Εργασίες μαθητών στο προοίμιο του λόγου "Υπέρ Μαντιθέου"

1. 1
Προοίμιο § 1-3
Εργασίες μαθητών
Αρχαία Β΄
Λυκείου
Θεωρητικής
Κατεύθυνσης
Λυσίου
Υπέρ
Μαντιθέου
Το βουλευτήριο

2. 2
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Προοίμιο (§ 1-3)
1. Το προοίμιο πρέπει να περιέχει την κεντρική ιδέα του
λόγου. Ισχύει αυτό στο συγκεκριμένο λόγο και ποιο
σκοπό εξυπηρετεί;
Όπως γνωρίζουμε το προοίμιο πρέπει να περιέχει την
κεντρική ιδέα του λόγου. Δηλαδή ουσιαστικά πρέπει να
εκθέτει μια σύντομη περίληψη του λόγου. Αυτό ισχύει και
στο συγκεκριμένο προοίμιο, καθώς σε αυτό αναφέρεται η
κατηγορία και η προσπάθεια του ρήτορα να την ανατρέψει.
Με τον τρόπο αυτό ο Μαντίθεος επιδιώκει να κατατοπίσει
τους δικαστές σχετικά με το θέμα αλλά και να τραβήξει την
προσοχή και να κερδίσει την εύνοιά τους.
Ηλίας Μήττας
2. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, οι γενικότεροι σκοποί που
εξυπηρετεί το προοίμιο του δικανικού λόγου είναι η
εύνοια, η προσοχή και η κατατόπιση του ακροατηρίου.
Να εντοπίσετε τα συγκεκριμένα στοιχεία του κειμένου
με τα οποία επιτυγχάνεται α) η εύνοια,
3. β) η προσοχή και
4. γ) η κατατόπιση.
α) Στο συγκεκριμένο λόγο του Λυσία επιτυγχάνεται
απόλυτα ο σκοπός του προοιμίου. Ο ρήτορας στην
προσπάθειά του να κερδίσει την εύνοια και την προσοχή
των βουλευτών πρωτοτυπεί και εντυπωσιάζει στην αρχή
του λόγου του, εκφράζοντας ευγνωμοσύνη προς τους
κατηγόρους του. Με την κατηγορία τους αυτή του δίνεται η
δυνατότητα να καταρρίψει το κατηγορητήριο και να
αποδείξει τη δημοκρατικότητα του και το αψεγάδιαστο ήθος
του. Ακόμη τονίζει ότι οι κατήγοροί του, έστω κι άθελά τους,
του προσφέρουν τη δυνατότητα να αποδείξει την αθωότητά
του και παράλληλα να καταδείξει το ποιόν των αντιπάλων.
Τέλος ο Μαντίθεος πιστεύει ακράδαντα και ελπίζει ότι,
μιλώντας για τη ζωή του, θα μπορέσει να μεταστρέψει την
εις βάρος του δυσμενή εντύπωση, δημιουργώντας και πάλι

3. 3
έντονο ενδιαφέρον στους βουλευτές για όσα πρόκειται να
εκθέσει στη συνέχεια. Με όλους αυτούς τους τρόπους ο
ρήτορας στοχεύει να κερδίσει την εύνοια των βουλευτών.
Μαρία Μυλωνά
β) Η προσοχή επιτυγχάνεται από τον ομιλητή με τη φράση
ότι ευχαριστεί αυτούς που τον κατηγόρησαν, διότι έτσι θα
παρουσιάσει τις πράξεις που έκανε στη ζωή του. Με τον
τρόπο αυτό κινεί το ενδιαφέρον των δικαστών και πιστεύει
ότι θα είναι εύκολο να τους πείσει, καθώς οι δικαστές ήταν
απλοί πολίτες που επιλέχθηκαν με κλήρο.
Βάσω Μυλωνά
γ) Η ευμάθεια (κατατόπιση) είναι ο τρίτος σκοπός του
προοιμίου που εντοπίζουμε. Ο Μαντίθεος παρουσιάζει με
συντομία το κατηγορητήριο αλλά και πληροφορεί για τη
ζωή του. Υποστηρίζει ότι δεν ήταν ιππέας και δεν
συνεργάστηκε με το τυραννικό πολίτευμα, απορρίπτοντας
την κατηγορία. Παράλληλα πληροφορεί τους δικαστές για
το έντιμο ήθος του.
Διονύσης Σπυρίδης
5. Με ποιες λέξεις διαγράφει ο Λυσίας το ήθος του πελάτη
του;
Ο Λυσίας διαγράφει το ήθος του πελάτη του με τις εξής
λέξεις: χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας, οὕτω σφόδρα
ἐμαυτῷ πιστεύω, εὔνους εἰμί τοῖς καθεστηκόσι πράγμασι,
τῶν αὐτῶν κινδύνων μετέχειν ὑμῖν, μετρίως βεβιωκώς, δέομαι
δοκιμάζειν. Με τις λέξεις αυτές ο λογογράφος παρουσιάζει
τον πελάτη του αισιόδοξο, με αυτοπεποίθηση, μετρημένο,
κόσμιο και δημοκρατικό.
Δέσποινα Νοβακίδου
6. Τα ρητορικά ήθη διακρίνονται:
Α) «Στο ήθος του λέγοντος», που είναι η επιδίωξη του
λέγοντος να εξυψώσει τον εαυτό του.
Β) «Στο ήθος του ακροατή», που είναι η επιδίωξη του
λέγοντος να εξυψώσει τους ακροατές του.

