Bezpodstawne wzbogacenie + świadczenie nienależne

1. Prawo cywilne - zobowiązania
Bezpodstawne wzbogacenie
Świadczenie nienależne
Świadczenie niegodziwe

2. Bezpodstawne wzbogacenie
pojęcie
• Uzyskanie korzyści bez podstawy
prawnej na skutek działań
– Wzbogaconego
– Zubożonego
– Osoby trzeciej
– Zdarzeń nie związanych z ludzkim
działaniem
• Generalny obowiązek zwrotu

3. Przesłanki
• Przesunięcie majątkowe (z A do B)
– Korzyść uzyskana przez A kosztem B
– A wzbogacony, B zubożony
• Istnieje związek między wzbogaceniem
a zubożeniem
• Brak podstawy prawnej:
– Czy problem kauzy?
– Brak podstawy normatywnej przesunięcia

4. Zwrot
• Przedmiot
– Zwrot korzyści w naturze (o ile możliwy)
– Zwrot wartości
• Ograniczenie obowiązku zwrotu
– Brak konieczności liczenia się z
obowiązkiem zwrotu
– Przedmiot zwrotu zużyty/utracony
– Surogaty nie weszły do majątku

5. Świadczenie nienależne
• Przesłanki
– Wykonanie zobowiązania
– Korzyść uzyskana cudzym kosztem
– Brak podstawy prawnej świadczenia
• Istnieje obowiązek zwrotu
• Stosujemy przepisy o bezpodstawnym
wzbogaceniu

6. Poszczególne przypadki
• Zobowiązanie
– Nie istnieje
– Istnieje, ale nie wobec wzbogaconego
• Zobowiązanie istniało
– Odpadła podstawa prawna (np.
odstąpienie, zwrot zadatku)
– Cel nie został osiągnięty (pobranie
zawyżonej ceny)

7. Poszczególne przypadki II
• Zobowiązanie z czynności prawnej
– Nieważne
– Spełnienie świadczenia nie konwaliduje
czynności prawnej (darowizna bez
zachowania formy aktu notarialnego)

8. Brak obowiązku zwrotu
• Świadome spełnienie świadczenia
nienależnego, wyjątki:
– Nieważna czynność prawna
– Zastrzeżenie zwrotu
• Świadczenie zgodne z zasadami
współżycia społecznego
• Świadczenie przedawnione
• Świadczenie przedwczesne

9. Świadczenie niegodziwe
• Świadczenie w celu zabronionym lub
sprzecznym z dobrymi obyczajami
• Obowiązek zwrotu prowadzi do
rezultatów niesprawiedliwych
• Zatrzymanie świadczenia również
prowadzi do rezultatów
niesprawiedliwych

10. Przykłady (P. Księżak)
• Niegodziwość
– Opłata za rozwód, zdradę małżeńską,
czynności prokreacyjne
– Opłata za zostanie kochanką (SN 1934 r.)
• Czyn zabroniony
– Handel ludźmi
– Utrudnianie praktyk religijnych
– Składanie fałszywych zeznań

11. Skutki prawne
• Przepadek świadczenia lub jego
wartości
• Przepadek czy zwrot sine causa?
• Kazus: zwrot świadczenia w przypadku
nieuczciwej „surogatki” – art. 5 czy
świadczenie niegodziwe?

12. Postępowanie
• Legitymacja – prokurator
• Pozwane obie strony stosunku
prawnego
• Sąd może także orzec przepadek w
toku procesu pomiędzy stronami
– Zawiadomienie prokuratora możliwe
• Wyrok konstytutywny i kształtujący

13. Skutki
• Nabycie własności przez Skarb
Państwa
• Nabycie pierwotne
• Wygasa obowiązek świadczenia
• Nie można orzec przepadku karnego.