1. Ναηάζζα Φειδά Δργαζία Αρταίων Δλληνικών
Ξενοθώνηος Δλληνικά Βιβλίο 2. Κεθάλαιο 3 & 1-10
Θέμα: Αθνύ βξείηε ηα ζεζκηθά όξγαλα ηεο Αζελαηθήο Πνιηηείαο θαη θαηαγξάςεηε ην πώο απηά
ιεηηνπξγνύζαλ ηελ πεξίνδν ηεο Γεκνθξαηίαο, λα εληνπίζεηε από ην θείκελν ηεο κεηάθξαζεο ηηο
αιιαγέο θαη ηηο αιινηώζεηο πνπ επέθεξαλ ζε απηά νη ηξηάθνληα ηύξξαλνη θαη ηα κεηέηξεςαλ ζε
όξγαλά ηνπο.
Οι πολιηικοί θεζμοί
Υπήξραλ ηξία πνιηηηθά ζώκαηα όπνπ νη πνιίηεο ζπγθεληξώλνληαλ ζε εθαηνληάδεο θαη ρηιηάδεο.
Απηά ήηαλ ε εθθιεζία (ζε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο κε ειάρηζην όξην 6.000 αηόκσλ), ε βνπιή ησλ
500 θαη ηα δηθαζηήξηα (ηνπιάρηζηνλ 200 άηνκα, αιιά έθηαλαλ ηα 6.000, όηαλ ζπγθαινύληαλ ε
νινκέιεηα ηεο Ηιηαίαο). Από απηά ηα ηξία ζώκαηα ε εθθιεζία θαη ηα δηθαζηήξηα είραλ πξαγκαηηθή
εμνπζία –παξόιν πνπ ηα δηθαζηήξηα, ζε αληίζεζε κε ηελ εθθιεζία, πνηέ δελ απνθαιήζεθαλ
‘δήκνο’, θαζώο επαλδξώλνληαλ από έλα ππνζύλνιν ηνπ ζώκαηνο ησλ πνιηηώλ, απηνύο πνπ είραλ
ζπκπιεξώζεη ην 30ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο. Αιιά νη πνιίηεο νη νπνίνη ςήθηδαλ θαη ζηα δπν δελ
ππέθεηλην ζε έθεζε ή δηθαζηηθή δίσμε, όπσο ηα κέιε ηεο βνπιήο θαη νη ππόινηπνη θάηνρνη
δεκνζίσλ αμησκάησλ. Τνλ 5ν αηώλα π.Φ. ζπρλά ε εθθιεζία ζπλεξρόηαλ σο δηθαζηήξην γηα
πνιηηηθέο δίθεο θαη δελ είλαη ζύκπησζε όηη ν ειάρηζηνο αξηζκόο γηα απαξηία ζηελ εθθιεζία θαη ν
αξηζκόο ηεο εηήζηαο θιεξσηίδαο από ηελ νπνία θιεξώλνληαλ νη δηθαζηέο ήηαλ ν ίδηνο (6.000). Από
ηα κέζα ηνπ 4νπ αηώλα π.Φ., σζηόζν, νη δηθαζηηθέο αξκνδηόηεηεο ηεο εθθιεζίαο πεξηνξίζηεθαλ,
παξόιν πνπ δηαηήξεζε έλα ξόιν ζηελ αλάιεςε πξσηνβνπιίαο γηα δηάθνξα είδε πνιηηηθώλ δηθώλ.
Η εκκληζία ηοσ Γήμοσ
Τα θεληξηθά γεγνλόηα ηεο Αζελατθήο δεκνθξαηίαο ήηαλ νη ζπλεδξηάζεηο ηεο εθθιεζίαο, Σε
αληίζεζε κε έλα θνηλνβνύιην, ηα ‘κέιε’ ηεο εθθιεζίαο δελ εθιέγνληαλ, αιιά ζπκκεηείραλ όινη νη
έρνληεο πνιηηηθά δηθαηώκαηα όπνηε θαη αλ ήζειαλ. Η Αζελατθή δεκνθξαηία ήηαλ άκεζε θαη όρη
έκκεζε, αληηπξνζσπεπηηθή, θνηλνβνπιεπηηθή. Κάζε ελήιηθαο πνιίηεο άλσ ησλ 20 κπνξνύζε λα
ζπκκεηάζρεη θαη κάιηζηα ζεσξνύληαλ θαζήθνλ. Οη αμησκαηνύρνη επηιέγνληαλ είηε κε θιήξσζε
είηε κε άκεζε ςεθνθνξία.