4. 4
Γ) «Στο ήθος του αντιπάλου», που είναι η επιδίωξη του
λέγοντος να μειώσει τον αντίπαλο του. Να εντοπίσετε
και να αναλύσετε τα ρητορικά ήθη α) του ακροατή και
7. β) του αντιπάλου στο προοίμιο του λόγου.
α) Οι δικαστές παρουσιάζονται δημοκρατικοί και οι
βουλευτές έμμεσα εμφανίζονται πατριώτες και θερμοί
υποστηρικτές της δημοκρατίας. Ο Μαντίθεος τους
παρουσιάζει με αυτόν τον τρόπο, γιατί θέλει να κερδίσει την
εύνοιά τους και να δείξει ότι και οι ίδιος έχει δημοκρατικά
φρονήματα. Έτσι οι ακροατές περιμένουν με ανυπομονησία
την υπεράσπισή του, διότι στο προοίμιο κατάφερε να
κερδίσει την εύνοια και την προσοχή τους.
Σταμάτης Τζούμας
β) Ο Μαντίθεος θεωρεί ότι χρωστά ευγνωμοσύνη στους
κατηγόρους, καθώς του δίνουν την ευκαιρία να μιλήσει για
τον εαυτό του. Μέσα από το λόγο του τους παρουσιάζει
κακόβουλους και συκοφάντες, επειδή τη μέρα της
δοκιμασίας του τον χαρακτήρισαν σαν ανάξιο για να ασκεί
κάποιο κρατικό λειτούργημα. Τα ονόματα των αντιπάλων
του Μαντιθέου δεν είναι γνωστά, καθώς δεν αναφέρονται
πουθενά μέσα στο λόγο αλλά είναι φανερό ότι ο ρήτορας
τούς καταδικάζει.
Μελίνα Ξανθοπούλου
8. Ποια ήταν τα βασικά στοιχεία στα οποία φαίνεται να
επιχειρεί ο Μαντίθεος να στηρίξει τις αποδείξεις του;
Τα στοιχεία στα οποία φαίνεται ότι ο Μαντίθεος θα στηρίξει
τις αποδείξεις του είναι το τίμιο ήθος του και η
δημοκρατικότητά του. Ο ρήτορας προβάλλει την
αυτοπεποίθησή και την αισιοδοξία του ότι θα αθωωθεί, αν
και παρουσιάζεται αλαζόνας εν μέρει. Υποστηρίζει ότι,
ακόμη κι αν κάποιος είναι εχθρικά διατιθέμενος απέναντί
του, με το που θα τον ακούσει να απολογείται, θα αλλάξει
γνώμη και θα τον θεωρήσει καλύτερο πολίτη. Έτσι
προβάλει το τίμιο ήθος του και στη συνέχεια τα
δημοκρατικά του φρονήματα. Ισχυρίζεται πως είναι με το
μέρος των βουλευτών και συμμετείχε στους ίδιους

