1. Ctu 211
sains & teknologi dalam Islam
Minggu ke 5 &6
Bab 2: Sejarah sains & teknologi
dalam Islam
Pensyarah: Shahrina Binti Romli
017-2406097

2. Isi kandungan
1-Sains dan teknologi zaman anbiya’
2- Sains dan teknologi zaman
Rasulullah SAW
3 -Sains dan teknologi zaman kerajaan-
kerajaan Islam
4 -Sumbangan sains dan tekologi Islam
kepada peradaban dunia

3. 1-Sains & teknologi zaman
Anbiya’
1-Nabi Adam a.s
Menguasai lmu bahasa,pertanian dan
kejuruteraan besi,
2-Idris a.s.
Adalah keturunan ke enam dari Adam a.s.
mahir dalam lapangan
astronomi,perubatan,matematik dan
kejuruteraan binaan ),
3-Nuh a.s.
Adalah nabi yang ke empat selepas Adam a.s.
berkeahlian dalam kejuruteraan pembuatan
kapal,

4. 2-Sains & Teknologi Zaman
Rasulullah saw
- Kemahiran Nabi Muhammad saw dalam
bidangketatanegaraan,pentadbiran,organi
sasi dan peperangan yang turut
menjayakan misi kerasulannya pada abad
ke 7 M.

5. 4-Nabi Ibrahim a.s.
Mendalami astronomi
5-Nabi Daud a.s.
kejuruteraan besi dan pakar strategi
peperangan. Bahkn bukan sahaja mahir
dalam ilmu kerohanian dan teologi tetapi
mereka juga mempunyai kemahiran tertentu
yang menjadi mukjizat kenabian untuk
melestarikan dakwah kenabian mereka.

6. Cthnya dlm bdg pntdbiran:-{Membuat
sahifah madinah}-piagam 1 di dunia
{trdpt beberapa mslh yg prlu diselesaikn}-
bgmna nk bntu hak gol muhajirin, hub dgn
non muslim (Yahudi), penyusunn organisasi
politik & ganti rugi kehilangan nyawa &
harta}
- Rundingan dilaksanakn {Nabi selaku ketua
sbb org asing (brsifat neutral x mlebihi mne2
pihak}.

7. -Piagam ini mmpunyai 47 fasal:-
{Mempunyai 2 bahagian: fasal 1 & fasal 2}
{Bhgn 1: Fasal1 -23 & bhgn 2: fasal 24-47}
{Fasal1-23: Peraturan mngenai Muhajirin &
Ansar}
{Fasal24-47: Mmbincgkan hak & t/jwb
kabilah Yahudi di Madinah}

8. - Rasulullah saw hebat dalam
peperangan:-
- Rasul mnggunakan taktik2 tertentu :-
1-Perjanjian persahabatan musuh
Mngkaji keadaan persekitaran medan
pertempuran, mmbuat prjanjian
persahabatn dgn pihk yg akn mnghadapi
pnceroboh yg sama.
2-Menguji keimann ummat
xbgtaw jumlah anggota tentera {cth perg
bdr}

9. -Rasul tahu jumlahtentera musuh {cth tnye
tntg unta 9-10 = 900-1000 org}.
3-Taktik gerak serentak
- pasukn dbhgikn kpd 2- brisan 1 {tntra
brjalan kaki}-brisan 2 {tntra brkuda}
Kedua2nya mndpt sokongn dri pasukn
memanah yg duduk ditmpt tinggi cth
perang uhud.
4-penyamaran
-Pakai bju yg sama utk elak org kafir
membunuh baginda

10. Cth dlm peperangan:- {badr,
khandaq,uhud}
- Badr pd thun 2H, berlaku antara org Islam &
qurasyh di Makkah,
- Kemenangan brpihak kpd Islam
- Qurasy sramai 1000 org, tentera Islam hanya
lbh kurg 70 org shj.
- 70 org qurasyh telh trbunuh & 70 org yg len
ditawan
- Tentera Islam 14 org syahid.

11. Uhd
- 1 thun tlah brlalu slps badr.org quraysh x
brpuas ati & tunggu masa utk mmbls dndam.
- tentera Islam seramai 1000 org ttp 300 org
tlah brpatah balik
- prtempuran brlaku di mana pasukan
memanah nabi letakkan di atas bukit & yg
laen dibwah. Pihak musuh mltkkan snjata ttp
pasukan mmanah turun ke bawah utk
mngambil harta rampasan perang.
- Akhirnya, pihak musuh menng. Ramai yg
mati syahid. Nabi patah gigi 2 btg.

