1. : รายวิชา ประวัติศาสตร์ไทย รหัสวิชา ส.32103
โดยอรรถพล พลวัฒน์

2.  คาว่า “ประวัติศาสตร์” หรือ “History” เป็นศัพท์ภาษาอังกฤษ มาจาก
ภาษากรีกเดิมว่า “Historeo” คาว่า “Histor” หมายถึง พยาน ผู้
ตัดสินหรือใครก็ได้ที่รู้เห็น ส่วนคาว่า “Historeo” “แปลว่า การ
สอบสวน การค้นคว้า ไต่ถามหาความจริง

3.  การศึกษาประวัติศาสตร์จึงเป็นเรื่องของการแสวงหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับ
ชีวิตมนุษย์ที่ผ่านมาในอดีต
 ที่มีความสาคัญในช่วงระยะเวลาใดเวลาหนึ่งหรือสมัยใดสมัยหนึ่ง
 ซึ่งจะต้องอธิบายเหตุการณ์ ต่างๆที่เกิดขึ้นนั้นได้อย่าง มีเหตุผลและ
ถูกต้องตามความเป็นจริง โดยผ่านกระบวนการ ไต่สวน ค้นคว้า
พิจารณา วิเคราะห์อย่างละเอียดถี่ถ้วน และไม่มีอคติ

4. การนับเวลาและการเทียบศักราช
 เฮโรโดตัส (HERODOTUS)นักปราชญ์
ชาวกรีก ได้รับการยกย่องให้เป็นเป็นบิดา
แห่งวิชาประวัติศาสตร์
การนับเวลาและการเทียบศักราช
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ
ยาดารงราชานุภาพ ถือได้ว่าเป็นบิดา
แห่งประวัติศาสตร์ไทย

5.  เวลาเป็นสิ่งเชื่อมโยงอดีตกับปัจจุบัน เนื่องจากยุคสมัยทางประวัติศาสตร์ของ
มนุษยชาติมีพัฒนาการมาอย่างยาวนานหลายพันปี การศึกษาความต่อเนื่อง
ระหว่างยุคสมัยในประวัติศาสตร์ช่วงต่าง ๆ จึงต้องอาศัยเวลาที่ปรากฏอยู่ใน
หลักฐานทางประวัติศาสตร์ประเภทต่าง ๆ ในการลาดับเหตุการณ์ เพื่อสามารถ
เชื่อมโยงถึงปัจจุบัน ดังนั้นเวลาจึงมีความสาคัญต่อการศึกษาประวัติศาสตร์
อย่างมาก

6.  การนับเวลาของประเทศไทยในปัจจุบัน นิยมใช้การนับเวลา
ด้วยกัน 2 แบบ คือ
◦การนับเวลาแบบสุริยคติ
◦การนับเวลาแบบจันทรคติ

7.  การนับเวลาแบบสุริยคติ สุริยคติ คือ การนับโดยถือเอาตาแหน่งดวงอาทิตย์เป็น
หลัก
◦ วันทางสุริยคติคือวันที่ 1,2,3...30 หรือ 31
◦ เดือนทางสุริยคติมี 12 เดือนใน 1 ปี คือ มกราคม กุมภาพันธ์ มีนาคม
เมษายน พฤษภาคม มิถุนายน กรกฎาคม สิงหาคม กันยายน ตุลาคม
พฤศจิกายน และธันวาคม
◦ 1 ปีมี 365 วัน เป็นปีปกติเรียกว่า ปีปกติสุรทิน ถ้าปีใดมี 366 วันคือเพิ่ม 1
วันในเดือน กุมภาพันธ์จาก 28 วัน เป็น 29 วัน ซึ่งทุก 4 ปีจะมีครั้ง เรียกว่าปี
อธิกสุทิน

8.  จันทรคติหมายถึง การนับโดยถือเอาดวงจันทร์เป็นหลัก วันทางจันทรคติ นับเป็นวันขึ้นกี่ค่า
และแรมกี่ค่า มีชื่อเรียกว่า “การนับดิถี” การนับแบบนี้เกิดจากคนในสมัยโบราณสังเกต
ดวงจันทร์ที่มองเห็นในแต่ละคืนว่าเปลี่ยนไปจากคืนก่อนอย่างไร
◦ วันขึ้น...ค่า เริ่มจากเห็นดวงจันทร์เป็นเสี้ยวเล็กๆจนเห็นเต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่า
◦ วันแรม...ค่า เริ่มจากเห็นดวงจันทร์เต็มค่อยๆแหว่งหายไปจนไม่เห็นเลยในแรม 14-
15 ค่า
◦ เดือนทางจันทรคติ มี 12 เดือน เรียกเดือนอ้าย เดือนยี่ เดือน 3,4...ไปจนถึงเดือน
12 เริ่มต้นเดือนวันขึ้น 1 ค่า แต่วันสิ้นเดือนจะแตกต่างกันเป็น 2 แบบ ดังนี้
◦ เดือนคี่ คือ เดือนอ้าย, เดือน 3,5,7,9,11 สิ้นเดือนวันแรม 14 ค่า
◦ เดือนคู่ คือ เดือนยี่ เดือน 4,6,8,10,12 สิ้นเดือนวันแรม 15 ค่า

