Γλώσσα Ε΄ δημοτικού

1. Οι φίλοι
τραγουδάνε

2. Η φιλία μας!
Σαν το πουλί απού πετά και μπάλα δεν το
πιάνει,
ετσά ’ναι η φιλία μας κι ο κόσμος δεν τη
βάνει!
Το φως του φίλου
Όταν θα έχει ο φίλος σου λόγο κι
εμπιστοσύνη,
βαστάς ’να φως και πορπατείς τη νύχτα
και δε σβήνει.
Φίλος
Κάνε έναν φίλο Κρητικό και άμα σε
συμπαθήσει,
τότε να είσαι σίγουρος πως δε θα σε
πουλήσει.
Φίλος γκαρδιακός
Λένε πως η καρδιά χτυπά για να μας δίνει
αίμα,
μα γω την έχω να χτυπά για φίλους σαν κι
εσένα.
Φτωχός αλλά...
Είμαι φτωχός και το θωρώ, μα έχω καρδιά
ατσαλένη,
που σε κιντύνους εκατό για τη φιλιά της
μπαίνει.
Κάποιες φορές
Καμιά φορά οι φίλοι σου δεν ξέρουνε τι λένε
και σε πληγώνουνε βαθιά χωρίς να το
κατένε.

3. Γνωρίζετε τι είναι αυτά που μόλις διαβάσαμε;
Έχετε ακούσει ξανά παρόμοια;
Τι θέμα είχαν;

4. 1. Οι μαντινάδες είναι δίστιχα με δεκαπεντασύλλαβους
ομοιοκατάληκτους στίχους που φτιάχνουν αυθόρμητα οι
Κρητικοί και σχολιάζουν κάτι που υπάρχει γύρω τους ή
περιγράφουν αυτά που αισθάνονται. Μετρήστε τους στίχους των
επόμενων μαντινάδων:

6. Βασικοί φορείς αυτού του είδους είναι οι λυράρηδες, οι μαντιναδολόγοι ή
ριμαδόροι αλλά και ο απλός κόσμος που συχνά εκφράζεται φτιάχνοντας
μαντινάδες. Όπως παρατηρούμε περιέχουν πολλές τοπικές λέξεις
(ιδιωματικές). Στις μαντινάδες που διαβάσαμε βρείτε τις ιδιωματικές λέξεις και
γράψτε στο τετράδιό σας τη σημασία τους.

7. Η φιλία μας!
Σαν το πουλί απού πετά και μπάλα δεν το
πιάνει,
ετσά ’ναι η φιλία μας κι ο κόσμος δεν τη
βάνει!
Το φως του φίλου
Όταν θα έχει ο φίλος σου λόγο κι
εμπιστοσύνη,
βαστάς ’να φως και πορπατείς τη νύχτα
και δε σβήνει.
Φίλος
Κάνε έναν φίλο Κρητικό και άμα σε
συμπαθήσει,
τότε να είσαι σίγουρος πως δε θα σε
πουλήσει.
Φίλος γκαρδιακός
Λένε πως η καρδιά χτυπά για να μας δίνει
αίμα,
μα γω την έχω να χτυπά για φίλους σαν κι
εσένα.
Φτωχός αλλά...
Είμαι φτωχός και το θωρώ, μα έχω καρδιά
ατσαλένη,
που σε κιντύνους εκατό για τη φιλιά της
μπαίνει.
Κάποιες φορές
Καμιά φορά οι φίλοι σου δεν ξέρουνε τι λένε
και σε πληγώνουνε βαθιά χωρίς να το
κατένε.

8. Στην Κρήτη δε γίνεται γλέντι, γάμος, βάφτιση, γιορτή χωρίς την παρουσία
λυράρη και μαντιναδολόγου. Οι μαντινάδες ζουν με αυτόν τον τρόπο μέσα
στον λαό, εκφράζουν το χαρακτήρα του και το ήθος του. Οι περισσότερες
αφορούν την αγάπη και τον έρωτα αλλά δεν λείπουν οι σατυρικές, της
ξενιτιάς, διδακτικές, πειρακτικές, του αρραβώνα και του γάμου, για θέματα της
καθημερινότητας και φυσικά για τον θάνατο και την απώλεια αγαπημένων
προσώπων. Οι μαντινάδες λέγονται σε γλέντια με τη συνοδεία της λύρας, ή
χωρίς όργανα σε παρέες, στο καφενείο, σε καθημερινές συζητήσεις.

9. Οι περισσότερες σπάνια γράφονται σε κάποιο τετράδιο, και ακόμα λιγότερες
τυπώνονται σε κάποιο βιβλίο. Πολλές λέγονται και ξεχνιούνται, αλλά οι καλύ-
τερες αποστηθίζονται και περνούν από στόμα σε στόμα.Οι μαντιναδολόγοι ή
ριμαδόροι είναι ακόμα και σήμερα περιζήτητοι στις παρέες. Παλιότερα, όταν
στο γλέντι τύχαινε να συναντηθούν δύο ή και περισσότεροι μαντιναδολόγοι,
έκαναν μονομαχίες, τα λεγόμενα «ντρακαρίσματα» ή «κοντραρίσματα». Στα
ντρακαρίσματα κάθε μαντινάδα έρχεται σαν απάντηση εκείνης που ειπώθηκε
από τον αντίπαλο πρωτύτερα.

10. 2. Γνωρίζετε ότι έχουν καταγραφεί χιλιάδες μαντινάδες που έχουν
δημιουργηθεί στην Κρήτη τους τελευταίους αιώνες; Κι ακόμη, ότι
υπάρχουν άπειρες άλλες που δεν έχουν καταγραφεί, γιατί οι Κρητικοί
για κάθε θέμα και σε κάθε στιγμή της ζωής τους συνεχίζουν να φτιάχνουν
μαντινάδες; Μπορείτε κι εσείς να φτιάξετε μαντινάδες; Μετρήστε τον
στίχο της και συμπληρώστε τον επόμενο:
Ποτέ σου να μην το χαλάς του φίλου το χατίρι
..............................................................................................................
Κάντε το ίδιο:
Χρόνια πολλά μανούλα μου γλυκεια μου μανουλίτσα,
..............................................................................................................

11. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