12. Zaman Nabi Muhammad saw 610 – 632 M
Era ini amat penting dalam konteks
tercetusnya budaya ilmu Islam yang
ditayangkan melalui gagasan Iqra’ yang
ditiupkan oleh al-Quran dan al-Sunnah.
-Permulaan diturunkan wahyu, sudah
dipentingkan tntg ilmu pengetahuan.

13. - Profesor S.H. Nasr menyatakan bahawa
benih spiritual yang ditanam oleh Nabi
Muhammad SAW sejak abad pertama
Islam telah membuahkan kesan zahir
dalam bidang sains dan teknologi pada
abad ke 4 dan ke 5 Islam.
- Nabi menggariskan panduan kpd
ummatnya &mmberikan contoh tauladan
yg terbaik kpd ummatnya.

14. 3-Sains & Teknologi Zaman
Kerajaan2 Islam
1-Zaman Khulafa’ al-Rasyidin 632 – 661 M :
1-Dua usaha penting dalam konteks sains dan
teknologi Islam pada era ini iaitu pertama,
perluasan wilayah Islam yang meliputi
sebahagian wilayah Romawi seperi Iskandariah
dan Parsi yang memiliki pusat-pusat sains.
2-Keadaan ini berlaku pd zaman Saidina Umar al-
Khattab r.a di mana pd zamnnya tlah berllku
prluasan wilayah di hntar gabenor2.

15. Cthnya di Mesir:-
-Penaklukan Mesir agak terkemudian krn tlah
ada cth penaklukan di Syria & iraq
-Mesir ditakluk melalui perjanjian.
-Tnh2 trus dikekalkan dlm milik
penduduk2nya & sungguh pun ramai org
byzantium yg mlarikn diri dri mesir, mrk x
byak mningglkn tanah krn mrk lbih byak
trlibt dlm prdagangan.

16. -Pgawai2 ngeri mmberi krjasama yg baik kpd
pemerintah baru.
-msalah yg dihadapi olh Amr bin al-As
gabenor Mesir slpas pnklukn ialah kekurgn
mata wang disebbkn olh pengundurn org
byzantium scr besar2an & mnjdikn sistem
cukai Mesir perlu diubah.
-mnurut sistem tersbut {cukai prlu dibyar dgn
wang mngikut keluasan tnah}
-Polisi saidina Umar ialah mnghndaki para
pegawainya mngistihar harta sblum mmgg
jwatan & slpas mningglkn jwatan.

17. • Kedua, penyerapan tradisi Parsi dan Yunani
dalam bidang pentadbiran dan peperangan
terutama pada zaman Khalifah Umar al-Khattab.
• Pada zaman Umar, pasukan tentera utk
peperangan trbhgi kpd 5 bhgian:-
1-pasukan berkuda
2-Pasukan berjalan kaki
3-pasukan perkhidmatan
4-Pasukan peninjau
5-pasukan sayap belakang

18. -{1 org ketua utk 10 tentera}, {1 leftenan utk
100 tentera}, {1 komander utk bbrapa
leftenan}.
-pd zmn ini kem2 tntra didirikn. Kem2
terbesar trdpt di Basrah, Kufah, Fustat,
Qairawan & Mansurah.
-myebbkan pembentukn pasukan tntera laut.
Serangn tentera laut Islam prtama
dilancarkan pd zaman Umar {diketuai olh
al-Ala bin al-Hadrani}.

19. -Zaman Uthman: Abdullah bin Qays Harith
{50 serangan trhdp tntera Rom}
Muawiyah & Abdullah {serangan laut ke atas
Cyprus pd 28H}.
-Senjata ialah spt {perisai, pedang, lembing,
& panah}
-Baju besi & topi besi utk tentera berkuda.

23. 2-Zaman Bani Umayyah 661-750M.
1-90 tahun pemerintahan Bani Umayyah telah
bermulanya tahap penterjemahan karya-karya
sains asing terutama dalam bidang sains amali
seperti perubatan,kimia dan astronomi terutama
pada zaman al-Walid bin Abdul Malik ( 705 –
715 M ).
2-Perluasan Wilayah Islam juga turut
mensintesiskan sains Islam dengan sains
Yunani,Parsi,India,Cina,Babylon dan Mesir.

