Ảnh hưởng biến đổi khí hậu đến canh tác cà phê ở Gia Lai

1. KHOA H C CÔNG NGH
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 10/2017 21
NGHIÊN C U NH H NG C A BI N I KHÍ H U VÀ
NH N TH C C NG NG TRONG CÁC HO T NG
S N XU T CÀ PHÊ T NH GIA LAI
Lê ThLê ThLê ThLê Th H ngH ngH ngH ng1111
, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy n Tri Quang H ngn Tri Quang H ngn Tri Quang H ngn Tri Quang H ng1111
, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy n Minh Kn Minh Kn Minh Kn Minh K 1111
TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T TTTT
Nghiên c u ti n hành ánh giá nh h ng c a bi n i khí h u (B KH) và nh n th c c ng ng trong các
ho t ng s n su t cà phê t i t nh Gia Lai. Nhìn chung, nhi t trung bình có xu h ng gia t ng trong giai
o n 1985 - 2015. L ng m a có s phân b không ng u, gi m sút rõ r t khu v c phía Tây và ông
Nam. Tình tr ng thi u n c s n xu t trong mùa khô và nh h ng tiêu c c c a l l t trong mùa m a. M c
thi t h i v di n tích và n ng su t cà phê khá nghiêm tr ng. S thay i th t th ng c a th i ti t không
ch tác ng tr c ti p lên cây cà phê mà còn t o i u ki n thu n l i cho nhi u lo i sâu b nh h i gây nh
h ng n n ng su t và s n l ng cà phê. áp ng v i tình tr ng thi u n c, nông h ng phó b ng
hình th c t i tr c ti p vào g c cà phê (69%). Ph ng án s d ng t i phun m a b ng h th ng giàn t i
(23%) c ng c quan tâm th c hi n. V lâu dài c n có chính sách h tr ng i dân ng phó v i nh ng tác
ng tiêu c c c a B KH.
TTTT khóa:khóa:khóa:khóa: Bi n i khí h u, cà phê, Gia Lai, nh h ng, s n xu t.
1. T V N 3
Theo y ban liên Chính ph c a Liên h p qu c
v bi n i khí h u (IPCC) thì B KH là nh ng thay
i theo th i gian c a khí h u, trong ó bao g m c
nh ng bi n i t nhiên và nh ng bi n i do các
ho t ng c a con ng i gây ra [4]. B KH là s thay
i c a h th ng khí h u g m khí quy n, thu
quy n, sinh quy n, th ch quy n hi n t i và trong
t ng lai b i các nguyên nhân t nhiên và nhân t o.
Vi c phát sinh quá m c khí gây ra hi u ng khí nhà
kính càng làm gia t ng m c s nóng lên toàn c u,
làm tr m tr ng thêm quá trình B KH. ây chính là
hi m h a và c ng là thách th c i v i toàn th nhân
lo i. Theo IPCC, n m 2100 m c n c bi n trung bình
s dâng thêm 43 n 81 cm, nhi t trung bình toàn
c u t ng 1,4 n 4,00
C [4]. Vi t Nam là m t trong
nh ng n c ch u nh h ng n ng n c a B KH. Vào
cu i th k XXI, n c ta tình tr ng nhi t trung
bình n m s t ng thêm 2 - 30
C và m c n c bi n có
th dâng thêm 57 — 73 cm [2]. Rõ ràng, B KH s là
nguyên nhân tác ng tiêu c c n m i m t i s ng
xã h i. B KH làm nh h ng n s c kh e con
ng i, t ng nguy c m t an ninh l ng th c, làm suy
gi m ch t l ng s ng [9]. B KH còn làm suy gi m
s n l ng ngu n l i tài nguyên th y s n và nh
h ng tiêu c c lên các h sinh thái [1].
1
Trư ng Đ i h c Nông Lâm TP. H Chí Minh
V i di n tích t nhiên 15.536,9 km2
, Gia Lai là
t nh thu c B c Tây Nguyên [2, 8], i s ng ng i
dân g n li n v i các ho t ng chuyên canh s n xu t
các cây công nghi p. Trong nh ng n m g n ây di n
bi n th i ti t Tây Nguyên nói chung và Gia Lai nói
riêng ang có xu h ng x u i. Hi n t ng l l t, l
quét di n ra trong mùa m a; h n hán, n ng nóng kéo
dài trong mùa khô; các y u t c c oan khác nh
dông t , l c xoáy, m a á c ng xu t hi n nhi u và
b t th ng h n [5]. ng tr c nh ng thay i b t
th ng c a khí h u và nh m m c ích góp ph n n
nh sinh k , c i thi n i s ng cho c ng ng ng i
dân, yêu c u b c thi t có các gi i pháp thích ng phù
h p tình hình th c ti n. Xu t phát t ó, nghiên c u
ánh giá nh h ng c a B KH và nh n th c c ng
ng trong các ho t ng s n su t cà phê trên a
bàn t nh Gia Lai làm c s ra các nhóm gi i pháp
nh m ng phó thích h p trong b i c nh ch u s tác
ng c a B KH giai o n hi n nay ã c th c
hi n.
2. I T NG VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U
2.1.2.1.2.1.2.1. i t ng nghiên c ui t ng nghiên c ui t ng nghiên c ui t ng nghiên c u
- i t ng nghiên c u: Ho t ng canh tác cà
phê trên a bàn t nh Gia Lai.
