1. : รายวิชา ประวัติศาสตร์ไทย รหัสวิชา
ส.32103
โดยอรรถพล พลวัฒน์

2.  คำาว่า “ประวัติศาสตร์” หรือ “History”
เป็นศัพท์ภาษาอังกฤษ มาจากภาษากรีก
เดิมว่า “Historeo” คำาว่า “Histor” หมาย
ถึง พยาน ผู้ตัดสินหรือใครก็ได้ที่รู้เห็น
ส่วนคำาว่า “Historeo” “แปลว่า การ
สอบสวน การค้นคว้า ไต่ถามหาความจริง

3.  การศึกษาประวัติศาสตร์จึงเป็นเรื่อง
ของการแสวงหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับ
ชีวิตมนุษย์ที่ผ่านมาในอดีต
 ที่มีความสำาคัญในช่วงระยะเวลาใด
เวลาหนึ่งหรือสมัยใดสมัยหนึ่ง
 ซึ่งจะต้องอธิบายเหตุการณ์ ต่างๆที่
เกิดขึ้นนั้นได้อย่าง มีเหตุผลและถูก
ต้องตามความเป็นจริง โดยผ่าน

4. การนับเวลาและการเทียบศักราช
 เฮโรโดตัส
(HERODOTUS)นัก
ปราชญ์ชาวกรีก ได้รับ
การยกย่องให้เป็นเป็น
บิดาแห่งวิชา
ประวัติศาสตร์
การนับเวลาและการ
เทียบศักราช
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์
เธอ กรมพระยาดำารง
ราชานุภาพ ถือได้ว่า
เป็นบิดาแห่ง
ประวัติศาสตร์ไทย

5.  เวลาเป็นสิ่งเชื่อมโยงอดีตกับปัจจุบัน
เนื่องจากยุคสมัยทางประวัติศาสตร์ของ
มนุษยชาติมีพัฒนาการมาอย่างยาวนาน
หลายพันปี การศึกษาความต่อเนื่อง
ระหว่างยุคสมัยในประวัติศาสตร์ช่วงต่าง
ๆ จึงต้องอาศัยเวลาที่ปรากฏอยู่ในหลัก
ฐานทางประวัติศาสตร์ประเภทต่าง ๆ ใน
การลำาดับเหตุการณ์ เพื่อสามารถเชื่อม
โยงถึงปัจจุบัน ดังนั้นเวลาจึงมีความ
สำาคัญต่อการศึกษาประวัติศาสตร์อย่าง

6.  การนับเวลาของประเทศไทยในปัจจุบัน
นิยมใช้การนับเวลาด้วยกัน 2 แบบ คือ
◦การนับเวลาแบบสุริยคติ
◦การนับเวลาแบบจันทรคติ

7.  การนับเวลาแบบสุริยคติ สุริยคติ คือ การนับ
โดยถือเอาตำาแหน่งดวงอาทิตย์เป็นหลัก
◦ วันทางสุริยคติคือวันที่ 1,2,3...30 หรือ 31
◦ เดือนทางสุริยคติมี 12 เดือนใน 1 ปี คือ
มกราคม กุมภาพันธ์ มีนาคม เมษายน
พฤษภาคม มิถุนายน กรกฎาคม สิงหาคม
กันยายน ตุลาคม พฤศจิกายน และธันวาคม
◦ 1 ปีมี 365 วัน เป็นปีปกติเรียกว่า ปีปกติสุรทิน
ถ้าปีใดมี 366 วันคือเพิ่ม 1 วันในเดือน กุมภาพันธ์
จาก 28 วัน เป็น 29 วัน ซึ่งทุก 4 ปีจะมีครั้ง เรียก
ว่าปี อธิกสุทิน

8.  จันทรคติหมายถึง การนับโดยถือเอาดวงจันทร์เป็นหลัก
วันทางจันทรคติ นับเป็นวันขึ้นกี่คำ่าและแรมกี่คำ่า
มีชื่อเรียกว่า “การนับดิถี” การนับแบบนี้เกิดจากคนใน
สมัยโบราณสังเกตดวงจันทร์ที่มองเห็นในแต่ละคืนว่า
เปลี่ยนไปจากคืนก่อนอย่างไร
◦ วันขึ้น...คำ่า เริ่มจากเห็นดวงจันทร์เป็นเสี้ยวเล็กๆจน
เห็นเต็มดวงในวันขึ้น 15 คำ่า
◦ วันแรม...คำ่า เริ่มจากเห็นดวงจันทร์เต็มค่อยๆแหว่ง
หายไปจนไม่เห็นเลยในแรม 14-15 คำ่า
◦ เดือนทางจันทรคติ มี 12 เดือน เรียกเดือนอ้าย
เดือนยี่ เดือน 3,4...ไปจนถึงเดือน 12 เริ่มต้นเดือนวัน
ขึ้น 1 คำ่า แต่วันสิ้นเดือนจะแตกต่างกันเป็น 2 แบบ

