2. 2
CHƯƠNG 1: Môi trư ng, sinh thái và tài nguyên
– Môi trư ng
• Khái ni m môi trư ng
• Ch c năng môi trư ng
• Thành ph n môi trư ng
• Các quy n trên trái ñ t
–Khí quy n
–Th y quy n
–Th ch quy n
–Sinh quy n
CHƯƠNG 1: Môi trư ng, sinh thái và tài nguyên
– Sinh thái
• Các khái ni m cơ b n: Qu n th , Qu n xã, H
sinh thái
• Thành ph n h sinh thái
• Chu i th c ăn, lư i th c ăn
• Tháp sinh thái
• Y u t sinh thái và s thích nghi c a sinh v t
• Các chu trình sinh-ñ a-hóa
CHƯƠNG 1: Môi trư ng, sinh thái và tài nguyên
– Tài nguyên thiên nhiên
• Khái ni m tài nguyên thiên nhiên
• Phân lo i tài nguyên thiên nhiên
• Vai trò c a tài nguyên và môi trư ng
• Các lo i tài nguyên thiên nhiên và cách khai
thác, s d ng hi u qu tài nguyên
4. 4
4m3 khí ñ th
2,5 L nư c 1 ngày
2000 kcal
CH C NĂNG MÔI TRƯ NG
5. 5
MÔI TRƯ NG
Là t ng h p nh ng y u t t n t i xung quanh
sinh v t, nh hư ng ñ n sinh v t
(Masn-Langeahim, 1957)
MÔI TRƯ NG
• Là t t c nh ng gì ngoài cơ th có liên quan
m t thi t và có nh hư ng ñ n s t n t i c a
con ngư i như: ñ t, nư c, không khí, ánh sáng
m t tr i, r ng, bi n, t ng ozone, s ña d ng
c a các loài.
(Joe Whiteney, 1993)
MÔI TRƯ NG
• Là hoàn c nh s ng c a sinh v t k c con
ngư i mà sinh v t và con ngư i không th tách
riêng ra kh i ñi u ki n s ng c a nó.
(Lương T Dung – Vũ Trung Giang)
6. 6
MÔI TRƯ NG
• Là t t c nh ng gì ngoài tôi ra.
(Einstein)
MÔI TRƯ NG
• Là t p h p các y u t v t lý, hóa h c, sinh h c,
kinh t xã h i tác ñ ng lên t ng cá th ho c c
c ng ñ ng
(UNEP)
MÔI TRƯ NG
• Là hoàn c nh v t lý, hóa h c, sinh h c bao quanh
sinh v t, ñó ñư c g i là môi trư ng bên ngoài. Còn
các ñi u ki n hoàn c nh v t lý, hóa h c, sinh h c
trong cơ th ñư c g i là môi trư ng bên trong. D ch
bào bao quanh t bào thì g i là môi trư ng t bào c a
cơ th
(Gurdey Rej, 1981)
7. 7
WIKIPEDIA
• Môi trư ng là các y u t v t ch t t nhiên và
nhân t o, lý h c, hoá h c, sinh h c cùng t n t i
trong m t không gian bao quanh con ngư i.
Các y u t ñó có quan h m t thi t, tương tác
l n nhau và tác ñ ng lên cá th sinh v t hay con
ngư i ñ cùng t n t i và phát tri n. T ng hoà
c a các chi u hư ng phát tri n c a t ng nhân t
này quy t ñ nh chi u hư ng phát tri n c a cá
th sinh v t c a h sinh thái và c a xã h i con
ngư i"
T ðI N LOIROUSE
• Là t t c nh ng gì bao quanh chúng ta ho c sinh v t.
Nói c th chúng là nh ng y u t t nhiên và nhân
t o di n ra trong không gian c th , nơi ñó có th có
ho c không có s s ng. Các y u t ñ u ch u nh
hư ng sâu s c c a nh ng ñ nh lu t v t lý mang tính
t ng quát ho c chi ti t như lu t h p d n vũ tr , năng
lư ng phát x , b o t n v t ch t… Trong ñó hi n
tư ng hóa h c và sinh h c là ñ c thù c c b . Môi
trư ng bao g m t t c nh ng y u t tác ñ ng qua l i
tr c ti p ho c gián ti p v i sinh v t và qu n xã sinh
v t
ð NH NGHĨA NGÀY NAY
• Môi trư ng là các y u t t nhiên, nhân t o, lý
h c, hóa h c, sinh h c cùng t n t i trong m t
không gian bao quanh con ngư i. Các y u t
ñó có quan h m t thi t, tương tác l n nhau và
tác ñ ng lên cá th sinh v t ho c con ngư i ñ
cùng t n t i và phát tri n. T ng hòa c a các
chi u hư ng phát tri n c a t ng nhân t này
quy t ñ nh chi u hư ng phát tri n c a cá th
sinh v t c a h sinh thái và c a xã h i con
ngư i
8. 8
LU T B O V MÔI TRƯ NG
• Môi trư ng bao g m các y u t t nhiên
và các y u t v t ch t nhân t o có quan
h m t thi t v i nhau, bao quanh con
ngư i, có nh hư ng t i ñ i s ng, s n
xu t và s t n t i, phát tri n c a con
ngư i và thiên nhiên.
V T LÝ
HÓA H C
SINH H C
CON NGƯ I
T n t i khách quan
THÀNH PH N MÔI TRƯ NG
• Là y u t v t ch t t o thành MT như ñ t, nư c,
không khí, âm thanh, ánh sáng, sinh v t, h
sinh thái và các hình thái v t ch t khác
9. 9
CÁC QUY N TRÊN TRÁI Đ T
Khí quy n (Atmosphere)
Th y quy n (Hydrosphere)
Sinh quy n (Biosphere)
Th ch quy n (Lithosphere)
KHÍ QUY N
T ng ngoài (Exosphere): > 500 km, phân t
không khí loãng phân h y thành các ion d n ñi n,
các ñi n t t do, nhi t ñ cao và thay ñ i theo th i
gian trong ngày.
T ng nhi t (Thermosphere): 90 – 500 km,
nhi t ñ tăng d n theo ñ cao, t -92oC ñ n +1200oC
Nhi t ñ thay ñ i theo th i gian, ban ngày thư ng r t
cao và ban ñêm th p
T ng trung quy n (Mesosphere): 50-90 km.
ð c ñi m c a t ng này là nhi t ñ gi m d n
t ñ nh c a t ng bình lưu (50 km) ñ n ñ nh t ng
trung lưu (90 km), nhi t ñ gi m nhanh hơn t ng
ñ i lưu và có th ñ t ñ n –100oC.,
T ng bình lưu (Stratosphere): 10-50 km.
ñ cao 25km t n t i l p kk giàu ozôn-t ng ozôn
T ng ñ i lưu (Troposphere): cao ñ n 10 km
tính t m t ñ t. Nhi t ñ và áp su t gi m theo chi u cao.
nhi t ñ trung bình trên m t ñ t là 15oC
THÀNH PH N KHÔNG KHÍ
Ph n l n kh i lư ng khí quy n t p trung các
t ng th p: t ng đ i lưu và t ng bình lưu
M t đ c a không khí thay
đ i m nh theo chi u cao,
trong khi t l các thành
ph n chính c a không khí
không thay đ i.
Thành ph n không khí bao
g m ch y u là nitơ, oxi và
m t s lo i khí trơ.
Thành ph n không khí
Minor constituents:
Nitrogen, N2 - 78.084%
Oxygen, O2 – 20.946%
Argon – 0.934%
CO2, Ne, He, CH4, Kr,
H2, H2O(g)
10. 10
THÀNH PH N KHÔNG KHÍ
VAI TRÒ KHÍ QUY N
Khí quy n là ngu n cung c p oxy (c n thi t cho
s s ng trên trái đ t), cung c p CO2 (c n thi t
cho quá trình quang h p c a th c v t), cung c p
nitơ cho vi khu n c đ nh nitơ và các nhà máy
s n xu t amôniac đ t o các h p ch t ch a nitơ
c n cho s s ng.
Khí quy n là phương ti n v n chuy n nư c h t
s c quan tr ng t các đ i dương t i đ t li n như
m t ph n c a chu trình tu n hoàn nư c.
VAI TRÒ KHÍ QUY N
Khí quy n có nhi m v duy trì và b o v s s ng
trên trái đ t. Nh có khí quy n h p th mà h u
h t các tia vũ tr và ph n l n b c x đi n t c a
m t tr i không t i đư c m t đ t.
Khí quy n ch truy n các b c x c n c c tím, c n
h ng ngo i (3000-2500 nm) và các sóng rađiô
(0,1-40 micron), đ ng th i ngăn c n b c x c c
tím có tính ch t h y ho i mô (các b c x dư i 300
nm).
11. 11
TH Y QUY N
Kho ng 71% v i 361 tri u km2 b m t Trái
ð t đư c bao ph b i m t nư c.