- Ph m vi nghiên c u: Các huy n s n xu t cà phê
tr ng i m t nh Gia Lai, bao g m Pleiku, k oa,
Ch Sê, Ch Prông và Ia Grai.

2. KHOA H C CÔNG NGH
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 10/201722
2.2. Ph ng pháp nghiên c2.2. Ph ng pháp nghiên c2.2. Ph ng pháp nghiên c2.2. Ph ng pháp nghiên c uuuu
Nghiên c u ã s d ng các nhóm ph ng pháp,
bao g m: Ph ng pháp thu th p s li u s c p và th
c p, ph ng pháp ph ng v n, ph ng pháp so sánh
i chi u, ph ng pháp chuyên gia, ph ng pháp
phân tích và x lý s li u b ng ph n m m SPSS 13.0
[6, 7]. Trong ó, s li u thu th p ch y u trong giai
o n t n m 2005 n 2015. Riêng d li u khí h u và
các hi n t ng th i ti t c c oan c thu th p trong
giai o n 1985 - 2015 t Tr m Khí t ng Th y v n
t nh Gia Lai, ài Khí t ng Th y v n khu v c Tây
Nguyên và S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
Gia Lai.
BBBB ng 1. Thông tin mng 1. Thông tin mng 1. Thông tin mng 1. Thông tin m u nghiên c uu nghiên c uu nghiên c uu nghiên c u
STT a ph ng
S m u
(h )
Di n tích trung
bình (ha)
1 Pleiku 30 1,13
2 k oa 30 1,21
3 Ch Sê 30 1,39
4 Ch Prông 30 1,42
5 Ia Grai 30 1,48
Nghiên c u t ch c ra ã th c a, ph ng v n
sâu k t h p s d ng b ng h i 150 i t ng
chuyên ho t ng canh tác cây cà phê trên a bàn
t nh Gia Lai. C th , s d ng k t h p ph ng pháp và
k thu t ch n m u i di n có nh h ng và phân
l p theo c i m c a i t ng nghiên c u nh m
m b o tính i n hình c n thi t.
3. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N
3.1. Th3.1. Th3.1. Th3.1. Th c tr ng di n bi n B KH a bàn t nhc tr ng di n bi n B KH a bàn t nhc tr ng di n bi n B KH a bàn t nhc tr ng di n bi n B KH a bàn t nh
Gia LaiGia LaiGia LaiGia Lai
S li u c a các tr m khí t ng th y v n Gia Lai
cho th y nhi t trung bình (N TB) n m có xu
h ng t ng d n trong 30 n m g n ây. S v t tr i
th hi n rõ nét vào n m có s ho t ng m nh c a
hi n t ng El Nino, i n hình nh các n m 1998-
1999 và th i gian g n ây (hình 1).
Hình 1. BiHình 1. BiHình 1. BiHình 1. Bi n ng nhi t trung bn ng nhi t trung bn ng nhi t trung bn ng nhi t trung bình nình nình nình n m giai om giai om giai om giai o nnnn
1985198519851985 ---- 2015201520152015 Gia LaiGia LaiGia LaiGia Lai
Hình 2. BiHình 2. BiHình 2. BiHình 2. Bi n ng l ng m a trung bn ng l ng m a trung bn ng l ng m a trung bn ng l ng m a trung bìììình n m giainh n m giainh n m giainh n m giai
oooo n 1985n 1985n 1985n 1985 ---- 2015201520152015 Gia LaiGia LaiGia LaiGia Lai
BBBB ng 2ng 2ng 2ng 2.... NhiNhiNhiNhi t trung bt trung bt trung bt trung bình các thình các thình các thình các th i k Gia Laii k Gia Laii k Gia Laii k Gia Lai
Giai o nNhi t
trung bình, 0
C 1985 - 1994 1995 - 2004 2005 - 2015
M c t ng trong
10 n m
Pleiku 21,7 21,9 22,2 0,2 - 0,3
An Khê 23,3 23,7 23,8 0,1 - 0,4
Ayun Pa 25,5 25,9 26,1 0,2 - 0,4
Ngu n: ài Khí t ng Th y v n khu v c Tây Nguyên
K t qu phân tích s li u thu th p các tr m khí
t ng th y v n t nh Gia Lai giai o n 1985 - 2015 cho
th y: Nhi t trung bình t nh Gia Lai gia t ng trong
kho ng 0,2 - 0,30
C cho m i th p k (b ng 2). Trung
bình m i n m n n nhi t bình quân t nh Gia Lai dao
ng m c t ng 0,02 - 0,030
C. Di n bi n thay i khí
h u phù h p v i các d báo gia t ng nhi t theo
nh k ch b n B KH khu v c Tây Nguyên c a B Tài
nguyên và Môi tr ng [2]. Liên quan t i y u t l ng
m a, s li u khí t ng trung bình giai o n 1985 -
2015 cho th y m a phân b không u trong n m,
phân hóa rõ r t 2 mùa. T ng l ng m a trung bình
hàng n m m c 2.159,5 mm. Vào mùa m a, l ng
m a ch y u t p trung vào các tháng 5 — 10, chi m
t i 91,3% l ng m a c n m và t c c i vào tháng
7 — 8 (481,5 - 527,8 mm/tháng). S li u quan tr c t i
