abk_ksr_mh.793/2016 اردو اور شبد ہائے فارس مقصود حسنی ابوزر برقی کتب خانہ جولائی ٢٠١٦

1. ‫فارس‬ ‫ہائے‬ ‫شبد‬ ‫اور‬ ‫اردو‬
‫حسن‬ ‫مقصود‬‫ی‬
‫برق‬ ‫ابوزر‬‫ی‬‫خانہ‬ ‫کتب‬
‫جوالئ‬‫ی‬٢٠١٦

2. ‫فہرست‬
‫م‬ ‫تناظر‬ ‫کے‬ ‫اردو‬‫ی‬‫بوعل‬ ‫حضرت‬ ‫ں‬‫ی‬‫فارس‬ ‫کے‬ ‫قلندر‬‫ی‬‫ک‬‫الم‬
‫لسان‬ ‫کا‬‫ی‬‫ات‬‫ی‬‫مطالعہ‬
‫مع‬ ‫خواجہ‬ ‫حضرت‬‫ی‬‫الد‬ ‫ن‬‫ی‬‫چشت‬ ‫ن‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫فارس‬‫ی‬‫شاعر‬‫ی‬‫اور‬
‫زبان‬ ‫اردو‬
‫فارس‬ ‫کے‬ ‫سفرالعشق‬ ‫قصہ‬‫ی‬‫حواش‬‫ی‬
‫ش‬ ‫حافظ‬‫ی‬‫راز‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫شاعر‬‫ی‬‫زبان‬ ‫اردو‬ ‫اور‬
‫اسالم‬ ‫گورنمنٹ‬‫ی‬‫فارس‬ ‫اور‬ ‫قصور‬ ‫کالج‬ ‫ہ‬‫ی‬‫ادب‬ ‫و‬ ‫زبان‬
‫عل‬ ‫بو‬ ‫حضرت‬ :‫کالم‬‫ی‬‫قلندر‬
‫حسن‬ ‫مقصود‬ :‫مترجم‬‫ی‬
‫سخ‬ ‫حضرت‬ :‫کالم‬‫ی‬‫قلندر‬ ‫شہباز‬
‫ہد‬ ‫اردو‬‫ی‬‫حسن‬ ‫مقصود‬ :‫کار‬ ‫ہ‬‫ی‬
‫ش‬ ‫حافظ‬ :‫کالم‬‫ی‬‫راز‬‫ی‬
‫مقص‬ :‫ترجمہ‬ ‫اردو‬‫حسن‬ ‫ود‬‫ی‬

3. ‫م‬ ‫تناظر‬ ‫کے‬ ‫اردو‬‫ی‬‫بوعل‬ ‫حضرت‬ ‫ں‬‫ی‬‫فارس‬ ‫کے‬ ‫قلندر‬‫ی‬‫ک‬‫الم‬
‫لسان‬ ‫کا‬‫ی‬‫ات‬‫ی‬‫مطالعہ‬
‫برصغ‬‫ی‬‫ا‬ '‫کا‬ ‫ر‬‫ی‬‫صد‬ '‫رشتہ‬ ‫سے‬ ‫حوالوں‬ ‫مختلف‬ ‫سے‬ ‫ران‬‫ی‬‫وں‬
‫مح‬ ‫پر‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ط‬‫۔‬‫برصغ‬‫ی‬‫کے‬ ‫ر‬‫ی‬‫ا‬ '‫ودھا‬‫ی‬‫ک‬ ‫ران‬‫ی‬‫م‬ ‫فوج‬‫ی‬‫ش‬ ‫ں‬‫امل‬
‫تھے‬‫۔‬‫ا‬‫ی‬‫ب‬ ‫ہاں‬ ‫کے‬ ‫دوسرے‬ ‫ک‬‫ی‬‫ٹ‬‫ی‬‫ب‬ ‫اں‬‫ی‬‫اہ‬‫ی‬‫گئ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫مختل‬‫ف‬
‫برصغ‬ '‫لوگ‬ ‫متعلق‬ ‫سے‬ ‫شعبوں‬‫ی‬‫م‬ ‫ر‬‫ی‬‫آئے‬ ‫ں‬‫۔‬‫ہدا‬ ‫و‬ ‫رشد‬‫ی‬‫ت‬
‫ل‬ ‫کے‬‫ی‬‫صال‬ ‫ے‬‫ی‬‫ح‬‫ی‬‫برصغ‬ '‫کرام‬ ‫ن‬‫ی‬‫م‬ ‫ر‬‫ی‬‫تشر‬ ‫ں‬‫ی‬‫التے‬ ‫ف‬‫رہے‬‫۔‬
‫ی‬‫ک‬ ‫ہاں‬‫ی‬‫خوات‬‫ی‬‫ک‬ ‫ان‬ ‫سے‬ ‫ن‬‫ی‬‫شاد‬‫ی‬‫ہوئ‬ ‫اں‬‫ی‬‫ک‬ ‫ان‬ ‫اور‬ ‫ں‬‫ی‬‫ن‬‫سل‬
‫ی‬‫ک‬ ‫ہاں‬‫ی‬‫گئ‬ ‫رہ‬ ‫کر‬ ‫ہو‬‫ی۔‬‫سم‬ ‫کنبہ‬ ‫کچھ‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫ا‬ '‫آئے‬ ‫ہاں‬‫آنے‬ ‫ن‬
‫ک‬ ‫والوں‬‫ی‬‫بھ‬ ‫نے‬ ‫نسل‬‫ی‬‫برصغ‬ '‫ی‬‫اپن‬ ‫کو‬ ‫ر‬‫ی‬‫اق‬ ‫مستقل‬‫امت‬
‫ٹھہرا‬‫ی‬‫ا‬‫۔‬‫ز‬ ‫کے‬ ‫امور‬ ‫تمام‬ ‫ان‬‫ی‬‫ر‬ ‫اثر‬ '‫ر‬‫علم‬ '‫رواج‬ ‫و‬ ‫سم‬‫ی‬‫و‬
‫ادب‬‫ی‬‫سماج‬ ‫اور‬‫ی‬‫ہوا‬ ‫تبادل‬ ‫کا‬ ‫روائتوں‬‫۔‬‫اش‬‫ی‬‫شخص‬ ‫اور‬ ‫ا‬‫ی‬‫نام‬
‫ی‬‫ک‬ ‫ہاں‬‫ی‬‫بنے‬ ‫حصہ‬ ‫کا‬ ‫معاشرت‬‫۔‬‫م‬ ‫اس‬‫ی‬‫دانستگ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ع‬ ‫کا‬‫مل‬
‫نہ‬ ‫دخل‬‫ی‬'‫تھا‬ ‫ں‬‫ی‬‫نفس‬ ‫اور‬ ‫نادانسہ‬ ‫ازخود‬ ‫سب‬ ‫ہ‬‫ی‬‫ات‬‫ی‬‫سط‬‫پر‬ ‫ع‬

4. ‫رہا‬ ‫ہوتا‬‫۔‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ہ‬‫ی‬‫صد‬ ‫کہ‬ ‫ہے‬ ‫وجہ‬‫ی‬‫تہذ‬ '‫پرانے‬ ‫وں‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫اور‬
‫لسان‬‫ی‬‫برصغ‬ '‫اثرات‬‫ی‬‫م‬ ‫ر‬‫ی‬‫طو‬ ‫واضح‬ ‫ں‬‫ک‬ ‫محسوس‬ ‫پر‬ ‫ر‬‫ی‬‫جا‬ ‫ے‬
‫سکتے‬‫۔‬
‫ی‬‫بوعل‬ ‫حضرت‬ ‫ہاں‬‫ی‬‫فارس‬ ‫کے‬ ‫قلندر‬‫ی‬‫ک‬ ‫اردو‬ '‫کا‬ ‫کالم‬‫ے‬
‫م‬ ‫تناظر‬‫ی‬‫ناچ‬ '‫ں‬‫ی‬‫لسان‬ ‫سا‬ ‫ز‬‫ی‬‫ات‬‫ی‬‫پ‬ ‫مطالعہ‬‫ی‬‫ک‬ ‫ش‬‫ی‬‫گ‬ ‫ا‬‫ی‬‫ا‬‫جس‬ '‫ہے‬
‫سے‬‫ی‬‫کہ‬ ‫گا‬ ‫جائے‬ ‫کھل‬ ‫ہ‬‫ی‬‫زبان‬ ‫دونوں‬ ‫ہ‬‫ی‬‫بھ‬ ‫آج‬ '‫ں‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ک‬
‫قر‬ ‫کتنا‬ ‫سے‬ ‫دوسرے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ب‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫م‬ ‫آخر‬‫ی‬‫ت‬ '‫ں‬‫ی‬‫ک‬ ‫شعرا‬ ‫اردو‬ ‫ن‬‫ے‬
‫اپن‬ '‫جائزہ‬ ‫مع‬ '‫مصرعے‬ ‫چار‬ ‫دو‬‫ک‬ ‫موقف‬ ‫ے‬‫ی‬‫کے‬ ‫وضاحت‬
‫ل‬‫ی‬‫د‬ ‫کر‬ ‫درج‬ ‫ے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ے‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫م‬ ‫مطالعے‬ ‫اس‬‫ی‬‫کئ‬ ‫ں‬‫ی‬‫صورت‬‫ی‬‫اخت‬ ‫ں‬‫ی‬‫ک‬ ‫ار‬‫ی‬‫گئ‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫و‬ '‫ں‬‫لفظ‬ ‫ہ‬
‫ک‬ ‫الگ‬‫ی‬‫گ‬ ‫ے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ے‬‫ی‬‫بھ‬ ‫آج‬ ‫جو‬ '‫ں‬‫ی‬‫استعما‬ ‫کے‬ ‫والوں‬ ‫اردو‬‫ل‬
‫م‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ا‬ ‫لفظ‬ ‫کچھ‬‫ی‬‫ک‬ ‫الگ‬ ‫سے‬‫ی‬‫گ‬ ‫ے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ے‬‫ی‬‫آواز‬ ‫جو‬ '‫ں‬‫وں‬
‫ک‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫پھ‬ ‫ر‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ '‫سے‬ ‫ر‬‫ی‬‫ہ‬ ‫مستعمل‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ب‬ ‫اشعار‬ ‫کچھ‬‫اطور‬
‫پ‬ ‫نمونہ‬‫ی‬‫ک‬ ‫ش‬‫ی‬‫ے‬‫گ‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ے‬‫ی‬‫م‬ ‫جن‬ '‫ں‬‫ی‬‫ا‬ ‫محض‬ ‫ں‬‫ی‬‫لفظ‬ ‫دو‬ ‫ک‬‫وں‬
‫ک‬‫ی‬‫تبد‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫گئ‬‫ی‬‫ذخ‬ ‫کا‬ ‫اردو‬ ‫وہ‬ ‫اب‬ ‫اور‬‫ی‬‫خ‬ ‫ادب‬ ‫رہ‬‫ی‬‫ک‬ ‫ال‬‫ی‬‫ے‬
‫جائ‬‫ی‬‫گے‬ ‫ں‬‫۔‬‫م‬‫ی‬‫انجم‬ ‫اردو‬ ‫اشعار‬ ‫کچھ‬ ‫تجربہ‬ ‫باطور‬ ‫نے‬ ‫ں‬‫پر‬ ‫ن‬
‫ا‬ ‫راز‬ ‫عالم‬ ‫سرور‬ ‫جناب‬ '‫رکھے‬‫ی‬‫بڑے‬ ‫سے‬