Η εθθιεζία είρε ηνπιάρηζηνλ ηέζζεξηο ιεηηνπξγίεο : ςήθηδε εθηειεζηηθά ςεθίζκαηα (π.ρ. γηα ηελ
έλαξμε πνιέκνπ ή απνλνκή ηεο ηδηόηεηαο ηνπ πνιίηε ζε έλαλ μέλν), εμέιεγε νξηζκέλνπο
αμησκαηνύρνπο, λνκνζεηνύζε θαη δίθαδε πνιηηηθά εγθιήκαηα. Καζώο, όκσο, ην ζύζηεκα
εμειηζζόηαλ ζεκαληηθό κέξνο ησλ δύν ηειεπηαίσλ ιεηηνπξγηώλ κεηαθέξζεθε ζε δηθαζηήξηα. Η
ηππνπνηεκέλε δηάηαμε ήηαλ ε εμήο: νκηιεηέο εθθσλνύζαλ ιόγνπο ππέξ θαη θαηά κίαο πξόηαζεο θαη
αθνινπζνύζε ε ςεθνθνξία ππέξ ή θαηά ηεο πξόηαζεο ζπλήζσο κε αλάηαζε ησλ ρεξηώλ. Σε
αληίζεζε κε ηα ζύγρξνλα θνηλνβνύιηα, νη αγνξεύζεηο ήηαλ θαη’ νπζία πξνζπάζεηεο πεηζνύο ησλ
παξεπξηζθνκέλσλ. Παξόιν πνπ κπνξεί λα ππήξραλ κπινθ ππνζηήξημεο δηάθνξσλ ζέζεσλ, πνπ
κεξηθέο θνξέο παξνπζίαδαλ κεγάιε δηάξθεηα, αλαθνξηθά κε θξίζηκα ζέκαηα, δελ ππήξραλ
νξγαλσκέλα θόκκαηα ή θπβέξλεζε θαη αληηπνιίηεπζε κε ηε ζεκεξηλή έλλνηα, όπσο ηζρύεη ζην
ζύζηεκα ηνπ Οπέζηκηλζηεξ. Καη’ νπζίαλ, ε εθάζηνηε θπβέξλεζε ήηαλ ν /νη νκηιεηήο /νκηιεηέο κε
ηνλ νπνίν ζπκθσλνύζε ε πιεηνςεθία ησλ ζπκκεηερόλησλ ζηε ζπλέιεπζε γηα ην ζπγθεθξηκέλν
δήηεκα. Τνλ 5ν αηώλα ηνπιάρηζην ππήξραλ ειάρηζηα όξηα ζηελ εμνπζία πνπ αζθνύληαλ από ηελ
εθθιεζία. Δάλ ε εθθιεζία παξαβίαδε έλαλ ήδε ηζρύνληα λόκν κε λέα ηεο πξάμε, ην κόλν πνπ

2. κπνξνύζε λα ζπκβεί ήηαλ ε επηβνιή πνηλήο ζε εθείλνλ πνπ είρε θάλεη ηελ πξόηαζε ε νπνία είρε
γίλεη απνδεθηή από ηε ζπλέιεπζε. Δάλ είρε ιεθζεί θάπνηα ιαλζαζκέλε απόθαζε, ζύκθσλα κε ηελ
άπνςε ηνπ δήκνπ είρε ζπκβεί δηόηη είρε ‘παξαζπξζεί’.