các tr m khí t ng th y v n ph n ánh t ng l ng
m a hàng n m có xu h ng gi m d n t n m 1985
n nay (hình 2). C th , xu h ng gi m l ng m a
trên a bàn t nh th hi n rõ nét khu v c phía Tây
(Pleiku) và phía ông Nam (Ayun Pa). T i khu v c
phía Tây và Trung tâm t nh (tr m Pleiku), t ng l ng
m a n m có s bi n ng m nh. N m có l ng m a
cao nh t và th p nh t t ng ng l n l t vào các n m

3. KHOA H C CÔNG NGH
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 10/2017 23
1985 (3.230 mm) và 1999 (1.430 mm). c bi t, s
suy gi m l ng m a m nh m v n ti p t c di n ra
nh ng n m g n ây (1998 — 2015). khu v c phía
ông (tr m An Khê) nh p i u bi n i t ng l ng
m a n m không gi ng nh khu v c phía Tây và
trung tâm t nh. L ng m a cao nh t o c vào n m
1999 (2.270 mm), trong khi th i k l ng m a th p
nh t trong kho ng giai o n 2003 — 2005. Vào n m
2003, l ng m a ây ch t 970 mm và là th i k
ch u s khô h n nghiêm tr ng. i v i khu v c ông
Nam (tr m Ayun Pa) nh p bi n i t ng l ng
m a n m khá i u hòa. Tuy nhiên, th i k m a ít
di n ra t n m 2002 n nay, gây ra tình tr ng h n
hán và nh h ng n i s ng s n xu t c a ng i
dân. K t qu phân tích l ng m a trung bình trong
các th i k 10 n m t nh Gia Lai c ng cho th y xu
th gi m d n khu v c phía Tây và ông Nam,
riêng khu v c phía ông có s t ng nh (b ng 3).
Ngoài ra, trên a bàn t nh th ng xuyên ch u s
nh h ng c a nh ng c n bão gây thi t h i n các
ho t ng s n xu t trên di n r ng. M c dù l ng
m a trên a bàn có ph n suy gi m nh ng l i t p
trung theo mùa (tháng 9 — 11), do ó t o áp l c l n
i v i i s ng ng i dân, nh t là ho t ng s n
xu t nông nghi p. Vào mùa khô, do l ng m a suy
gi m m t cách áng k nên gây ra hi n t ng thi u
n c t i tiêu ph c v nhu c u s n xu t.
BBBB ng 3. L ng m a trung bng 3. L ng m a trung bng 3. L ng m a trung bng 3. L ng m a trung bìnhìnhìnhình ((((mmmmmmmm)))) các thcác thcác thcác th i k Gia Laii k Gia Laii k Gia Laii k Gia Lai
Giai o n
a i m 1985 -
1994
1995 -
2004
2005 -
2015
Pleiku 2.287,4 2.175,9 2.133,4
An Khê 1.533,8 1.471,0 1.786,9
Ayun Pa 1.374,3 1.258,6 1.212,9
Ngu n: ài Khí t ng Th y v n khu v c Tây Nguyên
V i n n nhi t cao, s gi n ng trong n m t ng
i l n, l ng m a phân b không ng u và t p
trung theo mùa (mùa m a) làm cho th i ti t ây có
nhi u xáo tr n. Mùa khô (t tháng 11 n tháng 4
n m sau) nhi t luôn duy trì m c cao, n ng kéo
dài t sáng n chi u làm cho m không khí b
gi m áng k . ánh giá kh n ng h n thông qua
t n su t khô h n, nghiên c u s d ng ch s Sazonov
(Sa.I). V i ch tiêu này, m c h n - úng c ánh
giá nh sau: Sa.I > 1: khô h n; Sa.I > 2: h n n ng; Sa.I
< -1: d th a n c; Sa.I < -2: úng ng p. K t qu kh
n ng x y ra khô h n theo ch s Sa.I (th i k 1985 -
2015) t i Gia Lai c trình bày b ng 4.
BBBB ng 4. T n su t (%) x y ra h n khí t ng (Sa.Ing 4. T n su t (%) x y ra h n khí t ng (Sa.Ing 4. T n su t (%) x y ra h n khí t ng (Sa.Ing 4. T n su t (%) x y ra h n khí t ng (Sa.I > +1)> +1)> +1)> +1) Gia LaiGia LaiGia LaiGia Lai
Tháng
a i m
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Pleiku 25 20 25 25 35 53 27,5 33,3 28,2 25,6 20 22,5
An Khê 18 31,8 36,4 22,7 31,8 18,2 22,7 22,7 22,7 22,7 9,1 18,2
Ayun Pa 26 21,7 30,4 39,1 30,4 26,1 26,1 34,8 21,7 27,3 9,1 17,4
Ngu n: ài Khí t ng Th y v n khu v c Tây Nguyên
B ng 4 cho th y tình tr ng h n hán có th x y ra
b t k tháng nào trong n m, k c tháng trong mùa
m a. M c t n xu t x y ra >30% cho th y di n bi n
h n trong n m r t ph c t p, t p trung xu t hi n vào
hai th i k : th i k tháng 2 — 6 và th i k trong tháng
8. i v i khu v c phía ông Nam (Ayun Pa) t n
xu t x y ra r t cao, t p trung vào tháng 4 (x p x
40%).