5. κινδύνους μαζί τους κατά της τυραννίας. Επιπλέον αρνείται
πως υπηρετούσε σαν ιππέας και συμμετείχε στο τότε
ολιγαρχικό πολίτευμα. Στα στοιχεία αυτά του ενάρετου
ανθρώπου με δημοκρατικό ήθος φαίνεται ότι ο Μαντίθεος
επιχειρεί να στηρίξει τις αποδείξεις του.
Κωνσταντίνα Πολυχρονιάδου
5
9. Ποια πιστεύετε πως ήταν η ψυχολογική κατάσταση του
Μαντιθέου όταν αρχίζει να εκφωνεί το λόγο του;
Η ψυχολογική κατάσταση του Μαντίθεου όταν εκφωνούσε
τον λόγο του πιστεύω ότι ήταν αρκετά καλή· ένιωθε
σίγουρος για τον εαυτό του και φαινόταν ξεκάθαρα η
αυτοπεποίθηση που εξέπεμπε μέσω των λέξεων που
χρησιμοποιούσε. Από αυτό καταλαβαίνουμε ότι είναι λίγο
αλαζόνας, καθώς μάλιστα ισχυρίζεται ότι μόλις μας
διηγηθεί την ιστορία της ζωής του, θα πειστούμε.
Χριστίνα Τσιτσιμπή
10. «χάριν είχον»: Ποια εντύπωση επιθυμεί να δημιουργήσει
ο ομιλητής;
Ο Μαντίθεος λέγοντας πως θα χρωστούσε στους
κατηγόρους πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη, προσπαθεί να
πετύχει την προσοχή και την εύνοια του ακροατηρίου και
των βουλευτών. Επίσης εκφράζει τη σιγουριά του για τη ν
κακή πρόθεση των κατηγόρων και τη βεβαιότητα για
ανατροπή της κατηγορίας τους, αποσκοπώντας με τον
τρόπο αυτό να τους μειώσει τον αντίπαλο.
Χρήστος Ράπτης
11. Για ποια στοιχεία της πολιτικής ή της κοινωνικής ζωής
της αρχαίας Αθήνας θα μπορούσαμε να συναγάγουμε
πληροφορίες από το προοίμιο αυτό, αν το
αντιμετωπίζαμε ως ιστορική πηγή;
Αν αντιμετωπίσουμε το προοίμιο ως ιστορική πηγή, θα
αντλήσουμε πολλές πληροφορίες για την πολιτική και
κοινωνική ζωή των Αθηναίων πολιτών. Πρώτα απ’ όλα, αν
εξετάσουμε το λόγο για τον οποίο ο Μαντίθεος βρίσκεται
στο δικαστήριο, γίνεται φανερό ότι οι Αθηναίοι απαιτούσαν
από τους πολιτικούς τους να έχουν δημοκρατικά

6. φρονήματα και καλό ήθος. Γι’ αυτό τους περνούσαν από τη
διαδικασία της «δοκιμασίας». Δεύτερον φαίνεται πόσο οι
Αθηναίοι υποστήριξαν και προάσπιζαν το δημοκρατικό
πολίτευμα.
Όσον αφορά την κοινωνική ζωή, παρατηρούμε πως η
συκοφαντία ήταν ένα συχνό φαινόμενο στην Αθήνα, τόσο
στην εποχή των τριάκοντα όσο και αργότερα. Αυτό
διαπιστώνεται στην παράγραφο §1, όπου ο Μαντίθεος κάνει
λόγο για συκοφαντημένους πολίτες και για ανθρώπους που
ήθελαν να διαβάλουν και να βλάψουν άλλους.
Ελένη Σαμαρά
12. Ποιος ήταν ο ρόλος της βουλής την εποχή του Λυσία;
Την απάντησή σας καταγράψτε την σε αρχείο
παρουσίασης (PowerPoint) ή σε μια online παρουσίαση
Prezi (http://prezi.com/ χρειάζεται εγγραφή)
Για την απάντησή σας μπορείτε να συμβουλευτείτε το
σχολικό βιβλίο (σελίδα 79, πρώτη παράγραφος) και την
ακόλουθη σελίδα
http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/politics/
13. Τι ήταν η δοκιμασία; Σε ποια συμπεράσματα θα
μπορούσαμε να οδηγηθούμε για την αθηναϊκή
δημοκρατία και τις προτεραιότητες που αυτή η πολιτεία
θέτει από το γεγονός της δοκιμασίας των αρχόντων;
Την απάντησή σας καταγράψτε την σε αρχείο
παρουσίασης (PowerPoint) ή σε μια online παρουσίαση
Prezi (http://prezi.com/ χρειάζεται εγγραφή)
Για την απάντησή σας μπορείτε να συμβουλευτείτε το
σχολικό βιβλίο (σελίδα 79, πρώτη παράγραφος) και την
ακόλουθη σελίδα
http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/politics/328eclogi.html
6