Όπσο ζπλεζηδόηαλ ζηα αξραία δεκνθξαηηθά πνιηηεύκαηα, θάπνηνο έπξεπε λα παξεπξίζθεηαη ζε κία
ζπλέιεπζε γηα λα κπνξέζεη λα ςεθίζεη. Η ππεξέηεζε ηεο ζεηείαο ή ε απιή απόζηαζε κπνξνύζαλ
λα εκπνδίζνπλ ηελ άζθεζε ησλ πνιηηηθώλ δηθαησκάησλ. Η ςεθνθνξία γηλόηαλ ζπλήζσο κε
αλάηαζε ησλ ρεξηώλ (‘ρεηξνηνλία’) ελώ θάπνηνη αμησκαηνύρνη έθξηλαλ ην απνηέιεζκα κε βάζε ηελ
νπηηθή παξαηήξεζε ηνπ πιήζνπο. Καζώο παξεπξίζθνληαλ ρηιηάδεο άηνκα ε θαηακέηξεζε ήηαλ
αδύλαηε. Γηα κηα κηθξή θαηεγνξία ςεθνθνξηώλ γηα ηηο νπνίεο απαηηνύληαλ έλαο ειάρηζηνο αξηζκόο
ζπκκεηερόλησλ (6.000), θπξίσο γηα παξνρή ηεο ηδηόηεηαο ηνπ πνιίηε, ρξεζηκνπνηνύληαλ ζθαηξίδηα,
ρξσκαηηζκέλα άζπξα γηα ην ‘λαη’ θαη καύξα γηα ην ‘όρη’. Πηζαλώο, ζην ηέινο ηεο ζπλέιεπζεο, ν
θάζε πνιίηεο έξηρλε ην έλα από ηα δύν ζε έλα κεγάιν πηζάξη, πνπ ζηε ζπλέρεηα ζπαδόηαλ γηα λα
θαηακεηξεζνύλ νη ςήθνη. (Γηα ηνλ νζηξαθηζκό απαηηνύληαλ νη πνιίηεο λα αλαγξάςνπλ ην όλνκα ζε
έλα θνκκάηη ελόο αγγείνπ, ην όζηξαθν.)
Τνλ 5ν αηώλα, ππήξραλ 10 ηαθηηθέο ζπλειεύζεηο ηεο εθθιεζίαο θάζε ρξόλν, κία θάζε κήλα, ελώ
κπνξνύζαλ λα ζπγθιεζνύλ θαη έθηαθηεο, όπνηε πξνέθππηε αλάγθε. Τνλ επόκελν αηώλα
θαζνξίζηεθαλ ζαξάληα ζπλειεύζεηο ηεο εθθιεζίαο, ηέζζεξηο θάζε κήλα, κία εθ ησλ νπνίσλ
νλνκαδόηαλ ‘θπξία εθθιεζία’. Μπνξνύζαλ αθόκε λα ζπγθιεζνύλ επηπιένλ ζπλαληήζεηο, ηδίσο
θαζώο σο ην 355 π.Φ. ππήξραλ αθόκε πνιηηηθέο δίθεο πνπ δηθάδνληαλ από ηελ εθθιεζία. Οη
ζπλειεύζεηο ησλ πνιηηώλ δε ζπλέβαηλαλ ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, θαζώο έπξεπε λα κε
ζπκπίπηνπλ κε ηηο γηνξηέο, πνπ ιάκβαλαλ ρώξα ζε δηαθνξεηηθό ρξνληθό ζεκείν ζε θαζέλα από ηνπο
δώδεθα ζειεληαθνύο κήλεο. Υπήξρε αθόκε ε ηάζε λα ζπγθεληξώλνληαη νη ηέζζεξηο ζπλειεύζεηο
ζην ηέινο θάζε κήλα.
