1. H.EL205
Ïðàêòèê 6
Òóñãàé çîðèóëàëòûí ñèíõðîí ìàøèíóóä
Òîãòìîë ñîðîíçîí ñýðãýýëòòýé ñèíõðîí ìàøèí
Ýäãýýð ìàøèí íü ñýðãýýëòèéí îðîîìîãã¿é, òîãòìîë ñîðîíçîíãîîð
ñýðãýýãäýõ áà ò¿¿íèé ñòàòîð íü æèðèéí õèéöòýé, õî¸ð áà ãóðâàí ôàçûí
áàéíà. Áàãà ÷àäëûí õºäºëã¿¿ð, áèå äààí àæèëëàõ ºíäºð äàâòàìæèéí
ãåíåðàòîðûí çîðèóëàëòààð àøèãëàíà.
Öàõèëãààí ñîðîíçîí ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð íü ðàäèàë áîëîí àêñèàë
áàéðëàëòàé òîãòìîë ñîðîíçîíòîé õèéöòýé áàéäàã áàéíà.
Ñîðîíçîí ðàäèàë áàéðëàëòàé áîë àñààëòûí îðîîìîã á¿õèé õºíäèé
öèëèíäð õýëáýðèéí ðîòîðûã èë òóéëòàé òîãòìîë ñîðîíçîíä ºìñãºäºã áàéíà.
Óã öèëèíäðò òóéë õîîðîíäûí çàâñàð õèéæ ñîðîíçîí óðñãàë áèò¿¿ðõýýñ
ñýðãèéëíý (10.7-ð çóðàã).
Àêñèàë ñîðîíçîíòîé ìàøèíû ðîòîð íü àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéíõòýé
àäèë õèéöòýé, ðîòîðûí õî¸ð ¿ç¿¿ðò öàãèðàã õýëáýðòýé òîãòìîë ñðîíçîí
áàéðëóóëñàí áàéíà. Èèì õèéöòýé ìàøèí íü 100 Âò õ¿ðòýë ÷àäàëòàé áàéíà.
Öàõèëãààí ñîðîíçîí ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð¿¿ä íü áàéíãà ñýðãýýëòòýé
áàéõ ó÷èð àñààëòûí ¿åèéí ìîìåíò íü àñèíõðîí àñààëòààñ áàãà áàéäàã.
ßêîðèéí õàðèó ¿éëäýë íü òîãòìîë ñîðîíçîíã ñóëðóóëàõ ¿éë÷ëýë
¿ç¿¿ëíý. Õàðèí àñààëòûí îðîîìîã íü ýíý ¿éë÷ëýëèéã ñóëðóóëàí ýêðàíû
¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã áàéíà.
Ýäãýýð õºäºëã¿¿ðèéí äàâóó òàë íü ñèíõðîí ãîðèìä èë¿¿ òîãòâîðòîé
àæèëëàäàã, ýðãýëò òîãòâîðòîé, ñèíôàç ãîðèìä çýðýã àæèëëàõ ÷àäâàð ºíäºð,
ýð÷èì õ¿÷íèé ¿ç¿¿ëýëò ºíäºð áàéäàã.
Öàõèëãààí ñîðîíçîí ñèíõðîí ãåíåðàòîð. Èéì ãåíåðàòîð íü öèëèíäð
õýëáýðèéí òîãòìîë ñîðîíçîí ç¿ðõýâ÷òýé ò¿¿íèé ãàäóóð îä ýñâýë õóìñ
õýëáýðèéí òóéëòàé áàéíà. Àâòîìàøèíä øóëóóòãàã÷ äèîäíû õàìò ºðãºí
õýðýãëýíý. Ñýðãýýëòèéí îðîîìîã áàéõã¿é òóë õ¿÷äýëèéã òîãòâîðæóóëàõ
áîëîìæã¿é òóë òóñãàé íýìýëò òîãòâîðæóóëàã÷ õýðýãëýíý.
Ðåàêòèâ ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð
Óã õºäºëã¿¿ðèéí ðîòîðò ñýðãýýëò áîëîí ñîðîíçîí áàéõã¿é. Õàðèí
ðîòîð íü èë òóéëòàé òóë ìàøèíä ¿¿ñýõ ðåàêòèâ ìîìåíòèéí ¿éë÷ëýëýýð
àæèëëàíà. 10.11 èëýðõèéëëýýñ ðåàêòèâ ìîìåíòèéã òîäîðõîéëáîë äàðààõ
áàéäàëòàé áîëíî.
