ΕΠΟ 10 - Αντιπαράθεση Ρώμης & Κωνσταντινούπολης (5ος-13ος αι.) - Σημειώσεις - onlearn.gr

1. Eμμανουήλ Μπενάκη 76, Αθήνα Τ.Κ. 10681 Τηλ:2121069039 Φαξ:2110123481 email:info@onlearn.gr
www.onlearn.gr
Κεφάλαιο 5
Ορθόδοξη Ανατολή και Καθολική Δύση: δύο όψεις της
χριστιανικής Ευρώπης
5.1 Αντιπαράθεση Ρώμης και Κωνσταντινούπολης (5ος
-13ος
αιώνας)
Η λατινική Δύση και η βυζαντινή Ανατολή ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους
και συγκρότησαν διακριτές πολιτικές οντότητες. Οι ιστορικές αλλαγές κατά τον 4ο
και 5ο
αιώνα, η μεταφορά της πρωτεύουσας του ρωμαϊκού κράτους στην
Ανατολή, η αναβάθμιση των ανατολικών επαρχιών και τέλος η πτώση του
δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας είχαν ήδη διαμορφώσει το πλαίσιο της
διαίρεσης του χριστιανικού κόσμου.
Η αντιπαράθεση Ρώμης και Κωνσταντινούπολης είχε ξεκινήσει από τον 5ο
αιώνα
με επίκεντρο θρησκευτικά ζητήματα. Οι διαφορές στο τελετουργικό και την
ερμηνεία των ιερών κειμένων, καθώς και η αξίωση του πάπα να επιβάλει τα
πρωτεία του ως διαδόχου του Αγίου Πέτρου δημιούργησαν ένα κλίμα
ψυχρότητας και καχυποψίας.
Η θρησκευτική αντιπαράθεση απέκτησε και πολιτικό χαρακτήρα με την εμπλοκή
του Βυζαντινού αυτοκράτορα, ο οποίος μέχρι το 800 θεωρούνταν ο μοναδικός
ηγέτης της χριστιανοσύνης και αξίωνε την ηγεμονία σε όλα τα εδάφη του
ρωμαϊκού κράτους.
Η πόλωση εντάθηκε τον 7ο
αιώνα μετά την κατάληψη των ανατολικών επαρχιών
από τους Άραβες, όπου τα πατριαρχεία Ιεροσολύμων, Αλεξάνδρειας και
Αντιόχειας επίσης αρνούνταν την πρωτοκαθεδρία του πάπα.
Η εικονομαχία τον 8ο
αιώνα, η στέψη του Καρλομάγνου, η οποία δεν
αναγνωρίστηκε από τους βυζαντινούς και η εκλογή του Φώτιου τον 9ο
αιώνα
αποτέλεσαν επίσης πεδία αντιπαράθεσης.
Η οριστική σύγκρουση επήλθε το 1054 με το Σχίσμα μεταξύ της ελληνορθόδοξης
και της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, ρήξη που επισφραγίστηκε με αμοιβαία
αναθέματα και αφορισμούς.

2. Eμμανουήλ Μπενάκη 76, Αθήνα Τ.Κ. 10681 Τηλ:2121069039 Φαξ:2110123481 email:info@onlearn.gr
www.onlearn.gr
Μέχρι τότε η αντιπαράθεση αφορούσε κυρίως έναν στενό κύκλο εκκλησιαστικών
αρχόντων. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τα σταυροφορικά
στρατεύματα ήταν το γεγονός που προκάλεσε τη λαϊκή αντίδραση και τη
διαμόρφωση ενός αντιδυτικού αισθήματος σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού
της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
5.2 Βυζαντινή Ανατολή και Λατινική Δύση : Διαφορές και
αλληλεπιδράσεις
Οι βασικές διαφορές μεταξύ της ορθόδοξης Ανατολής και της καθολικής Δύσης
ήταν:
1)Στη Δύση υπήρχε σαφής διαχωρισμός μεταξύ εκκλησιαστικής και κοσμικής
εξουσίας, ενώ στην Ανατολή ο πατριάρχης ήταν δέσμιος της αυτοκρατορικής
εξουσίας.
2)Το πολιτικό σύστημα της Ανατολής δεν γνώρισε τους αντιπροσωπευτικούς
θεσμούς της Δύσης, καθώς κάθε εξουσία εκπορευόταν από την αυτοκρατορική
αυλή.
3)Η κοινωνική θέση της εκκλησίας ήταν διαφορετική.Η καθολική εκκλησία
αποτελούσε μια κλειστή ελίτ, είχε χαρακτήρα στρατευμένης εξουσίας και
ασκούσε έντονη επιρροή στους κοσμικούς άρχοντες. Στην ορθόδοξη εκκλησία το
χάσμα μεταξύ λαϊκών και κληρικών ήταν μικρό. Στην Ανατολή οι ιερείς
παντρεύονταν ενώ στη Δύση όχι.
4)Η γλωσσική διαίρεση. Η γλώσσα της καθολικής εκκλησίας ήταν τα λατινικά ενώ
της ορθόδοξης τα ελληνικά.
5)Η ιεραποστολική δράση των δύο εκκλησιών στους παγανιστικούς λαούς της
Ευρώπης αποτέλεσε πεδίο ανταγωνισμού.
Τα σημεία αλληλεπίδρασης ήταν:
1)Οι επιρροές του βυζαντινού πολιτισμού στη δυτική Ευρώπη στην τέχνη, στην
αρχιτεκτονική, στην τεχνολογία, στο δίκαιο, στον τρόπο διακυβέρνησης, στη
φιλολογία, στη μουσική, στη ναυσιπλοΐα και στην εισαγωγή ενός εξευγενισμένου
τρόπου ζωής.

3. Eμμανουήλ Μπενάκη 76, Αθήνα Τ.Κ. 10681 Τηλ:2121069039 Φαξ:2110123481 email:info@onlearn.gr
www.onlearn.gr
2)Οι δυτικές επιρροές στην Ανατολή αφορούσαν στην ανάπτυξη μορφών
φεουδαρχίας στο Βυζάντιο και αυξήθηκαν την εποχή των σταυροφοριών.
Παρά τις μεταξύ τους διαμάχες οι Βυζαντινοί και οι Δυτικοί κατάφεραν μέχρι το
14ο
αιώνα να εκχριστιανίσουν όλους τους λαούς της Ευρώπης.