T NG LƯ NG NƯ C TRÊN TRÁI
ð T
Thành ph n Th tích (ngàn km3) %
T ng Nư c ng t
T ng lư ng nư c trên
Trái ð t
1385,9846
1
35,02921 100
ð i dương
Nư c ng m
ð m ñ t
Băng
H
Sông
Khí quy n
1338
23,4
0,0165
24,0641
0,176
0,00212
0,0129
10,53
0,0165
24,0641
0,091
0,00212
0,0129
96,5
1,7
0,001
1,74
0,013
0,0002
0,001
0,017%
TH Y QUY N
Th y quy n bao g m nư c đ i dương,
bi n, sông, h , băng tuy t, nư c dư i đ t,
hơi nư c. Trong đó:
97% là nư c m n, có hàm lư ng mu i cao,
không thích h p cho s s ng c a con
ngư i;
2% d ng băng đá hai đ u c c;
1% đư c con ngư i s d ng (30% tư i tiêu;
12. 12
NƯ C PH C V CHO SINH HO T
NƯ C M T
NƯ C NG M
NƯ C MƯA
NƯ C NG M
• N m sâu trong lòng ñ t, chi m 30,1% lư ng
nư c ng t trên Trái ð t.
• Ngu n nư c ng m t i các khu v c có th khai
thác ñư c là 4 tri u km3.
• Không d dàng khai thác và s d ng
• Nư c ng m nông cách m t ñ t t 5 – 10 m
NƯ C NG M
• Ch t lư ng nư c t t nhưng d thay ñ i, liên
quan m t thi t v i nư c m t và các ngu n ô
nhi m trên m t ñ t
• Lưu lư ng ph thu c theo mùa
• Nư c ng m sâu có ch t lư ng n ñ nh, sâu t
20 – 150 m, so v i m t ñ t, khó khai thác
• Nư c ng m sâu có hàm lư ng mu i khoáng
cao.
• Hàm lư ng kim lo i n ng cao.
14. 14
CH T LƯ NG NƯ C NG M
• Ch t lư ng t nhiên c a nư c dư i ñ t bi n ñ i m nh
t nơi này ñ n nơi khác
• H phân lo i nư c dư i ñ t M
• Lo i I: nư c dư i ñ t ñ c bi t: là nư c dư i ñ t r t
khó b ô nhi m do các ñ c trưng ñ a ch t th y văn c a
vùng. ðây là ngu n nư c u ng không th thay th
ñư c hay s s ng còn v m t sinh thái, vì chúng cung
c p dòng cơ s cho m t h sinh thái ñ c bi t nh y
c m
• Lo i II: các ngu n nư c u ng hi n ñang khai
thác và có kh năng khai thác trong tương lai,
cũng như các lo i nư c các l i ích s d ng
khác, là nư c dư i ñ t, tr lo i III
15. 15
Khái ni m v ch t lư ng nư c (tt)
• Lo i III: nư c dư i ñ t ñư c xem là không có kh
năng khai thác ñ s d ng cho sinh ho t và cho các
m c ñích khác, do b ô nhi m quá m c có th x lý
b ng các phương pháp ph bi n trong x lý cung c p
nư c công c ng (ví d : ñ m n l n hơn 10000 mg/l)
• S ô nhi m nư c m t thư ng d n ñ n tình tr ng ô
nhi m có th nhìn th y hay c m th y. Trong khi ñó
các giác quan con ngư i khó có th phát hi n ñư c
ph n l n s ô nhi m nư c dư i ñ t.
• So v i nư c ng m thì nư c m t có nh ng ưu
ñi m gì?
• D khai thác và s d ng
• Thu n l i cho m i ho t ñ ng h ng ngày
16. 16
• Chi m t l khá nh , 0,3% lư ng nư c ng t
trên Trái ð t, v i lưu lư ng ch ng 218.000
km3, phân ph i không ñ u
• D dàng b ô nhi m b i nhi u ngu n khác
nhau, ñ c bi t là ô nhi m vi sinh.
M T ð SÔNG NGÒI VI T NAM
• 0,6 km/km2
MAX
4 km/km2
MIN
0,3 km/km2
ðBSCL M c Châu, B c, Trung, Tây Nguyên,
Ninh Thu n, Bình Thu n
Hơn 63%
ngu n
nư c ñ n
t bên
ngoài
lãnh th
17. 17
TÀI NGUYÊN NƯ C TRÊN TH GI I
QU C GIA Lư ng nư c
(m3/ngư i/năm)
Vi t Nam 11.189
Lào 68.318
Campuchia 30.561
Trung Qu c 2.185
Hàn Qu c 1.471
Các qu c gia khô h n 50 - 500
Trung bình trên Trái ð t 6.538
ðo ñ c nư c trong khí quy n - mưa
ðo ñ c nư c trong khí quy n – b c hơi
ðo b c hơi: s d ng thùng b c hơi
18. 18
B c thoát hơi
ðo ñ c nư c m t – ño m c nư c
ðo lưu t c – lưu t c k
19. 19
TH CH QUY N
Nhân (core): đư ng kính
kho ng 7000 km và tâm trái
đ t.
Manti (mantle): bao ph xung
quanh nhân và có chi u dày
kho ng 2900 km.
V trái đ t: có c u t o ph c t p,
thành ph n không đ ng nh t.
Trái đ t bao g m nhi u l p khác nhau tùy thu c vào đ sâu
và đ c đi m đ a ch t:
C u trúc trái ñ t
TH CH QUY N
V trái đ t chia làm 2 ki u chính: v l c đ a và v đ i dương
C u trúc v trái ñ t
20. 20
TH CH QUY N
V đ i dương phân b các
đáy đ i dương và đư c c u
t o b i hai l p tr m tích và
bazan. Chi u dày l p tr m
tích m ng, thay đ i t vài
ch c m đ n kho ng ngàn m.
C u trúc v trái ñ t
V l c đ a phân b l c đ a và m t s đ o ven rìa đ i
dương. V l c đ a có c 3 l p: tr m tích, granit và bazan.
V chuy n ti p là v trái đ t th m l c đ a, tương t như
v l c đ a.
TH CH QUY N
Th ch quy n, còn g i là môi trư ng đ t, bao g m l p
v trái đ t có đ dày kho ng 60-70 km trên m t đ t và
2-8 km dư i đáy bi n.
Đ t là m t h n h p ph c t p c a các h p ch t vô cơ,
h u cơ, không khí, nư c, và là m t b ph n quan
tr ng nh t c a th ch quy n.
Đ t tr ng tr t, r ng, khoáng s n là nh ng tài nguyên
mà con ngư i đang khai thác t th ch quy n.
TH CH QUY N
Ph n n ng nh t
Fe Ni
L p trung gian
MgO FeO
L p nh nh t
Al Si
21. 21
S HÌNH THÀNH ðÁ VÀ QUÁ
TRÌNH T O KHOÁNG
ðá macma
65%
ðá tr m
tích
10%
ðá bi n
ch t
25%
NHI T M T
TR I
Nhi t phóng
x
CÁC THÀNH PH N CHÍNH
Không
khí, 20
%
Nư c
, 35%
Khoáng
ch t, 40
%
Humic,
5%
T ng th m m c
T ng mùn
T ng r a trôi
T ng tích t
T ng ñá m
T ng ñá g c
22. 22
THÀNH PH N HÓA H C ð T
• Nguyên t ña lư ng: O, Si, Al, Fe, Ca, Mg, K,
P, S, N, C, H
• Nguyên t vi lư ng: Mn, Zn, Cu, B, Mo, Co
• Nguyên t phóng x : U, Th, Ra
SINH V T ð T
• Th c v t
• ð ng v t
• Vi sinh v t ñ t
M I QUAN H
ð NG V T
VI SINH V T
TH C V T
O2
O2
Vi khu n, n m, t o
Carbohydrate
Nitơ
Lưu huỳnh
S t
23. 23
SINH QUY N
Sinh quy n là nơi có s s ng t n t i, bao g m các
ph n c a th ch quy n có đ dày 2-3 km k t m t đ t,
toàn b th y quy n và khí quy n t i đ cao 10 km.
Sinh quy n có chi u
dày kho ng 16 km.
Các thành ph n trong
sinh quy n luôn tác
đ ng tương h .
SINH QUY N
Sinh quy n có các c ng đ ng sinh v t khác nhau t đơn
gi n đ n ph c t p, t dư i nư c đ n trên c n, t vùng xích
đ o đ n các vùng c c tr nh ng mi n kh c nghi t.
Sinh quy n không có gi i h n rõ r t vì n m c trong các
quy n v t lý và không hoàn toàn liên t c vì ch t n t i và
phát tri n trong nh ng đi u ki n môi trư ng nh t đ nh.
Ngoài v t ch t, năng lư ng còn có thông tin v i tác d ng
duy trì c u trúc và cơ ch t n t i, phát tri n c a các v t
s ng. D ng thông tin ph c t p và cao nh t là trí tu con
ngư i, có tác đ ng ngày càng m nh m đ n s t n t i và
phát tri n trên trái đ t.
