1. ANTİBİYOTİK VE KEMOTERAPOTİKLERİN
SINIFLANDIRILMASI
 Kemoterapotikler, değişik özellikleri gözönüne alınarak
sınıflandırılmışlardır. Bunların içinde en çok kullanılanı,
“etki mekanizmalarına göre sınıflama”dır. Buna göre:
 I. Hücre duvarı sentezini inhibe eden kemoterapotikler
 II. Protein sentezini inhibe edenler
 III. Sitoplazmik membranın yapı ve fonksiyonunu
inhibe edenler
 IV. Nükleik asit inhibitörleri
 V. Kimyasal yapılarındaki benzerlikler yolu ile bakteri
metabolizmasını etkileyenler

2. I. Hücre Duvarı Sentezini İnhibe Eden
Kemoterapotikler
 Bu grupta β-Laktam antibiyotikler (penicillinler,
cephalosporinler, cephamycinler, carbapenemler,
monobaktamlar ve β-laktamaz inhibitörleri),
Vancomycin, Bacitracin, Isoniasid, Cyclocerine ve
Ethionamid bulunmaktadır.
 Hücre duvarı sentezini inhibe ederek etkilerini
gösteren antimikrobikler sentez olayının değişik
basamaklarını bozarlar.

3. 1. β-Laktam antibiyotikler:
 Yapılarında β-laktam halkası içerirler.
 Hücre duvarı sentezinin son bölümünü bloke ederek
mürein tabakasının oluşmasını önlerler.
 Böylece bakteri dış ortamla sitoplazma içi osmotik
basınç dengesinin bozulmasıyla lizise uğrar.
 Gram pozitif ve Gram negatif bakterilerde hücre
yapısı biraz farklı olduğundan β-laktam etkisi biraz
farklıdır.

4. 1. β-Laktam antibiyotikler:
 Gram pozitif bakterilerin hücre duvarında teichoic asitle
beraber birçok kattan oluşan peptidoglikan liflerinin
meydana getirdiği tabaka vardır.
 Bu lifler oldukça aralıklı olduğundan β-laktamlar bu
tabakayı kolayca geçerler.
 Gram negatif bakterilerde ise peptidoglikan tabakası sadece
birkaç kattır. Onun altında lipopolisakkarit tabakası vardır.
Bu tabakada porin adı verilen delikler bulunur.
 β-Laktamlar da bu porinlerden geçmek zorundadırlar.
Ayrıca lipopolisakkarit ile β-laktamların hedefi olan PBP'ler
arasında birde periplazmik aralık vardır.
 Bu aralıktaki β-laktamaz enzimi de antibiyotiğin PBP'lere
erişmesini engelleyen diğer bir faktördür.

5. 1. β-Laktam antibiyotikler:
 Gram pozitif bakterilerde antibiyotikler, β-laktamaz
enzimi yoksa mutlaka PBP'lere erişirler, β-laktamaz
varsa antibiyotik daha hücreye girmeden dışarıda
inaktive olur.
 β-Laktam antibiyotikleri beş grupta inceleyebiliriz:
 a. Penicillinler,
 b. Cephalosporinler,
 c. Monobactamlar,
 d. Carbapenemler,
 e. β-Laktamaz inhibitörleri.

6. Penicillinler
 Penicillinler de kendi aralarında doğal ve semisentetik
oluşları ve antibakteriyel spektrumlarındaki farklılıklar
nedeniyle birkaç gruba ayrılırlar:
 a. Doğal penicillinler: Penicillin-G ve Penicillin-V
 b. Semisentetik Penicillinler:
 ı. Penicillinaza dirençli olanlar:
 -Methicillin, Nafcillin
 -İsoxazolyl penicillinler
 ıı. Amino penicillinler: Ampicillin, Amoxacillin
 ııı. Carboxy penicillinler: Carbenicillin, Ticarcillin
 ıv. Acyl-Üreido penicillinler: Mezlocillin,
Piperacillin, Azlocillin,
 v. Amidino penicillinler: Mecillinam (Amidinocillin)

7. Cephalosporinler
 penicilline benzer
 β-laktam halkası vardır.
 penicillindeki beşli thiazolidine halkası
 altılı dihidrothiazine halkası ile yer değiştirmiştir.