3.2.3.2.3.2.3.2. nh h ng B KHnh h ng B KHnh h ng B KHnh h ng B KH và nhvà nhvà nhvà nh n th c c ng ngn th c c ng ngn th c c ng ngn th c c ng ng
trong cáctrong cáctrong cáctrong các hohohoho t ng s n xu t cà phê Gia Lait ng s n xu t cà phê Gia Lait ng s n xu t cà phê Gia Lait ng s n xu t cà phê Gia Lai
Hình 3 trình bày s bi n ng di n tích cà phê
Gia Lai giai o n 2005 - 2015. Nhìn chung, di n tích
cà phê có s thay i và dao ng gi a các n m, c
bi t giai o n 2011 - 2015 Pleiku suy gi m 2.306 ha
so v i n m 2005.
Hình 3. SHình 3. SHình 3. SHình 3. S bi n ng di n tíbi n ng di n tíbi n ng di n tíbi n ng di n tích cà phêch cà phêch cà phêch cà phê Gia LaiGia LaiGia LaiGia Lai
Y u t nhi t gia t ng ã gây ra nh ng t h n
hán kéo dài trên di n r ng các a ph ng trong
t nh làm nh h ng n kh n ng sinh tr ng và
phát tri n c a cây cà phê. Biên dao ng ngày -
êm, gi a các tháng mùa khô - mùa m a cao th ng
gây ra hi n t ng h n sinh lý trên cây tr ng. Quá

4. KHOA H C CÔNG NGH
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 10/201724
trình thi u n c x y ra liên t c và kéo dài s d n n
m t cân b ng n c làm cho cây khô héo và ch t.
m t s vùng nh huy n Ia Grai, Ch Prông mùa khô
kéo dài (h n 6 tháng) th ng gây tác ng l n i
v i cây cà phê do không n c t i cho cây. H u
qu kéo theo sinh tr ng c a cây không thích ng
n ng su t th p và s n l ng gi m.
BBBB ng 5. Kh o sát t l di n tích và s n l ng cà phêng 5. Kh o sát t l di n tích và s n l ng cà phêng 5. Kh o sát t l di n tích và s n l ng cà phêng 5. Kh o sát t l di n tích và s n l ng cà phê
Gia Lai niên vGia Lai niên vGia Lai niên vGia Lai niên v 2016201620162016
a ph ng
Di n
tích
(ha)
S n l ng
(t n nhân)
N ng su t
trung bình
(t n/ha)
Pleiku 33,9 70,81 2,1
k oa 36,3 83,81 2,3
Ch Sê 41,7 83,45 2,0
Ch Prông 42,52 83,33 1,9
Ia Grai 44,3 96,18 2,1
T ng 198,72 417,58 2,1
B ng 5 th ng kê t ng h p t l di n tích và s n
l ng cà phê cho th y n ng su t trung bình 2,1
t n/ha (t ng s n l ng 417,58 t n nhân). Theo báo
cáo c a S Nông nghi p và PTNT t nh Gia Lai, niên
v 2013 - 2014 tình tr ng thi u n c t i c ng gây
thi t h i n ng cho ng i tr ng cà phê. M t khác, nh
h ng c a m a làm cho quá trình ra hoa cà phê kéo
dài t tháng 10-2014 n tháng 3 - 2015 v i 4 - 5 t
hoa. Hi n t ng hoa n c ng có nhi u b t th ng
nh hoa không n ho c t i t 2 hoa m i n nh ng
không bung h t cánh… Theo các s li u th ng kê
n m 2015, toàn t nh có g n 5.500 ha cà phê b m t
tr ng do h n hán, di n tích còn l i n ng su t gi m
kho ng 40%. Trong mùa khô 2016-2017, th i ti t có
nh ng bi n ng b t th ng nh m a trái v làm
nh h ng nghiêm tr ng n n ng su t cà phê. M a
kéo dài và k t thúc mu n cho t i tháng 12 nên ng i
dân ph i kéo dài th i gian thu ho ch. K t qu kh o
sát th c t cho th y m c thi t h i v di n tích và
n ng su t cà phê khá nghiêm tr ng (B ng 6). Ph n
l n nh ng tác ng c a B KH gây ra nh ng s suy
gi m v di n tích canh tác và nh h ng t i n ng
su t, ch t l ng cà phê.
BBBB ng 6. Mng 6. Mng 6. Mng 6. M cccc thithithithi t ht ht ht h iiii n din din din di n tích và n ng sun tích và n ng sun tích và n ng sun tích và n ng su t cà phêt cà phêt cà phêt cà phê
Th i gian (n m)
Thi t h i
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Di n tích + + + + +++ + +++ + +++
N ng su t 0 ++ + 0 +++ 0 +++ 0 +++
Trong ó:
M c nh h ng v di n tích (tính theo di n
tích b nh h ng - DTAH).
0: Không b nh h ng (0 ha ≤ DTAH ≤1 ha); +:
Ít b nh h ng (1 ha < DTAH ≤ 500 ha); ++: nh
h ng v a (500 ha < DTAH ≤ 1000 ha); +++: nh
h ng nghiêm tr ng (1000 ha < DTAH ≤ 1500 ha);
++++: nh h ng c c k nghiêm tr ng (DTAH
>1500 ha).
M c nh h ng v n ng su t (tính theo m c
gi m n ng su t - MGNS).