SINH THÁI
24. 24
THÀNH PH N SINH QUY N
KHÁI NI M QU N TH
Qu n th (population) là m t nhóm cá th c a m t
loài, s ng trong m t kho ng không gian xác đ nh, có
nhi u đ c đi m đ c trưng cho c nhóm, ch không
ph i cho t ng cá th c a nhóm (E.P. Odium, 1971).
ho c Qu n th là m t nhóm cá th c a cùng m t loài
s ng trong cùng m t khu v c (Alexi Sharov, 1996).
KHÁI NI M QU N XÃ
Qu n xã (community) t p h p c a các qu n th c a
các loài khác nhau.
Qu n xã sinh v t là t p h p các sinh v t thu c các loài
khác nhau cùng sinh s ng trên m t khu v c nh t đ nh.
Trong m t qu n xã có th có nh ng qu n th chi m ưu
th .
Khu v c sinh s ng c a qu n xã đư c g i là sinh c nh.
Như v y, sinh c nh là môi trư ng vô sinh.
25. 25
KHÁI NI M H SINH THÁI
T p h p các sinh v t, cùng v i các m i quan h khác
nhau gi a các sinh v t đó và các m i tác đ ng tương h
gi a chúng v i môi trư ng, v i các y u t vô sinh, t o
thành m t h th ng sinh thái (ecosystem), g i t t là h
sinh thái.
H sinh thái là h ch c năng g m có qu n xã sinh v t và
môi trư ng c a nó dư i tác đ ng c a năng lư ng m t
tr i.Qu n xã
sinh v t
Môi trư ng
xung quanh
Năng lư ng
m t tr i
H sinh thái
THÀNH PH N H SINH THÁI
Các y u t v t lý: ánh sáng, nhi t đ , đ m, áp su t, dòng
ch y…, đ t o ngu n năng lư ng.
Các y u t vô cơ: g m nh ng nguyên t và h p ch t hóa
h c c n thi t cho t ng h p ch t s ng. Các ch t vô cơ có th
d ng khí (O2, CO2, N2), th l ng (nư c), d ng ch t
khoáng (Ca2+, PO43-, Fe …) tham gia vào chu trình tu n
hoàn v t ch t.
Các ch t h u cơ (ch t mùn, protein, lipid, glucid): là các
ch t đóng vai trò làm c u n i gi a thành ph n vô sinh và
h u sinh. Chúng là s n ph m c a quá trình trao đ i v t
ch t gi a 2 thành ph n vô sinh và h u sinh c a môi trư ng.
THÀNH PH N H SINH THÁI
Các ch t vô sinh
Sinh v t s n xu t
Sinh v t tiêu th (c p 1, 2, 3)
Sinh v t phân h y
C u trúc tóm t t c a h sinh thái
26. 26
THÀNH PH N H SINH THÁI
Sinh v t s n xu t (hay t dư ng)
Ch y u là th c v t xanh;
Có kh năng chuy n hóa quang năng thành hóa năng
nh quá trình quang h p;
Năng lư ng này t p trung vào các h p ch t h u cơ
(glucid, protid, lipid), đư c t ng h p t các ch t
khoáng (các ch t vô cơ có trong môi trư ng).
THÀNH PH N H SINH THÁI
Sinh v t tiêu th (c p 1, 2, 3)
Ch y u là đ ng v t. Tiêu th các h p ch t h u cơ ph c t p
có s n trong môi trư ng s ng.
Sinh v t tiêu th b c 1: tiêu th tr c ti p các sinh v t s n
xu t. Ch y u là đ ng v t ăn th c v t. Các đ ng v t, th c
v t s ng ký sinh trên cây xanh cũng thu c lo i này.
Sinh v t tiêu th b c 2: ăn các sinh v t tiêu th b c 1. G m
các đ ng v t ăn th t, ăn các đ ng v t ăn th c v t.
Sinh v t tiêu th b c 3: ăn ch y u các sinh v t tiêu th b c
2. Là các đ ng v t ăn th t, ăn các đ ng v t ăn th t khác.
THÀNH PH N H SINH THÁI
Sinh v t phân h y
Là nh ng lo i vi sinh v t ho c đ ng v t nh bé ho c
sinh v t ho i sinh có kh năng phân h y các ch t h u
cơ thành vô cơ.
Ngoài ra còn g m nh ng nhóm sinh v t chuy n hóa
ch t vô cơ t d ng này sang d ng khác (như nhóm vi
khu n nitrat hóa chuy n NH4+ thành NO3-).
Nh quá trình phân h y, s khoáng hóa d n d n ch t
h u cơ đư c th c hi n và chuy n hóa chúng thành
ch t vô cơ.
27. 27
CHU I TH C ĂN
Chu i th c ăn (foodchain)
Chu i th c ăn đư c xem là
m t dãy bao g m nhi u loài
sinh v t, m i loài là m t “m t
xích” th c ăn; m t xích th c
ăn phía trên tiêu th m t xích
th c ăn phía trư c và nó l i b
m t xích th c ăn phía sau tiêu
th .
M T S CHU I TH C ĂN
Chu i th c ăn trên c n (a terrestrial food chain)
M T S CHU I TH C ĂN
Chu i th c ăn dư i nư c (a marine food chain)
28. 28
LƯ I TH C ĂN
Lư i th c ăn (foodweb)
Các chu i th c ăn có nhi u m t xích chung t o thành
m t lư i th c ăn.
M T S LƯ I TH C ĂN
M T S LƯ I TH C ĂN
29. 29
CHU I TH C ĂN, LƯ I TH C ĂN
Môi trư ng s ng càng kh c nghi t, chu i th c ăn,
lư i th c ăn càng đơn gi n.
THÁP SINH THÁI
N u 10% năng lư ng đư c
chuy n t m t b c dinh
dư ng sang m t b c trên
thì m i b c dinh dư ng đó
ph i có năng lư ng g p 10
l n.
S lư ng các b c dinh
dư ng ph thu c vào s
SVSX ban đ u.
M c dd 1
M c dd 2
M c dd 3
M c dd 4
SV tiêu th
cu i cùng
SV tiêu th
b c 2
SV tiêu th
sơ c p
SV s n
xu t
M i h sinh thái có m t c u trúc dinh dư ng khác nhau,
đ c trưng cho nó, trong đó g m các c p dinh dư ng n i
ti p nhau.
THÁP S LƯ NG
Tháp s lư ng: đơn v s d ng đ xây d ng tháp là s
lư ng cá th c a m i c p dinh dư ng.
Thí d : H sinh thái đ ng c v i s lư ng cá th /0,1 ha.
C3 : SVTT3 : 1
C2 : SVTT2 : 90.000
C1 : SVTT1 : 200.000
P : SVSX : 1.500.000
30. 30
THÁP S LƯ NG
THÁP SINH KH I
Tháp sinh kh i: đơn v đư c tính là tr ng lư ng c a
các cá th trên m t đơn v di n tích hay th tích.
Thí d : Tháp sinh kh i c a m t khu đ t b hoang
(g/m2).
C2 : SVTT2 : 0,01
C1 : SVTT1 : 1
P : SVSX : 500
THÁP SINH KH I
31. 31
THÁP NĂNG LƯ NG
Tháp năng lư ng: bi u th c u trúc dinh dư ng b ng
đơn v năng lư ng.
Thí d : Tháp năng lư ng trong m t h th ng.
C3 : SVTT3 : 21
C2 : SVTT2 : 383
C1 : SVTT1 : 3368
P : SVSX : 20.810
D : SVPH: 5060
THÁP NĂNG LƯ NG
M c dd 1
M c dd 2
M c dd 3
M c dd 4
SV tiêu th
cu i cùng
SV tiêu th
b c 2
SV tiêu th
sơ c p
SV s n
xu t
NGUYÊN T C CHUY N NHƯ NG NĂNG
LƯ NG
M t s th c
ăn không
đư c h p thu.
Các con v t
ăn m i không
bao gi ăn h t
100% con
m i.
32. 32
NGUYÊN T C CHUY N NHƯ NG
NĂNG LƯ NG
Ph n l n
năng lư ng
dùng cho các
quá trình
s ng m t đi
dư i d ng
nhi t.
DÒNG NĂNG LƯ NG
Sinh v t t dư ng
(Sinh v t s n xu t)
Hô h p
Nhi t năng
Sinh v t d dư ng
(Sinh v t tiêu th )
Hô h p
Nhi t, cơ năng
Net primary productivity
Sinh v t t dư ng
(Sinh v t s n xu t)
Hô h p
Nhi t năng
Sinh v t d dư ng
(Sinh v t tiêu th )
Hô h p
Nhi t, cơ năng
Năng su t sơ c p
Dòng năng lư ng (Energy Flow) qua h sinh thái
DÒNG NĂNG LƯ NG
33. 33
NĂNG SU T SƠ C P
Năng su t sơ c p là ngu n năng lư ng mà sinh v t s n
xu t gi l i đư c.
