako coś tak
oczywistego, żeby nie powiedzieć banalnego. Te same natomiast czynności, którym muszą
stawić czoło osoby niepełnosprawne, urastają do rangi problemu. Droga osób
niepełnosprawnych do „normalnego” życia nie jest łatwa. Napotykane na co dzień
przeszkody w postaci utrudnień architektonicznych, komunikacyjnych, informacyjnych, czy
też psychologicznych, prawnych, ekonomicznych i społecznych dezorganizują im dojście do
samodzielności, rozpoczęcia satysfakcjonującego życia.
Bariery psychologiczne – trudności w zaakceptowaniu sytuacji związanej z niepełną
sprawnością. Opóźniają one podejmowanie procesu rehabilitacji i obniżają jego efekty. Mogą
polegać na mechanizmie zaprzeczania albo wycofania. Łączą się z załamaniem, utratą
nadziei, rezygnacją.
Bariery społeczne – wszelkiego rodzaju negatywne reakcje środowiska społecznego
w różny sposób okazywane: niechęć, wrogość, obojętność. Prowadzą w konsekwencji do
ograniczenia kontaktu z osobami niepełnosprawnymi, do ich izolacji i stanowią główny
czynnik procesów adaptacyjnych i integracyjnych. Ograniczenie barier społecznych wymaga
długotrwałego procesu edukacji społeczeństwa w celu zmiany stereotypów i postaw
wiążących się z niepełnosprawnością.
Bariery architektoniczne – wszelkie bariery utrudniające poruszanie się osoby
niepełnosprawnej w terenie lub w mieszkaniu i jego najbliższym otoczeniu (schody,
szerokość drzwi, wielkość pomieszczeń). Likwidacja barier architektonicznych wymaga
przestrzegania prawa budowlanego. Choć wymaga nakładów finansowych stanowi istotny
element oddziaływania na postawy społeczne, zwraca uwagę także na trudności osób
niepełnosprawnych.
Bariery komunikacyjne – wszelkie bariery utrudniające przemieszczanie się
niepełnosprawnego na większe odległości (niedostosowane środki lokomocji, podjazdy do
przystanków). Powadzą w konsekwencji do izolacji osoby niepełnosprawnej i rezygnacji
z uczestnictwa w życiu społecznym.
Rolą asystenta osoby niepełnosprawnej jest pomoc podopiecznemu w korzystaniu
z ofert kulturalnych, sportowych, turystycznych i edukacyjnych.
Aby pomóc osobie niepełnosprawnej asystent powinien najpierw przeprowadzić wywiad
i poznać podopiecznego, jego możliwości, zainteresowania, marzenia. Powinien go zachęcić
do rozwijania swoich możliwości, talentów, czy to będzie muzyka, taniec, malarstwo, teatr,
czy sport. Każda osoba ma ukryte talenty tylko trzeba mu pomóc w ich rozwijaniu, aby
nabrał pewności siebie i uwierzył, że może tego dokonać.
Pomoc asystenta powinna polegać na zapoznaniu się z ofertami dostępnymi w miejscu
zamieszkania osoby niepełnosprawnej lub w pobliżu, dokonaniu selekcji ze względu na
znaczenie jakie mogą one mieć dla jej podopiecznego, jakie dają możliwości rozwijania jego
zainteresowań. Powinien również zwrócić uwagę na bariery, szczególnie architektoniczne.
Asystent osoby niepełnosprawnej po zapoznaniu się z dostępnymi ofertami powinien
pomóc podopiecznemu w dotarciu do tego miejsca. Jeżeli zachodzi potrzeba dojazdu,
zapewnić środek lokomocji. Nie zawsze istnieje możliwość dojazdu publicznym środkiem
komunikacji. Można wtedy zorganizować środek transportu przystosowany dla potrzeb