0: Không b nh h ng (0% ≤ MGNS ≤5%); +: Ít
b nh h ng (5%< MGNS ≤ 10%); ++: nh h ng v a
(10% < MGNS ≤ 20%); +++: nh h ng nghiêm tr ng
(20% < MGNS ≤ 30%); ++++: nh h ng c c k
nghiêm tr ng (MGNS >30%).
Nguyên nhân thi u n c tr m tr ng trong giai
o n s n xu t khi n cho hoa cà phê khô và th m chí
ch t cành. Vào mùa khô, l ng m a trung bình các
tháng th p, chi m 8,7% l ng m a c n m và t c c
ti u tháng 12 - 2 (0,2 - 5,5 mm/tháng). i v i cây cà
phê, giai o n khô h n trong n m trùng v i th i k
phân hóa m m hoa và sau ó c n n c n hoa.
Mùa khô n c ng m r t h n ch vì h n hán và s
thoát n c r t nhanh. Trong giai o n t n m 2013
n cu i n m 2015 th i ti t h n n ng ã x y ra tình
tr ng thi u n c t i cho nhi u vùng di n tích tr ng
xa ngu n n c t i. Trong khi, các tháng mùa m a
có s ngày m a l n, t p trung, bi n ng trung bình
14 - 18 ngày/tháng nên làm cho qu b r ng c ng
nhi u h n. L ng m a ch y u t p trung vào các
tháng 5 - 10, chi m t i 91,3% l ng m a c n m và
t c c i vào tháng 7 - 8 (481,5 - 527,8 mm/tháng).
Do t n su t m a nhi u, c ng m a l n nên quá
trình xói mòn, r a trôi dinh d ng theo chi u d c
m nh. H u qu cây không th cung c p dinh d ng
qu phát tri n và c ng là nguyên nhân làm t ng t
l r ng qu c a cây cà phê th i k này. M t khác,
qua i u tra có n 58% nông h g p ph i tình tr ng
thi u n c, òi h i trong th i gian t i s c n ch
ng h n v v n n c t i m b o n ng su t
cho cây tr ng. Nh ng nh h ng c a h n hán n
ho t ng s n xu t cà phê c trình bày chi ti t

5. KHOA H C CÔNG NGH
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 10/2017 25
b ng 7. Riêng n m 2015, di n tích cà phê b nh
h ng là 3878 ha, di n tích m t tr ng lên t i 306,25 ha
và n ng su t gi m t ng ng 30-50%.
BBBB ng 7. nh h ng c a h n hán n ho t ng s n xu t cà phêng 7. nh h ng c a h n hán n ho t ng s n xu t cà phêng 7. nh h ng c a h n hán n ho t ng s n xu t cà phêng 7. nh h ng c a h n hán n ho t ng s n xu t cà phê
Th i gian (n m)
STT H ng m c n v
2012 2013 2014 2015
1 Di n tích nh h ng ha 15 2.462 3.030 3.878
2 Di n tích m t tr ng ha 0 10 61,25 306,25
3 N ng su t gi m % - 5 30 30-50
4 Thi t h i c tính T ng 0,3 5 - -
Ngu n: S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn t nh Gia Lai, 2015
Nh ng nh h ng c a B KH d i nh ng tác
ng c a l l t cho th y nh ng thi t h i không h
nh i v i các vùng quy ho ch s n xu t cà phê
Gia Lai. Tình hình m a l giai o n 2009 - 2015 trên
a bàn Gia Lai là nguyên nhân làm nh h ng và
gi m n ng su t cà phê (B ng 8).
BBBB ng 8. nh h ng c a l l t n ho t ng s n xu t cà phêng 8. nh h ng c a l l t n ho t ng s n xu t cà phêng 8. nh h ng c a l l t n ho t ng s n xu t cà phêng 8. nh h ng c a l l t n ho t ng s n xu t cà phê
Th i gian (n m)
STT H ng m c n v
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
1 Di n tích nh h ng ha 1.062 - 174 150 1.074 50 878
2 N ng su t gi m % 30 - 30 15 30 - 10
3 Thi t h i c tính T ng 14,5 - 10,5 0,6 10 - -
Ngu n: S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn t nh Gia Lai, 2015
Theo nhu c u sinh thái cây cà phê c n l ng
m a 1.500 - 2.000 mm/n m và phân b t ng i u
trong kho ng 9 tháng. ng th i, c n có t i thi u 2 -
3 tháng khô h n phân hóa m m hoa. So sánh v i
l ng m a th c t trên a bàn nghiên c u có t ng
l ng m a hàng n m là 2.159,5 mm, cao h n so v i
vùng tr ng cà phê k L k, c bi t là các tháng 7, 8,
9 có t ng l ng m a r t l n ã làm cho t l r ng
qu cà phê cao, nh h ng n n ng su t thu ho ch.
