2. Բջջակորիզ, որ ունի բուսական և կենդանական բջիջները։
Բջջակորիզ կարող է նկատել, որ կորիզի բջիջները կառուվածքը։
Կորիզների չափերը ձևը կախված են բջիջները չափերն ու
ձևերը։Կորիզը կազմում է բջիջ 20%տոկոսը։ Բջիջները մեծ մասն
ունի կա մեկ կորիզ դրանք կոչվում են միակորիզ բջիջները, իսկ
կան և մեկից ավելի, նույնիսկ շատ կորիզները պարունակող
բջիջները հանդիպում են նախակենդանիների,
ողնաշարավորների, լյարդի, ոսկրուղեղի, մկանների և
շարակցական հյուսվածքներ։Կորիզը ցիտոպլազմայից
մեկուսացված է կորիզաթաղանթ նրանց տարբերում են
կորիզանյութը, կորիզակը, և քրոմոսոմները։
Կորիզի կառուցվածքը
3.
4. Կորիզաթաղանթ կազնված է եռաշերտ թաղանթ, որոնց կա ազատ
պերինուկլեար տարածություն։ Այդ թաղանթներից յուրաքանչյուրն
իր կառուցվածքով նման է պլազմատիկ թաղանթին, իսկ դրանցից
արտաքինը անմիջականորեն կապված է էնդոպլազմային ցանցի
հետ։ Այդ անցքերը բարդ կազմավորում ունեն և ապահովում են
թաղանթի ընտրողական թափանցելիությունը։ Կորիզի
ծակոտկենությունը կապ է հաստատում ցիտոպլազմայի և
կորիզանյութի կարիոպլազմա միջև։ Արտաքին թաղանթը կապված
է ցիտոպլազմայի, իսկ ներքինը՝ կորիզանյութի կարիոպլազմա
հետ։ Նրանց միջև եղած տարածությունը լցված է կիսահեղուկ
նյութով։
5. Ներքին թաղանթը հարթ է, դրա դեպի կորիզ ուղղվաշ կողմում
գտնվում է խիտ շերտ, որն ամրություն է տալիս այս կառուցվածքը։
Կորիզաթաղանթ կան շատ և հերիք խոշոր բարդ ծակոտիներ,
որոնց միջով անցնում են զանազան նյութեր, կորիզի և
ցիտոպլազմայի միջև անընդհատ նյութափոխանակություն է
կատարվում։ կորիզաթաղանթի ամենաբարակ և նուրբ մասերը
ճեղքվում են, որի արդյունքում առաջանում են այն ծակոտիները,
որոնցով կորիզահյութը անցնում է ցիտոպլազմայի մեջ և
հակառակը։
6. Կորիզանյութ կենդանի բջիջներ երևում է, որպես անգույն
միապաղաղ զանգված։ Չբաժանվող բջիջները ներկված նյութերի վրա
կորիզանյութը դիտվում է որպես երկար թելիկներից հյուսված ցանց։
Այդ թելիկները քրոմոսմներ են դրանք չեն բաժանվող բջիջներ։
Կորիզանյութը բարակ թելիկներ ցանց է, որը կազմում է կորիզային
կմախք, օղակները ծալքեր տեղավորվել են քրոմատինի և
կորիզակներ։ Կորիզանյութը կիսահեղուկ նյութ է, որի կազմի մեջ
մտնում են տարբեր սպիտակուցներ, նուկլեոտիդներ,
ամինաթթուներ, և այլ նյութեր։
7. Կորիզակները խիտ գնդաձև գոյացություններ են, չունեն թաղանթ և
անմիջականորեն շփվում է կորիզանյութի հետ։ Կորիզակները երևում
են միայն չբաժանվող բջիջներ, իսկ բաժանվող բջիջներ քայքայվում են։
Իսկ երբեմն կորիզակը բջջի բաժանման
նախապատրաստական՝ ինտերֆազի շրջանում և, ապա անհետանում,
երբ սկսվում է բաժանման գործընթաց։ Իսկ բաժանման վերջում
կորիզակը նորից ձևավորվում է։ Կորիզում է կորիզակը սովորաբար
մեկն է, բայց տեղի ունենում է և մեկից ավելի կորիզակներ։