Ch m t ph n năng lư ng sơ c p chuy n cho sinh v t tiêu
th .
Năng su t sơ c p trong h sinh thái ph thu c vào ánh sáng
m t tr i, ch t dinh dư ng và nư c.
Sinh v t t dư ng
(Sinh v t s n xu t)
Hô h p
Nhi t năng
Sinh v t d dư ng
(Sinh v t tiêu th )
Hô h p
Nhi t, cơ năng
Net primary productivity
Sinh v t t dư ng
(Sinh v t s n xu t)
Hô h p
Nhi t năng
Sinh v t d dư ng
(Sinh v t tiêu th )
Hô h p
Nhi t, cơ năng
Năng su t sơ c p
NĂNG SU T SƠ C P
Y U T SINH THÁI VÀ
S THÍCH NGHI C A SINH V T
Sơ đ v các y u t sinh thái trong môi trư ng s ng
thư ng xuyên tác đ ng lên đ i s ng c a th
34. 34
Y U T SINH THÁI VÀ
S THÍCH NGHI C A SINH V T
Trong các y u t sinh thái có nh ng y u t c n thi t cho đ i s ng
c a sinh v t, cũng có nh ng y u t tác đ ng có h i. T p h p các y u
t tác đ ng c n thi t cho sinh v t mà thi u nó sinh v t không th
t n t i đư c, g i là các đi u ki n sinh t n c a sinh v t.
Các y u t sinh thái tác đ ng lên sinh v t ho c lo i tr chúng kh i
vùng đang s ng n u như chúng không còn thích h p.
Trong trư ng h p bình thư ng, các y u t sinh thái nh hư ng đ n
ho t đ ng s ng c a sinh v t như sinh s n, sinh trư ng, di cư…
Chính các y u t sinh thái đã làm cho sinh v t xu t hi n các thích
nghi v t p tính, v sinh lý, v hình thái.
Y U T SINH THÁI VÀ
S THÍCH NGHI C A SINH V T
Gi i h n sinh thái – Biên đ sinh thái
S CHUY N HÓA V T CH T
TRONG H SINH THÁI
Ph n v t ch t
l ng ñ ng
CHU TRÌNH SINH ð A HÓA
TRAO ð I V T CH T TRONG QU N XÃ
Ch t dinh dư ng trong
môi trư ng t nhiên
Ph n v t ch t
trao ñ i gi a qu n xã
và môi trư ng
SV s n xu t SV tiêu th
SV phân gi i
35. 35
KHÁI NI M CHU TRÌNH SINH-Đ A-
HÓA
Chu trình sinh – đ a – hóa là m t chu trình v n đ ng các
ch t vô cơ trong h sinh thái theo đư ng t ngo i c nh
chuy n vào trong cơ th sinh v t, r i đư c chuy n l i vào
môi trư ng.
Chu trình v n đ ng các ch t vô cơ đây khác h n s
chuy n hóa năng lư ng qua các b c dinh dư ng ch nó
đư c b o toàn ch không b m t đi m t ph n nào dư i
d ng năng lư ng và không s d ng l i.
Chu trình sinh – đ a – hóa có vai trò duy trì s cân b ng
trong sinh quy n và đ m b o s cân b ng này đư c thư ng
xuyên.
PHÂN LO I CHU TRÌNH SINH-Đ A-
HÓA
Chu trình hoàn h o: chu trình c a các nguyên t như C,
N, O mà giai đo n d ng khí chúng chi m ưu th trong
chu trình và khí quy n là nơi d tr chính c a chúng, m t
khác t cơ th sinh v t chúng tr l i ngo i c nh tương đ i
nhanh.
Chu trình không hoàn h o: chu trình c a các nguyên t
như P, S. Các ch t này trong quá trình v n chuy n m t
ph n b đ ng l i th hi n qua chu kỳ l ng đ ng trong h
sinh thái khác nhau c a sinh quy n. Chúng ch có th v n
chuy n đư c dư i tác đ ng c a nh ng hi n tư ng x y ra
trong thiên nhiên ho c dư i tác đ ng c a con ngư i.
CHU TRÌNH TU N HOÀN NƯ C
36. 36
CHU TRÌNH TU N HOÀN NƯ C
D ng t n t i c a nư c:
R n (băng tuy t)
L ng (mưa, sông, h , đ i dương…)
Khí (hơi)
Các quá trình chính:
B c hơi, ngưng tu, mưa, tuy t tan, ch y tràn, l c
Tu n hoàn không đ i gi a không khí, đ i dương và đ t
Phân b c a
nư c:
Đ i dương (97%)
Băng tuy t (2%)
Nư c ng t (1%)
Th i gian t n ñ ng c a các d ng nư c trong tu n hoàn nư c
Đ a đi m Th i gian lưu tr
Khí quy n
Các dòng sông
Đ t m
Các h l n
Nư c ng m nông
T ng pha tr n c a các đ i dương
Đ i dương th gi i
Nư c ng m sâu
Chóp băng Nam C c
9 ngày
2 tu n
2 tu n đ n 1 năm
10 năm
10-100 năm
120 năm
300 năm
đ n 10.000 năm
10.000 năm
CHU TRÌNH TU N HOÀN NƯ C
CHU TRÌNH TU N HOÀN NƯ C
Vai trò c a tu n hoàn nư c
Cung c p nư c cho sinh quy n (quá trình chuy n hóa, quá
trình s n xu t, giao thông, du l ch…)
Đi u hòa khí h u
Duy trì s s ng cho trái đ t
37. 37
CON NGƯ I VÀ VÒNG TU N HOÀN NƯ C
Tác đ ng c a con ngư i
Phá th m th c v t (phá r ng)
Khai thác nư c ng m
Làm ô nhi m môi trư ng nư c
Đô th hóa, HTTN xu ng c p ->
tăng ng p l t -> nh hư ng đ n quá
trình l c và bay hơi nư c t nhiên
Dân s tăng -> SXCN tăng -> tăng
tác đ ng đ n môi trư ng t nhiên ->
nh hư ng đ n tu n hoàn nư c
K t lu n
T ng lư ng nư c
trên hành tinh
không đ i
Các tác đ ng c a
con ngư i -> khan
hi m ngu n nư c
s ch
C n b o v chu
trình tu n hoàn t
nhiên c a nư c
CHU TRÌNH TU N HOÀN CACBON
CHU TRÌNH TU N HOÀN CACBON
38. 38
CHU TRÌNH TU N HOÀN CACBON
Chu trình tu n hoàn cacbon (C) di n t đi u ki n cơ b n
đ i v i s xu t hi n và phát tri n c a s s ng trên trái đ t.
Chu trình C duy trì s cân b ng CO2 trong không khí, cân
b ng nhi t cho trái đ t.
Chu trình C th c hi n ch y u gi a khí CO2 và vi sinh v t.
C hi n di n trong thiên nhiên dư i 2 d ng khóang ch y u:
tr ng thái cacbonat là đá vôi, t o nên các qu ng
kh ng l m t s nơi c a th ch quy n.
th khí, CO2 là d ng di đ ng cu cacbon vô cơ.
Nơi t n t i
Kh i lư ng
(t t n)
Khí quy n 766
Ch t h u cơ
trong ñ t
1500 - 1600
ð i dương 38,000 - 40,000
Tr m tích bi n
và ñá tr m tích
66,000,000 -
100,000,000
Th c v t trên
c n
540 - 610
Nhiên li u hóa
th ch
4000
D ng t n t i c a C
Sinh quy n: Các phân t h u
cơ trong cơ th SV
Khí quy n: Khí CO2, CH4,
CFC
Th y quy n: CO2 hòa tan
trong đ i dương và CaCO3
trong v c a các loài SV bi n
Đ a quy n: Các ch t h u cơ
trong đ t, nhiên li u hóa th ch
và qu ng đá vôi, dolomit
CHU TRÌNH TU N HOÀN CACBON
CON NGƯ I VÀ VÒNG TU N HOÀN CACBON
Phá r ng, cháy r ng
Chuy n đ i các h
sinh thái t nhiên
sang h sinh thái
nông nghi p
Khai thác và s d ng
nhiên li u hóa th ch
Chăn nuôi, tr ng lúa nư c
Ch t th i sinh ho t, công
nghi p
39. 39
CON NGƯ I VÀ VÒNG TU N HOÀN CACBON
1010%% cáccác ngungu nn cacboncacbon chuychuy nn hóahóa cócó ngungu nn gg cc tt cáccác
hoho tt đđ ngng cc aa concon ngngưư ii..
NguNgu nn gg cc chínhchính làlà quáquá trìnhtrình khaikhai thácthác vàvà bibi nn đđ ii cáccác
nhiênnhiên lili uu chch aa cacboncacbon làmlàm năngnăng llưư ngng vàvà nguyênnguyên
lili uu..
ConCon ngngưư ii thth ii vàovào khíkhí quyquy nn 25002500 tritri uu tt nn
COCO22//nămnăm,, chichi mm 00,,33%% tt ngng llưư ngng COCO22 trongtrong khíkhí
quyquy nn..
CHU TRÌNH TU N HOÀN OXY
OxyOxy đđưư cc thth ii
vàovào khôngkhông khíkhí
tt cáccác sinhsinh vv tt
tt ddưư ngng
thôngthông quaqua quáquá
trìnhtrình quangquang
hh pp..
SinhSinh vv tt tt ddưư ngng vàvà dd ddưư ngng hh pp thuthu oxyoxy thôngthông quaqua quáquá
trìnhtrình hôhô hh pp..
CHU TRÌNH TU N HOÀN NITƠ
40. 40
Các d ng t n t i c a N
N-h u cơ, NH4+, NO3-, NO2-, N2, N2O, NO, NO2.
Trong khí quy n, N2 chi m 78%; còn N2O, NO, NO2
chi m t l r t th p.
CHU TRÌNH TU N HOÀN NITƠ
Các quá trình chính
C đ nh nitơ: các vi khu n c đ nh nitơ, thư ng s ng trên
n t s n r cây h đ u, chuy n nitơ d ng khí N2 sang d ng
NO3-.
Ammon hóa: các vi khu n phân h y s phân h y các acid
amin t xác ch t đ ng v t và th c v t đ gi i phóng NH4+.
Nitrat hóa: các vi khu n hóa t ng h p s oxid hóa NH4+
đ t o thành NO2- và NO3-.
Kh nitrat hóa: các vi khu n k khí phá v các NO3-, gi i
phóng N2 tr l i khí quy n.
CHU TRÌNH TU N HOÀN NITƠ
Vai trò
Cung c p ch t dinh dư ng cho TV (chuy n N trong không
khí sang d ng mà TV có th s d ng).
Cung c p N đ cơ th TV, ĐV và con ngư i t ng h p
protein.
N r t c n thi t cho quá trình sinh s n và phát tri n c a
TV, ĐV.
Amino acid->Protein
Acid nucleic->Thông tin di truy n
CHU TRÌNH TU N HOÀN NITƠ
41. 41
CON NGƯ I VÀ VÒNG TU N HOÀN NITƠ
SS dd ngng phânphân bónbón đđ m,m, làmlàm tăngtăng tt cc đđ khkh nitritnitrit vàvà làmlàm
nitratnitrat điđi vàovào nnưư cc ngng m,m, gâygây hihi nn ttưư ngng phúphú ddưư ngng hóahóa..
CháyCháy rr ngng vàvà đđ tt
nhiênnhiên lili u,u, làmlàm
tăngtăng ss ll ngng đđ ngng
NN trongtrong khôngkhông khíkhí..
ChănChăn nuôinuôi giagia súc,súc,
thth ii llưư ngng ll nn
NHNH33..
ChCh tt thth ii tt cáccác
quáquá trìnhtrình ss nn xuxu tt..
CHU TRÌNH TU N HOÀN PHOTPHO
Ptrong ñ t
ð t có P
t phân
bón
Ch y tràn
ð i dương
Pl ng t
S d ng phytoplankton
zooplankton
cáchimphân
Photpho là ch t cơ b n c a sinh ch t có trong sinh v t c n
cho t ng h p các ch t như acid nucleic, ch t d tr năng
lư ng ATP, ADP.
Ngu n d tr c a photpho: photpho trong th ch quy n
dư i d ng h a nham, hi m có trong sinh quy n.
S th t thoát photpho là do tr m tích sâu ho c chuy n vào
đ t li n (do ngư i đánh b t cá ho c do chim ăn cá …).
CHU TRÌNH TU N HOÀN PHOTPHO
42. 42
CHU TRÌNH TU N HOÀN PHOTPHO
Ngu n P trong t nhiên Kh i lư ng, Mt
Đ a quy n
Qu ng phôtphat
Đ t
C n l ng trong nư c ng t
C n l ng trong bi n sâu
Đá
Th y quy n
Đ i dương
Nư c ng t
Khí quy n
Sinh quy n
Đ t
Đ i dương
1012
60×103
16×103
10×103
1000×103
1012
0.12××××106
120×103
90×103
0.1××××103
2××××103
< 2×103
140×103
CHU TRÌNH TU N HOÀN LƯU HUỲNH
Lưu huỳnh
Ngu n lưu huỳnh trong môi trư ng
Nư c bi n là ngu n ch a S l n nh t.
Các ngu n khác:
Các khoáng ch a S (pyrite FeS2 và chalcopyrite CuFeS2)
Nhiên li u hóa th ch
Các h p ch t h u cơ ch a S
Các ngu n S trong nư c th i: S h u cơ trong các s n ph m
bài ti t, và sunfat là ion thư ng g p nh t trong nư c thiên
nhiên.
CHU TRÌNH TU N HOÀN LƯU HUỲNH
43. 43
TÀI NGUYÊN
Tài nguyên thiên nhiên
(TNTN) là nh ng giá tr h u
ích c a môi trư ng t nhiên
có th th a mãn các nhu c u
khác nhau c a con ngư i b ng
s tham gia tr c ti p c a
chúng vào các quá trình kinh
t và đ i s ng nhân lo i
KHÁI NI M TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
S khác bi t gi a tài nguyên và môi trư ng là có mang l i
l i ích cho con ngư i và s n sinh giá tr kinh t hay không.
PHÂN LO I TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
Các kiCác ki u chính cu chính c a tài nguyên thiên nhiêna tài nguyên thiên nhiên
Năng
lư ng
m t tr i
tr c ti p
Gió, th y
tri u,
dòng
ch y
Nhiên
li u
dư i
ñ t
Khoáng
s n kim
lo i:
s t,
ñ ng,
nhôm...
Khoáng
s n không
kim lo i:
cát,
phosphat,
ñ t sét....
Không
khí
trong
lành
Tài nguyên thiên nhiên
Tài nguyên
vĩnh vi n
TN không
ph c h i
TN có th
ph c h i
Nư c
ng t
ð t
phì
nhiêu
Sinh
v t
44. 44
VAI TRÒ C A TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯ NG
Vai trò c a tài nguyên và môi trư ng cho quá trình phát
tri n:
MM i quan hi quan h gigi a con nga con ngưư i, tài nguyên và môi tri, tài nguyên và môi trưư ngng
Con
ngư i
Nhu c u tiêu dùng
và phát tri n
Tài nguyên
thiên nhiên
Sinh thái
và môi trư ng
Công c và
PT s n xu t
VAI TRÒ C A TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
Vai trò c a TNTN cho phát tri n kinh t -xã h i:
TNTN là m t ngu n l c cơ b n đ phát tri n kinh t .
TNTN là y u t đ thúc đ y s n xu t phát tri n.
TNTN là y u t quan tr ng cho tích lũy đ phát tri n.
TÀI NGUYÊN KHÍ H U
Tài nguyên khí h u:
B c x m t tr i
Lư ng mây
Áp su t khí quy n
T c đ gió và hư ng gió
Nhi t đ không khí
Lư ng nư c rơi
B c hơi và đ m không khí
Hi n tư ng th i ti t
45. 45
TÀI NGUYÊN KHÍ H U
TÀI NGUYÊN KHÍ H U
S d ng h p lý tài nguyên khí h u:
Vi c s d ng tài nguyên khí h u ph thu c vào tính ch t
c a các ngành ngh và nhu c u c a con ngư i.
Nông nghi p: ch n cây tr ng, v t nuôi phù h p, xác đ nh đư c
cơ c u mùa v thích h p cho năng su t ch t lư ng s n ph m cao.
Xây d ng, v t li u: thi t k phù h p, ch n v t li u h n ch ăn
mòn, thích nghi v i khí h u l nh, nóng...
Thương m i, giao thông: t n d ng hư ng gió trong v n chuy n
đư ng th y...
Khai khoáng, ngư nghi p, ch bi n th c ph m...
TÀI NGUYÊN R NG
R ng là m t h
sinh thái bao g m
qu n th th c v t
r ng, đ ng v t
r ng, vi sinh v t
r ng, đ t r ng và
các y u t môi
trư ng khác.
R ng là ngôi nhà c a hơn 70% sinh v t trên th gi i.
46. 46
TÀI NGUYÊN R NG
R ng gi vai trò ñ c bi t quan trong trong vi c duy trì s
s ng trên trái ñ t:
R ng b o v và làm giàu cho ñ t, gi ñ t, h n ch xói mòn, lũ l t.
R ng ñi u ch nh chu trình th y h c t nhiên, nh hư ng ñ n khí h u
ñ a phương và khu v c nh s bay hơi, chi ph i các dòng ch y m t
và ng m.
R ng n ñ nh khí h u toàn c u b ng cách ñ ng hóa cacbon và cung
c p khí oxy, l c s ô nhi m không khí, ô nhi m nư c.
R ng còn là nơi cung c p g , cây thu c, rong rêu, ñ a y và chim thú.