8. Birinci kuşak cephalosporinler
 oral parenteral formları var.
 Gram pozitif bakteriler,
 streptokoklar,
 stafilokoklar,
 aerobik basiller
 Gram negatif'lerden ise
 E. coli, Klebsiella, Proteus, Salmonella grubu bakteriler
 I. kuşak cephalosporinlere duyarlıdır.
 Methicilline dirençli stafilokoklar, enterokoklar, anaeroblar ve
pseudomonaslar I. kuşak cephalosporinlere dirençlidirler.
 a. Cephalotin
 b. Cephalexin
 c. Cephradin
 d. Cephazolin
 e. Cephadroxil

9. İkinci Kuşak Cephalosporinler
 Bu grup antibiyotikler Gram pozitif bakterilere
I.kuşaktan daha etkindirler ve β-laktamazlara
dayanıklıdırlar.
 a. Cefuroxim
 b. Cefaclor

10. Üçüncü Kuşak Cephalosporinler
Bu grup antibiyotiklerin etki sahasına
Pseudomonas'lar ve anaeroblar da girmiştir. Hepsi
de parenteral kullanılır.
a. Cefotaxime
b. Ceftriakson
c. Ceftizoxime
d. Ceftazidime
e. Cefoperazone

11. Monocyclic β-Laktamlar (Monobactam)
 Yapılarında β-laktam halkası taşır.
 Etki mekanizması diğer β-laktamlar gibi hücre
duvarı sentezinin inhibisyonudur.
 Bunu PBP-3'e bağlanarak yapar.
ı. Aztreonam

12. β-Laktamaz İnhibitörleri
 Bunların antibakteriyel etkileri pek olmamakla
birlikte, β-laktamazla irreversibl şekilde birleşerek,
hem kendilerinin, hem de enzimin inaktive olmasına
yol açarlar. Sonuçta β-laktamaz etki kaybolur.
 ı. Clavulanic Acid
 ıı. Sulbactam

13. Carbapenem’ler
 Karbapenemler yeni geliştirilmiş β-laktam
antibiyotiklerdir.
 Kimyasal bakımdan stabil değillerdir. En geniş
antibakteriyel spektrumlu olana ‘imipenem’ adı
verilmektedir.
 Çok geniş antibakteriyel spektruma sahiptir.

14. 2. Hücre Duvarı Sentezini İnhibe Eden Diğer
Kemoterapotikler
 a. Vancomycine:
 Antibakteriyel spektrumu dar
 Gram pozitif bakterilere,
 özellikle penisilinaz yapan ve metisiline dirençli
stafilokoklara karşı etkilidir.
 Etkisi bakterisidaldir.
 b. Bacitracin: A grubu β-hemolitik streptokoklar
çok duyarlıdır, bu nedenle bu bakterilerin
identifikasyonlarında kullanılır.

15. 2. Hücre Duvarı Sentezini İnhibe Eden
Diğer Kemoterapotikler
 c. Cyclocerine:
 Gram negatif
 Gram pozitif bakterilerle
 Mycobacterium tuberculosis üzerine etkilidir.
 Hücre duvarı sentezinin birinci ve üçüncü
devrelerini inhibe ederek antibakteriyel etki
gösterir.
 Yan etkisi çok olduğundan spesifik infeksiyonlar
dışında pek kullanım alanı yoktur.

16. II. PROTEİN SENTEZİNİ İNHİBE EDENLER
 1. 30S Ribozomal Üniti Bozanlar:
 a. Aminoglikozid Antibiyotikler:
 ı. Streptomisin vıı. Isepamisin
 ıı. Kanamisin vııı. Fortimisin
 ııı. Gentamisin ıx. Apramisin
 ıv. Tobramisin
 v. Netilmisin
 vı. Amikasin

17. b. Tetrasiklinler
 4 halkalı hydronaphten çekirdeğinden oluşur
 aktif bir transport sistemi ile hücre içine girer
 30S subünitine bağlanarak aminoasidin ribozomla
birleşmesi ve peptid zincirinin uzaması önlenmiş
olur.
 bakteriostatiktir.

18. b. Tetrasiklinler
 Tetrasiklinler, Gram pozitif ve Gram negatif bakteriler,
mikoplazmalar, riketsiyalar ve klamidyalar dahil olmak
üzere çok geniş bir antibakteriyel etkiye sahiptirler.
 Ayrıca anaeroplara, Brucella, Francisella, P. pseudomallei,
spiroketler üzerine de etkilidirler.
 Tetrasiklinler etki spektrumlarına göre 3 grupta
incelenirler:
 ı. Kısa etkililer
 a. Klortetrasiklin
 b. Oksitetrasiklin.
 c. Tetrasiklin.

19. b. Tetrasiklinler
 ıı. Orta etkililer:
 a. Demeklosiklin
 b. Metasiklin
 ııı. uzun etkililer:
 a. Doksisiklin
 b. Minosiklin

20. 2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar
 a. Chloramphenicole:
 Geniş etki spektrumuna sahip antibiyotiktir.
 Etki alanına birçok Gram pozitif ve Gram negatif bakteriler,
spiroketler, klamidyalar ve mikoplazmalar girmektedir.
 Pseudomonaslara etkisiz, buna karşılık anaeroplara etkilidir.
 Salmonellalar üzerine olan etkisi bu antibiyotiğin
Salmonella infeksiyonlarında özel kullanımlarına yol
açmıştır.
 BOS’na geçiş oranı en yüksek antibiyotiklerdendir
(%45-60).