5. : ‫انہ‬ '‫نے‬ ‫دان‬ ‫اردو‬‫ی‬‫غ‬ ‫ں‬‫ی‬‫نہ‬ ‫راردو‬‫ی‬‫کہا‬ ‫ں‬‫۔‬‫ہے‬ ‫کہنا‬ ‫کا‬ ‫ان‬
‫کاش‬‫ی‬‫بھ‬ ‫باوزن‬ ‫ترجمہ‬ ‫ہ‬‫ی‬‫ہوتا‬‫جاتا‬ ‫ہو‬ ‫دوباال‬ ‫مزا‬ ‫تو‬‫۔‬‫خ‬‫ی‬‫ر‬
‫معن‬‫ی‬‫قار‬‫ی‬‫د‬ ‫پہنچا‬ ‫تک‬‫ی‬‫بھ‬ ‫نا‬‫ی‬‫ہے‬ ‫کام‬ ‫.بڑا‬ ‫بہت‬
http://www.bazm.urduanjuman.com/index.php?topic=10160.0
‫ی‬‫اور‬ ‫اردو‬ ‫کہ‬ '‫ہے‬ ‫ثبوت‬ ‫زندہ‬ ‫اور‬ ‫واضح‬ ‫کا‬ ‫بات‬ ‫اس‬ '‫امر‬ ‫ہ‬
‫فارس‬‫ی‬‫قر‬‫ی‬‫قر‬ ‫ب‬‫ی‬‫ک‬ ‫ب‬‫ی‬‫زبان‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ک‬ ‫دونوں‬‫ی‬‫لسان‬‫ی‬‫ات‬‫ی‬‫عمر‬
‫تع‬ ‫کا‬‫ی‬‫بوعل‬ ‫حضرت‬ ‫تاہم‬ .‫ہے‬ ‫بات‬ ‫الگ‬ ‫سے‬ ‫اس‬ ‫ن‬‫ی‬‫قلن‬‫در‬
‫تع‬ ‫کا‬ ‫عمر‬ ‫تو‬ ‫تک‬ ‫دور‬ ‫کے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ہو‬ ‫ن‬‫ی‬‫ہے‬ ‫جاتا‬‫۔‬
..............
‫س‬ ‫در‬ ‫ہست‬‫ی‬‫ما‬ ‫جانانہ‬ ‫جلوہ‬ ‫ما‬ ‫نہ‬
‫پرست‬ ‫بت‬‫ی‬‫ما‬ ‫خانہ‬ ‫صنم‬ ‫ماست‬ ‫دل‬ ‫م‬
‫س‬‫ی‬‫خانہ‬ ‫صنم‬ ‫دل‬ ‫بت‬ ‫جلوہ‬ ‫نہ‬
‫پرست‬ ‫بت‬‫ی‬‫ب‬ :‫م‬‫پرست‬ ‫ت‬‫ی‬

6. ‫جاناں‬ ‫جانان‬ :‫جانانہ‬
‫ح‬ ‫چشمہ‬ ‫خضر‬ ‫اے‬‫ی‬‫م‬ ‫بران‬ ‫کہ‬ ‫وان‬‫ی‬‫ناز‬‫ی‬
‫بود‬‫ی‬‫پ‬ ِ‫ہ‬‫درت‬ ‫ز‬ ‫قطرہ‬ ‫ک‬‫ی‬‫ما‬ ‫مانہ‬
‫ح‬ ‫چشمہ‬ ‫خضر‬ ‫اے‬‫ی‬‫وان‬‫ی‬‫پ‬ ِ‫ہ‬‫ت‬ ‫قطرہ‬ ‫ک‬‫ی‬‫مانہ‬
‫مز‬ ‫براں‬ ‫بران‬‫ی‬‫براں‬ ‫د‬
‫ناز‬‫ی‬‫ناز‬
‫کس‬ ‫مثال‬‫ی‬'‫ہے‬ ‫نام‬ ‫ناز‬ ‫فرح‬ ‫کا‬ ‫خاتون‬‫ی‬‫مصدر‬ ‫ائے‬‫ی‬‫کے‬
‫پ‬ ‫الڈ‬ ‫اور‬ ‫اضافے‬‫ی‬‫ار‬‫عرف‬ ‫سے‬‫ی‬‫ناز‬ '‫نام‬‫ی‬‫بھ‬‫ی‬‫ک‬ ‫سننے‬‫و‬
‫گو‬ '‫ہے‬ ‫رہتا‬ ‫آتا‬‫ی‬‫ناز‬ ‫لفظ‬ ‫ا‬‫ی‬‫ل‬ ‫کے‬ ‫والوں‬ ‫اردو‬ '‫ی‬‫ن‬ ‫ے‬‫ی‬‫ن‬ ‫ا‬‫ہ‬‫ی‬'‫ں‬
‫م‬ ‫تہہ‬‫ی‬‫مفاہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫بھ‬ ‫م‬‫ی‬‫تقر‬‫ی‬‫ہ‬ ‫وہ‬ ‫با‬‫ی‬‫پوش‬‫ی‬‫ہ‬ ‫دہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫دور‬ ‫مرحلہ‬ ‫بصد‬ ‫ماست‬ ‫پس‬ ‫نار‬ ‫و‬ ‫جنت‬
‫م‬‫ی‬‫ما‬ ‫مردانہ‬ ‫ہمت‬ ‫کجا‬ ‫بہ‬ ‫شتابد‬

7. ‫مردانہ‬ ‫ہمت‬ ‫کجا‬ ‫بہ‬ ‫دور‬ ‫مرحلہ‬ ‫بصد‬ ‫پس‬ ‫نار‬ ‫و‬ ‫جنت‬
‫شتاب‬ :‫شتابد‬‫شتاب‬‫ی‬
‫بر‬ ‫افالک‬ ‫سر‬ ‫بر‬ ‫فتد‬ ‫جائے‬ ‫از‬ ‫جنبد‬‫ی‬‫ن‬
‫ما‬ ‫مستانہ‬ ‫نعرہ‬ ‫اگر‬ ‫عرش‬ ‫بشنود‬
‫مستانہ‬ ‫نعرہ‬ ‫اگر‬ ‫عرش‬ ‫افالک‬ ‫سر‬ ‫بر‬ ‫جائے‬ ‫از‬
‫بر‬‫ی‬‫بر‬ :‫ن‬‫ی‬‫بر‬ ‫عرش‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬
‫شن‬ ‫بشنود‬‫ی‬‫شن‬ ‫و‬ ‫گفت‬ ‫د‬‫ی‬‫د‬
‫بسوز‬ ‫پروانہ‬ ‫ہمچو‬‫ی‬‫بساز‬ ‫و‬ ‫م‬‫ی‬‫بعشق‬ ‫م‬
‫ما‬ ‫بکاشانہ‬ ‫جلوہ‬ ‫کند‬ ‫شمع‬ ‫آں‬ ‫اگر‬
‫شم‬ ‫اگر‬ ‫و‬ ‫پروانہ‬‫جلوہ‬ ‫ع‬
‫بسوز‬‫ی‬‫سوز‬ ‫سوز‬ ‫بسوز‬ :‫م‬‫ی‬