BBBB ng 9. nh h ng c a l ng m a lên r ng qu cà phêng 9. nh h ng c a l ng m a lên r ng qu cà phêng 9. nh h ng c a l ng m a lên r ng qu cà phêng 9. nh h ng c a l ng m a lên r ng qu cà phê
T l r ng qu (%)
a i m Tháng
7
Tháng
8
Tháng
9
T ng
Ia Grai 10,5 20,7 4,8 36
Ch Prông 9,5 20,1 9,6 39,2
Pleiku 6,5 10,8 3,4 20,7
k oa 8,5 18,8 9,6 36,9
Ch Sê 9,5 20,7 4,8 35
Trung bình 8,9 18,22 6,44 33,56
Theo dõi t l r ng qu qua các tháng b ng 9
cho th y t l qu r ng các huy n trong tháng 7
bi n thiên 6,5 - 10,5%, tháng 8 t m c cao nh t 18,8 -
20,7%, riêng trong tháng 9 t l r ng qu gi m áng
k và dao ng 3,4 - 9,6%. T ng t l qu r ng trong 3
tháng (7, 8, 9) huy n Ia Grai là 36%, k oa là
36,9% và Ch Prông là 39,2%. Có th th y, tình tr ng
cà phê r ng trái x y ra v i t l cao ã nh h ng
không nh n n ng su t thu ho ch. S thay i th i
ti t th t th ng không ch tác ng tr c ti p lên cây
cà phê mà còn t o i u ki n thu n l i cho nhi u lo i
sâu h i và d ch b nh phát sinh gây nh h ng n
di n tích, n ng su t và s n l ng. Trong ó, phát
sinh các lo i sâu b nh ph bi n nh r p sáp, sâu c
thân, b nh vàng lá... trên cây cà phê. c bi t, hi n
t ng vàng lá, th i r và ch t cành di n ra m nh m
các a i m thu c trong khu v c nghiên c u. M t
s k t qu b c u v tình tr ng sâu b nh h i trên
cà phê kh o sát niên v 2016 c th hi n hình 4.
i v i các lo i sâu h i nh r p sáp, m t c qu và
cành, sâu c thân l n l t chi m t l t ng ng
49%, 25% và 8%. Trong khi, t l m c các lo i b nh h i
g s t, khô cành và qu , vàng lá - th i r - ch t nhanh
là 33%, 33% và 15%.
Hình 4. Tình trHình 4. Tình trHình 4. Tình trHình 4. Tình tr ng sâu b nh h i trên cà phê niên vng sâu b nh h i trên cà phê niên vng sâu b nh h i trên cà phê niên vng sâu b nh h i trên cà phê niên v
2016201620162016

6. KHOA H C CÔNG NGH
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 10/201726
Nh ng thi t h i do các hi n t ng m a l n, n ng
nóng kéo dài còn c th hi n thông qua ho t ng
sinh tr ng c a cây cà phê. Th i i m m a l n
th ng xuyên gây ra ho t ng xói mòn t, nh
h ng n s sinh tr ng và phát tri n c a cà phê.
Ng c l i, mùa n ng nóng kéo dài làm c n ki t các
ngu n n c m t và h th p m c n c ng m d n n
s thi u h t các ngu n n c ph c v t i tiêu.
3.3. Nh3.3. Nh3.3. Nh3.3. Nh n thn thn thn th c vàc vàc vàc và xuxuxuxu tttt ng phó B KH trongng phó B KH trongng phó B KH trongng phó B KH trong
hohohoho tttt ng sng sng sng s n xun xun xun xu t cà phê tt cà phê tt cà phê tt cà phê t nh Gia Lainh Gia Lainh Gia Lainh Gia Lai
V m t nh n th c tác ng tiêu c c c a B KH,
ng i dân ã có s quan tâm c n thi t nh m thích
ng trong s n xu t. B ng 10 trình bày k t qu t ng
h p các ho t ng ng phó c a B KH c a ng i dân
có các ho t ng s n xu t cà phê t nh Gia Lai.
BBBB ng 10. Cách th c ng phó v i B KH c a c ng ng a ph ngng 10. Cách th c ng phó v i B KH c a c ng ng a ph ngng 10. Cách th c ng phó v i B KH c a c ng ng a ph ngng 10. Cách th c ng phó v i B KH c a c ng ng a ph ng
TT Ho t ng ng phó S h T l , %
1 S d ng ph ng pháp t i tiêu h p lý 9 6
2 S d ng phân bón và thu c BVTV úng quy trình, úng cách 12 8
3 i u ch nh l ch th i v 0 0
4 Chuy n i c c u, c i ti n ph ng th c canh tác 12 8
5 Tr ng xen canh các cây h u gi m cho t 15 10
6
Th ng xuyên tham gia các l p hu n luy n, khuy n nông v
s n xu t và B KH
92 61
7 Gi i pháp t ng h p 10 7
T ng 150 100
χ 2
= 216,320; df =5; Sig. <0,001
K t qu kh o sát cho th y các nông h ã tích
c c tham gia các khóa hu n luy n, nâng cao nh n
th c và k n ng thích ng v i B KH (chi m 61%).
Ho t ng tr ng xen canh cây h u nh m c i t o
t, chuy n i c c u cây tr ng, ph ng th c s n
xu t c ng c ng i dân th c hi n. Ngoài ra, ng i
dân còn có các ho t ng thích ng nh l a ch n gi i
pháp t i tiêu h p lý, s d ng phân bón và thu c tr
sâu h p lý. ng th i, quá trình ki m nh χ 2
cho
th y cách th c ng phó v i B KH c a c ng ng a
ph ng có s khác bi t (χ2
= 216,320; df = 5;
Sig.<0,001). i v i vùng nghiên c u có mùa khô h n
kéo dài nên bi n pháp t i n c ã tr thành bi n
pháp k thu t b t bu c. K t qu kh o sát ch ra ho t
ng khai thác n c ng m s n xu t ang tr
thành xu h ng ch o (81% l ng n c s n xu t
l y t các gi ng b m).