21. 2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar
 b. Thiamphenicole:
 kloramfenikoldeki nitro (NO2) grubu yerine
 sülfometil (SO2CH2) grubu yer almaktadır

22. 2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar
 c.Makrolid antibiyotikler:
 ı. Eritromisin: Bir çok Gram pozitif ve
Gram negatif bakteriler ile treponemalar,
Legionella’lar, Campylobacter, mikoplazmalar
ve klamidyalar etki sahasına girerler.
 ıı. Oleandomisin: Eritromisine benzer
fakat ona bir üstünlüğü yoktur.
 ııı. Spiramisin: toxoplazmaya karşı
etkisi belirgindir. Özellikle gebelikte ve oküler
toksoplazmoziste kullanılmaktadır.

23. 2. 50S Ribozomal Üniti Bozanlar
 d. Lincosamide antibiyotikler:
 ı. Lincomycin:
 ıı. Clindamycin:
 Linkozamidlerin etkisi eritromisine benzer.
Özellikle Gram pozitiflere etkilidir.
 Linkozamid antibiyotiklerin önemli bir özellikleri
de anaerop bakterilere karşı çok etkili olmalarıdır.

24. III. STOPLAZMİK MEMBRANIN YAPI VE
FONKSİYONUNU İNHİBE EDENLER
 Sitoplazmik membran inhibitörleri membranın
uniform yapısını bozarak selektif geçirgenlik
özelliğini kaybetmesine neden olurlar.
 Böylece hücrenin gereksinim duyduğu ana maddeler
dışarı sızar ve hücre ölür.

25. STOPLAZMİK MEMBRANIN YAPI VE
FONKSİYONUNU İNHİBE EDENLER
 a. Polymyxine’ler: :

 Polimiksin B ve Polimiksin E (colistin)
 Özellikle Gram negatiflere karşı (ve
Pseudomonaslara ) etkilidirler.

26. STOPLAZMİK MEMBRANIN YAPI VE
FONKSİYONUNU İNHİBE EDENLER
 b. Polyene’ler:
 Membran yapısındaki sterollerle özellikle de
ergosterolle birleşerek membranda delikler
oluştururlar.
 ı. Amfoterisin B: Sistemik mikoz etkeni
olan tüm mayalara ve küf mantarlarından
aspergillus, mukor ve paecilomyces türü mantarlara
karşı etkilidir.
 ıı. Nystatin (tetraen): Maya hücrelerine
karşı etkilidir. Sistemik verilemeyecek kadar toksik
olduğundan lokal kullanılır.

27. IV. NÜKLEİK ASİT İNHİBİTÖRLERİ
1. DNA yapısını ve fonksiyonunu bozanlar:
a. Quinolone türevleri:
DNA gyrase yada topoizomeraz enzimlerini inhibe
ederek fonksiyonlarını bozarlar ve antibakteriyel
etkilerini gösterirler.
DNA giraz enzimi bakteri sitoplazmasındaki
kromozomun çift sarmallı ipçiklerinin birbiri
üzerine sıkca sarılmasını düzenleyen bir enzimdir.
Kromozomu oluşturan ipçiklerin sık sarmallı oluşu
bakteri yaşamı ve DNA fonksiyonu için çok
önemlidir.

28. Quinolone türevleri
 Bu gruptaki antibiyotikler özellikle Gram negatif
bakteriler üzerinde belirgin etkiye sahiptirler.
 ı. Nalidiksik asit
 ıı. Siprofloksasin
 ııı. Norfloksasin
 ıv. Ofloksasin
 v. Novobiosin
 vı. Enoksasin
 vıı. Sinoksasin

29. 2. RNA yapı ve fonksiyonunu bozanlar
 Rifamisinler (Rifampisin): En etkili
antistafilokok ajanlardan birisi olup birçok Gram
pozitif ve Gram negatif bakteriye karşı etkinliği
yanında en önemli özelliği Mycobacterium
tuberculosis’e karşı olan etkinliğidir.
 Ayrıca Brucella’lara karşıda etkilidir. Etkisi
bakterisidaldir.
b. Nitrofuranlar: Genellikle Gram negatif
bakterilere karşı etkinlik gösterirler. Klinik
uygulama sahası olanlar şunlardır.
 ı. Nitrofurantoin.
 ıı. Furazolidon.

30. V. KİMYASAL YAPILARINDAKİ
BENZERLİKLER YOLU İLE BAKTERİ
METABOLİZMASINI ETKİLEYENLER
 1. Sulphonamide’ler:
 S. faecalis dışındaki Gram pozitif koklara ve Gram negatif
bakterilerin çoğu ile nokardia ve klamidyalara karşı
etkilidirler.