8. ‫عشق‬ ‫بعشق‬ :‫بعشق‬
‫آنحضرت‬ :‫آں‬
‫کاشانہ‬ :‫بکاشانہ‬
‫بناز‬ ‫ما‬‫ی‬‫بسپار‬ ‫ترا‬ ‫خانہ‬ ‫بتو‬ ‫م‬‫ی‬‫م‬
‫ب‬ ‫گر‬‫ی‬‫ائ‬‫ی‬‫ما‬ ‫درخانہ‬ ‫تو‬ ‫وصل‬ ‫شب‬
‫خانہ‬ ‫در‬ ‫تو‬ ‫وصل‬ ‫شب‬ ‫گر‬ ‫ترا‬ ‫خانہ‬
‫ناز‬‫ی‬‫ناز‬ ‫ناز‬ :‫م‬‫ی‬
‫تو‬ :‫بتو‬
‫گ‬ ‫زنان‬ ‫اوخندہ‬ ‫گفت‬‫ر‬‫ی‬‫بدرش‬ ‫کردم‬ ‫چو‬ ‫ہ‬
‫عل‬ ‫بو‬‫ی‬‫د‬ ‫عاشق‬ ‫مگر‬ ‫ہست‬‫ی‬‫ما‬ ‫وانہ‬
‫گر‬ ‫خندہ‬‫ی‬‫عل‬ ‫بو‬ ‫ہ‬‫ی‬‫د‬ ‫عاشق‬ ‫مگر‬‫ی‬‫وانہ‬

9. ‫گفتار‬ ‫گفتگو‬ ‫گفت‬ :‫گفت‬
‫کر‬ :‫کردم‬
'''''''''''''''''''''
‫اللعالم‬ ‫رحمتہ‬ ‫ثنائت‬ ‫اے‬‫ی‬‫ن‬
‫ی‬‫ف‬ ‫گدائے‬ ‫ک‬‫ی‬‫االم‬ ‫روح‬ ‫تو‬ ‫ض‬‫ی‬‫ن‬
‫اللعالم‬ ‫رحمتہ‬ ‫اے‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫ف‬ ‫ک‬‫ی‬‫االم‬ ‫روح‬ ‫تو‬ ‫ض‬‫ی‬‫ن‬
:‫ثنائت‬‫ثنا‬
‫گدا‬ :‫گدائے‬
‫ذوالجالل‬ ‫خدائے‬ ‫را‬ ‫نامت‬ ‫کہ‬ ‫اے‬
‫بر‬ ‫عرش‬ ‫جبہہ‬ ‫بر‬ ‫رقم‬ ‫زد‬‫ی‬‫ن‬

10. ‫بر‬ ‫عرش‬ ‫رقم‬ ‫ذوالجالل‬ ‫خدائے‬ ‫کہ‬ ‫اے‬‫ی‬‫ن‬
‫نام‬ :‫نامت‬
‫قلمزد‬ ‫نامزد‬ ‫زد‬ ;‫زد‬
‫جب‬ ‫جبہ‬ :‫جبہہ‬‫ی‬‫ن‬
‫برسرپ‬ ‫برسراقتدار‬ ‫برباد‬ :‫بر‬‫ی‬‫برسرروزگار‬ ‫کار‬
‫عال‬ ‫آستان‬‫ی‬‫مشل‬ ‫بے‬ ‫تو‬
‫ہست‬ ‫آسمانے‬‫زم‬ ‫باالئے‬‫ی‬‫ن‬
‫عال‬ ‫آستان‬‫ی‬‫زم‬ ‫مشل‬ ‫بے‬ ‫تو‬‫ی‬‫ن‬
‫آسمان‬ :‫آسمانے‬
‫طاق‬ ‫باالئے‬ ‫باالتر‬ ‫باال‬ :‫باالئے‬
‫آفر‬‫ی‬‫باد‬ ‫تو‬ ‫حسن‬ ‫عالم‬ ‫بر‬ ‫ن‬
‫آفر‬ ‫عالم‬ ‫تست‬ ‫مبتالئے‬‫ی‬‫ن‬

11. ‫آفر‬‫ی‬‫آفر‬ ‫عالم‬ ‫تو‬ ‫حسن‬ ‫عالم‬ ‫بر‬ ‫ن‬‫ی‬‫ن‬
‫باد‬ ‫شاد‬ ‫باد‬ ‫مردہ‬ ‫باد‬ ‫زندہ‬ ‫برباد‬ ‫آباد‬ :‫باد‬
‫عشق‬ ‫مبتالئے‬ :‫مبتالئے‬
‫ی‬‫پ‬ ‫کف‬ ‫ک‬‫و‬ُ‫ا‬ ‫نور‬ ‫پر‬ ‫در‬ ‫از‬ ‫اک‬
‫نگ‬ ‫و‬ ‫تاج‬ ‫از‬ ‫بہتر‬ ‫مارا‬ ‫ہست‬‫ی‬‫ن‬
‫ی‬‫نگ‬ ‫و‬ ‫تاج‬ ‫از‬ ‫بہتر‬ ‫نور‬ ‫پر‬ ‫در‬ ‫از‬ ‫پاک‬ ‫کف‬ ‫ک‬‫ی‬‫ن‬
‫از‬ ‫ازاں‬ :‫از‬‫ی‬‫پت‬ ‫پان‬ ‫تا‬ ‫قصور‬ ‫از‬ ‫ں‬
‫ف‬ ‫خرمن‬‫ی‬‫ف‬ ‫ابر‬ ‫اے‬ ‫ترا‬ ‫ض‬‫ی‬‫ض‬
‫زم‬ ‫ہم‬‫ی‬‫چ‬ ‫خوشہ‬ ‫شد‬ ‫زمان‬ ‫ہم‬ ‫و‬ ‫ن‬‫ی‬‫ن‬
‫ف‬ ‫خرمن‬‫ی‬‫ف‬ ‫ابر‬ ‫اے‬ ‫ترا‬ ‫ض‬‫ی‬‫زم‬ ‫ہم‬ ‫ض‬‫ی‬‫خوشہ‬ ‫زمان‬ ‫ہم‬ ‫و‬ ‫ن‬
‫چ‬‫ی‬‫ن‬

12. ‫شد‬ ‫ختم‬ :‫شد‬
‫جم‬ ‫از‬‫ب‬ ‫ہمے‬ ‫تو‬ ‫ال‬‫ی‬‫مسا‬ ‫نم‬
‫آ‬ ‫در‬ ‫جلوہ‬‫ی‬‫ع‬ ‫نہ‬‫ی‬‫ال‬ ‫ن‬‫ی‬‫ق‬‫ی‬‫ن‬
‫آ‬ ‫جلوہ‬ ‫تو‬ ‫جمال‬ ‫از‬‫ی‬‫ع‬ ‫نہ‬‫ی‬‫ال‬ ‫ن‬‫ی‬‫ق‬‫ی‬‫ن‬
‫ب‬‫ی‬‫ب‬ :‫نم‬‫ی‬‫خوردب‬ ‫ن‬‫ی‬‫دورب‬ ‫ن‬‫ی‬‫ب‬ ‫کتاب‬ ‫ن‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫درپ‬ ‫درگاہ‬ ‫دربار‬ :‫در‬‫ی‬‫درکنار‬ ‫درگزر‬ ‫ش‬
‫ہست‬ ‫تو‬ ‫از‬ ‫انجام‬ ‫و‬ ‫آغاز‬ ‫را‬ ‫خلق‬
‫اول‬ ‫امام‬ ‫اے‬‫ی‬‫آخر‬ ‫و‬ ‫ن‬‫ی‬‫ن‬
‫اول‬ ‫امام‬ ‫اے‬ ‫تو‬ ‫از‬ ‫انجام‬ ‫و‬ ‫آغاز‬ ‫خلق‬‫ی‬‫آخر‬ ‫و‬ ‫ن‬‫ی‬‫ن‬
‫غ‬‫ی‬‫ر‬‫صلو‬‫ۃ‬‫تو‬ ‫نعت‬ ‫و‬ ‫سالم‬ ‫و‬

13. ‫عل‬ ‫بو‬‫ی‬‫ن‬ ‫را‬‫ی‬‫دلنش‬ ‫ذکر‬ ‫ست‬‫ی‬‫ن‬
‫غ‬‫ی‬‫صلو‬ ‫ر‬‫ۃ‬‫عل‬ ‫بو‬ ‫تو‬ ‫نعت‬ ‫و‬ ‫سالم‬ ‫و‬‫ی‬‫دلنش‬ ‫ذکر‬‫ی‬‫ن‬
'''''''''''''''''''''
‫خواہ‬ ‫شرف‬ ‫اے‬‫ی‬‫حب‬ ‫وصل‬ ‫اگر‬‫ی‬‫ب‬
‫عندل‬ ‫جون‬ ‫شب‬ ‫و‬ ‫روز‬ ‫زن‬ ‫مے‬ ‫نالہ‬‫ی‬‫ب‬
‫خواہ‬‫ی‬‫خ‬ ‫خواہ‬ :‫ی‬‫خ‬ ‫خواہ‬ ‫ر‬‫ی‬‫خواہ‬ ‫ر‬‫ی‬
‫خ‬ ‫زن‬ ‫غوطہ‬ ‫موجزن‬ :‫زن‬‫ی‬‫زن‬ ‫مہ‬
‫اگر‬ ‫ہے‬ ‫چاہے‬ ‫شرف‬ ‫اے‬‫حب‬ ‫وصل‬‫ی‬‫ب‬
‫عندل‬ ‫جون‬ ‫شب‬ ‫و‬ ‫روز‬ ‫رہ‬ ‫کرتا‬ ‫نالہ‬‫ی‬‫ب‬

