radiation dose reduction

1. BS VÕ NGUYỄN THÀNH NHÂN
BS PHAN THANH HẢI
BS NGUYỄN VĂN CÔNG

2. I TỔNG QUAN
1 Vai trò của cắt lớp điện toán (CLĐT).

5. CLĐT cho phép chẩn đoán trong chấn thương và
bệnh lý nhanh hơn, an toàn và chính xác cao
Hình ảnh CT cũng đóng một vai trò quan trọng trong
xây dựng, lập kế hoạch điều trị và theo dõi bệnh
ung thư.
Do đó số lượng chụp CLĐT tăng mạnh.

6. Chụp CLĐT chiếm một nửa trong tiếp xúc bức xạ
trong y tế.
Giảm liều bức xạ trong chụp cắt lớp điện toán phải
được ưu tiên.
Sử dụng thích hợp cho từng bệnh nhân.
Bs lâm sàng và Xquang chia sẻ trách nhiệm.
Chụp CLVT phải được thực hiện tối ưu hóa nguyên
tắc ALARA

7. II. Liều bức xạ trong chụp cắt lớp
điện toán và nguy cơ liên quan
Chỉ số liều CLĐT (CTDI vol)
Là liều xạ đưa vào bệnh nhân trong một vòng quét. Đơn
vị sử dụng là mGy.
Vận tốc di chuyển bàn phải được xem xét.
CTDIvol = CTDIw x 1/pitch
Độ dài khảo sát cũng rất quan trọng
DLP = CTDIvol · L

9. Liều cơ quan (Organ dose)
Liều hiệu quả (Effective dose)
CT* Effective dose (mSv)
Head CT 1–2
Chest CT 5–7
Abdomen CT 5–7
Abdomen and pelvis CT 8–14
Coronary CT angiography 5–15
Coronary calcium CT 1–3

10. Nguy cơ liên quan

11. Liều thấp được định nghĩa kém hơn 100 mSv.
Một số nghiên cứu cho rằng liều thấp cũng có nguy
cơ gia tăng ung thư về sau.

13. Chất lượng hình ảnh và bức xạ liều
Liều bức xạ là một trong những yếu tố quan trọng
nhất quyết định chất lượng hình ảnh CLĐT
Liều bức xạ chỉ nên được giảm với điều kiện là chất
lượng hình ảnh vẫn đảm bảo chẩn đoán

14. Mục tiêu giảm liều có thể được tiếp cận từ hai
quan điểm sau đây.
Đạt chất lượng hình ảnh cho từng kỹ thuật
chẩn đoán cụ thể, không đòi hỏi phải có độ
phân giải không gian cao hơn mức cần thiết.
Giảm liều mà không làm giảm chất lượng hình
ảnh. Nhiệm vụ này có thể được thực hiện
bằng cách tối ưu hóa hệ thống CLĐT và kỹ
thuật và xử lý dữ liệu.

15. III.CÁC CHIẾN LƯỢC GIẢM LIỀU.
• Tối ưu hóa hệ thống CT
• Phạm vị quét
• Kiểm soát cường độ tự động
• Hiệu điện thế tối ưu.
• Kiểm soát độ phân giải trong xây dựng lại và xử lý
dữ liệu
• Mô phỏng liều thấp.
• Tái tạo hình ảnh lập đi lập lại.

18. 1 Tối ưu hóa hệ thống CLĐT
Detector
Detector có lẽ là yếu tố quyết định quan trọng nhất
của hiệu suất liều của một hệ thống CLĐT
Giảm mức độ nhiễu nhằm nâng cao chất lượng hình
ảnh trong chụp CLĐT liều thấp, đòi hỏi sự tinh tế của
tất cả các linh kiện điện tử trong hệ thống detector

19. • Collimators
• Tiến bộ gần đây trong thiết kế collimator liên quan đến
việc giảm số lượng overscanning trong CT xoắn ốc
• Ngoài giải pháp phần mềm còn có giải pháp phần cứng
 chuẩn trực tự động ngăn chặn các tia X-quang không
cần thiết
• Giảm liều lên đến 40%, đặc biệt đối với cường độ cao và
phạm vi quét nhỏ

20. Bộ lọc tia định hình
Là một yếu tố quan trọng đối với hiệu suất liều của
một hệ thống CLĐT
Nhiều bộ lọc mới cho các ứng dụng lâm sàng khác
nhau, bao gồm: đầu, thân, nhi khoa và tim … đã được
sử dụng trong thế hệ CLĐT hiện đại để giảm liều bức
xạ ngoại vi.

21. 2 Phạm vi quét
• Liên quan trực tiếp đến tổng liều bức xạ bệnh nhân
• Giữ cho phạm vi quét càng nhỏ càng tốt.
• Đây có lẽ là phương pháp đơn giản nhất để giữ cho
liều thấp nhất có thể.

22. 3 Kiểm soát cường độ tự động

23. Mục đích của AEC là sử dụng mức độ bức xạ tối ưu
cho bệnh nhân để đạt được chất lượng hình ảnh tốt
để chẩn đoán

24. 4 Hiệu điện thế tối ưu.
Sử dụng hiệu điện thế thấp  giảm liều và cải thiện
chất lượng hình ảnh.
Giảm hiệu điện thế sẽ cho hình ảnh có độ tương
phản cao nhưng hình sẽ bị nhiễu (noise) nhiều hơn.
Hiệu điện thế tối ưu phụ thuộc vào kích thước bệnh
nhân và mục đính chẩn đoán cụ thể.