24
niepełnosprawnych, chociaż często napotykamy tu na bariery finansowe. Wiele grup
samopomocowych organizuje dla swoich podopiecznych środki transportu pozwalające im
ma dojazd na przykład na warsztaty terapii zajęciowej. Znalezienie takiej grupy powinno
także należeć do zadań asystenta.
Zachowanie społeczeństwa w stosunku do osób niepełnosprawnych
Świat jest urządzony przede wszystkim dla ludzi pełnosprawnych, ludzi, którzy stają się
najczęściej sztywni i skrępowani, kiedy przyjdzie im spotkać osoby niepełnosprawne.
Niechęć wobec niepełnosprawnych przejawia się głównie w postaci stereotypów,
piętnowania oraz konkretnych postaw negatywnych. Te pokutujące stereotypy, mity
i tradycyjne uprzedzenia są często wynikiem braku wiedzy o potrzebach, możliwościach
i trudnościach osób niepełnosprawnych. W świadomości społecznej długo funkcjonowało
i nadal po części funkcjonuje, przekonanie o potrzebie otaczania opieką i wsparciem osób
niepełnosprawnych jako tych chorych, słabszych, nieporadnych. Badania sondażowe
przeprowadzone przez TNS OBOP wskazują, iż ankietowani uważają, że osoby
niepełnosprawne generalnie mogą się czuć ludźmi gorszej kategorii, którzy posiadają
niedostateczne wsparcie ze strony państwa, instytucji, a także ze strony samego
społeczeństwa, w postaci ciągle funkcjonujących uprzedzeń i stereotypów. Jednocześnie
uważa się, iż niepełnosprawni powinni być otwarci na świat i w pełni uczestniczyć w życiu
społecznym, na przykład w postaci podejmowania, w miarę możliwości, pracy zawodowej,
nauki i kształcenia zawodowego.
Niepełnosprawność rozpoznawana jest przez otoczenie społeczne jako stan niepożądany.
Dlatego też społeczeństwo nie zawsze skłonne jest pomagać osobom niepełnosprawnym,
gdyż często nieświadomie wywołują one u innych ludzi niepokój, budzą skojarzenia, że
mógłby ich spotkać podobny los. Ograniczenia sprawności, dysfunkcje i defekty postrzegane
są jako odchylenia od normy, sam kontakt z osobami chorymi i cierpiącymi może
powodować często uczucie zakłopotania i bezradności, gdyż zwykle niewiele można zrobić
lub powiedzieć.
Ostatnio dostrzega się tendencje do zmiany tych zachowań oraz wzrost tolerancji
i zrozumienia dla osób niepełnosprawnych. Zawdzięczamy to kreowaniu postaw równości
i akceptacji przez osoby tworzące różnego rodzaju stowarzyszenia, fundacje, grupy
samopomocowe. Za sprawą tych organizacji odbywają się imprezy kulturalne, sportowe,
turystyczne z udziałem osób niepełnosprawnych i pełnosprawnych. Pozwala to na
dostrzeganie, że osoby niepełnosprawne potrafią przełamać wiele barier, posiadają wiele
talentów, potrafią kochać i cieszyć się z najdrobniejszych sukcesów, mają swoje pasje
i marzenia, są tacy sami jak pełnosprawni.
Imprezy kulturalne, sportowe, turystyczne poza funkcją integracyjną służą również
edukacji społeczeństwa.
Dużą rolę w dostępie do ofert odgrywają również środki masowego przekazu. Coraz
częściej w telewizji możemy oglądać programy publicystyczne dla osób niesłyszących,
tłumaczone w języku migowym. Są audycje dla osób niepełnosprawnych i o osobach
niepełnosprawnych. Transmitowane są relacje z imprez organizowanych przez fundacje
prowadzone przez znane osoby jak Anna Dymna, Ewa Błaszczyk, Dorota Stalińska, stacje
telewizyjne jak Telewizja Polsat, TVN. Radio daje możliwość słuchania muzyki, relacji
z imprez kulturalnych, słuchowisk. Stowarzyszenia działające na rzecz osób
niepełnosprawnych wydają czasopisma i biuletyny informacyjne. Przedstawiane są w nich
relacje z różnych imprez, omawiane są osiągnięcia poszczególnych instytucji prowadzących
warsztaty terapii zajęciowej, w których czynny udział biorą osoby niepełnosprawne. Takie
czasopisma pozwalają osobom niepełnosprawnym na publikowanie swoich osiągnięć.
Można z nich uzyskać wiadomości między innymi na temat Ośrodków Informacji dla Osób
Niepełnosprawnych i praw przysługujących takim osobom.