14. ‫مر‬ ‫من‬‫ی‬‫نفور‬ ‫جان‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫عشقم‬ ‫ض‬
‫طب‬ ‫چون‬ ‫آرد‬ ‫من‬ ‫نبض‬ ‫بر‬ ‫دست‬‫ی‬‫ب‬
‫عشق‬ :‫عشقم‬
‫مر‬‫ی‬‫ہوں‬ ‫جان‬ ‫از‬ ‫بےزار‬ ‫اور‬ ‫عشق‬ ‫ض‬
‫ک‬ ‫نبض‬ ‫بر‬ ‫دست‬ ‫مرے‬‫ی‬‫طب‬ ‫رکھے‬ ‫وں‬‫ی‬‫ب‬
‫م‬ ‫اردو‬ :‫بر‬‫ی‬‫ک‬ ‫ب‬ ‫بے‬ ‫ں‬‫ی‬‫م‬ ‫پ‬ ‫پے‬ ‫آواز‬‫ی‬‫گئ‬ ‫بدل‬ ‫ں‬‫ی‬‫پر‬ ‫ہے‬'
‫بھ‬ ‫بر‬ ‫تاہم‬‫ی‬‫م‬ ‫فقرے‬‫ی‬‫ف‬ ‫قابل‬ ‫ں‬‫ہے‬ ‫ہم‬‫۔‬
‫ک‬ ‫دست‬ ‫پر‬ ‫نبض‬ ‫مرے‬‫ی‬‫طب‬ ‫رکھے‬ ‫وں‬‫ی‬‫ب‬
‫او‬ ‫کہ‬ ‫ہر‬ ‫نداند‬ ‫ما‬ ‫راہ‬ ‫و‬ ‫رسم‬
‫د‬ ‫در‬‫ی‬‫عاشق‬ ‫ار‬‫ی‬‫غر‬ ‫ماند‬‫ی‬‫ب‬
‫کوئ‬ ‫ہر‬ ‫کہ‬ ‫جانے‬ ‫نہ‬ ‫راہ‬ ‫و‬ ‫رسم‬‫ی‬
‫د‬‫ی‬‫عاشق‬ ‫ار‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫غر‬ ‫مانند‬ ‫ں‬‫ی‬‫ب‬

15. ‫د‬ ‫شربت‬‫ی‬‫است‬ ‫خوش‬ ‫دلداران‬ ‫دار‬
‫نص‬ ‫گر‬‫ی‬‫نباشد‬ ‫ما‬ ‫ب‬‫ی‬‫نص‬ ‫ا‬‫ی‬‫ب‬
‫داران‬ ‫دل‬ :‫دلداران‬
‫د‬ ‫شربت‬‫ی‬‫کو‬ ‫داروں‬ ‫دل‬ ‫ہے‬ ‫آتا‬ ‫خوش‬ ‫دار‬
‫نص‬‫ی‬‫م‬ ‫ب‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ں‬‫ی‬‫م‬ ‫ہوں‬ ‫ا‬‫ی‬‫بےنص‬ ‫ں‬‫ی‬‫ب‬
‫دور‬ ‫ازو‬ ‫ما‬‫ی‬‫ما‬ ‫وائے‬ ‫اے‬ ‫دور‬ ‫م‬
‫قر‬ ‫را‬ ‫ما‬ ‫او‬ ‫است‬ ‫جان‬ ‫رگ‬ ‫از‬‫ی‬‫ب‬
‫دور‬‫ی‬‫دور‬ :‫م‬‫ی‬
‫م‬ ‫اردو‬ '‫وائے‬ ‫ہائے‬ :‫وائے‬‫ی‬‫ہے‬ ‫مستعمل‬ ‫ں‬
‫دور‬ ‫ازو‬ ‫ما‬‫ی‬‫ما‬ ‫وائے‬ ‫اے‬ ‫دور‬ ‫م‬

16. ‫م‬ ‫ہائے‬ ‫ہائے‬ ‫دور‬ ‫سے‬ ‫اس‬‫ی‬‫ہوں‬ ‫دور‬ ‫ں‬
‫بھ‬ ‫سے‬ ‫جان‬ ‫رگ‬ ‫مگر‬‫ی‬‫قر‬ ‫مرے‬ ‫وہ‬‫ی‬‫ب‬
‫جنب‬ ‫سرم‬ ‫بر‬‫ی‬‫ت‬ ‫دہ‬‫ی‬‫غ‬‫محتسب‬
‫پوش‬ ‫دلم‬ ‫در‬‫ی‬‫عج‬ ‫اسرار‬ ‫دہ‬‫ی‬‫ب‬
‫سر‬ :‫سرم‬
‫دل‬ :‫دلم‬
‫تن‬ ‫پر‬ ‫سر‬‫ی‬‫ت‬ ‫ہے‬‫ی‬‫محتسب‬ ‫غ‬
‫م‬ ‫دل‬‫ی‬‫پوش‬ ‫ں‬‫ی‬‫عج‬ ‫اسرار‬ ‫دہ‬‫ی‬‫ب‬
‫عل‬ ‫بو‬‫ی‬‫شد‬ ‫شاعر‬‫ی‬‫شد‬ ‫ساحر‬‫ی‬
‫ا‬‫ی‬‫انگ‬ ‫چہ‬ ‫ن‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫خ‬‫ی‬‫غر‬ ‫االت‬‫ی‬‫ب‬
‫شد‬‫ی‬‫شدہ‬ :

17. ‫م‬ ‫اردو‬‫ی‬‫شاد‬ '‫شد‬ ‫تمام‬ '‫شد‬ ‫ختم‬ ‫ں‬‫ی‬‫وغ‬ ‫شدہ‬‫ی‬‫مرکبات‬ ‫رہ‬
‫ہ‬ ‫مستعمل‬‫ی‬‫ں‬
‫عل‬ ‫بو‬‫ی‬‫سا‬ ‫ہوا‬ ‫شاعر‬‫ہوا‬ ‫حر‬
‫انگ‬ ‫ہے‬ ‫کرے‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫خ‬‫ی‬‫غر‬ ‫االت‬‫ی‬‫ب‬
'''''''''''''''''''''
‫پرستم‬ ‫بت‬ ‫من‬ ‫اگر‬ ‫رندم‬ ‫اگر‬
‫خدا‬ ‫کن‬ ‫قبولم‬‫ی‬‫ہستم‬ ‫چہ‬ ‫ہر‬ ‫ا‬
‫رند‬ :‫رندم‬
‫پرست‬ :‫پرستم‬
‫قبول‬ :‫قبولم‬
‫م‬ ‫اگر‬ ‫ہوں‬ ‫رند‬ ‫اگر‬‫ی‬‫ہوں‬ ‫پرست‬ ‫بت‬ ‫ں‬
‫خدا‬ ‫کر‬ ‫قبول‬‫ی‬‫ج‬ ‫جو‬ ‫ا‬‫ی‬‫بھ‬ ‫سا‬‫ی‬‫ہوں‬
‫پرست‬ ‫بت‬ ‫از‬ ‫ر‬ ‫عا‬ ‫و‬ ‫ننگ‬ ‫ندارم‬‫ی‬

18. ‫کہ‬‫ی‬‫بود‬ ‫بت‬ ‫ارم‬‫پرستم‬ ‫بت‬ ‫من‬
‫ندارد‬ :‫ندارم‬
‫پرست‬ ‫بت‬ :‫پرستم‬ ‫بت‬
‫ی‬:‫ارم‬‫ی‬‫ار‬
‫م‬ ‫ادو‬ '‫از‬‫ی‬‫ہے‬ ‫مستعمل‬ ‫ں‬
‫نہ‬ ‫عار‬ ‫و‬ ‫ننگ‬‫ی‬‫پرست‬ ‫بت‬ ‫ں‬‫ی‬‫سے‬
‫کہ‬‫ی‬‫م‬ ‫ہے‬ ‫بت‬ ‫ار‬‫ی‬‫ہوں‬ ‫پرست‬ ‫بت‬ ‫ں‬
‫پ‬ ‫بہ‬‫ی‬‫آنگہ‬ ‫افتادم‬ ‫عشق‬ ‫ب‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫چ‬
‫پ‬ ‫زلف‬ ‫اندر‬ ‫دل‬‫ی‬‫بستم‬ ‫تو‬ ‫چان‬
‫م‬ ‫اردو‬ :‫بہ‬‫ی‬‫مستع‬ ‫ں‬‫ہے‬ ‫مل‬
‫افتادہ‬ ‫دور‬ ‫افتاد‬ :‫افتادم‬
‫بست‬ ‫بستہ‬ :‫بستم‬‫ی‬‫بست‬ ‫و‬ ‫بند‬

