ความหมายขอบข่ายและพัฒนาการของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา

1. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 2
ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของ
เทคโนโลยีและสื่อการศึกษา
บทที่ 1
โครงรางเนื้อหาของบท คําสําคัญ
1. ความหมายของเทคโนโลยี เทคโนโลยีการศึกษาและ  เทคโนโลยี
สื่อการศึกษา  เทคโนโลยีการศึกษา
2. ความเปนมาและพัฒนาการของเทคโนโลยีและ  นวัตกรรมการศึกษา
สื่อการศึกษา  สื่อการศึกษา
3. ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา  การออกแบบการสอน
วัตถุประสงคการเรียนรู  ขอบขายของเทคโนโลยี
1. อธิบายความหมายของเทคโนโลยี เทคโนโลยีการศึกษาและ การศึกษา
นวัตกรรมการศึกษาได
2. วิเคราะหขอบขายเทคโนโลยีการศึกษาได
3. เปรียบเทียบพัฒนาการของเทคโนโลยีการศึกษาได
กิจกรรมการเรียนรู
1. บรรยายเกี่ยวกับมโนทัศนเชิงทฤษฎี หลักการ เรื่อง
ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและ
สื่อการศึกษา
2. นักศึกษาแบงเปนกลุมยอย กลุมละ 3 คน ศึกษาจาก
สิ่งแวดลอมทางการเรียนรูบนเครือขาย
http://ednet.kku.ac.th/~sumcha/web-230301/ โดย
ศึกษาสถานการณปญหาบทที่ 1 วิเคราะหทําความเขาใจ
คนหาคําตอบจากเอกสารประกอบการสอนและแหลง
เรียนรูบนเครือขาย รวมกันสรุปคําตอบ แลวนําเสนอใน
รูปแบบ Power point
3. นักศึกษารวมกันสรุปองคความรูและแลกเปลี่ยนความ
คิดเห็น โดยผูสอนตั้งประเด็น และอธิบายเพิ่มเติม

2. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 3
สถานการณปญหา (Problem-based learning)
คณะศึกษาศาสตร มหาวิ ทยาลั ยขอนแก น จะทําการจั ดอบรม
สั ม มนาค รู ที่ สอนใ นระ ดั บ การศึ กษาขั้ น พื้ น ฐานทั่ วภ าค
ตะวันออกเฉียงเหนือ ในหัวเรื่องเกี่ยวกับการนําเทคโนโลยีมาใชใน
การจัด การศึกษา คณะศึกษาศาสตรพิจารณาแล วเห็นว าทานมี
ความเหมาะสมที่จะทําหนาที่เปนผูชวยวิทยากรใหความรูในงาน
สัมมนาดังกลาว ในหัวขอความหมาย พัฒนาการและขอบขายของ
เทคโนโลยีทางการศึกษาตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน และแนวโนมใน
อนาคต ซึ่งท านจะตองคอยใหคํ าแนะนําตลอดจนชวยเหลือครู
อาจารยที่เขารวมอบรมภารกิจของผูชวยวิทยากรตองเตรียมความ
พรอมให กับตัวเองโดยการศึกษาขอมูลที่ เกี่ยวข องกับเทคโนโลยี
ทางการศึกษา
ภารกิจของผูชวยวิทยากร
1. สรุ ป สาระสํ าคัญ เกี่ ย วกั บ ความหมายของเทคโนโลยี และสื่ อการศึ กษา พร อมทั้ ง
เปรียบเทียบพัฒนาการทางเทคโนโลยีทางการศึกษาในชวงยุคตางๆ
2. จําแนกองคประกอบขอบขายของเทคโนโลยีทางการศึกษาวามีความสําคัญตอการจัด
การศึกษาในยุคปจจุบันอยางไร
3. Educational Technology และ Instructional Technology มีความเหมือน ความ
แตกตางหรือสัมพันธกันอยางไร
4. การประยุกตความรูเกี่ยวกับเทคโนโลยีทางการศึกษามาใชแกปญหาเกี่ยวกับการเรียนรู
ในยุคปฏิรูปการเรียนรูอยางเปนรูปธรรมไดอยางไร

3. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 4
ความหมาย
 เทคโนโลยี
ความเป น มาและพั ฒนาการ
 เทคโนโลยีการศึกษา
ของเทคโนโลยีการศึกษา
 ความแตกต า งระหว า ง
 ค ว า ม เ ป น ม า แ ล ะ
เ ท ค โ น โ ล ยี ก าร ศึ กษ า กั บ
พั ฒ นาการของการออกแบบ
เทคโนโลยีในการศึกษา
การสอน
สาระสําคัญ  ค ว า ม เ ป น ม า แ ล ะ
พั ฒ นาการของสื่ อ การเรี ย น
ในบทที่ 1
การสอน
ขอ บข ายข อ งเ ทค โ น โ ลยี
 พื้นฐานของคอมพิ วเตอร
การศึกษา
เพื่อการสอน
 การออกแบบ
 เทคโนโลยี ก ารสอนใน
 การพัฒนา ปจจุบัน
 การใช
 การจัดการ
 การประเมินผล

4. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 5
ความหมาย เทคโนโลยี เทคโนโลยีการศึกษาและสื่อการศึกษา
ความเจริญกาวทางดานวิทยากรสมัยใหมในปจจุบัน ลวนเปนผลมาจากการศึกษา คนควา
ทดลอง หรือการประดิษฐคิดคนสิ่งอํานวยความสะดวกทั้งในดานการทํางาน การติดตอสื่อสาร และ
การดําเนินชีวิตที่สะดวกสบาย รวดเร็ว ความกาวหนาดังกลาวอาศัยความรูทางวิทยาศาสตร และ
ประยุกตมาใชในการพัฒนางานทางดานตางๆ ที่เรียกวา “เทคโนโลยี” (Technology)
ความหมายของเทคโนโลยี
“เทคโนโลยี ” หมายถึ ง การนํ า แนวคิ ด
หลักการ เทคนิค วิธีการ กระบวนการ ตลอดจนผลิตผล
ทางวิทยาศาสตรมาประยุกตใชในระบบงานตางๆ เพื่อ
ปรั บ ปรุ ง ระบบงานนั้ นๆ ให ดีขึ้ น และมี ป ระสิ ทธิ ภ าพ
ยิ่ ง ขึ้ น ตลอดจนเพื่ อแก ป ญ หาในการปฏิ บั ติ ง าน เช น
การเกษตร การแพทย อุตสาหกรรม ธุรกิจ และความ
มั่ น คงของประเทศ ต า งก็ นํ า เทคโนโลยี ม าใช เ พื่ อ
กอใหเกิดประโยชนตอสาขาวิชาชีพของตนอยางเต็มที่ อันจะเอื้ออํานวยในดานตางๆ ดังนี้ (สุมาลี
ชัยเจริญ, 2551)
1. ประสิทธิภาพ (Efficiency) เทคโนโลยีจะชวยใหการทํางานนั้นถูกตองและรวดเร็ว มี
ปริมาณผลผลิตที่เพิ่มมากขึ้นภายใตทรัพยากรที่ถูกใชอยางจํากัด
2. ประสิทธิผล (Effectiveness) เทคโนโลยีจะชวยใหการทํางานบรรลุผลตามเปาหมายที่
กําหนดไวอยางมีคุณภาพ
3. ประหยัด (Economy) จะชวยประหยัด เวลา ทรัพยากร และกอให เกิด ประโยชน
สูงสุด ทําใหราคาของผลิตผลนั้นถูกลง
4. ปลอดภัย (Safety) เปนระบบการทํางานทีสงผลใหเกิดความปลอดภัยเพิ่มขึ้น
่
ปจจุบัน ไดมีการนําเทคโนโลยีมาใชในการพัฒนางาน ในหลายวงการ เชน วงการทหาร
เรี ยกว า เทคโนโลยี ทางการทหาร (Military Technology) นํ ามาใช ใ นการพั ฒนางานการผลิ ต
เครื่ อ งมื อ และวิ ธี ก ารต า งๆในทางการแพทย เรี ย กว า เทคโนโลยี ท างการแพทย (Medical
Technology) ที่ ใ ช ใ นการผ า ตั ด ด ว ยแสงเลเซอร
เ ท ค โ น โ ล ยี ท า ง ก า ร เ ก ษ ต ร ( Agricultural
Technology) เช น การสรางเครื่องมื อสําหรั บเกี่ย ว
ขาว ไถนา หรือนวดขาว สิ่งเหลานี้จะชวยใหการทํางาน
เปนไปอยางสะดวก รวดเร็ว ประหยัดทั้งแรงงานและ
ค า ใช จ า ย สํ า หรั บ งานด า นธุ ร กิ จ ได แ ก การนํ า

5. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 6
คอมพิวเตอรมาชวยจัดระบบงานตางๆ เชน การเบิกจายเงินธุรกิจธนาคาร อาทิ การฝากถอนเงิน
ดวยบัตร ATM หรือการโอนเงินดวยระบบคอมพิวเตอร ตลอดจน ระบบการผลิตสินคาในโรงงาน
ฯลฯ จากประโยชน นานัป การที่ ได รับ จากเทคโนโลยีที่ มีต อการพัฒ นาดานต างๆดั งกลาวข างต น
เชนเดียวกันทางดานการศึกษาไดตระหนักถึงความสําคัญและความจําเปนในการนําเทคโนโลยีมาใช
ในการพั ฒ นาระบบการศึ ก ษาให มี ป ระสิ ท ธิ ภ าพเพิ่ ม ขึ้ น เรี ย กว า เทคโนโลยี ก ารศึ ก ษา
(Educational Technology) ทั้ ง นี้ เพื่ อมุ ง เน นให การดํ าเนิ นการจั ด การศึ กษา ซึ่ ง เปนหลั กที่
สําคัญในการพัฒนาประเทศเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ
ความหมายของเทคโนโลยีการศึกษา
คณะกรรมการกําหนดศัพทและความหมายของสมาคมเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา
ของสหรั ฐ อเมริ ก า (AECT, 1979) อธิ บ ายว า “เทคโน โลยี ก ารศึ ก ษา” (Educational
Technology) เปนกระบวนการที่มีการบูรณาการอยางซับซอน เกี่ยวกับ บุคคล กรรมวิธี แนวคิ ด
เครื่องมือ และองคกร เพื่อนําไปใชในการวิเคราะหปญหา สราง ประยุกตใช ประเมินผล และจัดการ
แก ปญ หาต างๆ ดั ง กล าวที่ เกี่ ย วข องกั บ การเรี ยนรู ของมนุ ษย ใ นทุ กลักษณะ หรื ออาจกลาวได วา
“เทคโนโลยีการศึกษา” และขั้นตอนการแกปญหาตางๆ รวมถึงแหลงการเรียนรูที่ไดมีการออกแบบ
เลื อก แล ะ นํ ามาใ ช เ พื่ อ ใ ช เพื่ อมุ ง สู
จุดมุงหมาย คือ การเรียนรู นั่นเอง
จากค วามห มายข อง สมาค ม
เทคโนโลยี แ ละสื่ อ สารการศึ ก ษาของ
สหรั ฐ อเมริ ก า ดั ง กล า วข า งต น ได มี ก าร
ขยายแนวคิดเกี่ยวกับ เทคโนโลยีการศึกษา
เพราะการเปลี่ยนแปลงอันเนื่องมาจากการ
เปลี่ยนกระบวนทัศนจากพื้นฐานทางทฤษฎี
การเรียนรูพฤติกรรมนิยม (Behaviorism) มาสูพุทธิปญญานิยม (Cognitivism) และคอนสตรัคติ

