Ιστορία κατεύθυνσης Γ΄Λυκείου - κόμματα

1. Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας Γ΄ Λυκείου
Α. Εξωτερικός προσανατολισμός και πελατειακές σχέσεις
(1821-1843)
3. Τα πρώτα ελληνικά κόμματα (βιβλίο, σελ. 64-68)
 Το αγγλικό κόμμα
❖ Αρχηγός: Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος
❖ Υποστηρίχθηκε από προκρίτους, στρατιωτικούς, λόγιους και εμπόρους που
είχαν σπουδάσει/μείνει στη Δυτική Ευρώπη.
❖ Ιδέες: Εθνικιστικές και δημοκρατικές. Ήθελαν ένα κράτος δικαίου, που θα
εξασφάλιζε την περιουσία και τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες.
❖ Πίστευαν, από τις αρχές της δεκαετίας του 1820, πως η ίδρυση και η ασφάλεια
του ελληνικού κράτους ήταν εφικτά μόνο με τη στήριξη της Αγγλίας και πως,
με την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, το ελληνικό κράτος θα
διεύρυνε τα σύνορά του.
 Η Αγγλία πάντως, υποστήριζε σαφώς την ακεραιότητα της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας.
 Ο Μαυροκορδάτος όμως, πίστευε πως, όταν θα αρχίσει να διαλύεται η
Οθωμανική αυτοκρατορία, η Αγγλία θα αναγκαστεί να επιλέξει τη συμμαχία
(και την ενίσχυση) της Ελλάδας στην περιοχή, ώστε να εμποδίσει την επέκταση
της Ρωσίας.
 Το αγγλικό κόμμα πίστευε πως, μέχρι να γίνει αυτό, οι Έλληνες θα
πρέπει να φτιάξουν ένα ισχυρό κράτος και να περιμένουν την ευκαιρία.
❖ Οι οπαδοί του κόμματος θεωρούσαν πρότυπο εσωτερικής οργάνωσης την
Αγγλία και πρέσβευαν, από τα χρόνια του Αγώνα, ως θεμελιώδεις αρχές του
πολιτικού συστήματος το κοινοβουλευτικό αντιπροσωπευτικό σύστημα και
τη διάκριση των εξουσιών.

2. ❖ Διεκδικούσαν ακόμη:
• γραπτό σύνταγμα (αργότερα ο Μαυροκορδάτος υποστήριξε αυτό να γίνει στο
τέλος των μεταρρυθμίσεων)
• εκλογή των κοινοτικών συμβουλίων
• ανεξαρτησία της δικαιοσύνης
• ελευθερία του τύπου
• συγκρότηση εθνικού στρατού
• περιορισμό της κρατικής εξουσίας
• ατομικές ελευθερίες
• αυτοκέφαλη εκκλησία, χωρίς εξάρτηση από το Πατριαρχείο
Αφού γίνονταν τα παραπάνω, σε δεύτερο στάδιο, ήθελαν: γραπτό σύνταγμα, κράτος
δικαίου και έλεγχο των πράξεων της κυβέρνησης από τη βουλή. Γενικά ήταν ένα κόμμα
με μετριοπαθείς στόχους και μέσα.
 Το γαλλικό κόμμα
 Αρχηγός: Ιωάννης Κωλέττης
 Υποστηρίχθηκε στην αρχή από κλέφτες και αρματολούς της Στερεάς
Ελλάδας, που δε γνώριζαν από διπλωματικά παιχνίδια και υπερεκτιμούσαν τις
δυνάμεις τους. Βασικό στόχο είχαν την υλική τους αποκατάσταση, μετά το
τέλος του πολέμου.
 Όταν πέθανε ο Καποδίστριας, το κόμμα κέρδισε οπαδούς στα νησιά και την
Πελοπόννησο, κυρίως ακτήμονες, μικροϊδιοκτήτες γης ή απλούς
αγωνιστές.
 Διαφορές με το αγγλικό κόμμα:
 Τα μεσαία στελέχη του γαλλικού ήταν συνταγματικοί, που δε
συμφωνούσαν με το αγγλικό σε θέματα εσωτερικής/εξωτερικής
πολιτικής.
 Πίστευαν, αντίθετα από το αγγλικό, στην ανάγκη απελευθέρωσης του
αλύτρωτου ελληνισμού, το συντομότερο δυνατό.
 1844: Ο Κωλέττης διατυπώνει στη βουλή τη «Μεγάλη Ιδέα»:
Το ελληνικό κράτος είναι ένα μικρό φτωχό μέρος της αληθινής Ελλάδας.
Το σημαντικότερο μέρος βρισκόταν υπό οθωμανική κατοχή και έπρεπε
όλες οι δυνάμεις του έθνους να διατεθούν για την απελευθέρωσή του.