BBBB ng 11. Hng 11. Hng 11. Hng 11. Hình thình thình thình th c t i tiêu trong s n xu t cà phê khc t i tiêu trong s n xu t cà phê khc t i tiêu trong s n xu t cà phê khc t i tiêu trong s n xu t cà phê khu vu vu vu v c nghiên c uc nghiên c uc nghiên c uc nghiên c u
a ph ng
Hình th c t i tiêu
Pleiku k oa Ch Sê Ch Prông Ia Grai
T ng
T i phun m a 9 7 7 4 8 35
T i g c 18 22 21 23 20 104
T i tràn 3 1 2 3 2 11
T i nh gi t 0 0 0 0 0 0
T ng 30 30 30 30 30 150
χ 2
11,400 23,400 19,400 25,400 16,800 93,240
df 2 2 2 2 2 2
Sig. 0,003 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000
Nhìn chung, c ng ng ã bi t thích ng b ng
cách áp d ng ph ng pháp t i tiêu ti t ki m trong
i u ki n khan hi m d n ngu n tài nguyên n c
trong b i c nh B KH toàn c u nh hi n nay. V k
thu t t i, các nông h ã trang b h th ng máy
móc, thi t b t i n c y , áp ng nhu c u
n c t i c a cây cà phê trong mùa khô. L ng n c
t i áp d ng cho t t i u tiên là 700 lít/g c/l n,
nh ng t ti p theo kho ng 600 lít/g c/l n. So v i
quy trình k thu t thì l ng n c t i c a các nông
h m b o cho cây cà phê sinh tr ng, phát tri n t t
trong mùa khô. i v i s t t i và chu k t i còn

7. KHOA H C CÔNG NGH
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 10/2017 27
tùy thu c vào i u ki n th i ti t hàng n m. Nh ng
n m th i ti t b t thu n nh h n hán kéo dài thì s
t t i t ng lên và chu k t i rút ng n l i. Vi c s
d ng h p lý và hi u qu nh m ti t ki m n c trong
s n xu t cà phê là r t quan tr ng. K t qu ki m nh
χ2
v hình th c t i tiêu các a ph ng trên a
bàn Gia Lai u cho th y có ý ngh a th ng kê
(Sig.<0,05). C th , m u nghiên c u thu c Pleiku
có các i l ng l n l t χ2 = 11,400; df = 2 và Sig. =
0,003. Trong khi, các i l ng th ng kê ki m nh
k oa, Ch Sê, Ch Prông và Ia Grai l n l t χ2
ng v i các tr s 23,400 (df=2, Sig.<0,001); 19,400
(df=2, Sig.<0,001); 25,400 (df=2, Sig.<0,001) và 16,800
(df=2, Sig.<0,001). K t qu ch ra s khác bi t gi a
vi c l a ch n hình th c ng phó v i nh ng nh
h ng tiêu c c c a bi n i khí h u thông qua bi n
pháp t i tiêu. Do tình tr ng thi u n c nên các
nông h ch y u s d ng hình th c t i tr c ti p vào
g c cà phê ( ng v i 69%). Ph ng án s d ng t i
phun m a b ng h th ng giàn t i (t ng ng 23%)
c ng r t c quan tâm th c hi n. Vì nh ng khó
kh n v m t tài chính nên gi i pháp t i nh gi t
ch a c áp d ng tri n khai. V s khác nhau trong
cách th c ng phó, phép ki m nh χ2 i v i hình
th c t i tiêu trong ho t ng s n xu t cà phê trên
a bàn Gia Lai c ng có ý ngh a v m t th ng kê (χ2
= 93,240; df = 2; Sig. <0,001).
Xu t phát t nh ng c s th c ti n ã phân tích,
nghiên c u xu t m t s gi i pháp ng phó B KH
i v i ng i dân và chính quy n a ph ng. C th :
* Gi i pháp i v i ng i dân c n quan tâm nh
(i) s d ng phân bón h p lý theo nh khuy n cáo
c a các t ch c khuy n nông và u tiên dùng phân
bón h u c ; (ii) u t , trang b h th ng t i tiêu
nh m thích ng v i nh ng bi n i th i ti t trong
mùa khô h n; (iii) ng d ng ti n b khoa h c công
ngh vào ho t ng s n xu t cà phê; (iv) ch n b
sung gi ng m i có kh n ng ch ng ch u, n ng su t
và hi u qu cao.
* Gi i pháp i v i chính quy n a ph ng, bao
g m (i) th ng xuyên theo dõi và h tr ng i dân
l a ch n úng các lo i phân bón, thu c b o v th c
v t; (ii) t ch c các bu i t p hu n r ng rãi v quy
trình s n xu t cà phê cho ng i dân; (iii) thành l p
di n àn tr ng và ch m sóc cà phê ng i nông
dân chia s , h c t p kinh nghi m l n nhau; (iv) rà
soát di n tích cà phê sâu b nh, k ho ch tái canh
theo quy ho ch; (v) nghiên c u chuy n giao thành
t u khoa h c công ngh trong và ngoài n c nh m
phát tri n h th ng khuy n nông; (vi) m r ng kênh
thông tin truy n thông a ph ng v tác ng và
gi i pháp thích ng B KH; (vii) t o i u ki n, h tr
ngu n v n vay giúp ng i dân n nh, phát tri n
ho t ng s n xu t cà phê.