19. ‫پ‬‫ی‬‫م‬ ‫عشق‬ ‫ب‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫چ‬‫ی‬‫ہوں‬ ‫گرفتار‬ ‫ں‬
‫پ‬ ‫زلف‬ ‫اندر‬ ‫دل‬‫ی‬‫بس‬ ‫کا‬ ‫چان‬‫ی‬‫ہے‬ ‫را‬
'''''''''''''''''''''
‫گمانہا‬ ‫بہ‬ ‫نگنجد‬ ‫تو‬ ‫کمال‬ ‫شرح‬ ‫ہم‬
‫ن‬ ‫تو‬ ‫جمال‬ ‫وصف‬ ‫ہم‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ب‬ ‫بہ‬ ‫د‬‫ی‬‫انہا‬
‫کمال‬ ‫شرح‬ '‫کمال‬ ‫شرح‬
‫ب‬ '‫گمان‬‫ی‬‫تو‬ '‫ان‬
‫ل‬ ‫کے‬ ‫بنانے‬ ‫جمع‬ :‫ہا‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫ے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫مستعمل‬ ‫ہائے‬ ‫اور‬ ‫ہا‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬
‫ی‬‫بگو‬ ‫کہ‬ ‫نبود‬ ‫تو‬ ‫اسرار‬ ‫واقف‬ ‫ک‬‫ی‬‫د‬
‫ہ‬ ‫از‬‫ی‬‫زبانہا‬ ‫بستہ‬ ‫فرد‬ ‫تو‬ ‫راز‬ ‫بت‬
‫ہ‬ '‫اسرار‬ ‫واقف‬‫ی‬‫بستہ‬ ‫فرد‬ '‫راز‬ ‫بت‬

20. ‫ہا‬ ‫زبان‬ ‫زبانہا‬
‫نتوان‬ ‫رفتن‬ ‫مرحلہ‬ ‫در‬ ‫مرحلہ‬ ‫ما‬‫ی‬‫م‬
‫توص‬ ‫وادئے‬ ‫در‬‫ی‬‫عنانہا‬ ‫بگستہ‬ ‫تو‬ ‫ف‬
‫توص‬ ‫ادئے‬ '‫مرحلہ‬ ‫در‬ ‫مرحلہ‬‫ی‬‫ف‬
‫رفتار‬ '‫رفتہ‬ :‫رفتن‬
‫نتوان‬‫ی‬‫توان‬ ‫ن‬ :‫م‬‫ی‬‫ناتواں‬ ‫م‬
‫حکومت‬ ‫عنان‬ ‫ہا‬ ‫عنان‬ :‫عنانہا‬
‫عج‬ ‫تو‬ ‫حسن‬‫ی‬‫غر‬ ‫تو‬ ‫جمال‬ ‫است‬ ‫ب‬‫ی‬‫است‬ ‫ب‬
‫ح‬‫ی‬‫پر‬ ‫و‬ ‫دلہا‬ ‫تو‬ ‫ران‬‫ی‬‫جانہا‬ ‫تو‬ ‫شان‬
‫پر‬ ‫و‬ ‫دلہا‬‫ی‬‫پر‬ ‫و‬ ‫دلہا‬ :‫شان‬‫ی‬‫شان‬
‫ہا‬ ‫جان‬ :‫جانہا‬
‫عج‬ ‫تو‬ ‫حسن‬‫ی‬‫غر‬ ‫تو‬ ‫جمال‬ '‫ب‬‫ی‬‫ح‬ '‫ب‬‫ی‬‫پر‬ '‫ران‬‫ی‬‫شان‬

21. ‫چ‬‫ی‬‫نبود‬ ‫زے‬‫کہ‬ ‫تو‬ ‫جز‬‫ی‬‫نما‬ ‫جلوہ‬ ‫ک‬‫ی‬‫د‬
‫مک‬ ‫ماست‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫گم‬‫ی‬‫مکانہا‬ ‫و‬ ‫نہا‬
‫نظر‬ '‫گم‬ '‫کہ‬ ‫تو‬ '‫جز‬
‫چ‬‫ی‬‫چ‬ :‫زے‬‫ی‬‫ز‬
‫ی‬‫جلوہ‬ ‫ک‬
‫مک‬‫ی‬‫مک‬ :‫نہا‬‫ی‬‫ہا‬ ‫ن‬
‫ہا‬ ‫مکان‬ :‫مکانہا‬
‫ی‬‫ند‬ ‫ذرہ‬ ‫ک‬‫ی‬‫د‬‫ی‬‫روشن‬ ‫تو‬ ‫ز‬ ‫نبود‬ ‫کہ‬ ‫م‬
‫جست‬‫ی‬‫نشانہا‬ ‫دہر‬ ‫در‬ ‫تو‬ ‫اسرار‬ ‫ز‬ ‫م‬
‫ی‬‫تو‬ ‫اسرار‬ '‫ذرہ‬ ‫ک‬
‫دہر‬ '‫روشن‬
‫ند‬‫ی‬‫د‬‫ی‬‫د‬ :‫م‬‫ی‬‫ناد‬ '‫د‬‫ی‬‫ناد‬ '‫د‬‫ی‬‫دہ‬
‫جست‬‫ی‬:‫م‬‫جست‬
‫ہا‬ ‫نشان‬ :‫نشانہا‬

22. ‫ی‬‫ت‬ ‫ک‬‫ی‬‫شد‬ ‫نتوان‬ ‫ہمسر‬ ‫را‬ ‫نگاہت‬ ‫ر‬
‫ت‬ ‫صد‬‫ی‬‫کمانہا‬ ‫آغوش‬ ‫ز‬ ‫برجستہ‬ ‫کہ‬ ‫ر‬
‫ی‬‫ت‬ ‫ک‬‫ی‬‫ت‬ ‫صد‬ '‫ر‬‫ی‬‫ت‬ '‫ر‬‫ی‬‫کمان‬ ‫آغوش‬ '‫نگاہ‬ ‫ر‬
‫نگاہ‬ :‫نگاہت‬
‫ہا‬ ‫کمان‬ :‫کمانہا‬
‫برجستہ‬ '‫ہمسر‬
‫دوران‬ ‫فتنہ‬ ‫اے‬ ‫عشق‬ ‫از‬ ‫شرف‬ ‫دارد‬
‫س‬ ‫در‬‫ی‬‫فغانہا‬ ‫حلق‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫آتش‬ ‫نہان‬ ‫نہ‬
‫نہان‬ '‫دوراں‬ ‫فتنہ‬ . ‫دوران‬ ‫فتنہ‬‫آتش‬‫۔‬‫فغ‬ ‫حلق‬ '‫نہاں‬ ‫آتش‬‫اں‬
‫س‬ '‫عشق‬ '‫اے‬‫ی‬‫حلق‬ '‫نہ‬
‫ہا‬ ‫فغان‬ :‫فغانہا‬
'''''''''''''''''''''

23. ‫مست‬ ‫دلدار‬ ‫جلوہ‬ ‫بہار‬ ‫از‬ ‫باشم‬ ‫کہ‬ ‫من‬
‫نا‬ ‫منے‬ ‫چون‬‫ی‬‫مست‬ ‫خمار‬ ‫خانہ‬ ‫در‬ ‫نظر‬ ‫د‬
‫مست‬ ‫خمار‬ ‫خانہ‬ ‫در‬ ‫نظر‬ ‫مست‬ ‫دلدار‬ ‫جلوہ‬ ‫بہار‬
‫م‬ :‫باشم‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ '‫باش‬ ‫سے‬ ‫ہٹانے‬ ‫م‬‫ی‬‫باش‬ ‫شب‬ '‫شاباش‬ ‫ں‬'
‫مستعمل‬ ‫پرباش‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫ن‬ ‫مے‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫دن‬ ‫انگار‬ ‫دلش‬ ‫در‬ ‫د‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ا‬‫ی‬‫گاہ‬ ‫چ‬
‫مست‬ ‫سرشار‬ ‫ساغر‬ ‫از‬ ‫باشد‬ ‫کہ‬ ‫کس‬ ‫ہر‬ ‫زاہدا‬
‫ش‬ :‫دلش‬‫ی‬‫د‬ ‫ہٹا‬ ‫ن‬‫ی‬‫دل‬ ‫ں‬
‫دن‬ ‫انگار‬ ‫مے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ا‬‫ی‬‫سرشار‬ ‫ساغر‬ ‫از‬ ‫کہ‬ ‫کس‬ ‫ہر‬ ‫زاہدا‬ ‫گاہ‬ ‫چ‬
‫مست‬
‫ش‬ :‫دلش‬‫ی‬‫د‬ ‫ہٹا‬ ‫ن‬‫ی‬‫دل‬ ‫ں‬