3.  Θέσεις γαλλικού κόμματος για την εσωτερική πολιτική:
Γενικά είχε ασαφές πρόγραμμα. Το μόνο σαφές αίτημα ήταν η ικανοποίηση όσων
ζητούσαν οι απόμαχοι του πολέμου. Άλλα αιτήματα:
• Κατοχύρωση των δικαιωμάτων του λαού απέναντι στη μοναρχική εξουσία
• Παραχώρηση συντάγματος
• Καθιέρωση ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας (κυβέρνησης)
• Επί βαυαροκρατίας: Απαιτούσαν την επάνδρωση του στρατού και της
διοίκησης με Έλληνες και όχι με ξένους.
 Θέσεις γαλλικού κόμματος για την εξωτερική πολιτική:
• Διεύρυνση των συνόρων του κράτους
 Το συγκεκριμένο αίτημα πρακτικά εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των
ατάκτων (=όσων πρώην αγωνιστών δεν κατατάχθηκαν στον τακτικό
στρατό του κράτους), που ο πόλεμος ήταν ο μόνος τρόπος βιοπορισμού
τους και των προσφύγων από αλύτρωτες περιοχές, που ήθελαν την
απελευθέρωση της πατρίδας τους → το γαλλικό ονομάστηκε και
«εθνικό κόμμα»
• Έβλεπαν τη Γαλλία ως φυσικό σύμμαχο, γιατί είχε τη μικρότερη ανάμειξη
στην ανατολική Μεσόγειο, άρα θεωρούσαν πως θα βοηθούσε την Ελλάδα,
χωρίς να επιδιώκει τον έλεγχό της. Αρκετοί τη θεωρούσαν και πρότυπο χώρας.
 Το ρωσικό κόμμα
 Αρχηγός: Ανδρέας Μεταξάς
 Βρήκε οπαδούς, ιδιαίτερα την εποχή του Καποδίστρια, σε όσους είχαν υποφέρει
περισσότερο κατά την Επανάσταση και τους εμφύλιους πολέμους: ακτήμονες,
μικροϊδιοκτήτες γης, αγωνιστές, χαμηλόβαθμοι αξιωματούχοι, μοναχοί,
δημόσιοι υπάλληλοι επί Καποδίστρια που απολύθηκαν μετά τη δολοφονία
του.
 Άκρως συντηρητικό κόμμα, που θεωρούσε τη θρησκεία ως θεμέλιο της
κοινωνικής τάξης και της νομιμότητας της εξουσίας.
 Θεωρούσε συνεχώς πως η Εκκλησία κινδύνευε, πολεμούσε τον
κοσμοπολιτισμό και οποιαδήποτε διαφοροποίηση από τις παραδόσεις.

4.  Χαρακτηριζόταν επίσης από ξενοφοβία, άρνηση του Διαφωτισμού και της
δυτικής παιδείας.
 Χρησιμοποιούσε το θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων, για να
προσελκύσει ευρύτερα κοινωνικά στρώματα (= να μαζέψει ψηφοφόρους).
 Πρότυπο η Ρωσία: Μπορούσε να βρει αποδοχή από πολλούς Έλληνες, γιατί
ήταν η μόνη ορθόδοξη χριστιανική Μεγάλη Δύναμη.
 Απαιτούσαν την ίδρυση ισχυρού κράτους, που με τη βοήθεια της
Ρωσίας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, θα κρατούσε καθαρή την
πίστη και θα έδινε στην Εκκλησία κυρίαρχη θέση.
 Άλλες πολιτικές τους θέσεις:
• Κάποιοι ικανοί πολιτικοί πρέπει να κυβερνήσουν, καθώς γνωρίζουν τα
προβλήματα του λαού καλύτερα από τον λαό.
• Αντίθεση προς τη δημιουργία συντάγματος
• Υπέρ ενός συγκεντρωτικού καθεστώτος και κατά της πολυφωνίας
(κάποιες φορές πάντως συνεργάστηκαν στη ψήφιση συνταγμάτων)
• Η αντίθεση τους με τους Βαυαρούς δεν είχε να κάνει με τον αυταρχισμό του
καθεστώτος (δεν τους πείραζε αυτό δηλαδή), αλλά με το γεγονός πως η
αντιβασιλεία κήρυξε την ελληνική Εκκλησία ανεξάρτητη από το Πατριαρχείο.
 Αυτό το θεώρησαν κίνδυνο για την ορθόδοξη πίστη των Ελλήνων και
επιπλέον πίστευαν πως στερούσε από τη Ρωσία το δικαίωμα να
υπερασπίζεται τους Έλληνες ως ορθόδοξη δύναμη, εφόσον οι Έλληνες
δεν υπάγονταν πλέον στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Το Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής στη οδό Σταδίου στην
Αθήνα. Σήμερα στεγάζει το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.