วิ ส ต (Constructivism) กอปรทั้ ง ความเปลี่ ย นแปลงทางเทคโนโลยี ใ หม ๆ โดยเฉพาะอย างยิ่ ง
เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร จึงไดมีการปรับเปลี่ยนความหมายของเทคโนโลยีการศึกษาให
เหมาะสมกับสภาพความเปลี่ยนแปลง (สุมาลี ชัยเจริญ, 2551) ดังนี้
เทคโนโลยี ก ารศึ ก ษา หรื อ เทคโนโลยี ก ารสอน (Instructional Technology)
หมายถึงทฤษฎี และการปฏิบัติเกี่ยวกับ การออกแบบ การพัฒนา การใช การจัดการ และการ
ประเมินของกระบวนการและแหลงเรียนรู สําหรับการเรียนรู (Seels, 1994)
จากนิยามขางตนจะเห็นไดวา เทคโนโลยีก ารศึ กษา ไมได มีขอบเขตของสาขาวิ ชาที่
เกี่ยวของกับการออกแบบหรือผลิตสื่อการสอนเทานั้น แตยังมีขอบเขตที่กวางขวางที่ครอบคลุมถึง
การนําเทคนิค วิธีการ ตลอดจนทั้งสิ่งประดิษฐมาใชเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการเรียนรูของผูเรียน

6. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 7
ความหมายของนวัตกรรมการศึกษา
“นวัตกรรมการศึกษา” คือ การทําสิ่งใหมๆ ซึ่งอาจจะเปนความคิดหรือการกระทํา หรือ
สิ่ง ประดิ ษฐ ขึ้ น โดยอาศัย หลั กการ ทฤษฎี ที่ ได ผ านการทดลองวิ จัย จนเชื่อถื อได เข ามาใช ใ น
การศึกษา เพื่อเพิ่มพูนประสิทธิภาพของการเรียนการสอน
ลักษณะเดนที่จัดวาเปนนวัตกรรมการศึกษา
1. จะตองเปนสิ่งใหมทั้งหมด หรือบางสวน
อาจใชเปนของเกาที่ใชในอดีตแลวนํามาปรับปรุงใหม
ใหดียิ่งขึ้น
2. มีการ ศึกษา ทดลอง โดยอาศัยหลักการ
ทฤษฎี มาใชอยางเปนระบบ
3. มีการพิสูจนดวยการทดลองหรือวิจัย
4. ยังไมเปนสวนหนึ่งของระบบงานใน
ปจจุบัน หากวา สิ่งใหม นั้นไดมีการเผยแพรจนเปน
สิ่งที่ยอมรับกันโดยทั่วไป แลวจะกลายเปนเทคโนโลยี
 ขอบขายของเทคโนโลยีการศึกษา
มาตรฐานหรือขอบขายเกี่ยวกับเทคโนโลยีการศึกษาที่นักการศึกษา หรือผูที่ทํางานดาน
การศึกษาถือวาเปนสิ่งสําคัญที่จะตองรูจักและทําความเขาใจ เพราะจะชวยใหเราสามารถกําหนด
สร างสรรค แ ละระบุ ข อบข ายงานด านเทคโนโลยี การศึ กษา ซึ่ ง International Society for
technology in education (ISTE) ซึ่งเปนหนวยงานหลักสําคัญไดพัฒนาและกําหนดมาตรฐานที่
สําคัญสําหรับครูและผูเรียนเกี่ยวกับเทคโนโลยีการศึกษาว าตองรูอะไรบาง ซึ่ งหนวยงานดังกลาว
ไดรับทุนสนับสนุนการศึกษาวิจัยจากรัฐบาลสหรัฐ อเมริกา เพื่อกําหนดประเด็นตางๆดานการใช
เทคโนโลยีเพื่อพัฒนาการเรียนรูสําหรับประเทศสหรัฐอเมริกา โดยจะมีทั้งมาตรฐานสําหรับครูวา
จะตองมีทักษะ ความรู และใชเทคโนโลยีสนับสนุนผูเรียนอยางไร ตลอดจนมาตรฐานของผูเรียนที่
จะตองมีทักษะและความรูดานเทคโนโลยีอยางไร เพื่อใหสอดรับกับความเปลี่ยนแปลงของสังคมโลก
องคกรทางวิชาชีพของนักเทคโนโลยีการศึกษาที่สําคัญอีกองคกร คือ Association for
educational communication and technology (AECT) ไดพัฒนามาตรฐานที่เปนแนวทาง
สําหรับครูดานเทคโนโลยีการศึกษาทั้งในปจจุบันและอนาคต ซึ่ง Barbara และ Rita (1994 อางถึง
ในสุมาลี ชัยเจริญ, 2551) ไดอธิบายนิยามดังกลาวของเทคโนโลยีการศึกษา คือ ทฤษฎีและการ
ปฏิบัติในขอบขายที่เกี่ยวของกับ การออกแบบ การพัฒนา การใชการจัดการ และประเมินผล ของ
กระบวนการและแหลงการเรียนสําหรับการเรียนรู ดังจะเห็นความสัมพันธของขอบขายทั้ง 5 ไดแก

7. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 8
การออกแบบ (Design) การพั ฒ นา (Development) การใช (Utilization) การจั ด การ
(Management) และการประเมิน (Evaluation) ดังแสดงไวในภาพและมีรายละเอียดดังนี้
ภาพแสดงความสัมพันธระหวางขอบขายของเทคโนโลยีการศึกษา (สุมาลี ชัยเจริญ, 2551)
ขอบขายหลักและขอบขายยอยของเทคโนโลยีการศึกษา
การออกแบบ การพัฒนา การใช การจัดการ การประเมินผล
-การออกแบบ -เทคโนโลยี -การใชสื่อ -การจัดการ -การวิเคราะห
ระบบการสอน สิ่งพิมพ -ก า ร เ ผ ย แ พ ร โครงการ ปญหา
-การออกแบบ -เทคโนโลยีดาน นวัตกรรม -การจัดการ -การวัดตาม
สาร โสตทัศน -การนําไปใช ทรัพยากร เกณฑ
-กลยุทธการสอน -เทคโนโลยี สําหรับตนเอง -การจัดการ -การประเมิน
-คุณลักษณะของ คอมพิวเตอร และใน ระบบขนสง ระหวาง
ผูเรียน -เทคโนโลยี สถานศึกษา -การจัดการ กระบวนการ
บูรณาการ -น โ ย บ า ย แ ล ะ สารสนเทศ -การประเมิน
กฎระเบียบ แบบองครวม

8. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 9
การออกแบบ (Design) เปนขอบขายที่แสดงใหเห็นถึงกรอบหรือโครงรางที่แสดงความ
เชื่ อมโยงระหว า งหลั ก การและทฤษฎี พื้ น ฐานต างๆ ที่ จะนํ าไปสร างและพั ฒ นางานทางด า น
เทคโนโลยีและสื่อการศึกษาอยางเปนรูปธรรม เชนเดียวกับที่สถาปนิกสรางพิมพเขียวของอาคาร
การออกแบบมีการเปลี่ยนแปลงตามหลักจิตวิทยาการเรียนรูเปนสําคัญจากพฤติกรรมนิยมมาเปน
พุท ธิป ญ ญานิย มและคอนสตรั ติ วิส ตดั ง ที่พ บเห็ นในป จจุบั น ในการออกแบบงานทางเทคโนโลยี
การศึกษามี 4 ดาน คือ การออกแบบระบบการสอน การออกแบบสาร กลยุทธการสอน และ
คุณลักษณะของผูเรียน
การออกแบบระบบการสอน เป นการกํ าหนดระบบการสอนทั้ ง หมด รวมทั้ง การจั ด
ระเบียบของกระบวนการ ขั้นตอน ที่หลอมรวมทั้งขั้นการวิเคราะห การออกแบบ การพัฒนา การ
นําไปใชและการประเมินการเรียนการสอน
การออกแบบสาร เปนการวางแผนสําหรับจัดกระทํากับสารในทางกายภาพ ที่จะใหผูเรียน
รับรู ใสใจ และเรียกสารกลับมาใชไดเมื่อตองการ
กลยุทธการสอน เปนการระบุการเลือก และลําดับเหตุการณ ตลอดจนกิจกรรมการเรียนรู
สําหรับบทเรียน
คุณลักษณะของผูเรียน เปนสิ่งสําคัญในการออกแบบที่ตองคํานึงถึงพื้นฐานประสบการณ
เดิม ของผูเ รียน ความแตกตางของผูเ รียน เชน เพศ อายุ รูปแบบการเรีย น ฯลฯ ซึ่ง จะสงผลต อ
ประสิทธิภาพในการออกแบบ
การพัฒนา (Development) เปนขอบขายของการสรางผลิตภัณฑในรูปแบบของสื่ อ
ตางๆโดยนําพื้ นฐานที่ไ ด ออกมาพั ฒ นาเป นสื่ อที่ อาศั ยคุ ณลั กษณะของสื่ อต างๆ คื อ เทคโนโลยี
สิ่งพิมพ เทคโนโลยีดานโสตทัศน เทคโนโลยีคอมพิวเตอร และเทคโนโลยีบูรณาการ
เทคโนโลยีสิ่งพิมพ เปนแนวทางในการผลิตหรือขนส งเนื้อหาไปยังผูเรียน เชน หนังสื อ
และภาพนิ่งตางๆ เปนตน ในการพัฒนาสื่อประเภทนี้จะตองพิจารณาถึงคุณลักษณะของสื่อ ที่เปน
ตั วอั ก ษร ภาพนิ่ ง และมี ค วามคงที่ (Stability) ที่ ผู อ านสามารถพลิ กกลั บ ไปกลั บ มาอ านซ้ํ าได
ตลอดเวลาหากตองการทําความเขาใจเพิ่มเติม เปนตน หลักการทฤษฎีที่เกี่ยวกับการรับรูทางการ
มองเห็น การอาน และกระบวนการประมวลสารสนเทศของมนุษยซึ่งหมายถึงทฤษฎีการเรียนรู
เทคโนโลยีดานโสตทัศน เปนแนวทางในการผลิตหรือขนสงเนื้อหาไปยั งผูเรี ยนโดยใช
เครื่องมือกลไกอิเล็กทรอนิกสในการนําเสนอสารทั้งเสียงและภาพ เชน วีดิทัศน โทรทัศน ภาพยนตร
เปนตน ขอดีของเทคโนโลยีดานนี้คือการใหความเปนสภาพจริง บริบทในการเรียนรู แตยังมุงเนนครู
เปนหลักในการถายทอด
เทคโนโลยี คอมพิวเตอร เปนแนวทางในการผลิต หรื อขนสง เนื้อหาไปยั งผูเ รีย นโดยใช
เครื่องคอมพิวเตอรเปนฐาน ที่มีการนําคุณลักษณะของคอมพิวเตอรมาประยุกตใชในปจจุบัน เชน
คอมพิวเตอรชวยสอน คอมพิวเตอรเปนฐานในการเรียนการสอน ซึ่งที่ผานมาอาศัยพื้นฐานทฤษฎี
กลุมพฤติกรรมนิยมและการสอนแบบโปรแกรม แตในปจจุบันนี้ไดเปลี่ยนมาใชพื้นฐานทฤษฎีการ
เรียนรูในกลุมพุทธิปญญานิยมและคอนสตรัคติวิสตมากขึ้น

9. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 10
เทคโนโลยี บู ร ณาการ เป นแนวทางในการผลิ ต หรื อ ขนส ง เนื้ อหาไปยั ง ผู เ รี ย นโดยใช
คุณลักษณะของสื่อหลายชนิดภายใตการควบคุมโดยคอมพิวเตอร
การใช (Utilization) เปนขอบขายที่เกี่ยวของกับรูปแบบการนําสื่อที่พัฒนาแลวไปใช
อยางมีประสิทธิภาพ ซึ่งจะตองคําถึงถึงความงายในการใชงานระหวางผูเรียนและสื่อการเรียนการ
สอน หรือระบบที่เกี่ยวของ การใชนั้นเปนการปฏิบัติที่เกี่ยวของกับกระบวนการใชและทรัพยากรใน
การเรี ย นรู ซึ่ ง ต องการเกี่ ย วกั บ ระบบการใช นโยบาย กฎ ระเบี ย บ รวมทั้ ง การแพร ก ระจาย
นวัตกรรมไปสูการใชที่แพรหลาย
การจัด การ (Management) เปนขอบขายหลักสําคัญของสาขาเทคโนโลยีการศึกษา
เพราะจะต องเกี่ ย วข องกั บ การบริ ห ารจัด การแหล ง การเรี ย นรู ที่ จะตองนํ าไปสนั บ สนุนในทุ กๆ
ขอบขาย ซึ่ ง จะต องมี การจั ดระเบีย บและแนะนํ า หรือการจั ดการทรั พ ยากรทางการเรี ย นรู ซึ่ ง
ประกอบดวยการจัดการในดานตางๆคือ การจัดการโครงการ การจัดการทรัพยากร การจัดการ
ระบบขนสง และการจัดการสารสนเทศ
การประเมิน (Evaluation) ขอบขายดานนี้จะเกี่ย วของกับการประเมิ นเพื่ อปรั บปรุ ง
(Formative Evaluation) ในการประเมินนั้นจะมุงเนนการประเมินทั้งกระบวนการและผลิตภัณฑ
เพื่อแสดงใหเห็นถึงประสิทธิภาพ ตลอดทั้งคุณภาพของสื่อที่ออกแบบขึ้นมา
ขอบขายของกระบวนการและแหลงการเรียนรู (Process and Resource)
กระบวนการ ในที่นี้ หมายถึง ลําดับของการปฏิบัติการหรือกิ จกรรมที่ มีผลโดยตรงต อ
เทคโนโลยีการสอน ประกอบดวยทั้งดานการออกแบบ และกระบวนการสงขอมูลขาวสาร ความรู
กระบวนการ หมายถึง ลําดับที่เกี่ยวของกับขอมูลปอนเขา (Input) การกระทํา (Action) และผล
ซึ่งการวิจัย ในปจจุ บันจะมุงเนนยุทธวิธีการสอนและความสั มพันธข องรู ปแบบการเรี ยนรู และสื่ อ
ยุท ธวิ ธีการสอน (Instruction strategies) เปนวิ ธีการสํ าหรับ การเลื อกและจั ดลํ าดั บ กิจกรรม
ตัวอยางของกระบวนการเปนระบบการสง เชน การประชุมทางไกล (Teleconferencing) รูปแบบ
การสอน เชน การศึกษาอิสระ รูปแบบการสอน (Model of teaching) ไดแก การสอนแบบอุปนัย
(Inductive) และรู ป แบบสํ า หรั บ การพั ฒ นาการสอน ได แ ก การออกแบบระบบการสอน
(Instructional system design) กระบวนการ (Process) สวนใหญจะเปนลําดับขั้นตอนแตไม
เสมอไป
แหลงการเรียนรู (Resources) เปนแหลงที่จะสนับสนุนการเรียนรูของผูเรียน รวมถึง
สนับสนุนระบบ และวั สดุการสอนตลอดจนสิ่ งแวดลอม สาขาวิช าเทคโนโลยีการศึกษา หรื อวิช า
เทคโนโลยีการสอน ไดพัฒนาและเจริญกาวหนามาจากความสนใจเกี่ยวกับการใชสื่อการสอนและ
กระบวนการสื่ อ สาร แต แ หล ง การเรี ย นรู จ ะไม ใ ช เ พี ย งเครื่ อ งมื อ อุ ป กรณ และวั ส ดุ ที่ ใ ช ใ น
กระบวนการเรียนรูและการสอนเทานั้น แตยังรวมถึง บุค คล งบประมาณ สิ่งอํานวยความสะดวก
ตลอดจนสิ่งที่ชวยใหเกิดการเรียนรูเปนรายบุคคลได
การเรียนรู (Learning) วัตถุประสงคของเทคโนโลยีการสอนเปนสิ่งที่มีอิทธิพลและสงผล
ตอการเรียนรู โดยเพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลการเรียนรู และทําใหเกิดความกระจางชัดใน
การเรียนรู เปนวัตถุประสงคของการสอน ซึ่งจะหมายถึงการเรียนรูนั่นเอง การเรียนรู เปนสิ่งที่มี

10. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 11
หลักฐานเชิงประจักษเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงความรู ทักษะ และเจตคติ ที่เปนเกณฑในการสอน
หรือในนิยามที่วา “การเรียนรู หมายถึง การเปลี่ยนแปลงอยางถาวรในดานความรูของบุค คลหรือ
พฤติกรรม รวมถึงประสบการณตางๆ
ความเปนมาและพัฒนาการของเทคโนโลยีการศึกษา
รากฐานของเทคโนโลยีการศึกษามีประวัติมายาวนานโดยเริ่มจากสมัยกรีก กลุมโซฟสต
(Sophist) เปนกลุม ครูผูสอนชาวกรีก ไดออกทําการสอนความรูตางๆใหกับชนรุนเยาว ไดรับการ
ยอมรับวาเปนผูที่มีความฉลาดปราดเปรื่อง ในการอภิปราย โตแยง ถกปญหา จนไดรับการขนาน
นามวา เปนนักเทคโนโลยีการศึกษากลุมแรก
บุคคลที่สําคัญอีกทานหนึ่ง คือ โจฮัน อะมอส คอ
มินิอุส (Johannes Amos Comenius ค.ศ. 1592-1670)
เปนผูที่ใชวัสดุ สิ่งของที่เปนของจริงและรูปภาพ เขามาชวย
ในการสอนอยางจริง จัง รวมทั้งแนวคิ ดในเรื่องวิธีการสอน
ใหมที่ใหความสําคัญตอการใชวัสดุ ของจริงมาใชในการสอน
ตลอดจนการรวบรวมหลักการสอนจากประสบการณที่ทํ า
การสอนมา 40 ป นอกจากนี้ ไ ด แ ต ง หนั ง สื อ ที่ สํ า คั ญ อี ก
มากมายและที่สําคัญ คือ Obis Sensualium Pictus หรือที่
เรี ย กว า โลกในรู ป ภาพ ซึ่ ง เป น หนั ง สื อที่ มี ภ าพประกอบ
บทเรี ย นต างๆ ผลงานของคอมิ นิอุส ได มี อิท ธิ พ ลต อการ
พัฒนาตลอดมา จนไดรับการขนานนามวา เปน “บิดาแหง
โสตทัศนศึกษา”
ตอมาไดมีการพัฒนาทางดานเทคโนโลยีการศึกษาซึ่งสามารถจําแนกออกเปนดานตางๆ
ในที่นจะกลาวเกี่ยวกับพัฒนาการของเทคโนโลยีการศึกษา ในสวนประกอบหลักที่สําคัญ ไดแก ดาน
ี้
การออกแบบการสอน ดานสื่อการสอน และดานคอมพิวเตอรเพื่อการศึกษา ดังรายละเอียดตอไปนี้
ความเปนมาและพัฒนาการของการออกแบบการสอน (Instructional Design Roots)
การออกแบบการสอนไดรับความสนใจตั้งแตในชวงสงครามโลกครั้งที่ 2 อันเนื่องมาจาก
สาเหตุของความจําเปนในการฝกอบรมบุคลากรในกองทัพ และไดรับความสนใจเพิ่มมากขึ้นในชวงป
1950 – 1960 เปนชวงที่สําคัญของสาขาวิชาออกแบบ
การสอน (Instructional design) และไดมีนักวิจัยพัฒนา
ศาสตรทางดานนี้อยางตอเนื่องโดยนําฐานทฤษฎีจิตวิทยา
การเรียนรูเขามาเปนพื้นฐานในการออกแบบโดยเริ่มจาก
ทฤษฎี ก ลุ ม พฤติ กรรมนิ ย ม งานที่ โ ดดเด นในช ว งนี้ เ ช น

11. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 12
สกินเนอร ธอรนไดค ซึ่งเปนที่มาของวิธีระบบ (Systematic approach) ในลักษณะการออกแบบ
เชิงเสน ที่เนนลําดับขั้นในการเรียนรู ตอมาทฤษฎีในกลุมพุทธิปญญานิยมไดรับความนิยมมากขึ้น
โดยเฉพาะ ทฤษฎีประมวลสารสนเทศ (Information Processing) ไดเขามามีบทบาทในชวงนี้ก็จะ
เนนการออกแบบที่เชื่อมโยงถึงกระบวนการทางพุทธิปญญาที่สงเสริมใหผูเรียนสามารถประมวลผล
สารสนเทศที่ไดรั บเขาไปเก็บไว อยางเป นระบบในหนวยความจํา (Memory) และสารมารถเรีย ก
กลับมาใชไดโดยไมลืม และในปจจุบันทฤษฎีคอนสตรัคติวิสต (Constructivism) กําลังไดรับความ
สนใจจากนักการศึกษาอยางกวางขวาง แนวคิดพื้นฐานของทฤษฎีนี้ คือ ความรูไมสามารถสงผาน
ไปสู ผูเ รีย นได แตผู เรี ยนตองสรางความรูขึ้ นด วยตนเองในบริ บทของสัง คม การมี ปฏิ สัม พันธกับ
สิ่งแวดลอมที่เปนสภาพจริง (Authentic) แมวาการออกแบบการสอนมีการเชื่อมโยงกับการรูคิดใน
สมองมนุษย หรือ จิตใจของมนุษยไปจนกระทั่งพื้นฐานจากพฤติกรรมนิยม แตภายใตกระแสงความ
ป จ จุ บั น ที่ เ ปลี่ ย นไปซึ่ ง ทวี ค วามซั บ ซ อนในเชิ ง สั ง คม ตลอดจนความก า วหน าของเทคโนโลยี
สารสนเทศ และอิทธิพลของกระแสแหงขอมูลขาวสารที่มีมากมาย เปนผลใหงานสวนใหญของนัก
เทคโนโลยีการศึกษา (Instructional Technologists)ในปจจุบันมีการยอมรับแนวคิดของกลุมพุทธิ
ปญ ญานิ ย ม(Cognitivism) และคอนสตรั ค ติวิ ส ต (Constructivism) ดั งที่ ป รากฏผลงานวิจั ย ใน
ปจจุบัน และเปนสวนหนึ่งที่สําคัญของการพัฒนาของสาขาวิชา (Newby, Stepich, Lehman and
Russell,2000)
ความเปนมาและพัฒนาการของสื่อการเรียนการสอน (Instructional Media Roots)
สื่อการสอน (Instructional media) และการออกแบบการสอน (Instructional design)
ไดมีการพัฒนามาดวยกันแตก็แยกตัวเปนอิสระแตก็มีสวนมาบรรจบกัน แมวาการใชของจริง (Real
object) ภาพวาด (Drawing) และสื่ออื่นๆนับเปนสวนหนึ่งของการสอน อยางนอยที่สุดเปนการ
นํ ามาซึ่ ง ความเจริ ญ ก า วหน าทางด านประวั ติ ศ าสตร ข องการใช สื่ อ การสอน เช น เดี ย วกั บ การ
ออกแบบการสอน เปนสิ่งที่ปรากฏชัดเจนในศตวรรษที่ 20
จากผลของการใชสื่อตาง ๆ ที่เพิ่มมากขึ้น
ระหวางชวงทศวรรษที่ 1970 และ 1980 สาขาวิชา
นี้ ไ ด มี การเปลี่ ย นแปลงและเติ บ โตมากขึ้ น ดั ง นั้ น
ผูเชี่ ยวชาญด านสื่อกลายเปนผูที่ มีความสํ าคัญ เพิ่ ม
มากขึ้นในชุมชนโรงเรียน สื่อที่มีรูปแบบใหมๆไดรับ
ความสนใจเพิ่มมากขึ้น และความเคลื่อนไหวตาง ๆ
นํามาสู การเปลี่ ยนแปลงศาสตร ทางดานโสตทั ศ น
ศึกษา การศึกษาทางดานสื่อซึ่ งเริ่มประมาณปลาย
สงครามโลกครั้งที่ 2 และดําเนินการตอเนื่องมา สื่อกลายเปนสิ่งที่ถูกมองว าไมสามารถเปนสวนที่
แยกตัวออกมาอยางโดดเดี่ยวได แตวาเปนสวนหนึ่งของกระบวนการทางเทคโนโลยีการศึกษา ซึ่ง
กวางขวางกวาแนวคิดเดิม เชนเดียวกับการออกแบบการสอนที่พัฒนาไปเปนสวนหนึ่งของการศึกษา

12. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 13
ในสาขาวิชา และศาสตรทางดานสื่อไดเติบโตพรอมทั้งมีความสัมพันธเชื่อมโยงกับการออกแบบการ
สอน (Instructional design) และการสื่อสาร (Communication)
คอมพิวเตอรเพื่อการสอน (Instructional Computing Roots)
คอมพิวเตอรมีความสัมพันธเชื่อมโยงกับนวัตกรรมการศึกษา(Innovations)ในปจจุบันคอมพิวเตอร
ยุคแรกจะนําอิเลคทรอนิกสดิจิตอลมาใชในการสราง จากการที่มีการใชคอมพิวเตอรสวนบุคคลกัน
อยางกว างขวางและสมรรถนะของคอมพิวเตอรที่ เพิ่ มสูง ขึ้น การเพิ่ มปริ มาณของซอรฟ แวร และ
สามารถจั ดหาไดง าย โปรแกรม CAI ในรายวิช า
ตางๆปรากฏมากมาย และซอรแ วร ที่ มี คุณภาพ
เป น ประเด็ น ที่ มี ค วามสํ า คั ญ เกี่ ย วกั บ การใช
คอมพิ วเตอร ส ว นบุ ค คล ผลิ ต ผลที่ นํามาใช เช น
เวิรดโปรเซสเซอร อิเล็กโทรนิกสสเปรดชีทและการ
จัด การของ Data Base ได รั บ การพั ฒ นาและ
นํามาใชและไดรับความสนใจเพิ่มมากขึ้นในการใช
อย า งมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพและในช วงปลายทศวรรษ
1980 ผูเชี่ยวชาญทางดานคอมพิวเตอรการเรียนการสอนไดลมเลิกแนวความคิดเกี่ยวกับการเรียนรู
ภาษาคอมพิวเตอร และแยกมาจัดตั้งเปนสาขาทางการศึกษาใหมโดยนําแนวคิดการบูรณาการลงใน
หลักสูตร รวมถึงการใชคอมพิวเตอรและอุปกรณคอมพิวเตอรในบริบทของเนื้อหาวิชา
บทบาทและความสําคัญของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา
เทคโนโลยีและสื่อการศึกษาเปนสิ่งที่บุคลากรทางการศึกษา โดยเฉพาะอยางยิ่งครูจําเปน
จะตองใชเพื่อการสอนและสนับสนุนกระบวนการเรียนรูของผูเรียน (Learning process) ดังนั้นครู
จําเปนตองมีความเขาใจในการใชเทคโนโลยีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการศึกษาในโรงเรียน ตั้งแตการ
ออกแบบ การพัฒนา การใช การจัดการและการประเมิน ภายใตกระแสความเปลี่ยนแปลงทั้งดาน
เทคโนโลยีสารสนเทศที่จะกาวไปอยางไมมีวันหยุด สงผลใหวิถีชีวิตจะตองใชเทคโนโลยีเหลานั้นเพื่อ
สร างประโยชน และสามารถเรี ยนรู ได อยางตอเนื่อง การทํ าความเขาใจเกี่ย วกับ เทคโนโลยีแ ละ
สื่อการศึกษา จะตองเริ่มที่การเขาใจถึงบทบาทที่สําคัญในการสนับสนุนการเรียนรู นั่นก็หมายความ
วาจะตองเขาใจผูเรียนหรือวิธีการเรียนรูของผูเรียน (People how to learn) ประกอบดวย การ
สื่ อ สารหรื อ สื่ อ ความหมาย และที่ สํ า คั ญ คื อ การทํ า ความเข า ใจทฤษฎี ก ารเรี ย นรู (Learning
theories)

13. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 14
คําถามสะทอนความคิด
 ทานคิดวาพัฒนาการของสื่อและเทคโนโลยีการศึกษาในประเทศ
ไทยมีความเปลี่ยนแปลงอยางไรบาง
 ทานคิดวาสื่อและเทคโนโลยีการศึกษามีบทบาทสําคัญในการจั ด
การศึกษาของไทยอยางไรบาง
 ขอบขายของเทคโนโลยีการศึกษามีความสําคัญอยางไรบาง
กิจกรรมเสนอแนะ
ให ท านลองวิ เ คราะห ส ถานการณ การใช สื่ อและเทคโนโลยี การศึ กษาใน
ประเทศไทยวามีปญหาอย างไรบาง โดยเฉพาะในสาระการเรียนรูวิชาเอก
ของทาน
บรรณานุกรม
สุมาลี ชัยเจริญ (2551).เทคโนโลยีการศึกษา:หลักการ ทฤษฎี สูการปฏิบัติ.ขอนแกน: คลังนานา
วิทยา.
Association for Educational Commutations and Technology. (1979).The definition
of educational technology. Washington, D.C. : AECT
Barbara, S.B., Rc.(1994). Instructional technology : The Field. Washington DC :
Association for Educational Communications and Technology. Frederick G.
Knirk.
Carter v. Good, Winnifred R.Merkel and Phi Delta Kappa(1973). Dictionary of
education / prepared under the auspices of phi delta Kappa. 3rd ed.
New York: Mcgraw-Hill.
Dale, Edgar. (1969). Audiovisual methods in teaching. 3rded. New York: Dryden Pr.
Kent L. Gustafson (1986). Technology : a systematic approach to education .
New York : Holt , Rinehart .
Knirk, F.G. , Gustafson, K.L. (1986). Instructional technology: A systematic approach
to education. FT. Worth , TX : Holt , Rinehart Winston.

14. บทที่ 1 ความหมาย พัฒนาการ ขอบขายของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา 15
Newby T.J. and Others. (2000). Instructional technology for Teaching and
Learning. Upper Saddle River, NJ : Merrill Prentice Hall.
Richey , R.C. (1986). The theoretical and conceptual bases of instructional
design. London : Kogan Page.