TÀI NGUYÊN R NG
Tài nguyên r ng th gi i:
T ng di n tích r ng kho ng 4.184 t ha (31% di n tích ñ t).
R ng có 3 lo i chính:
R ng nhi t ñ i m: hơn 1 t
ha. ðây là h sinh thái phong
phú nh t v sinh kh i và loài.
R ng nhi t ñ i khô: 1.5 t ha.
R ng ôn ñ i: ~ 1.6 t ha.
Khu v c Di n tích
(tri u ha)
(%)
Châu Âu (tr Nga)
Nga (Liên xô cũ)
B c M
M Latinh
Châu Phi
Châu Á
Châu ð i dương
136
743
656
890
801
525
86
3.5
19.4
17.1
23.2
20.9
13.7
2.2
S phân chia r ng các khu v c
TÀI NGUYÊN R NG
Tài nguyên r ng th gi i:
47. 47
TÀI NGUYÊN R NG
Tài nguyên r ng Vi t Nam:
Lo i r ng Di n tích (ha)
T ng di n tích r ng t nhiên
1. R ng s n xu t kinh doanh (60%)
a/ R ng ñ c s n
b/ R ng gi ng
c/ R ng kinh doanh g , lâm s n
2. R ng ñ u ngu n (32%)
a/ R ng ñ u ngu n
b/ R ng ch n sóng
c/ R ng ch n gió
3. R ng ñ c d ng (8%)
8.630.965
5.168.952
16.187
1.783
5.150.982
2.798.813
2.780.010
11.801
7.002
663.200
Di n tích r ng t nhiên (s li u kh o sát 1993)
TÀI NGUYÊN R NG
Tài nguyên r ng Vi t Nam:
Di n tích r ng t nhiên (s li u kh o sát 1993)
Khu v c
ð t t nhiên R ng
Di n tích
(1000 ha) (%)
Di n tích
(1000 ha) (%)
C nư c 44,314.0 8,630.9
Mi n núi trung du phía B c 8,312.0 18.8 1,688.5 19.6
ð ng b ng sông H ng 895.0 2.0 22.7 0.3
Khu B n cũ 5,262.0 11.9 1,426.8 16.5
Duyên h i mi n Trung 5,978.0 13.5 1,490.1 17.3
Tây Nguyên 18,736.0 42.3 3,396.7 39.4
ðông Nam b 2,635.0 5.9 527.6 6.1
ð ng b ng sông C u Long 2,496.0 5.6 78.5 0.9
TÀI NGUYÊN R NG
Qu n lý và phát tri n tài nguyên r ng:
Qu n lý t t hơn các tài nguyên
r ng hi n còn và tr ng r ng m i.
Thành l p các khu b o t n thiên
nhiên và các vư n qu c gia.
Qu n lý b n v ng và ch ng ch
r ng: ki m toán r ng và dán nhãn
cho phép.
48. 48
TÀI NGUYÊN SINH V T
TÀI NGUYÊN SINH H C
ða d ng sinh h c là s phong phú các d ng s ng khác nhau
trên trái ñ t.
ða d ng sinh h c ngày nay
là k t qu c a g n 3.5 t
năm ti n hoá.
ða d ng sinh h c bao g m:
ða d ng ngu n gien
ða d ng loài
ða d ng h sinh thái
• Là t t c s khác bi t trong
m t hay nhi u qu n th c a
m t loài cũng như ñ i v i
qu n th c a các loài khác
nhau
ðA D NG
LOÀI
49. 49
• Là t t c m i sinh
c nh, m i qu n xã
sinh v t và m i quá
trình sinh thái khác
nhau, cũng như s
bi n ñ i trong t ng h
sinh thái .
ðA D NG
H SINH THÁI
• là s ña d ng v thành
ph n gen gi a các cá th
trong cùng m t loài và
gi a các loài khác nhau; là
s ña d ng v gen có th di
truy n ñư c trong m t
qu n th ho c gi a các
qu n th .
ðA D NG
DI TRUY N
TÀI NGUYÊN SINH H C
Vai trò c a ña d ng sinh h c:
ða d ng sinh h c có vai trò quan tr ng trong duy trì s s ng.
Ngoài vi c cung c p các ngu n nguyên li u công nghi p,
lương th c th c ph m, nhi u lo i thu c và ph c v nhu c u vui
chơi gi i trí cho con ngư i, chúng còn làm n ñ nh h sinh thái
nh s tác ñ ng qua l i gi a chúng.
V m t sinh thái, ña d ng sinh h c có vai trò b o v s c kh e
và tính toàn b c a h sinh thái th gi i.
50. 50
TÀI NGUYÊN SINH H C
ða d ng sinh h c trên th gi i:
Hi n ch bi t kho ng 1.4 tri u
loài trong t ng s các loài ư c
lư ng kho ng 3-50 tri u loài.
(Ngu n: Cunningham-Saigo, 2001).
TÀI NGUYÊN SINH H C
ða d ng sinh h c trên th gi i:
TÀI NGUYÊN SINH H C
ðánh giá m c ñ ña d ng sinh h c:
M c ñ phong phú (richness) và tính tương ñ ng (evenness)
v s loài.
Các ch s v ñ ña d ng Anpha (α), Beta (β) và Gamma (γ):
Ch s (α) th hi n m c ñ ña d ng c a m t h sinh thái, ñư c
xác ñ nh d a trên vi c ñ m s lư ng loài trong h sinh thái ñó.
Ch s (β) là nh m so sánh s lư ng các loài (ñ c h u) trong các
h sinh thái v i nhau.
Ch s (γ) là dùng ñ ch m c ñ ña d ng các h sinh thái khác
nhau trong m t vùng.
51. 51
TÀI NGUYÊN SINH H C
ñâu là có m c ñ ña d ng sinh h c cao?
Ch có ~ 10-15% t ng s loài s ng B c M và Châu Âu.
Trung tâm ña d ng sinh h c trên hành tinh này là: khu v c
nhi t ñ i, ñ c bi t là r ng mưa nhi t ñ i và các r n san hô.
TÀI NGUYÊN SINH H C
ða d ng sinh h c Vi t Nam:
Vi t Nam – m t nư c có m c ñ ña d ng sinh h c cao.
1. Th c v t b c cao: 11.373
2. Rêu: 1.030
3. T o: 2.500
4. ð ng v t: 21.000, trong ñó:
4.1. Côn trùng:7.500
4.2. Chim: 828
4.3. Bò sát: 286
(Ngu n: http://www.vncreatures.net/event06.php
& Báo cáo ña d ng sinh h c Vi t Nam, 2005)
4.4. Cá: 2.472 (Bi n: 2000,
Nư c ng t 472)
4.5. ð ng v t có vú: 275
TÀI NGUYÊN SINH H C
ða d ng sinh h c Vi t Nam:
Th c v t Vi t Nam có 3% s chi ñ c h u v i 30% s loài
(Mi n B c) và 40% s loài ( c nư c):
26 loài c c kỳ quý hi m, c m khai thác và s d ng
Trên 50 loài quý hi m, h n ch khai thác và s d ng
ð ng v t Vi t Nam có 100 loài và phân loài chim; 78 loài và
phân loài thú:
82 loài ñ c bi t quý hi m
54 loài quý hi m
1 loài m i phát hi n
(Ngu n: Ngh ñ nh 48/2002 và http://www.vncreatures.net/event06.php)
52. 52
TÀI NGUYÊN SINH H C
Các bi n pháp qu n lý ñ ng th c v t hoang dã:
Qu n lý và b o v r ng nguyên sinh,
các khu b o t n thiên nhiên
Phát tri n lâm nghi p b n v ng, khôi
ph c sinh c nh t nhiên, ki m soát
cháy r ng.
Qu n lý b n v ng tài nguyên bi n,
vùng ven b , vùng ng p m n...
Công ư c qu c t v ña d ng sinh h c
TÀI NGUYÊN NƯ C
Nư c là ngu n tài nguyên vô cùng
quan tr ng ñ i v i con ngư i và
sinh v t.
Nư c ñóng góp ph n l n tr ng
lư ng trong c u t o cơ th sinh v t:
Cơ th con ngư i: 2/3 nư c,
trong ñó não ít nh t là 85% nư c
Gà 74%, cá trích 67%
Cà chua 85%, khoai tây 80%
TÀI NGUYÊN NƯ C
Tài nguyên nư c th gi i:
Nư c có th t n t i 3 d ng r n, l ng, khí bao g m nư c m n,
nư c ng t và nư c l .
97,4% lư ng nư c trên trái ñ t là nư c m n (~ 1.350 tr km3).
1,98% là băng tuy t 2 c c (~27,5 tr km3).
0.62% là nư c l c ñ a:
Nư c ng m 0,59%
H 0,007%
m ñ t 0,005%
Khí quy n 0,001%
Sông 0,0001%
Sinh v t 0,0001%
53. 53
TÀI NGUYÊN NƯ C
Tài nguyên nư c th gi i:
Trái ñ t nh n kho ng 108.000 km3 nư c mưa.