7. http://prezi.com/jpraquzes4g0/?utm_campaign=share&utm_me
dium=copy&rc=ex0share
Γεωργία Σφόλια
14. Οι προϋποθέσεις που κρίνονταν απαραίτητες για την
ανάληψη δημοσίου αξιώματος την εποχή του
Μαντιθέου πιστεύετε πως θα έπρεπε να ισχύουν και στην
εποχή μας για την εξακρίβωση του ήθους όσων
ασχολούνται με τα κοινά; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας.
Στην αρχαία Αθήνα, όποιος πολίτης επρόκειτο να αναλάβει
δημόσιο αξίωμα, πριν την ανάληψη των καθηκόντων του,
έπρεπε να υποβληθεί σε μια δοκιμασία, προκειμένου να
αποδειχθεί αν πληροί τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος.
Ο Μαντίθεος για παράδειγμα, πριν αναλάβει το βουλευτικό
αξίωμα, περνάει από αυτή τη δοκιμασία. Στη σημερινή
εποχή τα πράγματα είναι διαφορετικά· οι βουλευτές
ορίζονται με την ψήφο του λαού, γεγονός που εκ των
υστέρων αποδεικνύει συχνά ότι κυβερνούν άτομα τα οποία
στοχεύουν μόνο στο ατομικό τους συμφέρον. Γι’ αυτό κατά
τη γνώμη μου την ίδια δοκιμασία θα πρέπει να περνάνε και
στη σημερινή εποχή, προκειμένου να αποδείξουν ότι
αξίζουν και ότι δεν έχουν κάνει στο παρελθόν καμιά πράξη
που μπορεί να επιβαρύνει τους πολίτες της χώρας.
Μαργαρίτα Τάτση
15. Να γράψετε το λόγο, που κατά τη γνώμη σας, εκφώνησε
στη Βουλή ο κατήγορος του Λυσία. Να μάθετε το λόγο
αυτό και να τον εκφωνήσετε στους συμμαθητές σας,
σαν να ήταν αυτοί οι δικαστές και εσείς ο κατήγορος.
Αγαπητοί βουλευτές
Κατηγορώ τον Μαντίθεο ότι είναι ανάξιος να γίνει
βουλευτής και να υπηρετεί την πόλη μας. Αυτό είναι
ολοφάνερο, επειδή υπηρετούσε ως ιππέας την εποχή των
τριάκοντα τυράννων και συμμετείχε στο ολιγαρχικό
πολίτευμα. Για το λόγο αυτό καταδικάστε τον, χωρίς να τον
λυπηθείτε!
7

8. Ζωή Σιαγκούρη
16. Να μάθετε το λόγο του Μαντιθέου και να τον
εκφωνήσετε στους συμμαθητές σας, σαν να ήταν αυτοί
οι δικαστές και εσείς ο κατηγορούμενος. Μπορείτε να
αλλάξετε το κείμενο όπως νομίζετε, προκειμένου να το
αποστηθίσετε, και να το μεταγράψετε σε δικό σας
κείμενο (το σημαντικό είναι να κρατηθείτε κοντά στο
πνεύμα του κειμένου και όχι στις λεπτομέρειες).
Γεράσιμος Νικολάου
Δήμητρα Οφλίδου
17. Να δημιουργήσετε κόμικς με το
http://www.storyboardthat.com/ . Στις τρεις εικόνες που θα
δημιουργήσετε, χρησιμοποιήστε τα λόγια του
Μαντιθέου:
Σχεδόν χρωστώ ευγνωμοσύνη στους κατηγόρους, που
μου δίνουν την ευκαιρία να μιλήσω
Έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό μου ότι θα με
θεωρήσετε έντιμο πολίτη
Θα σας αποδείξω ότι δε συμμετείχα στο ολιγαρχικό
πολίτευμα των τριάκοντα
https://www.storyboardthat.com/userboards/sofianoula/%CE%
BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%B8%CE%B5%C
E%BF%CF%82
Ιωάννα Σοφιανού
18. Δημιουργήστε το Μαντίθεο σαν «ρόλο στον τοίχο».
Ζωγραφίστε τον σε ένα μεγάλο χαρτόνι. Στο εσωτερικό
της φιγούρας καταγράψτε όσα στοιχεία του χαρακτήρα
του πιστεύετε ότι τον πιέζουν (σκέψεις, συναισθήματα,
ιδέες). Στο εξωτερικό της ζωγραφιάς καταγράψτε τους
εξωτερικούς παράγοντες που τον πιέζουν, ώστε να
διαμορφώνει το συγκεκριμένο ήθος.
8

9. 9