25
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jakie są bariery w dostępie do korzystania z ofert kulturalnych, edukacyjnych,
sportowych i turystycznych?
2. Jakie znasz bariery architektoniczne, kulturowe, psychologiczne?
3. Jak zachowuje się społeczeństwo w stosunku do osób niepełnosprawnych?
4. Na czym polega pomoc asystenta osoby niepełnosprawnej w dostępie do ofert?
5. Jaką rolę odgrywają środki masowego przekazu w kontekście dostępu do ofert
kulturalnych, edukacyjnych, sportowych i turystycznych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ bariery osób niepełnosprawnych w dostępie do ofert kulturalnych, edukacyjnych,
sportowych i turystycznych.
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym barier,
2) określić rodzaje barier,
3) scharakteryzować poszczególne bariery,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
– poradnik dla ucznia,
– arkusze papieru,
– przybory piszące.
Ćwiczenie 2
Sporządź wykaz obiektów i instytucji z barierami architektonicznymi w Twoim miejscu
zamieszkania.
1) określić miejsca, które mogłaby odwiedzać osoba niepełnosprawna (na przykład
poruszająca się na wózku) mieszkająca w swojej okolicy (muzeum, kino, biblioteka,
teatr, domy kultury, szkoły, przedszkola, dzienne domy pomocy społecznej, kluby
seniora, szkoły językowe),
2) przeanalizować występowanie barier architektonicznych w tych obiektach, lub ich
dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych,
3) wskazać, jakie bariery architektoniczne występują w wybranych obiektach i jakie
powodują ograniczenia dla osoby niepełnosprawnej,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,

26
− odtwarzacz video,
− rzutnik pisma,
− taclica flip-chart,
− papier,
Ćwiczenie 3
Dokonaj analizy zachowań społeczeństwa w stosunku do osób niepełnosprawnych.
1) przeanalizować w grupach zachowania społeczeństwa w stosunku do osób
niepełnosprawnych,
2) przedstawić wnioski na forum grupy,
– poradnik dla ucznia,
– arkusze papieru,
– przybory piszące.
Ćwiczenie 4
Przedstaw formy wspomagania osób niepełnosprawnych w korzystaniu z ofert
kulturalnych, edukacyjnych, sportowych i turystycznych.
1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) scharakteryzować formy wspomagania osoby niepełnosprawnej w dostępie do ofert,
w zależności od rodzaju niepełnosprawności,
3) wykonać zadanie zgodnie z poznanym algorytmem,
4) przedstawić wnioski na forum grupy,
– papier,
– przybory piszące,
– Poradnik dla ucznia.

27
1) określić bariery w dostępie osoby niepełnosprawnej do ofert
kulturalnych, edukacyjnych, sportowych i turystycznych? ¨ ¨
2) dobrać oferty odpowiednie dla podopiecznych o różnych rodzajach
niepełnosprawności? ¨ ¨
3) scharakteryzować zachowanie społeczeństwa w stosunku do osób
niepełnosprawnych? ¨ ¨
4) określić formy wspomagania osób niepełnosprawnych w dostępie do ofert
edukacyjnych, kulturalnych, sportowych i turystycznych? ¨ ¨

28
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Osoby z niepełnosprawnością sensoryczną to osoby
a) głuchonieme.
b) z uszkodzeniami układu ruchu.
c) z niepełnosprawnością intelektualną.
d) z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych.
2. Potrzeba bezpieczeństwa to potrzeba
a) snu, pożywienia.
b) sukcesu.
c) szacunku, sukcesu.
d) stabilizacji, opieki, ochrony przed krzywdą.
3. Potrzeby godności, prestiżu, niezależności należą do grupy potrzeb
a) przynależności i miłości.
b) szacunku i uznania.
c) wiedzy i rozumienia.
d) twórczości i ekspresji.
4. Bliskość fizyczna i psychiczna to elementy składowe potrzeby
a) przywiązania.
b) odczuwania.
c) szacunku.
d) eksperymentowania.
5. Bezwzględne przyczyny niezaspokojenia potrzeb osób niepełnosprawnych to
a) nieumiejętność zmiany stylu życia.
b) brak miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych.
c) łatwa rezygnacja z założonych celów.
d) niemożność zmiany sytuacji życiowej.