24. 3-Pada zaman bani Umayyah ini, khalifah
al-Makmun telah mmbina sebuah pusat
pemerhatian astronomi di Gunung Qaysun
dekat Damsyiq & satu lg di Shammasiyyah
di Baghdad.
4-Berlaku prkembangan yg pesat dlm
bidang senibena, masjid2 yg indah
didirikn di Sepanyol, Iraq, Syria & Mesir.
Masjid2 pd zaman ini mmpunyai seni khat
dgn ukiran ayat2 al-Quran.

25. 5-Masjid suriah mrupakan masjid yg indah &
terbesar di Damsyiq. Masjid ini berasal drpd
gereja yg diubah suai mnjadi masjid pd zamn
khalifah alWalid bin Abdul Malik.
6-Dri segi binaan, masjidnya mmpunyai
mihrab, minbar & menara.
7-Pada zaman tersebut jugak dibina amsjid
Umawi. Masjid ini asalnya sebuah gereja &
diubah suai dgn bantuan 120 000 arkitek &
ahli binaan. {trdpt beribu2 tiang marmar &
setiap ruang masjid dihiasi emas.

26. “..Masjid Umawi..”

29. “..dulu mrk smbhyg ikut
mzhab msg2..”

30. “..dbhgn timur makam nabi
Yahya..”

32. -trdpt 600 buah lampu emas dlm masjid
Uamwi. Bandr @ kota dibina utk dijadikn
pusat pemerinthn & utk mmperthnkn
ngara dri musuh.
-Myaksikan pembinaan hospital pd zaman
khalifah al-Walid bin abd Malik di Dmsyik
pd thun 707 M. utk mrawat penyakit
kusta.

33. 3-Zaman Bani
Abbasiyyah750-1258M
1-Zaman Abbasiyah diidentitikan oleh para
sarjana sejarah sains sebagai Zaman
Keemasan Intelektual Islam disebabkan
pencapaian cemerlang pada zmn tersebut
dalam berbagai inovasi sains dan
teknologi.Antara kriteria utama era
Abbasiyah dapat diikhtisarkan sebagaimana
berikut : -

34. 1} Keunggulan polisi sains atau
naungan politik para khalifahnya
terutama al-Ma’mun (813-833 M) terhadap
para cendekiawan dan kegiatan intelektual
mereka.
- Pd zaman ini, buku2 telah ditulis & dijual olh
pnerbit. Ini mndorong kmunculan beribu2
prpustakaan yg trdiir drpd prpustakaan
umum & prsendirian. Pengasas prpustakaan
di Basrah mmberi gaji thunn kpd sarjana yg
bekerjs id situ.

35. -Di Spanyol trdpt 20 buah library utk kegunaan
awam.Perpustakaan di Cordova mmiliki
kira2 600 000 buah buku sdgkn pd waktu itu
seluruh Eropah {selain sepanyol}mgkin
hanya memiliki 10 000 buah buku shj .
-Darul Hikmah (Kaherah) diprcayai mmpunyai
2 juta buah buku. Smntara itu, prpustakaan
di Tripoli Syiria yg tlh dibakar olh tntera salib
mmpunyai 3 juta buah buku dimana 500
000 buah bku {alQuran & Tafsir}.

36. 2}Kemunculan failasuf saintis spt Jabir
bin Hayyan, Muhammad bin Musa al-
Khawarazmi, al-Kindi, al-Farabi,Ibn
Sina,Ibn Haytham, al-Biruni dan al-
Ghazzali yang mewakili kaum intelektual
masyarakat Neo-Muslim Abbasiyah yang
terbilang.
- Mereka menghasilkan pelbagai disiplin
ilmu dan metodologi sains yang
merangkumikimia,matematik,perubatan,as
tronomi,geografi,fizik,biologi,optik,
botani,zoologi dll

37. - Ibn sina, Ibn Maskawih & al-Busthi mmgang
jwatan pnting dlm perpustakaan. Rumah
mrupakan tmpt blajar juga cthnya Ibn sina
prnah mmberikan pelajaran di rumahnya pd
setiap mlm krn sibuk pd waktu pagi.
- Rumah Imam al-Ghazali juga dijadikn tmpt
menimba ilmu & biasanya rumah2 ulama
digunakn pd keadaan dharurat.
- Ahli2 akademik yg laen telah mmperluaskn &
mmperkayakan pembelajaran ilmu silam dgn
mnmbah ilmu2 baru dlm bifang sains mlalui
plbagai penemuan. Paling pnting ialah
penemuan kaedah baru penyelidikan &
penyiasatan.

