2. Էվոլյուցիայի ընթացքում մարդու օրգանիզմում ձևավորվել են հատուկ
օրգաններ՝ գեղձեր, որոնցում առաջանում են կենսաբանական ակտիվ նյութեր
և ազդում օրգանների կենսագործունեության վրա։ Գոյության ունի գեղձերի 3
տեսակ՝ արտազատական, ներզատական և խառը։ Արտազատական գեղձերն
ունեն ծորաններ, որոնցով նյութերն արտազատվում են օրգանների
խոռոչների միջև կամ մաշկի մակերևույթին։ Արտազատական գեղձերից են
արցունքագեղձերը, թքագեղձերը, քրտնագեղձերը և այլն։ Ներզատական
գեղձերը չունեն ծորաններ, որոնք օժտված են հեռադիր ազդեցությամբ ու
կենսաբանորեն բարձր ակտիվությամբ։ Դրանք սպիտակուցային,ճարպային
կամ այլ բնույթի նյութեր են։ Արյան հունով տարածվում են ամբողջ
օրգանիզմում և ուրույն ազդեցություն ունենում որևէ գործընթացի վրա՝
փոփոխվում են օքսիդացման գործընթացների ակտիվությունը,
բջջաթաղանթների թափանցելիությունը, սպիտակուցների, ճարպերի ու
ածխաջրերի սինթեզը, դրդում կամ արգելակում օրգանների
աշխատանքը,բջիջների ուհյուսվածքների ձևավորումը, օրգանիզմի աճը,
զարգացումը և այլն։
3. Ներզատական գեղձերից են մակուղեղը, վահանագեղձը, ուրցագեղձը,
մակերիկամները, ենթաստամոքսային գեղձի կղզյակային հատվածը,
սեռական ու այլ գեղձեր։ Վերջին երկու գեղձերը կոչվում են խառը,
քանի որ օժտված են ներզատական և արտազատական
ֆունկցիաներով։ Ներզատական գեղձերից բացի հորմոններ են
ներզատում նաև ստամոքս-աղիքային համակարգը, կենտրոնական
նյարդային համակարգը, որոշ օրգաններ ու հյուսվածքներ։ Հաճախ
նրանց միավորում են սփռուն ներզատական համակարգի մեջ։
4. Խառը գեղձերը դրանք այն գեղձերն են, որոնք ունեն և ներզատիչ և
արտազատիչ մասեր։ Խառը գեղձերից են սեռական և
ենթաստամոքսային գեղձերը։ Ենթաստամոքսային գեղձի
ներզատիչ մասը արտադրում է մի շարք հորմոններ՝ (ինսուլին,
գլյուկագոն և այլն), իսկ արտազատիչ մասն արտադրում է
մարսողական հյութ, որը ծորանով բացվում է տասներկումատնյա
աղիքի մեջ։ Սեռական գեղձերի ներզատիչ մասն արտադրում
է սեռական հորմոններ, իսկ արտազատիչ մասը՝ սեռական
բջիջներ։