2/3: b c hơi
1/3: hình thành các dòng ch y m t và các b nư c ng m.
Lư ng mưa phân b không ñ u trên th gi i.
TÀI NGUYÊN NƯ C
Tài nguyên nư c th gi i:
T ng nhu c u s d ng tăng 35 l n trong 300 năm g n ñây:
Tư i tiêu (30%): 2.500 - 3.500km3/năm dùng tư i tiêu cho 1.5
tri u ha
Công nghi p (10-20%): chi m kho ng ¼ t ng lư ng nư c tiêu
th , ½ lư ng nư c trong nông nghi p
Dân sinh (7%): th p 30 lít/ngư i/ngày; cao 300 - 400 lít
Các m c ñích khác: thu ñi n (50%), nuôi tr ng thu s n…
Nư c phân b không ñ u, 40% dân s th gi i thư ng b h n hán.
TÀI NGUYÊN NƯ C
Tài nguyên nư c Vi t Nam:
Lư ng mưa trung bình 2000 mm, phân b không ñ u: 70-75%
trong 3-4 tháng mùa lũ, 20-30% tháng cao ñi m, 3 tháng nh
nh t 5-8%.
T ng lư ng nư c c p do mưa là 640 tr m3/năm, t o ra m t
lư ng dòng ch y kho ng 320 tr m3/năm.
Lư ng nư c nh n t các sông su i ch y t nư c ngoài kho ng
290 tr m3/năm, chi m kho ng 60% lư ng ch y c a các sông,
trong ñó sông Mê kông chi m 90%.
54. 54
TÀI NGUYÊN NƯ C
Tài nguyên nư c Vi t Nam:
Có 2360 con sông có chi u dài trên 10 km Vi t Nam, m t ñ
sông su i 0,6 km/km2. Sông H ng và Sông C u Long có
lư ng phù sa r t l n, m i năm c p ~100 tr t n.
Tiêu th nư c 1990s: Nông nghi p 91%, Công nghi p 5%,
Sinh ho t 4%.
D ñoán tiêu th nư c 2030: CN 16%, NN 75%, SH 9%.
TÀI NGUYÊN NƯ C
Tài nguyên nư c có kh năng t ph c h i nh 2 quá trình
chính là quá trình xáo tr n và quá trình khoáng hóa.
Quá trình xáo tr n hay pha loãng: Là s pha loãng thu n túy
gi a nư c th i và nư c ngu n (trung bình 1/40). Quá trình này
ph thu c vào lưu lư ng ngu n nư c, nư c th i, v trí c ng x
và các y u t th y l c c a dòng ch y như v n t c, h s khúc
khu u, ñ sâu.
Quá trình khoáng hóa: Là quá trình phân gi i các liên k t h u
cơ ph c t p thành các ch t vô cơ ñơn gi n, nư c và mu i
khoáng v i s tham gia c a các vi sinh v t.
TÀI NGUYÊN NƯ C
Quá trình khoáng hóa:
Khoáng hóa hi u khí (VSV hi u khí)
Ch t h u cơ + O2 -> CO2 + H2O + t bào m i + s n ph m c
ñ nh
Khoáng hóa k khí (VSV k khí)
Ch t h u cơ + SO42- -> S2- + H2O + CO2
S2- + 2H+ -> H2S
55. 55
TÀI NGUYÊN NƯ C
S d ng h p lý tài nguyên nư c:
Quy ho ch ngu n nư c ñ b o v
và s d ng h p lý, khai thác tài
nguyên nư c có s n.
Các chính sách, pháp ch qu n lý
nư c thích h p.
Tăng cư ng công tác thanh tra,
ki m tra và x lý k p th i các ngu n
gây ô nhi m tài nguyên nư c.
TÀI NGUYÊN Đ T
ð t là nơi h u h t con ngư i sinh s ng ñó.
ð t cung c p ch t dinh dư ng cho cây tr ng, cung c p lương
th c, các nguyên li u thô cho con ngư i và ñ ng v t ñ b o
t n s s ng.
ð t ñư c hình thành dư i tác ñ ng c a các y u t : khí h u, ñá
m , sinh v t, ñ a hình và th i gian.
Quá trình hình thành ñ t
TÀI NGUYÊN Đ T
Trong ñ t có ch a 0.6% lư ng nư c trên hành tinh, là môi
trư ng s ng c a r t nhi u sinh v t, ch a các ch t h u cơ và vô
vàn các ch t khoáng khác.
Thành ph n c a ñ t:
Các nguyên t :
C n thi t: C, H, O
Cơ b n: N, P, K
3 nguyên t k : Ca, Mg, S
7 nguyên t vi lư ng: B, Cl, Cu, Fe, Mn, Mo, Zn
Các thành ph n khoáng, ch t mùn, ch t h u cơ (~1-6% tr ng
lư ng ñ t).
56. 56
TÀI NGUYÊN Đ T
Thành ph n h u sinh:
Quan sát ñư c: các loài g m nh m, giun, ki n…
ð ng v t nguyên sinh.
Vi sinh v t:
1 gram ñ t có kho ng 100-
1 t vi khu n, 100,000 ñ n
100 tri u actinomyces,
20,000-1 tri u n m, 100-
50,000 t o.
Ch c năng: phân h y ch t
h u cơ, tham gia vào chu
trình tu n hoàn v t ch t.
TÀI NGUYÊN Đ T
ð t ñư c chia
thành các t ng:
Th m m c
Mùn
T ng r a trôi
T ng tích t
T ng m u ch t
ðá m
TÀI NGUYÊN Đ T
Tài nguyên ñ t th gi i:
T ng di n tích lãnh th ~148 tr km2 (29% di n tích b m t trái
ñ t), trong ñó:
20% ñ t quá l nh
20% ñ t quá khô
20% ñ t quá d c
10% t ng th như ng quá m ng
20% ñ t ñ ng c
10% ñ t tr ng tr t ñư c
(ñ t có năng su t cao
14%, NS trung bình
28%, NS th p 58%)
57. 57
TÀI NGUYÊN Đ T
Tài nguyên ñ t Vi t Nam:
Di n tích ~ 33 tr km2, x p th 65/208 nư c, nhưng dân s
ñông nên di n tích ñ t/ñ u ngư i vào lo i th p 245 km2/ngư i,
x p th 166/208 nư c (http://www.gso.gov.vn/, 2003).
ð t vùng ñ i núi chi m ~ 21 tri u ha (67% di n tích c nư c),
trong ñó ñ t ñ vàng chi m ~ 17 tri u ha (80% di n tích ñ t
ñ i núi) và phân b r ng rãi trong c nư c.
TÀI NGUYÊN Đ T
Tài nguyên ñ t Vi t Nam:
ð t có năng su t cao t p trung lưu v c sông H ng và sông
C u Long.
ð t có năng su t th p bao g m:
ð t d c v i lư ng mưa không ñi u hòa, xói mòn, r a trôi.
ð t có ñ phì nhiêu th p (ñ t xám b c màu, ñ t ven bi n).
ð t có y u t h n ch (ñ t úng trũng, ñ t phèn, ñ t m n).
TÀI NGUYÊN Đ T
Tài nguyên ñ t Vi t Nam:
58. 58
TÀI NGUYÊN Đ T
Tài nguyên ñ t Vi t Nam:
TÀI NGUYÊN Đ T
Các bi n pháp b o t n ñ t:
Ban hành Lu t ñ t ñai.
H th ng t ch c c a nhà nư c ñ qu n lý và b o v ñ t ñai.
Phân h ng, th ng kê s lư ng và ch t lư ng ñ t.
Chính sách qu n lý ch t ñ t nông nghi p, gi m ñ n m c t i thi u
vi c chuy n m c ñích s d ng ñ t nông nghi p.
B o v ñ t r ng, ch ng du canh, du cư.
Ch ng ñ t b hoang, ti n ñ n vi c t n d ng ñ t tr ng ñ i tr c,
khai hoang m r ng di n tích.
Ch ng xói mòn trên ñ t d c.
Ch ng khô h n, ch ng úng, ngăn m n.
TÀI NGUYÊN Đ T
Các bi n pháp ch ng xói mòn ñ t:
Th y l i: ñào mương, ñ p b trên m t d c, ngăn ch n/h n ch
t c ñ dòng ch y.
Nông nghi p: che ph ñ t, làm mương và ru ng b c thang, bón
dư ng ñ t, nh t là s d ng phân bón h u cơ làm tăng keo mùn
và k t c u ñ t.
Lâm nghi p: b o v r ng, nh t là r ng ñ u ngu n, r ng hành
lang, r ng phòng h môi trư ng, ph xanh ñ t tr ng ñ i tr c,
tr ng cây có b r ăn sâu xen k v i cây h ñ u.