38. - Madrasah2 seterusnya tlh mningkat
hingga mnjadi pusat perguruan tertinggi
@ universiti. Cth Nizhamiyyah,
Mustansiriyyah, Rasyidiyyah, al-Azhar &
beberapa madrasah yg trdapat di
Sepanyol. Ketika ini ramai yg dtg mnuntut
ilmu disini trmasukla org2 Yahudi.

39. “..al-Azhar pd thun 1880..”

40. “..universiti al-Azhar..”

43. 3}Era Abbasiyah juga telah memperkukuhkan
penginstitusian ilmu-ilmu tradisi Islam yang
bersumberkan al-Quran dan al-Sunnah.Pada
era ini muncul aliran-aliran fiqh Islam yang
berpengaruh seperti
Malikiyyah,Syafi’iyyah,Hanabilah,Ha
nafiyah dan seumpamanya.
- Demikian juga lahirnya aliran-aliran
pemikiran Islam dalam bidang tasawuf,ilmu
kalam,falsafah,sains dan berbagai bidang
pemikiran Islam yang lain.

44. 4}Tercetus penginstitusian ilmu yang meliputi
ilmu-ilmu wahyu dan rasional telah berjalan
dengan lebih bersemarak lagi dengan
kemunculan Bayt al-Hikmah sebagai pusat
penterjemahan karya-karya ilmu asing ke
dalam bahasa Arab yang menjadi wahana
kepada kebangkitan intelektual Islam yang
tiada tolok bandingnya.

45. • -Pada zaman Abbasiyyah ini, kedudukn
trtinggi juga diberikn kpd ahli Astronomi.
Cthnya:-al-Mansur, Khalifah Abbasiyyah
kedua tlah mnjadikn Nawbakht seorg ahli
astronomi brbgsa Parsi sbg teman karibnya
& juga meminta Abu Yahya al-Batriq
mntrjemahkn tulisan2 ptolemy ke dlm bhs
arab.

46. - al-Khawarizmi merupakan pakar
astronomi & beliau mnyediakan takwim
yg brtajuk “Zij al-Sindhind”. Beliau juga
menulis tntg alat “astrolab” Yunani. Alat
ini mngalami pengubahsuaian pd zaman
Abul Abbas al-Farghani & beliau juga
mrupakan ahli astronomi yg aktif pd abad
ke-9 M.

47. - Mnjelang abd ke-10 M, tokoh astronomi
yg trkenal ialh Abdul Ar rahman al-Sufi &
karyanya telah diterjemahkn dlm b.
inggeris brjudul “Figures of Stars” . Buku
itu mngndungi peta2 bintang dlm rajah &
disebarkn scr meluas.

48. 5}Kemunculan rangkaian Madaris (
madrasah-madrasah ),Universiti
Nizamiyah,observatori, universiti hospital (
bimaristan ), perpustakaan, dan kompleks
sains yang menjadi mekanisme kebangkitan
sains dan teknologi Islam.

49. 4-sumbangan sains trhadap dunia
Matematik:-
- matematik brkembng hasil dri aktiviti ahli
matematik islam mensintesiskan metodologi
matematik India, Yunani, Mesir dan
Mesopotamia.
- antra penemuan ialah titik perpuluhan,
algebra, trigonometri, & geometri.
- Tokoh2 utama bidang ialah:- ak-Kindi, al-
Biruni, Thabitbin Qurrah dll.

50. Astronomi:-
-merupakan sains kaji bintang.
-Ahli astronomi muslim telah meneruskan
tradisi astronomi Ptolemy serta tradisi Parsi
& India.
-Ahliastronomi pertama muncul pd abad ke 8
Masihi.
-Astronomi Islam telah membina balai2 cerap
@ abservatori utk melakukan pencerapan
cakerawala.