2
m1U c 1 1
Pð = sin 2θ (10.15)
2 xq xd
Æèðèéí ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðýýñ ÿëãààòàé íü =45Î ìîìåíò õàìãèéí èõ
óòãàà àâ÷ 90Î áîëîõîä òýãòýé òýíö¿¿ áîëäîã. Ç¿ðõýâ÷ ñîðîíçîí ìàòåðèàëààð,
àñààëòûí îðîîìîãòîé õèéãäýíý. Èéì õºäºëã¿¿ð íü à.¿.ê, ÷àäëûí
êîýôôèöèåíò áàãàòàé, îâîð õàðüöàíãóé òîì áîëîâ÷ íàéäâàðòàé, ýíãèéí,
ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã

2. H.EL205
íàðèéí ó÷èð àâòîìàòæóóëàëòûí õýðýãñýë, áè÷èõ òºõººðºìæ, àóäèî
âèäåîòåõíèêò ºðãºí õýðýãëýíý.
Ãèñòåðåçèñèéí õºäºëã¿¿ð
Ãèñòåðåçèñèéí ìîìåíòèéã àøèãëàíà. Óã õºäºëã¿¿ðèéí ðîòîðò ºíäºð
÷àíàðûí ñîðîíçîí ìàòåðèàë àøèãëàíà. Ñòàòîðûí ýðãýëäýõ ñîðîíçîí îðíû
íºëººãººð ðîòîðò ¿ëäýãäýë ñîðîíçîí ¿¿ñýæ, ò¿¿íèé íºëººãººð ðîòîð
ýðãýëäýíý. Ðîòîðûã òóñãàé õàéëøààð õèéæ, âòóëêàíä ºìñãºæ ñóóëãàíà.
Ãèñòåðåçèñèéí õºäºëã¿¿ð íü çºâõºí ñèíõðîí òºäèéã¿é ìºí ñèíõðîí
ãîðèìä àæèëëàíà. Ãýõäýý ðîòîð õýò ñîðîíçëîãäîí àëäàãäàë èõýñäýã áàéíà.
Óã õºäºëã¿¿ðèéí äàâóó òàë íü õèéö õÿëáàð, äóó ÷èìýý áàãàòàé,
íàéäâàð ºíäºð, àñààëòûí ìîìåíò èõ, ñèíõðîí ãîðèìä 纺ëºí îðäîã,
õàðüöàíãóé ºíäºð à.¿.ê, àñààëòûí ã¿éäýë áàãà çýðýã áîëíî. Õàðèí ÷àäëûí
êîýôôèöèåíò áàãà, ºðòºã ºíäºð, à÷ààëàë îãöîì ººð÷ëºãäºõºä ñàâëàõ íü èõ
(àñààëòûí îðîîìîãã¿é) áàéäàã.
Àëõàìûí õºäºëã¿¿ð
Àëõàìûí (èìïóëüñûí) õºäºëã¿¿ð íü öàõèëãààí äîõèîã ºíöãèéí áîëîí
øóãàìàí îãöîì (äèñêðåò) øèëæèëò áîëãîí õóâèðãàíà. Ðîòîð íü ñýðãýýëòòýé
ýñâýë òîãòìîë ñîðîíçîíòîé ìºí ñîðîíçîíã¿é áàéäàã. Ñòàòîðûí îðîîìãèéã
èõýâ÷ëýí óäèðäàõ îðîîìîã ãýæ íýðëýõ áºãººä ýíý îðîîìãóóäàä óäèðäàõ
èìïóëüñ õýðõýí ºãñºíººñ õàìààðàí õºäºëã¿¿ðèéí ðîòîð òîäîðõîé áàéðëàë
ýçýëäýã áàéíà.
Èíäóêòîðûí ãåíåðàòîð
ªíäºð äàâòàìæèéí õóâüñàõ ã¿éäýë ãàðãàõ çîðèóëàëòòàé ìàøèí þì.
Ñèíõðîí ãåíåðàòîðûí ñòàòîð áà ðîòîðûã ø¿äýðõýã ãàäàðãóóòàé õèéäýã.
Èíãýñíýýð ñòàòîðûí îðîîìîãò ñèíóñîèä õýëáýðèéí áóñ õàðèí ëóãøñàí ö.õ.õ
èíäóêöëýãääýã. Ò¿¿íèé òîãòìîë õýñãèéã ø¿¿ðýýð ñàëãàí ºíäºð äàâòàìæòàé
õóâüñàõ ã¿éäýë ãàðãàí àâ÷ áîëíî. Ìºí ººð òºðëèéí ø¿¿ð àøèãëàí òîãòìîë
ã¿éäë ãàðãàí àâ÷ áîëîõ þì. 1-ð çóðàãò 2700 êÂÀ ÷àäàëòàé, òóðáîãåíåðàòîð
ñýðãýýõ çîðèóëàëòòàé èíäóêòîðûí ãåíåðàòîðûí çóðãèéã ¿ç¿¿ëýâ.
ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã