2. Էվոլյուցիայի ընթացքում մարդու օրգանիզմում ձևավորվել են հատուկ օրգաններ՝
գեղձեր, որոնցում առաջանում են կենսաբանական ակտիվ նյութեր և ազդում
օրգանների կենսագործունեության վրա։ Գոյության ունի գեղձերի 3 տեսակ՝
արտազատական, ներզատական և խառը։ Արտազատական գեղձերն ունեն ծորաններ,
որոնցով նյութերն արտազատվում են օրգանների խոռոչների միջև կամ մաշկի
մակերևույթին։ Արտազատական գեղձերից են արցունքագեղձերը, թքագեղձերը,
քրտնագեղձերը և այլն։
3.
4. Ներզատական գեղձերը չունեն ծորաններ, որոնք օժտված են հեռադիր ազդեցությամբ
ու կենսաբանորեն բարձր ակտիվությամբ։ Դրանք սպիտակուցային,ճարպային կամ
այլ բնույթի նյութեր են։ Արյան հունով տարածվում են ամբողջ օրգանիզմում և ուրույն
ազդեցություն ունենում որևէ գործընթացի վրա՝ փոփոխվում են օքսիդացման
գործընթացների ակտիվությունը, բջջաթաղանթների թափանցելիությունը,
սպիտակուցների, ճարպերի ու ածխաջրերի սինթեզը, դրդում կամ արգելակում
օրգանների աշխատանքը,բջիջների ու հյուսվածքների ձևավորումը, օրգանիզմի աճը,
զարգացումը և այլն։
5.
6. Ներզատական գեղձերից են մակուղեղը, վահանագեղձը, ուրցագեղձը,
մակերիկամները, ենթաստամոքսային գեղձի կղզյակային հատվածը, սեռական ու այլ
գեղձեր։ Վերջին երկու գեղձերը կոչվում են խառը, քանի որ օժտված են ներզատական
և արտազատական ֆունկցիաներով։ Ներզատական գեղձերից բացի հորմոններ են
ներզատում նաև ստամոքս-աղիքային համակարգը, կենտրոնական նյարդային
համակարգը, որոշ օրգաններ ու հյուսվածքներ։ Հաճախ նրանց միավորում են սփռուն
ներզատական համակարգի մեջ։
7. Խառը գեղձերը դրանք այն գեղձերն են, որոնք ունեն և ներզատիչ և արտազատիչ
մասեր։ Խառը գեղձերից են սեռական և ենթաստամոքսային գեղձերը։
Ենթաստամոքսային գեղձի ներզատիչ մասը արտադրում է մի շարք հորմոններ՝
(ինսուլին, գլյուկագոն և այլն), իսկ արտազատիչ մասն արտադրում է մարսողական
հյութ, որը ծորանով բացվում է տասներկումատնյա աղիքի մեջ։ Սեռական գեղձերի
ներզատիչ մասն արտադրում է սեռական հորմոններ, իսկ արտազատիչ մասը՝
սեռական բջիջներ։