24. ‫کرد‬ ‫مستانہ‬ ‫جلوہ‬‫ی‬‫ا‬ ‫دور‬‫ی‬‫بہار‬ ‫ام‬
‫نس‬ ‫شد‬‫ی‬‫مست‬ ‫گلزار‬ ‫و‬ ‫نہر‬ ‫و‬ ‫بلبل‬ ‫و‬ ‫م‬
‫مستانہ‬ ‫جلوہ‬‫ا‬ ‫دور‬‫ی‬‫نس‬ ‫بہار‬ ‫ام‬‫ی‬‫م‬ ‫گلزار‬ ‫و‬ ‫نہر‬ ‫و‬ ‫بلبل‬ ‫و‬ ‫م‬‫ست‬
‫کرد‬‫ی‬
‫رد‬ ‫سے‬ ‫ہٹانے‬ ‫کاف‬‫ی‬
‫د‬‫ی‬‫کر‬ ‫سے‬ ‫ہٹانے‬
‫د‬ ‫سے‬ ‫ہٹانے‬ ‫کر‬‫ی‬‫د‬ ‫اور‬‫ی‬‫سرد‬ ‫سے‬‫ی‬‫گرد‬‫ی‬‫ورد‬‫ی‬
‫سحر‬ ‫کہ‬ ‫شام‬ ‫ہر‬ ‫مست‬ ‫الستم‬ ‫جام‬ ‫از‬ ‫کہ‬ ‫من‬
‫آ‬ ‫نظر‬ ‫در‬‫ی‬‫د‬ ‫درو‬ ‫دم‬ ‫ہر‬ ‫مرا‬ ‫د‬‫ی‬‫مست‬ ‫وار‬
‫د‬ ‫درو‬ ‫دم‬ ‫ہر‬ ‫مرا‬ ‫نظر‬ ‫سحر‬ ‫کہ‬ ‫شام‬ ‫ہر‬ ‫مست‬ ‫جام‬ ‫از‬ ‫کہ‬‫ی‬‫وار‬
‫مست‬
‫الست‬‫م‬ ‫کا‬ ‫م‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ '‫الست‬ ‫سے‬ ‫گرانے‬ ‫م‬‫ی‬‫م‬ ‫مست‬ ‫الست‬ ‫ں‬‫رکب‬
‫ہے‬ ‫مستعمل‬

25. ‫جاو‬ ‫او‬ ‫عشق‬ ‫اندر‬ ‫نہ‬ ‫چون‬‫ی‬‫مست‬ ‫د‬‫ی‬‫کن‬ ‫ہا‬‫ی‬‫م‬
‫مست‬ ‫رفتار‬ ‫ہم‬ ‫و‬ ‫گفتار‬ ‫بود‬ ‫مارا‬ ‫شاہد‬
‫جاو‬ ‫عشق‬ ‫اندر‬ ‫نہ‬‫ی‬‫مست‬ ‫رفتار‬ ‫ہم‬ ‫و‬ ‫گفتار‬ ‫شاہد‬ ‫د‬
‫م‬ ‫اردو‬ :‫چون‬‫ی‬‫ہے‬ ‫مستعمل‬ ‫چونکہ‬ ‫ں‬
‫مست‬‫ی‬‫لکھ‬ ‫الگ‬ ‫الگ‬ ‫کو‬ ‫ہا‬‫ی‬‫مست‬ ‫ں‬‫ی‬‫مکتوب‬ ‫صرف‬ '‫ہا‬‫ی‬
‫صو‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫کو‬ ‫لفظ‬ ‫اس‬ ‫رت‬‫ی‬‫د‬ ‫کر‬ ‫داخل‬ ‫ں‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬
‫گو‬ ‫شما‬ ‫راز‬ ‫اگر‬ ‫تا‬‫ی‬‫کند‬ ‫پروا‬ ‫کس‬ ‫نہ‬ ‫د‬
‫ز‬‫ی‬‫مست‬ ‫اسرار‬ ‫محرم‬ ‫شمارا‬ ‫باشد‬ ‫سبب‬ ‫ن‬
‫ز‬ ‫پروا‬ ‫کس‬ ‫نہ‬ ‫راز‬ ‫اگر‬ ‫تا‬‫ی‬‫مست‬ ‫اسرار‬ ‫محرم‬ ‫سبب‬ ‫ن‬
‫دن‬ ‫از‬ ‫غافل‬‫ی‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ی‬‫او‬ ‫است‬ ‫نار‬ ‫و‬ ‫جنت‬ ‫و‬ ‫ن‬
‫م‬ ‫کہ‬ ‫کس‬ ‫ہر‬ ‫جہان‬ ‫در‬‫ی‬‫مست‬ ‫وار‬ ‫قلندر‬ ‫باشد‬

26. ‫دن‬ ‫از‬ ‫غافل‬‫ی‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ی‬‫ج‬ ‫و‬ ‫ن‬‫قلند‬ ‫کہ‬ ‫کس‬ ‫ہر‬ ‫جہان‬ ‫در‬ ‫نار‬ ‫و‬ ‫نت‬‫ر‬
‫مست‬ ‫وار‬
'''''''''''''''''''''
‫بوعل‬‫ی‬‫م‬ ‫تناظر‬ ‫کے‬ ‫اردو‬ '‫کا‬ ‫اشعار‬ ‫نو‬ ‫کے‬ ‫قلندر‬‫ی‬‫تج‬ ‫ں‬‫ز‬‫ی‬‫ہ‬
‫پ‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ش‬‫۔‬
‫قواف‬ ‫نو‬ ‫کے‬ ‫اشعار‬ ‫نو‬ ‫ان‬‫ی‬‫ہ‬ ‫درج‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ی‬‫کے‬ ‫والوں‬ ‫اردو‬ ‫ہ‬
‫ل‬‫ی‬‫اجنب‬ ‫ے‬‫ی‬‫نہ‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔۔‬
‫پ‬ '‫اعظم‬ '‫محرم‬ '‫ابکم‬ '‫دمادم‬ '‫آدم‬‫ی‬‫مسلم‬ '‫آرم‬ '‫اعظم‬ '‫ہم‬
‫مصرعو‬‫لفظ‬ ‫پہلے‬ ‫کے‬ ‫ں‬
‫حر‬ '‫کسے‬ '‫مالئک‬ '‫بر‬ '‫تو‬ '‫اگر‬ '‫ہزاراں‬ '‫اگر‬ '‫کہ‬ '‫جمالت‬‫ی‬‫م‬

27. ‫م‬ ‫کالم‬‫ی‬‫ل‬ ‫کے‬ ‫والوں‬ ‫اردو‬ '‫مرکبات‬ ‫والے‬ ‫ہونے‬ ‫استعمال‬ ‫ں‬‫ی‬‫ے‬
‫غ‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫نہ‬ ‫ت‬‫ی‬‫رکھتے‬ ‫ں‬‫۔‬
‫حر‬ '‫اسما‬ ‫جملہ‬ '‫سجدہ‬ ‫ہزاران‬ '‫آدم‬ ‫جملہ‬ '‫آدم‬ ‫روئے‬‫ی‬'‫قدس‬ ‫م‬
‫جب‬ ‫بر‬ ‫نوشتہ‬ '‫زبان‬ ‫کورا‬‫ی‬‫اس‬ '‫نام‬ ‫صاحب‬ '‫اعظم‬ ‫عرش‬ '‫ن‬‫م‬
‫صور‬ '‫اعظم‬‫ال‬ ‫جمال‬ '‫پاک‬ ‫ت‬‫ی‬‫زال‬‫ی‬
‫م‬ ‫اردو‬‫ی‬‫الفاظ‬ ‫مستعمل‬ ‫ں‬
‫نقطہ‬ ‫اگر‬ ‫آدم‬ ‫جملہ‬ ‫بر‬ ‫شرف‬ ‫مے‬ ‫کہ‬ ‫آہزاراندم‬ ‫روئے‬ ‫اندر‬
‫عزاز‬‫ی‬‫اسمائے‬ ‫جملہ‬ ‫منکشف‬ ‫آدم‬ ‫دمادم‬ ‫سجدہ‬ ‫ہزاران‬ ‫ل‬
‫حر‬ ‫بستہ‬ ‫زبان‬ ‫کورا‬ ‫کسے‬ ‫جا‬ ‫اندران‬ ‫مالئک‬‫ی‬‫محرم‬ ‫قدس‬ ‫م‬
‫جب‬ ‫بر‬ ‫نوشتہ‬ ‫فصلے‬ ‫چند‬ ‫نامے‬‫ی‬‫جا‬ ‫را‬ ‫نام‬ ‫اعظم‬ ‫عرش‬ ‫ن‬‫نم‬
‫نا‬ ‫قربان‬ ‫بہ‬‫پ‬ ‫دور‬ ‫م‬‫ی‬‫بہ‬ ‫نام‬ ‫صاحب‬ ‫خوش‬ ‫و‬ ‫نامے‬ ‫خوشا‬ ‫ہم‬
‫دن‬ ‫عشق‬ ‫بہ‬ ‫اعظم‬ ‫اسم‬ ‫جز‬‫ی‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ی‬‫آوازے‬ ‫مستانہ‬ ‫اگر‬ ‫مست‬ ‫ن‬
‫ع‬ ‫صورت‬ ‫در‬ ‫شرف‬ ‫آرم‬ ‫بر‬‫ی‬‫د‬ ‫ان‬‫ی‬‫ال‬ ‫جمال‬ ‫د‬‫ی‬‫زال‬‫ی‬‫مسلم‬
‫آواز‬‫ی‬‫گرانے‬ ‫ں‬‫ی‬‫معمول‬ ‫ا‬‫ی‬‫تبد‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫سے‬‫ی‬‫ہون‬ ‫داخل‬ ‫ں‬‫ے‬
‫الفاظ‬ ‫والے‬‫۔‬
‫نامش‬ ‫رود‬ ‫ثنائش‬ ‫ماندہ‬ ‫آوردے‬ ‫دانستے‬ ‫بودش‬ ‫جمالت‬

