1. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (συνέχεια)
ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο Διαφωτισμός τον 17ο αι. (πρωτοεμφανίζεται στην Αγγλία)
Στόχος: να ανακαλύψουν φυσικούς νόμους που πίστευαν ότι ρυθμίζουν τη λειτουργία του κόσμου
βασισμένοι στη λογική.
Οι πρωτοπόροι:
Φράνσις Μπέικον:
ο ρόλος του
πειράματος στην
απόδειξη της
αλήθειας
Ρενέ Ντεκάρτ: θεμελίωσε τη
φιλοσοφική αμφιβολία
(cogito ergo sum:
αμφιβάλλω άρα υπάρχω).
Τζον Λοκ: οι άνθρωποι
έχουν απαραβίαστα
φυσικά δικαιώματα
(ζωής, ιδιοκτησίας,
ελευθερίας)
Ισαάκ Νιούτον:
διατύπωσε το νόμο
της
παγκόσμιας
έλξης, εισήγαγε την
επαγωγική μέθοδο.
Κορύφωση διαφωτισμού 18ος αι στην Γαλλία
διαφωτισμού
Βασικές θέσεις του
-απόρριψη κάθε αυθεντίας
-κριτική κάθε υπαρκτής γνώσης
-εμπιστοσύνη στη λογική ικανότητα του ανθρώπου
-πεποίθηση ότι είναι δυνατή η συνεχής πρόοδος του ανθρώπου
Εκπρόσωποι του διαφωτισμού (διαφωτιστές):
Ρουσό
Βολτέρος
Ντιντερό
Ντ’ Αλαμπέρ
Μοντεσκιέ
Α. Διαφωτισμός και πολιτική
Η αστική τάξη διαμόρφωσε πολιτικά επιχειρήματα μέσα από αυτόν για να διεκδικήσει τη συμμετοχή της
στην εξουσία.
►Φυσικά δικαιώματα: όλοι οι άνθρωποι έχουν αναφαίρετα φυσικά δικαιώματα (ζωής, ιδιοκτησίας,
ισότητας απέναντι στο νόμο, ελευθερίας σκέψης και έκφρασης), τα οποία δεν μπορεί να καταργήσει καμία
εξουσία
►Κοινωνικό συμβόλαιο:
α) Τζον Λοκ: οι άνθρωποι παραχωρούν με τη θέλησή τους ορισμένες από τις ελευθερίες τους, για να
συμβιώσουν, και το κράτος είναι εγγυητής αυτής της συμφωνίας. Αν δεν την τηρήσει και γίνει τυραννικό, ο
λαός έχει το δικαίωμα της αντίστασης.
β) Ρουσό: η πολιτική εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια του λαού κι όχι κάποιου ηγεμόνα. Η γενική
βούληση (σύνθεση ατομικών βουλήσεων) εκφράζει το δημόσιο συμφέρον και εκφράζεται με τη συμμετοχή
του λαού στη λήψη των αποφάσεων.
►Διάκριση εξουσιών: (Μοντεσκιέ).

2. Οι εξουσίες είναι τρεις: α) νομοθετική, β) εκτελεστική, γ) δικαστική.
Οι φορείς εξουσίας πρέπει να είναι διαφορετικοί: α) βουλή (θεσπίζει τους νόμους), β) κυβέρνηση
(εφαρμόζει τους νόμους), γ) δικαστές (ελέγχουν την τήρηση των νόμων)
Σημασία: αποφεύγεται η κατάχρηση εξουσίας από αυτούς που κυβερνούν καθώς δε συγκεντρώνουν πολλή
δύναμη στα χέρια τους.
Φωτισμένη δεσποτεία: παραλλαγή απόλυτης μοναρχίας προς το δημοκρατικότερο κάτω από την επίδραση
των ιδεών του διαφωτισμού.
►Διαφωτισμός και θρησκεία:
-Οι περισσότεροι ήταν ντεϊστές ή άθεοι.
-Επικριτές της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας για τον φανατισμό που επιδείκνυε.
-Οπαδοί της ανεξιθρησκίας.
-Βολτέρος: σημαντικός ο αγώνας του για ανεξιθρησκία.
►Διαφωτισμός και εκπαίδευση:
-Ρουσό (Αιμίλιος): α) ο δάσκαλος δεν είναι αυθεντία, β) οι μαθητές φθάνουν στη γνώση
μέσα από προσωπική αναζήτηση, γ) ο δάσκαλος βοηθά σ’ αυτό κάνοντας τις κατάλληλες
ερωτήσεις και οδηγώντας τους μαθητές να ανακαλύψουν τις απαντήσεις.
► Διαφωτισμός και οικονομικός φιλελευθερισμός:
-Γαλλία: φυσιοκρατία (φυσιοκράτες), είναι η αντίληψη ότι η οικονομία πρέπει να
λειτουργήσει «φυσικά» χωρίς το κράτος να παρεμβαίνει και να ρυθμίζει την οικονομική δραστηριότητα των
πολιτών.
● Κύριος εκπρόσωπος είναι ο Κενέ.
-Αγγλία: οικονομικός φιλελευθερισμός, είναι η οικονομική θεωρία που υποστήριζε ότι το κράτος πρέπει να
επεμβαίνει ελάχιστα στην οικονομική ζωή.
● Εισηγητής: Άνταμ Σμιθ.
-Και οι φυσιοκράτες και ο Άνταμ Σμιθ ήταν αντίθετοι με τη θεωρία του
μερκαντιλισμού, που υποστήριζε τη δραστική παρέμβαση του κράτους στην
οικονομική ζωή.
-Οι νέες οικονομικές θεωρίες ευνοούν την οικονομική δραστηριότητα της
αστικής τάξης.
► Η Εγκυκλοπαίδεια: συλλογικό έργο 33 τόμων που συνόψιζε όλες τις ιδέες του Διαφωτισμού.
Πρωτεργάτες: Ντιντερό, Ντ’ Αλαμπέρ.
► Διάδοση ιδεών Διαφωτισμού:
-Στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα που ήταν μορφωμένα.
-Στο λαό με την κυκλοφορία εκλαϊκευτικών βιβλίων.
-Σε όλη την Ευρώπη.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιο πνευματικό κίνημα ονομάστηκε Διαφωτισμός και ποιοι οι σημαντικότεροι εκπρόσωποί του;
2. «Ο Διαφωτισμός υπήρξε κίνημα βαθύτατα πολιτικό»: να ερμηνεύσετε τη θέση.
3. Ποια διαφορά εντοπίζετε ανάμεσα στο κοινωνικό συμβόλαιο του Λοκ και αυτό του Ρουσό; Ποιος
έχει ριζοσπαστικότερες απόψεις;
4. Ποια είναι η κυριότερη συνεισφορά του Μοντεσκιέ στην πολιτική σκέψη;
5. Τι πρέσβευαν οι Διαφωτιστές σχετικά με τη θρησκευτική πίστη;
6. Ποιες εκπαιδευτικές απόψεις υποστηρίζει ο Ρουσό στο έργο του Αιμίλιος;
7. Τι ήταν η Εγκυκλοπαίδεια;
8. Με ποιους τρόπους και σε ποια κοινωνικά στρώματα διαδόθηκαν οι απόψεις των Διαφωτιστών;