1. 2011-10-16
Prawo cywilne I
Wykład 1
Podstawy
• Prowadzący prof. UO dr hab. Piotr Stec.
• Czas trwania 2 semestry
• Sposób zaliczenia: egzamin ustny
– trzy pytania,
– na wszystkie trzeba odpowiedzieć,
• Przedtermin: zaliczenie (II semestru) na
min. 4,0.
Pojęcie prawa cywilnego
• Dział prawa regulujący stosunki
majątkowe i niektóre niemajątkowe
pomiędzy równoprawnymi podmiotami
tego prawa (Gniewek)
• Kryteria wyodrębnienia:
– charakter stosunków prawnych,
– swoista metoda regulacji,
• autonomia woli,
• równorzędność podmiotów.
1
2. 2011-10-16
Stosunek cywilnoprawny
• Relacja między podmiotami prawa
cywilnego, w której każda ze stron ma
wyznaczone przez przepisy tego prawa
uprawnienia i obowiązki.
• Klasyfikacja:
– abstrakcyjne i konkretne,
– proste (jedno uprawnienie i obowiązek) i
złożone (wiele uprawnień i obowiązków).
Elementy stosunku prawnego
• Podmiot: uczestnik obrotu
cywilnoprawnego, występuje w
określonej roli w danym stosunku (jako
strona).
• Przedmiot (dozwolone lub nakazane
zachowanie się podmiotów prawa,
niekiedy dotyczące rzeczy).
• Treść (prawa i obowiązki stron).
Powstanie stosunków
cywilnoprawnych
• Zdarzenia (niezależne od woli ludzkiej)
• Zachowania (zależne od woli ludzkiej)
– czynności (konwencja znaczeniowa
zawarta w przepisach prawa wiąże je z
wywołaniem określonych skutków
cywilnoprawnych)
– czyny (nie są czynnościami,rodzą skutki
cywilnoprawne).
2
3. 2011-10-16
Źródła prawa cywilnego
• Materialne i formalne
• Prawo wewnętrzne
• Prawo wspólnotowe
• Nie są źródłami prawa
– poglądy doktryny
– orzecznictwo
– zwyczaje (obecnie tylko element stanu
faktycznego)
Działy prawa cywilnego
• Część ogólna
• Prawo rzeczowe
• Zobowiązania – część ogólna
• Zobowiązania – część szczegółowa
• Spadki
• Prawo rodzinne
• Działy wyspecjalizowane
Zasady prawa cywilnego
• Postulaty doktryny co do pożądanej
treści przepisów prawnych LUB
• Idee przewodnie systemu prawa
wyrażone w jego przepisach
• Zasady prawa cywilnego zasadniczo
wyprowadzamy z poszczególnych norm
kodeksowych.
• Katalog zasad nie jest jednolity.
3
4. 2011-10-16
Zasady prawa cywilnego II
• Zasada autonomii woli
• Zasada ochrony własności
• Zasada ochrony praw nabytych
• Zasada ochrony dobrej wiary
• Zasada ochrony praw konsumenta
• Zasada ochrony dóbr osobistych
Stosowanie prawa cywilnego
• Ustalenie stanu faktycznego
– domniemania prawne i faktyczne,
usuwalne i nieusuwalne,
– ciężar dowodu.
• Wybór i wykładnia odpowiedniej normy
prawnej
• Subsumpcja
• Wydanie rozstrzygnięcia
Przepisy prawa cywilnego
• Reguły zachowania zawarte w
jednostce redakcyjnej aktu prawnego.
• Względnie i bezwzględnie
obowiązujące.
• Odsyłające i blankietowe.
• Ogólne i szczególne.
• Klauzule generalne.
4
5. 2011-10-16
Prawo podmiotowe
• Wynikająca ze stosunku prawnego
• sfera możności postępowania w
określony sposób
• przyznana przez normę prawną
• w celu ochrony interesów podmiotu
uprawnionego
• i przez normę prawną zabezpieczona
(Wolter)
Prawa podmiotowe
• Roszczenia (możność domagania się
określonego zachowania)
• Uprawnienia kształtujące (możność
jednostronnego ukształtowania lub
zniweczenia stosunku prawnego)
• Zarzuty
– peremptoryjne (niweczące)
– dylatoryjne (chwilowo uniemożliwiają
realizację prawa)
Rodzaje praw podmiotowych
• Bezwzględne i względne
• Zbywalne i niezbywalne
• Dziedziczne i niedziedziczne
• Majątkowe i niemajątkowe
• Samoistne i niesamoistne
• Wolne i związane
5
6. 2011-10-16
Nabycie praw podmiotowych
• Sposoby nabycia praw podmiotowych
• Pierwotne i pochodne
• Konstytutywne i translatywne
• Pod tytułem ogólnym (sukcesja
uniwersalna) i szczególnym (sukcesja
singularna)
Utrata praw podmiotowych
• Przeniesienie na inną osobę.
• Zrzeczenie się prawa
• Konfuzja
• Inne zdarzenia przewidziane ustawą:
– niewykonywanie prawa
– upływ czasu
– śmierć uprawnionego.
Wykonywanie praw
podmiotowych
• Wykonywanie prawa: realizacja przyznanych
przez prawo uprawnień, jednorazowo lub
stale.
• Nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 kc)
• Kolizja praw podmiotowych
– pierwszeństwo jednego z praw
– redukcja praw
– kolizję rozstrzyga sąd
6
7. 2011-10-16
Ochrona praw podmiotowych
• Zapewnia uprawnionemu możliwość
ochrony jego praw.
• Zasadniczo jest ochroną sądową.
• Ochrona pozasądowa:
– obrona konieczna
– stan wyższej konieczności
– samopomoc.
7