1. 2011-10-16
1
Postępowanie cywilne
Wykład 3
Podmioty postępowania
SĄD
Iudex et Iudicium
• Możliwe role sędziego
– Jedyny protagonista
– Obserwator – kierujący
– Współprotagonista procesu
• Zadania
– Ochrona praw i wolności
– Bezstronne prowadzenie sprawy
– Wyjaśnianie stronom (nieprofesjonalnym)
kwestii proceduralnych
Organizacja sądów
• Rejonowe
• Okręgowe
• Apelacyjne
• Dzielą się na wydziały
• SO Warszawa:
– Sąd ochrony konkurencji i konsumentów
– Sąd znaku i wzoru wspólnotowego
– Sąd rejestrowy

2. 2011-10-16
2
Skład organów sądowych
• I instancja art. 47 KPC
– Zasada jednoosobowo
– Wyjątki: m. in. sprawy pracownicze
• Postępowanie nieprocesowe (art. 544 §
1 KPC)
– Jednoosobowo
– Wyjątki: ławnicy (sprawy z art. 509 KPC),
trzech sędziów zawodowych
(ubezwłasnowolnienie)
Skład organów sądowych II
• Apelacja:
– 3 sędziów zawodowych
– Wyjątek: postępowanie uproszczone (art.
50510 KPC),
– Niektóre ostanowienia jednoosobowo (367
§ 3 i 4 KPC)
• Sąd Najwyższy
– Skarga kasacyjna: 3 sędziów,
– Skład jednoosobowy: art 39810KPC
– Zagadnienia prawne
• Siedmiu sędziów
• Cała izba
• Pełny skład
• Nieprawidłowy skład = nieważność
postępowania

3. 2011-10-16
3
Wyłączenia członków składu
orzekającego
• Wyłączenia ustawowe art. 48 KPC
• Wyłączenia na wniosek art. 49 KPC
– Składa strona lub uczestnik
– Decyduje sąd, w którym sprawa się toczy
lub sąd przełożony
– Rozstrzygnięcie zaskarżalne
• Wyłączenie innych osób - art. 54 kpc
Właściwość sądu
• Zakres uprawnień do rozpoznawania i
rozstrzygania spraw oraz dokonywania
czynności w postępowaniu sądowym.
• Określa
– Jakie sprawy mają być rozpoznawane
przez sądy różnego rzędu
– Zasady podziału spraw i czynności
pomiędzy sądami równorzędnymi
Kryteria podziału
• Rodzaj czynności
procesowych
• Rodzaj spraw
• Zasięg terytorialny
oznaczany
– Przedmiotowo
– podmiotowo
• Funkcyjna
• Rzeczowa
• Miejscowa

4. 2011-10-16
4
„Źródła” właściwości
• Właściwość ustawowa – zasada
• Właściwość umowna
– Prorogatio / derogatio fori art. 46 KPC
(tylko miejscowa)
– Umowa o mediację lub arbitraż
• Właściwość delegacyjna (art. 45, 44 i 48
i n. KPC
Niewłaściwość sądu
• W postępowaniu spornym art. 15 KPC
– Usuwalna jeśli sąd mógłby być właściwy
na mocy umowy stron
– Nieusuwalna: każda inna
• Pozostałe postępowania – tylko
nieusuwalna
• Skutki: przekazanie w/g właściwości –
art. 200 KPC, nieważność art. 379 p. 4
Właściwość rzeczowa
• Kompetencja do rozpoznania sprawy
przez sąd w I instancji
• Domniemanie kompetencji sądu
rejonowego
• Kryteria
– Ratione valoris (art. 17 pkt 4 KPC)
– Ratione materiae (art. 17 pkt 1 – 3 i 4’ –
4(4)

5. 2011-10-16
5
Wartość przedmiotu sporu
• Decyduje o
– Właściwości
– Opłatach i kosztach
– Wynagrodzeniu adwokata / radcy
• Obowiązek podania w piśmie
procesowym
• Ustawowe kryteria obliczania
Właściwość miejscowa
• Wskazuje, który z sądów
równorzędnych jest terytorialnie
kompetentny do rozpoznania sprawy
• Rodzaje
– Ogólna: art. 27 – 29 KPC
– Przemienna: art. 31 i nast. KPC
– Wyłączna: art. 38 i nast. KPC
Właściwość miejscowa w
postępowaniu nieprocesowym
• Zasada: właściwy sąd miejsca
zamieszkania (czasem pobytu)
wnioskodawcy (art. 508 KPC)
• Przepisy szczególne, np.
– Uznanie za zmarłego art. 526 KPC
– Ubezwłasnowolnienie art. 544 KPC
– Sprawy spadkowe art. 628 KPC
– Sąd opiekuńczy art. 569 KPC

6. 2011-10-16
6
Właściwość funkcyjna
• Podział funkcji i czynności procesowych
w postępowaniu cywilnym pomiędzy
sądami różnych instancji lub sądami
równorzędnymi
• Określa m. in. właściwość
– Instancyjną
– do dokonania czynności z zakresu
zabezpieczeń
– do dokonania czynności pomocy sądowej
Funkcje sądu rejonowego
(wybór)
• Rozpoznawanie spraw w I instancji
• Rozpoznawanie zażaleń na własne
postanowienia (art. 395 par. 2 KPC)
• Rozstrzyganie o zwolnieniu od kosztów
• Zabezpieczanie dowodów
• Rozstrzyganie skarg na czynności
komornika
• Nadawanie klauzul wykonalności
Funkcje sądu okręgowego
(wybór)
• Rozpoznawanie spraw w I instancji
• Rozpoznawanie środków odwoławczych
• Przyjmowanie środków odwoławczych
od własnych orzeczeń (art. 369 KPC)
• Przyjmowanie skarg kasacyjnych od
własnych orzeczeń
• Wyznaczanie sądu rejonowego do
rozpoznania sprawy (art. 44 KPC)

7. 2011-10-16
7
Funkcje sądu apelacyjnego
(wybór)
• Rozpoznawanie środków odwoławczych
od orzeczeń SO jako sądu I instancji
• Przyjmowanie skarg kasacyjnych od
własnych orzeczeń
• Kontrola formalna skargi kasacyjnej
• Wyznaczenie sądu okręgowego do
rozpoznania sprawy (art. 44 KPC)
Funkcje Sądu Najwyższego
• Rozpoznawanie skarg kasacyjnych
• Rozpoznawanie skarg o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia
• Rozstrzyganie zagadnień prawnych
budzących szczególne wątpliwości
powstałych przy rozpatrywaniu sprawy
apelacyjnej lub skargi kasacyjnej