8. Երբեմն կորիզակին ամրացած է լինում փոքրիկ քրոմատինային մի
մարմնիկ, որն առավել պարզ է արտահայտված կաթնասունների էգերի
մարմնի բջիջներ և կոչվում է սեռական քրոմատին։ Այդ երևույթը
երբեմն փորձում են օգտագործել կաթնասունների և մարդու սեռը
որոշելու համար։
9. Քրոմոսմներ երկարը թելանման կառուցներ են։ Քրոմոսոմը նյութը
կոչվում է քրոմատին։ Քրոմոսոմներն ունեն բարդ կառուցվածք։ Բջջի
բաժանման սկզբնական և միջին փուլերում նրանք կազմված են
երկու իրար կցված թելանման կամ ձողաձև մարմնիկներից՝
քրոմատիդներից։ Վերջիններս ոլորված են գալարաձև և կախված
գալարվածության աստիճանից, քրոմոսոմները փոխում են իրենց
չափերը երկարանում կամ կարճանում։ Քրոմատիդները իրենց
հերթին կազմված են մեկ կամ մի քանի զույգ թելիկներից՝
քրոմանեմաներից տեսանելի ամենափոքր կառուցվածքներն են։
Քրոմոսոմներ կառուցվածք
10. Յուրաքանչյուր քրոմանեմա կազմված է քրոմոսոմում
զույգերով դասավորված միկրոֆիբրիլների խրձից։
Վերջիններում ամփոփված են ԴՆԹ-ի մոլեկուլի զույգ
շղթաները, որոնք, սպիտակուցի հետ միացած, կազմում են
դեզոքսինուկլեոպրոտեիդներ։ Քրոմոսոմները տարբերակված
են նաև երկարություն։ Նրանք կազմված են ցենտրոմերից և մեկ
կամ երկու թևերից։ Ցենտրոմեր կոչվում է առաջնային պրկումը
կամ կինետոխորը։ Նրանից կախված է քրոմոսոմի ձևը։
Քրոմոսոմի թևերն իրենց երկարությամբ բաժանված են բարակ,
բաց գույնի շերտերով։
11. Հաճախ քրոմոսոմի վրա հանդես են գալիս կրկնակի
պրկումներ, որոնք երբեմն խորը ձևով առանձնացնում են
քրոմոսոմի թևի տեղամասը, որը կոչվում է ուղեկից։ Բջջի
քրոմոսոմների միակցությունը բնութագրվում է ոչ միայն
քանակով, այլև կառուցվածքով։ Նրանք ունեն միանման
երկարություն և ձև, նրանց ցենտրոմերները տեղավորված են
նույն մասում։ Հոմոլոգ քրոմոսոմներից յուրաքանչյուրի թևը
դիրքով, ձևով համապատասխանում է մյուսին։ Եթե կան
երկրորդային պրկումներ կամ ուղեկիցներ, ապա նրանք
նույնպես հոմոլոգ քրոմոսոմներում գտնվում են նույն
տեղամասերում։
12. Այսպիսով, բույսերի և կենդանիների բջիջներում
յուրաքանչյուր քրոմոսոմ ունի իր հոմոլոգ զույգը։
Ոչ հոմոլոգ քրոմոսոմները տարբեր կառուցվածք ունեն։
Յուրաքանչյուրը տարբերվում է իր անհատական
կառուցվածքային առանձնահատկություններով։ Հետևապես
բջջի քրոմոսոմների միակցությունը իրենից ներկայացնում է
կրկնակի հավաք, որը կազմված է յուրաքանչյուր տեսակի
համար՝ անհատապես տարբեր քրոմոսոմների զույգերի
քանակից։ Այսպիսի կրկնակի հավաքը կոչվում է դիպլորիդ։
13. Ցանկացած տեսակին պատկանող կենդանի օրգանիզմին և
բուսական բնորոշ է քրոմոսոմների որոշակի թիվ կամ
հավաքակազմ։ Քրոմոսոմների այդպիսի թիվը չի որոշվում
տեսակի կառուցվածքի ունի բարդության աստիճանով, և ոչ
միշտ է արտացոլում տարբեր տեսակների միջև։