25. Chất lượng hình ảnh cải thiện và giảm 23% liều xạ

26. 5 Kiểm soát độ phân giải trong xây
dựng lại và xử lý dữ liệu
Việc giảm liều chủ yếu bị giới hạn bởi độ nhiễu hình
ảnh tối đa cho phép.
Xử lý dữ liệu và xây dựng lại hình ảnh là phương
pháp tối ưu có thể tạo ra hình ảnh với độ nhiễu thấp
hơn mà không bị mất các thuộc tính hình ảnh
Không những cải thiện chất lượng hình ảnh mà còn
giảm liều bức xạ.

27. 6 Mô phỏng liều thấp.
Một câu hỏi phổ
biến trong chụp
CLĐT là giảm
lượng phóng xạ
bao nhiêu mà
không bị mất
các thông tin
chẩn đoán?

28. 7 Tái tạo hình ảnh lập đi lập lại
Iris, Safire ( Siemens)
AIDR 3D Integrated ( Toshiba Aquilion One )

30. Sự phát triển mới nhất để giảm liều tự động khi
chụp CLĐT
Tái tạo hình ảnh lập đi lập lại được thực hiện với
thuật toán tái tạo tiên tiến lặp đi lặp lại trong hai
phần. Phần đầu tiên loại bỏ xảo ảnh trong dữ
liệu thô 3D. Tiếp theo là giảm hình ảnh nhiễu lặp
đi lặp lại lần thứ hai trong quá trình tái tạo hình
ảnh
Giảm lên đến 75% so với một máy CLĐT truyền
thống.

31. Chụp CLĐT ở trẻ em.

32. Giảm thiểu liều bức xạ trong chụp CLĐT nhi là đặc
biệt quan trọng.
Giảm liều bức xạ trong CLĐT nhi:
Đánh giá cẩn thận các nguy cơ và lợi ích của CLĐT
cho từng bệnh nhân
Các thông số kỹ thuật dùng cho nhi phải được thực
hiện.
Giảm mAs cho trẻ sơ sinh
Giảm hiệu điện thế (kV)

33. Chụp CLĐT tim
CT tim bao gồm một loạt các ứng dụng mới lâm
sàng:
Đánh giá của bệnh động mạch vành
Độ vôi hóa thành động mạch vành canxi điểm (calci
score)
Cầu nối
Chức năng thất
Van tim
Khả năng tồn tại / nhồi máu và tưới máu cơ tim

34. CLĐT động mạch vành đòi hỏi độ phân giảm thời
gian và không gian tốt.
ECG-gated xoắn ốc được sử dụng phổ biến trong
CT tim chủ yếu là do sự ổn định và tính linh hoạt
ECG tube-current pulsing giảm liều đến 64% mà
không bị mất chất lượng hình ảnh

37. Aquilion One 320 detector ( 640 slices ) với một dãy
detector rộng 16 cm, thiết kế này cho phép khảo sát
toàn bộ trái tim trong một vòng xoay duy nhất và một
chu kỳ tim.
Liều tia xạ và liều thuốc cản quang cực thấp (rất có
lợi cho bệnh nhân, đặc biệt là bệnh nhi).

38. - Bệnh nhân nữ, 44 tuổi, cân nặng 55 kg, đau
ngực trái và có tiền căn cao huyết áp nhẹ.
- Lượng thuốc cản quang Ultravist 55ml.
- Liều tia /CTA: 0.9mSv (Nhịp tim 60 l/p nên
chỉ chọn và phát tia cực đại tại pha tâm
trương 70-80%)

39. Động mạch vành
xuống trước trái

40. Động mạch vành phải

41. Bệnh nhân nam, 83 tuổi
Tiền căn: Tăng huyết áp, ĐTĐ2
SA tim và ECG: Rung nhĩ, TMCT
Thuốc cản quang dùng: 70ml
Liều tia xa/CTA: 2.1 mSv

43. Vôi hóa kèm xơ vữa nhẹ LAD

44. Vôi hóa kèm xơ vữa nhẹ LCX

45. IV. KẾT LUẬN
Giữ bức xạ liều thấp hợp lý có thể được (ALARA) là
nguyên tắc trong chụp CLĐT
Sự ra đời của công nghệ mới, giảm liều đáng kể
trong chụp CLĐT các nguy cơ liên quan cũng giảm,
kết quả là cải thiện hơn nữa tỷ lệ lợi ích / nguy cơ
Máy CT thế hệ mới:
Siemens: Somatoma dual score, 128 slices
Toshiba: Aquilion One, Prime, Premium …
Philip: Brilliance…

46. Referens
 1- Lifeng Yu†, Xin Liu, Shuai Leng, James M Kofler, Juan C Ramirez-
Giraldo, Mingliang Qu, Jodie Christner, Joel G Fletcher, and Cynthia H
McCollough Radiation dose reduction in computed tomography: techniques
and future perspective Imaging Med. 2009 October ; 1(1): 65–84.
doi:10.2217/ii
 2 Cynthia H. McCollough, PhDa, Andrew N. Primak, PhDb, Natalie Braunc,
James Kofler,PhDd, Lifeng Yu, PhDd, and Jodie Christner, PhD. Strategies
for Reducing Radiation Dose in CT Radiol Clin North Am. 2009 January ;
47(1): 27–40. doi:10.1016/j.rcl.2008.10.006.
 3 R. Irwan , S. Nakanishi, A. Blum AIDR 3D - Reduces Dose and
Simultaneously Improves Image Quality, Toshiba
 4 Approaches to Dose Reduction in Computed Tomography, Siemens.

47. MEDIC