Η ζπκκεηνρή ζηε ζπλέιεπζε ήηαλ πξναηξεηηθή. Τνλ 5ν αηώλα, δεκόζηνη δνύινη, ζρεκαηίδνληαο κία
δώλε κε έλα θόθθηλν ζθνηλί θαηεύζπλαλ ηνπο πνιίηεο από ηελ αγνξά ζηνλ ηόπν ηεο ζπλέιεπζεο
(ηελ Πλύθα), επηβάιινληαο πξόζηηκν ζε όζσλ ηα ελδύκαηα είραλ βαθεί. Τν κέηξν απηό, σζηόζν,
δελ κπνξεί λα ζπγθξηζεί κε ηηο κεζόδνπο ππνρξεσηηθήο ςεθνθνξίαο θάπνησλ ζύγρξνλσλ
δεκνθξαηηώλ. Ήηαλ κάιινλ έλα κέηξν γξήγνξεο ζπγθέληξσζεο ηνπ απαηηνύκελνπ αξηζκνύ
ζπκκεηερόλησλ. Μεηά ηελ απνθαηάζηαζε ηεο δεκνθξαηίαο ην 403 π.Φ., γηα πξώηε θνξά εηζήρζε ε
πιεξσκή γηα ηε ζπκκεηνρή ζηελ εθθιεζία. Δμαηηίαο απηνύ παξνπζηάζηεθε ελζνπζηαζκόο γηα ηηο
ζπλειεύζεηο. Μόλν νη πξώηνη έμη ρηιηάδεο πνπ έθηαλαλ γίλνληαλ δεθηνί θαη πιεξώλνληαλ, ελώ ην
θόθθηλν ζθνηλί ρξεζηκνπνηνύληαλ πιένλ γηα λα ζπγθξαηήζεη ηνπο αξγνπνξνύληεο. Απηέο νη δύν
ρξήζεηο ηνπ θόθθηλνπ ζθνηληνύ καο είλαη γλσζηέο από ηηο αξηζηνθαληθέο θσκσδίεο Αραξλείο,
ζηίρνη:17-22 θαη Δθθιεζηάδνπζαη, ζηίρνη:378-9.
Η βοσλή ηων 500
Η βνπιή ησλ 500, ην πνιππιεζέζηεξν ζώκα αμησκαηνύρσλ, απνηεινύζε κηα νξγαλσηηθή επηηξνπή
ηεο εθθιεζίαο, εηνηκάδνληαο λνκνζεηηθά πξνζρέδηα θαη θαζνξίδνληαο ηε ζεκαηνινγία ηεο. Οη 500
βνπιεπηέο θαζνξίδνληαλ κε θιήξσζε, πνπ ιάκβαλε ρώξα κία θνξά θάζε ρξόλν. Έλαο πνιίηεο
κπνξνύζε λα είλαη κέινο ηεο βνπιήο δύν θνξέο ζηε δσή ηνπ. Κάζε πνιίηεο κπνξνύζε λα θαηαζέζεη
πξνηάζεηο ζηε βνπιή. Τππηθά απαγνξεπόηαλ ε εθθιεζία λα ιακβάλεη απνθάζεηο ρσξίο έλα
πξνβνύιεπκα, δειαδή κία πξόηαζε από ηε βνπιή. Η πξόηαζε απηή κπνξνύζε λα είλαη ζπκπαγήο,
επεμεξγαζκέλε ή ‘αλνηρηή’, πνπ ιίγν δηέθεξε από ην λα θαζνξίδεη ηε ζεκαηνινγία ηεο εθθιεζίαο.