11.  พุทธศักราช(พ.ศ.)
ในประเทศไทยเริ่มนับ
เมื่อพระพุทธเจ้า
ปรินิพพานแล้ว 1 ปี
พุทธศักราชเข้าสู่ดิน
แดนประเทศไทยพร้อม
กับพระพุทธศาสนาจาก
อินเดีย
 สันนิษฐานว่าคงเริ่ม
ตั้งแต่เมื่อพระเจ้าอโศก

12.  จุลศักราช (จ.ศ.) จัดตั้งขึ้นโดยสังฆราชมนุ
โสรหัน แห่งอาณาจักรพุกาม เมื่อปีพุทธศักราช
1181 โดยไทยรับเอาวิธีการนับเวลานี้มาใช้ใน
สมัยอยุธยา เพื่อการคำานวณทาง โหราศาสตร์
ใช้บอกเวลาในจารึก ตานาน พระราช
พงศาวดาร จดหมายเหตุ ต่างๆ จนมาถึงสมัย
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่
หัว(รัชกาลที่5 ) จึงเลิกใช้
 มหาศักราช(ม.ศ.) การนับศักราชนี้จะพบใน
หลักฐานทางประวัติศาสตร์ในสมัยสุโขทัย และ
อยุธยาตอนต้น โดยคิดขึ้นจากกษัตริย์ของ

13.  รัตนโกสินทร์ศก (ร.ศ)
การนับเวลาแบบนี้
พระบาทสมเด็จพระ
จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่
หัว(รัชกาลที่ 5) ทรงตั้ง
ขึ้นในปีพุทธศักราช 2432
โดยกำาหนดให้กำาหนดให้
นับปีที่พระบาทสมเด็จ
พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
มหาราช สถาปนากรุง
รัตนโกสินทร์ เมื่อปี
พุทธศักราช 2325 เป็น

14.  คริสต์ศักราช (ค.ศ.) ซึ่ง
เป็นศักราชของคริสต์
ศาสนา เริ่มนับเมื่อพระเยซู
ประสูติ (25 ธันวาคม) หลัง
พุทธศักราช 543 ปี ซึ่ง
พระเยซู เป็นศาสดาของ
คริสต์ศาสนา เริ่มนับเป็น
คริสต์ศักราช 1 (ค.ศ.1)
หรือ A.D.1 ย่อมาจากคำา
ว่า “Anno Domini” การ
นับศักราช ก่อนที่ พระ
เยซูประสูติ เรียกว่า before
christ เขียนย่อ ๆ ว่า B.C.

15. นครเมกกะ ประเทศ
ซาอุดิอาระเบีย
 ฮิจญ์เราะหฺศักราช (ฮ.ศ.)
เริ่มตั้งแต่ พ.ศ. 1165 เมื่อปีที่
ท่านนบีมุฮัมมัด อพยพจากเมือง
เมกกะ (มักกะหฺ) ไปยังเมืองเมดี
นา (มะดีนะหฺ) โดย ฮ.ศ. 1 ตรง
กับ พ.ศ. 1165 แต่การเทียบรอบ
ปี ของ ฮ.ศ. กับ พ.ศ. มี
ความคลาดเคลื่อนไม่ตรงกัน
โดยทุก ๆ 32 ปีครึ่ง ของ ฮ.ศ. จะ
เพิ่มขึ้น 1ปี เมื่อเทียบกับ พ.ศ.
ปัจจุบัน ฮ.ศ. น้อยกว่า พ.ศ.
1122 ปีและน้อยกว่า ค.ศ. 579 ปี
ฮิจญ์เราะหฺศักราช (ฮ.ศ.) นิยม

16. ตารางการเปรียบ
เทียบศักราช
จากศักราชอื่นเปลี่ยน
มาเป็น พ.ศ.
จาก พ.ศ. เปลี่ยน
เป็นศักราชอื่น
ร.ศ. + 2324 = พ.ศ. พ.ศ. - 2324 =
ร.ศ.
จ.ศ. + 1181 = พ.ศ. พ.ศ. - 1181 =
จ.ศ.
ม.ศ. + 621 = พ.ศ. พ.ศ. - 621 =
ม.ศ.
ค.ศ. + 543 = พ.ศ. พ.ศ. – 543 =