2. ԲՋԻՋ
Բջիջըբոլոր հայտնի կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային,
ֆունկցիոնալ և ժառանգական տարրական միավորը։ Բջիջը, որպես
օրգանիզմի կառուցվածքի տարրական միավոր, օժտված է կենդանի
նյութին բնորոշ հատկություններով, որոնք պահպանում ու
փոխանցվում են հաջորդ սերունդներին։ Բջիջն ուսումնասիրող
գիտությունը բջջաբանությունն է։Բջիջը կազմված է ցիտոպլազմայից,
որը պարփակված է բջջաթաղանթի մեջ։ Ցիտոպլազման
պարունակում է կենսամոլեկուլներ, որոնցից են,
օրինակ, սպիտակուցները և նուկլեինաթթուները:Բազմաբջիջ
օրգանիզմները, որոնցից են բարձրակարգ բույսերն ու կենդանիները,
այդ թվում և մարդը, կազմված են մեծ քանակությամբ բազմազան
բջիջներից, որոնք միավորված են հյուսվածքներում ու օրգաններում։
Օրինակ՝ մարդու օրգանիզմը բաղկացած է մոտ 10 բջիջներից:
3. ՀՅՈՒՍՎԱԾՔ
Բջիջների և միջբջջային նյութի ընդհանուր ծագում, որոշակի կազմություն և
ֆունկցիաներ ունեցող միասնական համակարգ։ Հյուսվածքների կազմությունը և
ֆունկցիաները մշակվել են կենդանական աշխարհի էվոլյուցիայի ընթացքում։ Այդ
ժամանակաընթացքում օրգանիզմի և արտաքին միջավայրի փոխազդեցությունը,
գոյության պայմաններին հարմարվելու անհրաժեշտությունը նպաստել են
որոշակի ֆունկցիաներով օժտված չորս տեսակ հյուսվածքների առաջացմանը՝
էպիթելային, շարակցական, մկանային, նյարդային։
4. ԷՊԻԹԵԼԱՅԻՆ ՀՅՈՒՍՎԱԾՔ
Էպիթելային հյուսԷպիթելային հյուսվածքը պատում է մարդու և
կենդանիների մարմնի արտաքին մակերևույթը, մարմնի բոլոր
խոռոչները, սնամեջ օրգանների և անոթների ներքին պատերը,
մտնում են գեղձերի բաղադրամասերի մեջ։ Տարբերում են հարթ,
գեղձային և թարթչավոր էպիթելային հյուսվածքի տարատեսակներ։
Հարթ էպիթելը կազմված է միմյանց կիպ հարող բջիջներից, որոնք
պատում են մաշկի մակերևույթը, բերանի խոռոչը, կերակրափողը,
թոքաբշտիկները։ Մաշկային էպիթելը բազմաշերտ է, և նրա
ածանցյալներն են եղունգներն ու մազերը։ Գեղձային էպիթելը մտնում
է գեղձերի կազմի մեջ և կատարում հյութազատական գործառույթ։
Աղիքային էպիթելը մարսողական ուղու պատը ծածկող
լորձաթաղանթն է։ Այն մասնակցում է նաև գեղձերի
(ենթաստամոքսային գեղձ, լյարդ, թքագեղձ) առաջացմանը։
Թարթչավոր էպիթելը պատում է շնչուղիների խոռոչը։ Էպիթելային
բջիջները բազմանում են արագ և փոխարինում մահացած բջիջներին։
5. ՇԱՐԱԿՑԱԿԱՆ ՀՅՈՒՍՎԱԾՔ
Շարակցական հյուսվածքը կազմված է նոսր դասավորված
բջիջներից, որոնց արանքում առկա է մեծ քանակությամբ
թելակազմ միջբջջային նյութ։ Շարակցական հյուսվածքը կազմում
է կմախքը, ենթամաշկային ճարպային շերտը,արյունը,ավիշը։ Այն
մտնում է բոլոր ներքին օրգանների կազմության մեջ, օժտված է
արագ վերականգնվելու հատկությամբ։ Վերջինիս կազմված է