Η βνπιή ή ηα ελαιιαζζόκελα ηκήκαηά ηεο, νη πξπηαλείεο, εμππεξεηνύζαλ σο έλα είδνο . Κάζε
κέξα ηνπ έηνπο έλαο από ηνπο βνπιεπηέο ήηαλ αξρεγόο ηνπ θξάηνπο γηα απηή ηε κέξα (γηα
παξάδεηγκα θξαηνύζε ηα θιεηδηά ηνπ ηακείνπ θαη ηε ζθξαγίδα ηνπ θξάηνπο θαη ήηαλ ππεύζπλνο γηα

3. ηελ ππνδνρή μέλσλ απνζηνιώλ θαη (ηνλ 5ν αηώλα) πξνέδξεπε ζηηο ζπλειεύζεηο ηεο εθθιεζίαο θαη
ηεο βνπιήο). Υπνινγίζηεθε όηη πεξίπνπ έλα ηέηαξην ηνπ ζπλόινπ ησλ πνιηηώλ πξέπεη λα θαηείρε ην
αμίσκα θάπνηα ζηηγκή ηεο δσήο ηνπ. Απηή ηε ζέζε ηνπ -ηξόπνλ ηηλά- ‘αξρεγνύ ηνπ θξάηνπο’
κπνξνύζε λα ηελ θαηέρεη ν θαζέλαο κηα θνξά ζηε δσή ηνπ.
Αλλοιώζεις ηων Τριάκονηα ηύραννων
Οη ηξηάθνληα εθιέρζεθαλ κεηά ηελ θαηεδάθηζε ησλ Μαθξώλ Τεηρώλ θαη ησλ ηεηρώλ ηνπ Πεηξαηά
από ηνλ ιαό ηεο Αζήλαο κε ζθνπό ηελ θαηαγξαθή ησλ «πάηξησλ λόκσλ» πνπ κε ηνπο νπνίνπο ζα
ξπζκηδόηαλ ε πνιηηηθή δσή ηνπ θξάηνπο. Αληίζεηα νη ίδηνη θαζπζηεξνύζαλ ηε δεκνζίεπζε ηνπ
ζπληάγκαηνο θαη έηζη ζπγθξνηνύζαλ ηελ Βνπιή θαη όια ηα ππόινηπα ζεζκηθά όξγαλα όπσο
ήζειαλ, κε δηθνύο ηνπο αλζξώπνπο. Δλώ ινηπόλ ην θαζεζηώο ησλ ηξηάθνληα ήηαλ, ππνηίζεηαη,
πξνζσξηλό θαη ζα δηαξθνύζε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ησλ λέσλ λόκσλ απηνί δηέιπζαλ ηα δηθαζηήξηα
ησλ ελόξθσλ(Ηιηαία) θαη παξαρώξεζαλ ζηε Βνπιή δηθαζηηθέο εμνπζίεο γηα πνηληθά αδηθήκαηα.
Δπηπιένλ ε κπζηηθή ςεθνθνξία θαηαξγήζεθε ζε όιεο ηηο δηαδηθαζίεο. Έπεηηα άξρηζαλ λα
θαηαδηώθνπλ ηνπο ‘ζπθνθάληεο’ γλσζηνύο θαηαδόηεο πνπ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο δεκνθξαηίαο
πιεξσλόληνπζαλ γηα λα ππνβάιινπλ ςεύηηθε θαηαγγειία ελαληίνλ θάπνηνπ απινύ πνιίηε ζπλήζσο
επθαηάζηαηνπ. Έηζη νη ζπθνθάληεο ιεηηνπξγνύζαλ σο κέζν εθβηαζκνύ θαη πξνζσπηθήο εθδίθεζεο.
Οη ζπθνθάληεο δελ ήηαλ αξεζηνί ζηελ θαιή ηάμε θαη κε ηηο θαηαδίθεο ηνπο νη ηξηάθνληα
επραξίζηεζαλ πνιινύο πνιίηεο. Αξγόηεξα νη ηύξαλλνη θαηάθεξαλ θαη έπεηζαλ ηνλ Λύζαλδξν λα
ηνπο δώζεη θξνπξά κε αξκνζηή ησλ Καιιίβην. Απηό ηνπο έδσζε ην δηθαίσκα λα ζπιιακβάλνπλ
όπνηνλ ζέινπλ θαη όρη κόλν θαθνπνηά ζηνηρεία. Με απηέο ηηο αιιαγέο νη ηξηάθνληα θαηάθεξαλ λα
αιιάμνπλ ην ππάξρσλ θαζεζηώο θαη λα κεηαηξέςνπλ ηελ δεκνθξαηία ζε ηπξαλλία.