59. 59
TÀI NGUYÊN KHOÁNG S N
Các lo i tài nguyên khoáng s n
Khoáng s n kim lo i:
Kim lo i đen: Fe, Mg, Cr, Ti, Co, Ni, Mo, W
Kim lo i màu: Cu, Zn, Pb, Sn, As, Hg, Al
Kim lo i quý: Au, Ag, Pt
Nguyên t phóng x : Ra, U
Kim lo i hi m và r t hi m: Zr, Ga, Ge…
Khoáng s n phi kim: kim cương, đá quý, th ch anh k thu t, sét…
Khoáng s n cháy: than bùn, than nâu, than đá, d u m , khí đ t, đá
d u.
TÀI NGUYÊN KHOÁNG S N
Nhiên li u:
Nhiên li u khoáng (d u m , khí thiên nhiên, than ñá và h t
nhân) là ngu n ch y u ñ thu nh n năng lư ng dư i hình th c
ñi n năng.
Nhiên li u hóa th ch có ngu n t ch t h u cơ.
Than ñá, hơi ñ t thiên nhiên, d u thô: ph n l n than ñã ñư c hình thành
cách ñây 320-280 tri u năm t dương x , th ch tùng kh ng l c a th i
ñó.
D u h a ñư c hình thành do s phân gi i c a các th c v t phù du
(phytoplankton) và ñ ng v t phù du (zooplankton) ch t l ng ñ ng ñáy
bi n.
TÀI NGUYÊN KHOÁNG S N
Tài nguyên khoáng s n th gi i
S t (~ 400 tr t n), Mg (3,3 tr t n), Cr
(1,5 tr t n), Ni (0,1 tr t n), Cu (~200 tr
t n), Al (8% tr ng lư ng trái đ t), Au
(hi n còn ~ 62,000 t n), Ag (160,000
t n), d u (1.371 tr thùng).
Tài nguyên khoáng s n Vi t Nam
S t (~ 700 t n), bôxít (12 tr t n), crôm
(10 tr t n), thi c (86,000 t n), apatit
(1,4 tr t n), vàng, đá quý (tr lư ng
khá).
60. 60
TÀI NGUYÊN KHOÁNG S N
TÀI NGUYÊN KHOÁNG S N
Tr d u m các nư c hi n r t khác nhau:
Các nư c Trung Đông có hơn 55% d tr d u m th
gi i.
Kho ng hơn 12 nư c ki m soát ngu n cung c p d u m
cho n n kinh t th gi i như r p Xê út, Iran, Vương
qu c r p th ng nh t, Cô-oét, Ir k, Libi, Angeri,
Nigeria, Indonexia…
Khí đ t t nhiên: có nhi u nơi trên th gi i.
Vi t Nam: d u m và khí đ t t p trung trong các tr m tích
tr đ ng b ng ven bi n và th m l c đ a.
TÀI NGUYÊN KHOÁNG S N
Khoáng s n có tính khan hi m vì quá trình hình thành tr i
qua hàng tri u, th m chí hàng ch c tri u năm.
Khoáng s n là ngu n tài nguyên không tái t o, và trung
bình tr lư ng c a nó ch có th đáp ng cho con ngư i 40
năm.
Trong khí đó, nh p đ s d ng khoáng s n tăng lên hàng
ngày, hàng gi (trong vòng 20 năm tr l i, bôxít tăng 9 l n, khí
đ t tăng 5 l n, d u m tăng 4 l n, than đá tăng 2 l n, qu ng
s t, mangan, phosphat, mu i kali đ u tăng t 2-3 l n).
s khan hi m tài nguyên khoáng s n.
61. 61
TÀI NGUYÊN KHOÁNG S N
SS dd ng hng h p lý tài nguyên khoáng sp lý tài nguyên khoáng s nn
S d ng h p lý và
b o v lòng ñ t
S d ng h p lý tr
lư ng KS và lòng ñ t
S d ng t ng h p
khoáng s n
T n d ng nguyên li u
khoáng và ph th i KS
S d ng lòng ñ t vào các m c
ñích liên quan ñ n khai thác KS
L y t i ña KS trong khâu
khai thác và ch bi n
Khai thác t ng h p m
L y t i ña các ph n có ích t
nguyên li u khoáng
S d ng ph th i c a quá trình
ch bi n sơ khai và tái ch
nguyên li u, nhiên li u khoáng
TÀI NGUYÊN KHOÁNG S N
B o v môi trư ng trong khai thác và ch bi n khoáng
s n:
L p và th m đ nh báo cáo đánh giá tác đ ng môi trư ng các
d án khai thác và ch bi n khoáng s n; ki m toán và
thanh tra thư ng kỳ ho t đ ng khai thác t i cơ s khai thác
và ch bi n.
Th c hi n các công trình gi m thi u ngu n ô nhi m t i
ngu n.
S d ng các công c kinh t trong qu n lý môi trư ng.
Quan tr c thư ng xuyên tác đ ng môi trư ng c a các ho t
đ ng khai thác và ch bi n khoáng s n.
TÀI NGUYÊN NĂNG LƯ NG
Chi n lư c năng lư ng th gi i
H n ch s d ng các lo i nhiên li u
hóa th ch, lãng phí trong phân ph i
năng lư ng và ô nhi m môi trư ng
trong vi c s n xu t năng lư ng
thương m i.
So n th o các chi n lư c QG v
năng lư ng th t rõ ràng và chính xác
cho th i gian kho ng 30 năm t i.
62. 62
TÀI NGUYÊN NĂNG LƯ NG
Chi n lư c năng lư ng th gi i
Phát tri n các ngu n
năng lư ng tái t o
ñư c và nh ng ngu n
năng lư ng không
hóa th ch khác.
S d ng năng lư ng có hi u qu cao hơn n a trong các h gia
ñình, các KCN, các công trình công c ng và giao thông.
Phát ñ ng các chi n d ch tuyên truy n v ti t ki m năng lư ng
và bán các s n ph m tiêu th ít năng lư ng.
TÀI NGUYÊN NĂNG LƯ NG
Chi n lư c năng lư ng Vi t Nam
Chi n lư c v ngu n năng lư ng
K t h p hài hòa ngu n năng
lư ng hóa th ch, th y ñi n và
các ngu n năng lư ng tái t o
khác.
Ngu n năng lư ng nguyên t
ch nên s d ng khi các ngu n
năng lư ng khác không ñ v i
nhu c u s d ng trong nư c.
TÀI NGUYÊN NĂNG LƯ NG
Chi n lư c năng lư ng Vi t Nam
Chi n lư c ti t ki m tiêu dùng năng lư ng thương m i
Quá trình khai thác và s d ng nhiên li u hóa th ch.
Ti t ki m tiêu dùng ñi n.
Gi m t n th t truy n t i năng lư ng t nơi s n xu t ñ n nơi
tiêu dùng.
L a ch n các thi t b có hi u su t năng lư ng cao.
S d ng hi u qu các công c kinh t (thu , phí năng lư ng)
ñ gi m m c tiêu th năng lư ng...
63. 63
TÀI NGUYÊN NĂNG LƯ NG
Chi n lư c năng lư ng Vi t Nam
Chi n lư c ưu tiên phát tri n và s d ng năng lư ng s ch và s
d ng năng lư ng s ch, năng lư ng tái t o quy mô nh : b c x
m t tr i vùng nhi t ñ i, th y ñi n, ñ a nhi t, sinh kh i dư i
d ng các ch t th i nông lâm nghi p, và rác th i sinh ho t, th y
tri u, gió...
TÀI NGUYÊN BI N
Tài nguyên bi n trên th gi i:
Bi n chi m 71% di n tích b m t trái ñ t.
Bi n mang trong mình r t nhi u tài nguyên quý giá:
Tr lư ng s t, magan, vàng, kim cương, các kim lo i
màu…v i tr lư ng tương ñương v i ñ t li n, tr lư ng
than d ñoán cao hơn ñ t li n kho ng 900 l n.
~400 t t n d u m và khí ñ t.
Sóng bi n thu tri u... là ngu n năng lương vô t n.
TÀI NGUYÊN BI N
Tài nguyên bi n trên th gi i:
Bi n là nơi cung c p ngu n dinh dư ng, th c ph m d i dào
cho con ngư i:
1920s s n lư ng ñánh b t 7 tr t n, 1970s tăng lên 80 tri u
t n, ñ t m c g n 100 tr t n 1989.
2/3 s n lư ng ñánh b t là th m l c ñ a và c a sông.
Bi n là nơi chi ph i, ñi u hoà th i ti t khí h u trên hành tinh.
64. 64
TÀI NGUYÊN BI N
Tài nguyên bi n Vi t Nam:
V i 3260 km ñư ng b bi n, bi n Vi t nam có kho ng 1 tr
km2 và có v trí ñ a chi n lư c.
Lư ng d u bi n ðông ư c lư ng kho ng 4,5 t km3 và
kho ng 7500 t km3 khí.
S n lư ng d u trên bi n Vi t Nam s h u kho ng 2,4 t thùng
(2005) ñ ng th 30 trên th gi i.
S n lư ng ñánh b t h i s n năm 1995 là 1,5 tri u t n.