թելիկներից և հիմնական անձև նյութից։ Տարբերում են բուն
շարակցական, աճառային և ոսկրային հյուսվածքներ։
6. ՄԿԱՆԱՅԻՆ ՀՅՈՒՍՎԱԾՔ
Մկանային հյուսվածքը կազմված է մկանաթելերից և միջբջջային
նյութից։ Մկանային բջիջների ցիտոպլազմայում կան
մանրադիտակային թելիկներ, որոնք կծկվում են և ապահովում
մկանի կծկողական գործառույթը։ Մկանային հյուսվածքը լինում է
միջաձիգ զոլավոր և հարթ։ Հարթ մկանային հյուսվածքը գտնվում է
ներքին օրգաններում, արյան և ավշային անոթների պատերում և
մաշկում։ Այն կազմված է մանր 0,1 մմ երկարությամբ իլիկաձև
միակորիզ բջիջներից, որոնց բջջապլազմայում կան կծկվող թելեր և
կծկվում են ոչ կամային։ Նրանց կծկողական ուժը և արագությունը
փոքր է, քան կմախքային մկաններինը։ Միջաձիգ զոլավոր մկանային
հյուսվածքը կազմված է կամային կծկվող 10-12 սմ երկարությամբ
բազմակորիզ մկանաբջիջներից, որոնց լայնական դասավորված մուգ
ու բաց շերտերը հաջորդում են միմյանց։ Միջաձիգ զոլավոր են
կմախքի, դեմքի, լեզվի, կոկորդի, կերակրափողի վերին մասի և
ստոծանու մկանները։ Նրանց կծկումները կամային են։ Սրտամկանն
ունի հատուկ կառուցվածք.նրա միջաձիգ զոլավոր մկանաթելերը
տեղ-տեղ իրան են միանում կամրջակներով և կծկվում են հարթ
մկանաթելերի նման՝ ոչ կամային։
7. ՆՅԱՐԴԱՅԻՆ ՀՅՈՒՍՎԱԾՔ
Նյարդային հյուսվածքը կազմված է նյարդային բջիջներից՝ նեյրոններից,
ուղեկից բջիջներից և միջբջջային նյութից։ Նեյրոններն ունեն մարմին և
ելուստներ։ Մարմինը կազմված է ցիտոպլազմայից և կորիզից։ Ելուստները
լինում են կարճ և ճյուղավորված։ Դրանք կոչվում են դենդրիտներ, որոնք
ընկալում են նյարդային գրգիռը և փոխանցում նեյրոնի մարմնին։ Նեյրոններն
ունեն նաև երկար (մինչև 1 մ երկարությամբ) ելուստներ, որոնք պատված են
միելինային թաղանթով։ Երկար ելուստները կոչվում են աքսոններ, որոնց
միջոցով գրգիռը հաղորդում է մեկ նյարդային բջջից մյուսին կամ
աշխատող օրգանին։ Նյարդային հյուսվածքում, բացի նեյրոնից, կան նաև
ուղեկից բջիջներ, որոնք նեյրոնից փոքր են 3-4 անգամ, կազում են
կենտրոնական նյարդային համակարգի 40 %-ը։ Տարիքի մեծացման
զուգընթաց ուղեկից բջիջների թիվը ավելանում է, իսկ նեյրոնները
ընդհակառակը պակասում են։ Դա պայմանավորված է այն բանով, որ կյանքի
ընթացքում նեյրոնների մի մասը մահանում է, իսկ նոր նեյրոններ չեն
առաջանում (նյարդային բջիջները չեն բաժանվում)։ Ուղեկից բջիջները
կատարում են հենարանային, պաշտպանական և սնուցողական
գործառույթներ։
Նյարդային համակարգում ազդակը մի բջջից մյուսին փոխանցվում է հատուկ
միջբջջային հպումներով՝ սինապսներով։ Նյարդային հյուսվածքը մտնում
է գլխուղեղի,ողնուղեղի, նյարդային հանգույցների կազմության մեջ։