11.  พุทธศักราช(พ.ศ.) ในประเทศไทยเริ่ม
นับเมื่อพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้ว 1 ปี
พุทธศักราชเข้าสู่ดินแดนประเทศไทย
พร้อมกับพระพุทธศาสนาจากอินเดีย
 สันนิษฐานว่าคงเริ่มตั้งแต่เมื่อพระเจ้า
อโศกมหาราชแห่งแคว้นมคธส่งพระเถระ
เข้ามาเผยแผ่พระพุทธศาสนาในภูมิภาค
นี้

12.  จุลศักราช (จ.ศ.) จัดตั้งขึ้นโดยสังฆราชมนุโสรหัน แห่งอาณาจักรพุกาม เมื่อปี
พุทธศักราช 1181 โดยไทยรับเอาวิธีการนับเวลานี้มาใช้ในสมัยอยุธยา เพื่อการ
คานวณทาง โหราศาสตร์ ใช้บอกเวลาในจารึก ตานาน พระราชพงศาวดาร
จดหมายเหตุ ต่างๆ จนมาถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
(รัชกาลที่5 ) จึงเลิกใช้
 มหาศักราช(ม.ศ.) การนับศักราชนี้จะพบในหลักฐานทางประวัติศาสตร์ในสมัย
สุโขทัย และอยุธยาตอนต้น โดยคิดขึ้นจากกษัตริย์ของอินเดีย (พระเจ้ากนิษกะ)
ซึ่งพ่อค้าอินเดียและพวกพราหมณ์นาเข้ามาเผยแพร่ในขณะติดต่อการค้ากับไทย
จะมีปรากฏในศิลาจารึกเพื่อบันทึกเรื่องราว เหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้น ซึ่งถือว่าปี
มหาศักราชที่ 1 จะตรงกับปีพุทธศักราช 621

13.  รัตนโกสินทร์ศก (ร.ศ) การนับเวลาแบบนี้
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
(รัชกาลที่ 5) ทรงตั้งขึ้นในปีพุทธศักราช
2432 โดยกาหนดให้กาหนดให้นับปีที่
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
มหาราช สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อปี
พุทธศักราช 2325 เป็นรัตนโกสินทร์ศกที่
1 และให้เริ่มใช้ศักราชนี้ในทางราชการ
ตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน ร.ศ.108
(พ.ศ.2432) เป็นต้นมา

14.  คริสต์ศักราช (ค.ศ.) ซึ่งเป็นศักราชของ
คริสต์ศาสนา เริ่มนับเมื่อพระเยซูประสูติ (25
ธันวาคม) หลังพุทธศักราช 543 ปี ซึ่งพระ
เยซู เป็นศาสดาของคริสต์ศาสนา เริ่ม
นับเป็นคริสต์ศักราช 1 (ค.ศ.1) หรือ A.D.1
ย่อมาจากคาว่า “Anno Domini” การนับ
ศักราช ก่อนที่ พระเยซูประสูติ เรียกว่า
before christ เขียนย่อ ๆ ว่า B.C.
ตัวอย่าง 1,000 ปี ก่อนคริสต์ศักราช เขียนว่
า 1,000 B.C. หมายความว่า เป็นช่วงเวลา
1,000 ปี ก่อนพระเยซูประสูติ

15. นครเมกกะ ประเทศซาอุดิอาระเบีย
 ฮิจญ์เราะหฺศักราช (ฮ.ศ.) เริ่มตั้งแต่ พ.ศ. 1165 เมื่อ
ปีที่ ท่านนบีมุฮัมมัด อพยพจากเมืองเมกกะ (มัก
กะหฺ) ไปยังเมืองเมดีนา (มะดีนะหฺ) โดย ฮ.ศ. 1 ตรง
กับ พ.ศ. 1165 แต่การเทียบรอบปี ของ ฮ.ศ. กับ
พ.ศ. มีความคลาดเคลื่อนไม่ตรงกัน โดยทุก ๆ 32 ปี
ครึ่ง ของ ฮ.ศ. จะเพิ่มขึ้น 1ปี เมื่อเทียบกับ พ.ศ.
ปัจจุบัน ฮ.ศ. น้อยกว่า พ.ศ. 1122 ปีและน้อยกว่า
ค.ศ. 579 ปี ฮิจญ์เราะหฺศักราช (ฮ.ศ.) นิยมใช้ใน
ประเทศที่นับถือศาสนาอิสลาม ชาวไทยมุสลิมตั้งแต่
อดีตจนถึงปัจจุบันใช้ฮิจญ์เราะหฺศักราชเพื่อประกอบ
ศาสนกิจ โดยฟังประกาศจากสานักจุฬาราชมนตรี

16. ตารางการเปรียบเทียบศักราช
จากศักราชอื่นเปลี่ยนมาเป็น พ.ศ. จาก พ.ศ. เปลี่ยนเป็นศักราชอื่น
ร.ศ. + 2324 = พ.ศ. พ.ศ. - 2324 = ร.ศ.
จ.ศ. + 1181 = พ.ศ. พ.ศ. - 1181 = จ.ศ.
ม.ศ. + 621 = พ.ศ. พ.ศ. - 621 = ม.ศ.
ค.ศ. + 543 = พ.ศ. พ.ศ. – 543 = ค.ศ.
ฮ.ศ. + 1122 = พ.ศ. พ.ศ. – 1122 = ฮ.ศ.