28. ‫تے‬ :‫جمالت‬‫جمال‬ ‫سے‬ ‫گرانے‬‫۔‬‫م‬ ‫اردو‬ '‫جمال‬‫ی‬‫عام‬ ‫ں‬
‫ہے‬ ‫لفظ‬ ‫کا‬ ‫استعمال‬‫۔‬
‫د‬ ‫گرا‬ ‫ئے‬ :‫روئے‬‫ی‬‫بھ‬ ‫روئے‬ .‫رو‬ ‫سے‬ ‫نے‬‫ی‬‫ہے‬ ‫مستعمل‬‫۔‬
‫باش‬ ‫و‬ ‫بود‬ '‫بود‬ :‫بودش‬
‫د‬ ‫مرکب‬ '‫دانستہ‬ '‫دانست‬ :‫دانستے‬‫ی‬‫دانستہ‬ ‫دہ‬
‫اصطالح‬ ‫دونوں‬ ‫آورد‬ ‫آمد‬ '‫آورد‬ :‫آوردے‬‫ی‬‫شاعر‬ ‫اردو‬ ‫ں‬‫ی‬
‫ل‬ ‫کے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫مستعمل‬ ‫ے‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫درماندہ‬ '‫ماندہ‬ ‫پس‬ :‫ماندہ‬
‫ثنا‬‫ثناء‬ :‫ئش‬
‫ش‬ :‫پاکش‬‫ی‬‫پاک‬ ‫سے‬ ‫گرانے‬ ‫ن‬
‫ش‬ ‫کوثر‬ ‫رود‬ :‫رود‬‫ی‬‫ک‬ ‫اکرام‬ ‫خ‬‫ی‬‫ہے‬ ‫نام‬ ‫کا‬ ‫کتاب‬‫۔‬
‫ش‬ :‫نامش‬‫ی‬‫د‬ ‫گرا‬ ‫ن‬‫ی‬‫نام‬ ‫ں‬
‫تلم‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫جو‬ '‫حات‬‫ی‬‫بھ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہوت‬ ‫استعمال‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫عزاز‬ ‫آدم‬‫ی‬‫حر‬ ‫مالئک‬ ‫اسما‬ ‫سجدہ‬ ‫ل‬‫ی‬‫اعظم‬ ‫اسم‬ ‫عرش‬ ‫قدس‬ ‫م‬
‫ال‬‫ی‬‫زال‬‫ی‬‫مسلم‬

29. ‫ال‬ ‫سابقہ‬
‫ال‬‫ی‬‫زال‬‫ی‬‫استعمال‬ ‫کے‬ ‫اردو‬ ‫سابقہ‬ ‫کا‬ ‫ال‬ :‫م‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ں‬‫۔‬‫ال‬ ‫مثال‬‫ی‬‫عن‬‫ی‬
‫الحاصل‬
‫امرجہ‬
‫دن‬‫ی‬‫حر‬ ‫ا‬‫ی‬‫اعظم‬ ‫عرش‬ ‫قدس‬ ‫م‬
‫پڑھ‬ ‫کالم‬ ‫اب‬‫ی‬‫فارس‬ ‫اور‬ ‫اردو‬ '‫ں‬‫ی‬‫قر‬ '‫کو‬‫ی‬‫قر‬ ‫ب‬‫ی‬‫ک‬ ‫ب‬‫ی‬‫زب‬‫ان‬‫ی‬'‫ں‬
‫کر‬ ‫محسوس‬‫ی‬‫گے‬ ‫ں‬‫۔‬
‫آدم‬ ‫روئے‬ ‫اندر‬ ‫بود‬ ‫جمالت‬
‫آدم‬ ‫جملہ‬ ‫بر‬ ‫شرف‬ ‫بودش‬ ‫مے‬ ‫کہ‬
‫ا‬ ‫اگر‬‫ی‬‫عزاز‬ ‫دانستے‬ ‫نقطہ‬ ‫ن‬‫ی‬‫ل‬
‫دمادم‬ ‫آوردے‬ ‫سجدہ‬ ‫ہزاران‬

30. ‫اسما‬ ‫جملہ‬ ‫منکشف‬ ‫آدم‬ ‫بر‬‫ئے‬
‫ابکم‬ ‫ماندہ‬ ‫جا‬ ‫اندران‬ ‫مالئک‬
‫نبود‬ ‫بستہ‬ ‫بر‬ ‫زبان‬ ‫کورا‬ ‫کسے‬
‫حر‬‫ی‬‫ن‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫قدس‬ ‫م‬‫ی‬‫محرم‬ ‫ست‬
‫فصلے‬ ‫چند‬ ‫ثنائش‬ ‫نامے‬ ‫چہ‬
‫جب‬ ‫بر‬ ‫نوشتہ‬‫ی‬‫اعظم‬ ‫عرش‬ ‫ن‬
‫قربان‬ ‫بہ‬ ‫جانم‬ ‫را‬ ‫نام‬ ‫آن‬ ‫رود‬
‫پ‬ ‫دور‬ ‫من‬ ‫را‬ ‫نام‬ ‫آں‬ ‫کنم‬‫ی‬‫ہم‬
‫نام‬ ‫صاحب‬ ‫آن‬ ‫خوش‬ ‫و‬ ‫نامے‬ ‫خوشا‬
‫اعظم‬ ‫اسم‬ ‫نباشد‬ ‫نامش‬ ‫جز‬ ‫بہ‬

31. ‫شود‬ ‫او‬ ‫عشق‬ ‫بہ‬‫دن‬‫ی‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ی‬‫مست‬ ‫ن‬
‫آرم‬ ‫بر‬ ‫آوازے‬ ‫مستانہ‬ ‫اگر‬
‫ع‬ ‫پاکش‬ ‫صورت‬ ‫در‬ ‫شرف‬‫ی‬‫د‬ ‫ان‬‫ی‬‫د‬
‫ال‬ ‫جمال‬‫ی‬‫زال‬‫ی‬‫مسلم‬ ‫را‬
'''''''''''''''''''''
‫جد‬‫ی‬‫د‬
‫ک‬ ‫غالب‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫مصرعہءثان‬ ‫چار‬ ‫کے‬ ‫غزل‬ ‫معروف‬ ‫ک‬‫ی‬‫پ‬‫ی‬‫ش‬
‫ہ‬‫ی‬‫رد‬ '‫ں‬‫ی‬‫باق‬ ‫سوا‬ ‫کے‬ ‫ف‬‫ی‬‫فارس‬ '‫الفاظ‬‫ی‬‫ل‬ ‫کے‬ ‫والوں‬‫ی‬‫ے‬‫غ‬‫ی‬‫ر‬
‫نہ‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫ہو‬ ‫کئے‬ ‫داں‬ ‫نمک‬ ‫ہزار‬ ‫صد‬ ِ‫سامان‬‫ۓ‬
‫طراز‬ ‫چمن‬ ِ‫ساز‬ِ‫ی‬‫ہوئے‬ ‫کئے‬ ‫َاماں‬‫د‬

32. ‫فر‬ ‫دل‬ ‫نذر‬ ‫جاں‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫ہوے‬ ‫کئے‬ ‫عنواں‬
‫ز‬ ‫سر‬‫ی‬‫ہوئے‬ ‫کئے‬ ‫درباں‬ ِ‫ت‬ّ‫ن‬‫م‬ ِ‫بار‬ ‫ر‬
‫شاعر‬ ‫:غالب‬
.........
‫جد‬‫ی‬‫دتر‬
‫جوہر‬ ‫طالب‬ ‫عالمہ‬‫ی‬‫م‬ ‫مصرعوں‬ ‫چاروں‬ ‫ان‬ ‫کے‬‫ی‬‫ت‬ '‫ں‬‫ی‬‫ن‬
‫ک‬ :‫لفظوں‬‫ی‬‫م‬ '‫ی‬‫کوئ‬ ‫سوا‬ ‫کے‬ ‫ہو‬ ‫اور‬ ‫ں‬‫ی‬‫فارس‬ ‫لفظ‬‫ی‬‫وا‬‫لوں‬
‫ل‬ ‫کے‬‫ی‬‫اجنب‬ ‫ے‬‫ی‬‫نہ‬‫ی‬‫گا‬ ‫ہو‬ ‫ں‬‫۔‬
‫فکر‬ ‫اے‬‫ہو‬ ‫رقم‬ ‫پہ‬ ‫صفحہءدانش‬ !‫جواں‬
‫ک‬ ‫علم‬ !‫گماں‬ ‫فرق‬ ‫اے‬‫ی‬‫دہل‬‫ی‬‫ہو‬ ‫خم‬ ‫پہ‬ ‫ز‬
‫معن‬ ‫دشت‬ !‫جاں‬ ‫خامہء‬ ‫اے‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫ہو‬ ‫علم‬ ‫ں‬
‫ز‬ !‫رواں‬ ‫طبع‬ ‫اے‬‫ی‬‫ہو‬ ‫قلم‬ ‫و‬ ‫نون‬ ‫دہ‬ ‫ب‬