4. K T LU N
Nh ng d u hi u ban u B KH hi n ang di n
ra trên a bàn t nh Gia Lai. Nhi t có s gia t ng
m c trung bình n m trong giai o n 1985 - 2015, dao
ng 0,2 — 0,30
C cho m i th p k . S li u y u t
l ng m a trung bình trong 30 n m c ng cho th y s
phân b m a không ng u. S thay i th i ti t
th t th ng tác ng lên cây cà phê gây nh h ng
n di n tích, n ng su t và s n l ng. áp ng v i
nh ng s thay i tiêu c c ó, ng i dân ã quan
tâm nhi u h n v nh ng v n liên quan n B KH
và bi t cách d n thích ng trong các ho t ng s n
xu t cà phê a ph ng. Tuy nhiên, v lâu dài c n
có nh ng gi i pháp thi t th c nh m h tr ng i dân
nâng cao n ng l c thích ng trong b i c nh ch u s
tác ng c a B KH nh hi n nay. Trong ó, u tiên
c i t o gi ng cây tr ng có s c ch ng ch u v i s bi n
i c a khí h u. ng th i, huy ng s tham gia,
chung tay ph i h p và trách nhi m c a các c p chính
quy n và toàn th c ng ng vì m t t ng lai b n
v ng Gia Lai.
TÀI LITÀI LITÀI LITÀI LI U THAM KH OU THAM KH OU THAM KH OU THAM KH O
1. Adam Markham (1996). Potential impacts of
climate change on ecosystems: A review of
implications for policymakers and conservation
biologists. Climate Research, Vol. 6, pp. 179-191.
2. B Tài Nguyên và Môi tr ng (2012). K ch
b n B KH và m c n c bi n dâng cho Vi t Nam, Hà
N i.
3. C c Th ng kê t nh Gia Lai (2016). Niên giám
Th ng kê t nh Gia Lai n m 2016, Pleiku.
4. Intergovernmental Panel on Climate Change
(2007). Climate change 2007: Synthesis Report —
Summary for policymakers. Cambridge University
Press.
5. S Nông Nghi p và PTNT t nh Gia Lai (2016).
Báo cáo t ng h p tình hình thi t h i thiên tai t nh Gia
Lai t 2009 n 2015, Pleiku.

8. KHOA H C CÔNG NGH
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 10/201728
6. SPSS Inc (2006). SPSS Base 13.0 User’s
Guide, Prentical-Hall International, Inc.
7. Hoàng Tr ng, Chu Nguy n M ng Ng c
(2008). Th ng kê ng d ng trong kinh t - xã h i.
NXB Th ng kê.
8. UBND t nh Gia Lai (2016). i u ki n t nhiên
và kinh t - xã h i t nh Gia Lai, Pleiku.
9. Wlokas H. L. (2008). The impacts of climate
change on food security and health in Southern
Africa. Journal of Energy in Southern Africa, Vol.
19(4), pp. 12-20.
IMPACTS OF CLIMATE CHANGE AND PUBLIC AWARENESS OF COFFEE PRODUCTIONIMPACTS OF CLIMATE CHANGE AND PUBLIC AWARENESS OF COFFEE PRODUCTIONIMPACTS OF CLIMATE CHANGE AND PUBLIC AWARENESS OF COFFEE PRODUCTIONIMPACTS OF CLIMATE CHANGE AND PUBLIC AWARENESS OF COFFEE PRODUCTION ACTIVITIESACTIVITIESACTIVITIESACTIVITIES
IN GIA LAI PROVINCEIN GIA LAI PROVINCEIN GIA LAI PROVINCEIN GIA LAI PROVINCE
Le Thi Hang, Nguyen Tri Quang Hung,Le Thi Hang, Nguyen Tri Quang Hung,Le Thi Hang, Nguyen Tri Quang Hung,Le Thi Hang, Nguyen Tri Quang Hung,Nguyen Minh KyNguyen Minh KyNguyen Minh KyNguyen Minh Ky
SummarySummarySummarySummary
The purpose of study aims to assess effects of climate change and public awareness of coffee production
activities in Gia Lai province. In general, Gia Lai annual average temperature tends to increase in periods
from 1985 to 2015. An annual precipitation shown a different distribution as well as decreasing in West and
Southeast. The studying results shown that a lack of water resources during dry season for production
activities and a negative effects of floods in rainy season. The survey shows an damage of area changing and
coffee productivity are serious. The unusual change of weather not only directly affects on coffee trees but
also makes relevant conditions for diseases which effects on coffee productivity. In response to lack of water
supply, almost of farmers adapted by directly irrigation methods into coffee plant’s ground (about 69%).
Besides, the different solution like rainy irrigation system is also considered (23%). In the future, however,
the appropriate policies should be developed to help public coping with the negative effects of climate
change.
Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Climate change, coffee, Gia Lai, effect, production.
NgNgNgNg i ph n bi n: TS. Tr ng H ngi ph n bi n: TS. Tr ng H ngi ph n bi n: TS. Tr ng H ngi ph n bi n: TS. Tr ng H ng
Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh n bài:n bài:n bài:n bài: 28/7/2017
Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph n bi n:n bi n:n bi n:n bi n: 29/8/2017
Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy t ng:t ng:t ng:t ng: 5/9/2017