51. - Penciptaan astrolab utk mana alat tersebut
digunakan utk menentukan altitud, bintang,
matahari & planet.
- Tokoh2 utama astronomi Islam ialah al-
Farazi, al-Khawarizmi, al-Farghani, al-
Batani dll.
- Sumbangan trpenting astronomi Islam ialah
jumlah cerapan bintang & cakerawala yg
mnegatasi rekod cerapan astronomis
Yunani.

52. Perubatan:-
Sains perubatan Islam adlh hasil sintesis al-Tib
al- Nabawi @ perubatan tradisi nabi
Muhammad dgn perubatan yg berasal dari
budaya asing Yunani, Parsi, Mesir, Babylon,
China & Mesir.
-Tokoh2 perubatan Islam spt zakaria al-Razi yg
mempelajari ilmu perubatan trsebut dri
Hunanyn bin Ishaq di Baghdad.
-al-Razi mmpunyai daya analisis yg tajam tntg
gejala2 penyakit, kesan2 penyakit & cara
pemulihannya.

53. - Beliau meletakkan etika perubatan ditmpat
yg tinggi & menentang sebarang penipuan
dlm dunia perubatan.
- Beliau telah mnghasilkan 200 buah karya
perubatan & antara karya yg terkenal ialah
kitab al-Hawi, kitab al-Mansur, dan kiktab
asrar. {enseiklopedia perubatan islam yg
agung Ibn Sina}.
- -Sumbangn terbesar ialah tntg penyakit &
pemulihan campak, cacar tulen.

54. Kejuruteraan:-
- sains kejuruteraan yg dianggap olh para
cendekiawan Islam sbg sebahagian drpd
sains matematik trdiri dr dua belas sub
bidang iaitu:-
{bgunn, ukur, playaran, optik, cermin
mmbkr, mesin perang, pusat graviti,
pnggkutn bebas berat, neraca, mekanik,
industri & pertanian}

55. -kejuruteraan trgolong dlm kumpulan sains
gunaaan adlh dihubungkn dgn teori asas
rekabentuk sesuatu hasil rekaan yg boleh
mmberi khidmat kpd manusia.
-2 prinsip kejuruteraan Islam iaitu:-
1}kesetaraan {mizan}.-bermaksud bhw
tiap2 sesuatu berada dlm kedudukan yg
betul 7 bersistem
2}keseimbangan {tawazun}-brmaksud
bhw sistem itu diperlukn dlm
mengekalkan didlm kedudukn trsebut.

56. -trdpt 2 faktor knapa hasil2 karya teknologi
kejuruteraan amat berkurangan jika
dibandingkn dgn sumbangan saintis Islam
dlm bidang yg lain.
1)para jurutera Islam pada era enovasi
sains & teknologi Islam dr abad ke 8 M-
12M lbh byk mnumpukn usaha2 mrk ke
arah pnggunann teknologi yg dicipta drpd
mmpergiatkan kerja2 penulisan.

57. 2)setelah kejatuhn empayar Islam baik
diTimur @ barat byak buku2 & manuskrip
yg dihasilkan olh saintis dan jurutera
mngah. dapi kemusnahan.
-antara karya2 yg masih wujud ialah:-
1)karya2 banu Musa {kitab al-Hiyat )-
kitab pengetahuan peranti Mekanik yg
mnjelaskan tntg mesin roda pengangkut
air serta mesin utk mengisar jagung &
bijirin.

58. 2)al-Muqaddasi tlh mnerangkn tntg
mesin roda air disepanjng sg Ahwaz Iran.
3)al-Jazari pd abad ke 13 M tlh
mnghasilkan mesin pemancut cairan yg
boleh mengubah jet pancutannya scr
automatik.

59. -Para cendekiawan Islam tlh mmberi
sumbangan yg tiada tolok bandingnya kpd
tamadun & kemajuan sains & teknologi
dunia.
- Hakikat ini begitu menyerlah dgn
trdapatnya lbih drp suku juta manuskrip
karya saintis Islam yg ditemui di dlm
perpustakaan2 trbesar di dunia & msih lg
disimpan di ngara2 Islam & spanyol w/p
sbhgn besarnya tlh dimusnahkan olh pihak
tentera sepanyol & Kristian .

60. -sbhgn besar karya2 cendekiawan Islam itu
adlh tntg sains & teknologi mlgnya trdapat
pelbagai pihak yg menafikan sumbangan
para cendekiawan trsebut disebbkan
cemburu.

61. Tamat bab Dua

62. “..peace..”

63. “..Sekian..”