29
6. Oferty kulturalne, które są dostępne dla osób niewidomych to
a) zajęcia malarskie w plenerze.
b) zajęcia fotograficzne.
c) zajęcia teatralne.
d) seanse filmowe.
7. Zajęcia sportowe służą
a) podnoszeniu sprawności fizycznej.
b) propagowaniu zdrowego stylu życia.
c) integrowaniu osób pełno i niepełnosprawnych.
d) wszystkim powyższym celom.
8. Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w imprezach kulturalnych, sportowych,
edukacyjnych i turystycznych pozwala im na
a) wyjście z izolacji, podwyższenie kwalifikacji zawodowych, podniesienie sprawności
fizycznej.
b) zagospodarowanie wolnego czasu.
c) integrowanie się ze społeczeństwem.
d) zrealizowanie wszystkich powyższych celów.
9. Oferty kulturalne, edukacyjne, sportowe i turystyczne nie spełniają funkcji
a) adaptacyjnej.
b) integracyjnej.
c) rekreacyjnej.
d) doradczej.
10. Udział w zajęciach Warsztatów Terapii zajęciowej nie pozwala osobom
niepełnosprawnym na
a) pokonanie barier architektonicznych.
b) rozwijanie zainteresowań i zamiłowań.
c) spełnienie pragnień twórczych.
d) udoskonalenie w wybranej dziedzinie.
11. Barierami w dostępie osób niepełnosprawnych do ofert kulturalnych, edukacyjnych,
sportowych i turystycznych są bariery
a) architektoniczne.
b) komunikacyjne.
c) psychologiczne.
d) geograficzne.
12. Barierami psychologicznymi są
a) negatywne reakcje środowiska społecznego na osoby z niepełną sprawnością.
b) trudności w zaakceptowaniu własnej niepełnosprawności.
c) bariery utrudniające poruszanie się w terenie.
d) bariery utrudniające poruszanie się w mieszkaniu.

30
13. Do form pomocy podopiecznemu niepełnosprawnemu w korzystaniu z ofert
edukacyjnych, kulturalnych, sportowych i turystycznych nie należy
a) pomoc w dotarciu na miejsce.
b) wyszukanie ofert.
c) przygotowanie dokumentów.
d) zapoznanie się z barierami.
14. Do niekorzystnych zachowań społeczeństwa w stosunku do osób niepełnosprawnych nie
należy
a) niechęć i brak akceptacji.
b) kontrolowanie, ocenianie.
c) zakłopotanie, bezradność, lęk.
d) traktowanie osób niepełnosprawnych jak ludzi gorszej kategorii.
15. Potrzeby twórczości, ekspresji, realizacji siebie w różnych rolach życiowych to potrzeby
a) estetyczne.
b) fizjologiczne.
c) samourzeczywistnienia.
d) przynależności.
16. Osoby z niepełnosprawnością fizyczną to osoby
a) niedowidzące.
b) niesłyszące.
c) z zaburzeniami osobowości.
d) z uszkodzonym narządem ruchu.
17. Przeszkody względne, uniemożliwiające zaspokojenie potrzeb osoby niepełnosprawnej to
a) brak miejsc pracy.
b) nieumiejętność zmiany stylu życia.
c) łatwa rezygnacja.
d) niemożność zmiany sytuacji życiowej.
18. Niechęć, wrogość, obojętność środowiska w stosunku do osób niepełnosprawnych należą
do barier
a) psychologicznych.
b) społecznych.
c) komunikacyjnych.
d) architektonicznych.
19. Możliwość podjęcia pracy ma dla osoby niepełnosprawnej znaczenie
a) psychologiczne.
b) lecznicze.
c) ekonomiczne.
d) wszystkie te znaczenia.
20. Zajęcia prowadzone w WTZ, które nie będą odpowiednie dla osób z uszkodzeniami
słuchu to zajęcia
a) fotograficzne.
b) malarskie.
c) muzyczne.
d) rzeźbiarskie.

31
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...................................................................................................
Pomaganie osobie niepełnosprawnej w korzystaniu z ofert edukacyjnych,
kulturalnych, sportowych i turystycznych
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:

32
6. LITERATURA
1. Kowalik S.: Psychospołeczne postawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych. PZWL,
Warszawa 1997
2. Kwaśniewska G., Wojnarowska A.: Aktualne problemy wsparcia społecznego osób
niepełnosprawnych. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004
3. Niepełnosprawni w społeczeństwie. Postawy społeczeństwa polskiego wobec ludzi
niepełnosprawnych. Raport z badań, Warszawa 1995
4. Ochonczenko H., Nowicka A.: Potrzeby osób niepełnosprawnych w warunkach przemian
społeczno-gospodarczych. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006
Czasopisma:
− Bifron
− Nasze Forum
− Pol-Familia
− Społeczeństwo dla Wszystkich

Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] z2.04_u

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Viewers also liked

Viewers also liked (18)

Similar to Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] z2.04_u

Similar to Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] z2.04_u (16)

Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] z2.04_u