1. 2012-05-20
1
Postępowanie cywilne
Wykład I
Podstawy
• Prowadzący: prof. UO dr hab. Piotr Stec
• Czas trwania kursu: 2 semestry
• Egzamin końcowy: pisemny, testowy
• Przedtermin: zaliczenie na min. 4,0
• Podręcznik: E. Marszałkowska – Krześ
(red.), Postępowanie cywilne,
Warszawa 2011 r.
Pojęcie postępowania
• Sformalizowana działalność
– organów państwowych i społecznych
– występujących przed nimi osób
• zmierzająca do realizacji określonych
przez prawo celów.
• Kryteria wyodrębnienia:
– podmiotowe,
– przedmiotowe.

2. 2012-05-20
2
Pojęcie postępowania
cywilnego
• prowadzona w określonych prawem formach
działalność
– sądów powszechnych i innych organów,
– występujących przed nimi stron i innych osób
• zmierzająca do:
– realizacji stosunków prawa cywilnego, rodzinnego,
pracy i innych stosunków prawnych wskazanych w
ustawie
– ochrony wynikających z tych stosunków praw
podmiotowych
Sprawa cywilna – art. 1 kpc
• Kryterium materialne
– charakter prawny stosunku, z którego
sprawa wynika
• Kryterium formalne
– sprawa nie ma charakteru
cywilnoprawnego (materialnoprawnie)
– z mocy przepisu szczególnego jest
rozpoznawana w trybie określonym w kpc
Źródła prawa
• Ustawy
– kpc
– przepisy szczególne
• Akty prawa wspólnotowego
• Umowy międzynarodowe
• Orzecznictwo nie ma charakteru źródła
prawa

3. 2012-05-20
3
Rodzaje postępowania
cywilnego
• Ze względu na organ przed którym
toczy się postępowanie:
– sądowe postępowanie cywilne, rodzaje:
• rozpoznawcze (sąd rozpoznaje żądania stron)
• egzekucyjne (przymusowe wykonanie orzeczeń
i innych tytułów egzekucyjnych
• upadłościowe i naprawcze
– pozasądowe postępowanie cywilne
Tryby postępowania
rozpoznawczego - proces
• Sąd rozpoznaje spór prawny między
stronami,
• rozstrzyga o spornym stosunku
prawnym i wynikających z niego
prawach i obowiązkach.
• Postępowanie sporne, także wtedy, gdy
pozwany nie podejmuje obrony lub
uznaje powództwo.
Proces – cd.
• Sprawy cywilne rozpoznawane co do
zasady w procesie
• Postępowanie „modelowe”
• Postępowanie nie jest jednolite
– postępowanie sporne ogólne
– postępowania szczególne

4. 2012-05-20
4
Postępowanie nieprocesowe
• Obejmuje ściśle określone sprawy
• W zasadzie brak sporu o prawo,
• Ochrona interesu publicznego
• Sąd może działać z urzędu
• Funkcje: ustalanie faktów i praw,
ochrona roszczeń ochrona praw,
rejestracja zdarzeń, współdziałanie przy
kształtowaniu stosunków prawnych
Postępowania pomocnicze
• Samodzielne i wyodrębnione
postępowanie, odbywające się poza
ramami sprawy głównej, choć pozostaje
z nią w związku i tylko tym związkiem
uzasadniona jest jego potrzeba (R/J)
• Przykłady:
– postępowanie o zwolnienie od kosztów
– postępowanie klauzulowe
Prawo procesowe a
materialne
• Prawo materialne reguluje stosunki
między podmiotami prawa, w tym ich
powstanie, treść, ustanie.
• Normy procesowe regulują sposób
dochodzenia praw w przypadku ich
naruszenia i/lub ustalenia istnienia lub
nieistnienia danego stosunku prawnego.
• Sprzężenie zwrotne.

5. 2012-05-20
5
Postępowanie cywilne a
sądowoadministracyjne
• Inny charakter spraw.
• Sąd cywilny nie może rozpoznać sprawy
administracyjnej (ale 199’ kpc)
• Organ administracyjny (i sąd administracyjny)
nie mogą rozpoznać sprawy cywilnej.
• Możliwość zawieszenia postępowania do
czasu wydania decyzji (art. 177 § 1 kpc).
• Moc wiążąca orzeczeń sądowych (365 kpc)
Postępowanie cywilne a
postępowanie karne
• Inny charakter spraw
• KPK – powództwo adhezyjne
Prawomocny wyrok sądu cywilnego nie
wiąże sądu karnego (art. 8 § 1 kpk).
• Prawomocny wyrok skazujący sądu
karnego wiąże sąd cywilny (art 11 kpc)
• Postępowanie karne uzasadnia
zawieszenie postępowania.
Rola orzeczeń TK
• Sąd cywilny może przedstawić TK
pytanie prawne
• Tylko, jeżeli wątpliwość co do
konstytucyjności / legalności aktu
prawnego.
• Zawieszenie postępowania
• Możliwość wznowienia postępowania.

6. 2012-05-20
6
Orzeczenia wstępne ETS
• ETS może wydawać prejudykaty w
sprawie:
– wykładni TofUE
– ważności i wykładni aktów prawa wtórnego
• Sąd pierwszej instancji ma uprawnienie
do zadania pytania
• Sąd ostatniej instancji ma taki
obowiązek.
Droga sądowa
• Kompetencja sądów do rozpoznawania
spraw cywilnych (art. 2 § 1 kpc)
• Bezwzględna przesłanka porcesowa
(art. 199 § 1, art. 222, art 464 kpc).
• Rodzaje
– bezwzględna
– względna (czasowa)
Przedmiot ochrony
• Teoria roszczeń materialnych, wady:
– roszczenia materialne istnieją obiektywnie,
– roszczenie procesowe istnieje
subiektywnie/
• Sytuacja prawna (stosunek złożony)
• Roszczenia procesowe (żądanie
udzielenia ochrony prawnej)

7. 2012-05-20
7
Roszczenie procesowe
• Siedlecki:
– żądanie urzeczywistnienia w konkretnym wypadku
oznaczonej normy prawnej
– przez wydanie orzeczenia sądowego o określonej
treści
• Broniewicz:
– twierdzenie powoda o istnieniu lub nieistnieniu
określonej normy indywidualno – konkretnej
– przedstawione sądowi celem wiążącego ustalenia
tego istnienia lub nieistnienia
Roszczenie procesowe – c.d.
• Berutowicz:
– podstawa faktyczna sprawy
– żądanie powoda o udzielenie mu ochrony prawnej
– roszczenie, prawo podmiotowe lub stosunek
prawny, o ochronę których chodzi w danej sprawie
• Resich:
– dochodzone lub zaprzeczone prawo lub stosunek
prawny
– objęty oświadczeniem woli lub wiedzy wyrażonym
w powództwie