33. ‫د‬ ‫کو‬ ‫مصرعے‬ ‫اس‬ ‫اب‬‫ی‬‫کھ‬‫ی‬‫فارس‬ ‫اور‬ ‫اردو‬ ‫ں‬‫ی‬‫کے‬ ‫والوں‬
‫ل‬‫ی‬‫غ‬ ‫ے‬‫ی‬‫نہ‬ ‫ر‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ں‬‫۔‬
‫معن‬ ‫جوش‬ ‫بہ‬ ‫و‬ ‫افکار‬ ‫باسطوت‬‫ی‬
‫جوہر‬ ‫طالب‬‫ی‬‫شاعر‬ :
.........
‫جد‬‫ی‬‫تر‬ ‫د‬‫ی‬‫ن‬
: ‫کے‬ ‫افروز‬ ‫مہر‬ ‫اب‬‫ی‬‫فرمائ‬ ‫مالحظہ‬ ‫مصرعے‬ ‫ہ‬‫ی‬‫ں‬
‫ہ‬ ‫خواب‬ '‫ہے‬ ‫عشق‬‫ی‬‫م‬ ،‫ں‬‫ی‬‫ساز‬ ‫دم‬ ‫رے‬
‫ہ‬ ‫ہے‬‫ی‬‫م‬ ‫ں‬‫ی‬‫رے‬
‫ساز‬ ‫دم‬ ‫خواب‬ ‫عشق‬

34. ‫م‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫د‬‫ی‬‫وانگ‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫دراز‬ ‫عمر‬
‫م‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬
‫د‬‫ی‬‫وانگ‬‫ی‬‫دراز‬ ‫عمر‬
‫انداز‬ ‫نئے‬ ‫کے‬ ‫عشق‬ ‫عطا‬ ‫ہوں‬
‫کے‬ ‫ہوں‬
‫انداز‬ ‫نئے‬ ‫عشق‬ ‫عطا‬
‫ب‬ ِ‫ت‬‫دش‬‫ی‬‫چارگ‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫آواز‬ ‫گم‬ ‫ں‬
‫م‬‫ی‬‫ں‬
‫ب‬ ِ‫ت‬‫دش‬‫ی‬‫چارگ‬‫ی‬‫آواز‬ ‫گم‬
‫افروز‬ ‫مہر‬ :‫شاعر‬

35. ‫لسان‬ ‫کا‬ ‫زبانوں‬ ‫دونوں‬‫ی‬‫ات‬‫ی‬‫پر‬ ‫طور‬ ‫نادانستہ‬ '‫اشتراک‬‫اور‬
‫رو‬ ‫مستقل‬‫ی‬‫ہے‬ ‫کرتا‬ ‫انحصار‬ ‫پر‬ ‫ے‬‫۔‬‫انگر‬ '‫دور‬ ‫کا‬ ‫غالب‬‫ی‬‫ز‬
‫انگر‬ ‫اور‬‫ی‬‫ہے‬ ‫متعلق‬ ‫سے‬ ‫پہلے‬ ‫سے‬ ‫ز‬‫۔‬‫مغل‬‫ی‬‫نہ‬ ‫نام‬ ‫عہد‬ ‫ہ‬‫اد‬
‫سہ‬‫ی‬‫پران‬ '‫ی‬‫روا‬ ‫اور‬ ‫روش‬‫ی‬‫تھا‬ ‫متعلق‬ ‫سے‬ ‫ات‬‫۔‬‫پران‬‫ی‬
‫روا‬‫ی‬‫تھ‬ ‫برقرار‬ ‫ات‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫جوہ‬ ‫طالب‬‫ر‬‫ی‬‫انگر‬ '‫ی‬‫آخر‬ ‫کے‬ ‫ز‬‫ی‬‫اور‬
‫تقس‬‫ی‬‫ہ‬ ‫کرتے‬ ‫تعلق‬ ‫سے‬ ‫بعد‬ ‫کے‬ ‫ہند‬ ‫م‬‫ی‬‫مہر‬ ‫کہ‬ ‫جب‬ '‫ں‬‫افروز‬
‫موجود‬‫ی‬‫عن‬‫ی‬‫تقس‬‫ی‬‫کرت‬ ‫تعلق‬ '‫سے‬ ‫بعد‬ ‫کے‬ ‫ہند‬ ‫م‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ک‬ ‫ان‬‫ی‬
‫م‬ ‫زبان‬‫ی‬‫فارس‬ ‫ں‬‫ی‬‫نہ‬ ‫تک‬ ‫نشان‬ ‫و‬ ‫نام‬ ‫کا‬‫ی‬‫چاہ‬ ‫ہونا‬ ‫ں‬‫ی‬‫ل‬ '‫ے‬‫ی‬‫کن‬
‫م‬ ‫استعمال‬ ‫ہاں‬ ‫کے‬ ‫ان‬‫ی‬‫فارس‬ ‫اہل‬ '‫لفظ‬ ‫والے‬ ‫آنے‬ ‫ں‬‫ی‬‫کے‬
‫ل‬‫ی‬‫غ‬ ‫ے‬‫ی‬‫اجنب‬ ‫اور‬ ‫رمانوس‬‫ی‬‫نہ‬‫ی‬‫گے‬ ‫ہوں‬ ‫ں‬‫۔‬‫ی‬‫ک‬ ‫ان‬ ‫لفظ‬ ‫ہ‬‫ے‬
‫بھ‬ ‫آج‬ ‫ہاں‬‫ی‬‫ہ‬ ‫مستعمل‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫مع‬ ‫خواجہ‬ ‫حضرت‬‫ی‬‫الد‬ ‫ن‬‫ی‬‫چشت‬ ‫ن‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫فارس‬‫ی‬‫شاعر‬‫ی‬‫اور‬
‫زبان‬ ‫اردو‬
‫زبان‬‫ی‬‫ک‬ ‫لفظوں‬ ‫اور‬ ‫آوازوں‬ ‫مرکب‬ '‫مفرد‬ ‫ں‬‫ی‬‫کے‬ ‫سانجھ‬
‫ا‬ '‫سے‬ ‫حوالہ‬‫ی‬‫قر‬ ‫کے‬ ‫دوسرے‬ ‫ک‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ب‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ک‬ ‫ان‬ ‫البتہ‬ ‫ہاں‬‫ے‬
‫ک‬ ‫استعمال‬‫ی‬‫ذ‬‫ی‬‫م‬ ‫ل‬‫ی‬‫اپن‬ '‫ں‬‫ی‬‫مرض‬‫ی‬‫لسان‬ ‫اور‬‫ی‬‫ات‬‫ی‬‫معامال‬‫کو‬ ‫ت‬

36. ‫اول‬‫ی‬‫د‬ ‫ت‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫اخت‬ ‫لفظ‬ ‫سے‬ ‫زبان‬ ‫جس‬‫ی‬‫کرت‬ ‫ار‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫اس‬ '‫ں‬
‫بھ‬ ‫جانو‬ ‫کا‬ ‫زبان‬‫ی‬‫اپن‬ '‫ی‬‫ک‬ ‫لفظوں‬ ‫کے‬ ‫زبان‬‫ی‬‫س‬ ‫پہچان‬'‫ے‬
‫ہے‬ ‫رہتا‬ ‫دور‬‫۔‬‫مثال‬
‫ل‬‫ی‬‫ڈ‬‫ی‬‫پنسل‬ '‫اں‬‫ی‬‫کر‬ '‫ں‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫کس‬ ‫لفظ‬ ‫ں‬‫ی‬‫انگر‬‫ی‬‫ک‬ ‫ز‬‫ی‬‫پہ‬‫م‬ ‫چان‬‫ی‬‫نہ‬ ‫ں‬
‫سک‬ ‫آ‬‫ی‬‫گے‬ ‫ں‬‫۔‬
‫کوئ‬ ‫اوقات‬ '‫احوال‬ '‫حور‬‫ی‬‫عرب‬‫ی‬‫تسل‬ ‫واحد‬‫ی‬‫نہ‬ ‫م‬‫ی‬‫کرے‬ ‫ں‬‫گا‬‫۔‬
‫مف‬ ‫فاسلو‬ '‫ہونسلو‬‫ہوم‬‫ی‬‫عرب‬ '‫باوجود‬ ‫کے‬ ‫قربت‬‫ی‬‫نہ‬‫ی‬‫ں‬‫رہے‬‫۔‬
‫حل‬‫ی‬‫غر‬ '‫م‬‫ی‬‫معنو‬ ‫کا‬ ‫خصم‬ '‫ب‬‫ی‬‫عرب‬ '‫سے‬ ‫اعتبار‬‫ی‬‫دو‬ ‫سے‬‫ر‬
‫بھ‬ ‫کا‬‫ی‬‫نہ‬ ‫رشتہ‬‫ی‬‫رہا‬ ‫ں‬‫۔‬
‫کام‬‫ی‬‫د‬ ‫ہم‬ '‫ی‬‫س‬‫ی‬‫ل‬ ‫کے‬ ‫لوگوں‬‫ی‬‫اجنب‬ '‫ہے‬ ‫فہم‬ ‫قابل‬ ‫ے‬‫ی‬‫ن‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬
‫ل‬ '‫ہے‬‫ی‬‫جاپان‬ ‫کن‬‫ی‬‫معن‬‫ی‬‫قطع‬‫ی‬‫ہ‬ ‫سے‬ ‫الگ‬‫ی‬‫شا‬ .‫ں‬‫ی‬‫انہ‬ ‫د‬‫ی‬‫ں‬‫ی‬‫ہ‬
‫ک‬ ‫لفظ‬ ‫اس‬ ‫کہ‬ ‫گا‬ ‫ہو‬ ‫نہ‬ ‫معلوم‬‫ی‬‫م‬ ‫سے‬ ‫عالقہ‬ ‫کس‬ ‫اصل‬‫تع‬‫لق‬
‫ہے‬‫۔‬‫م‬ ‫بھالو‬‫ی‬‫م‬ ‫بھال‬ ‫اور‬ ‫ں‬‫ی‬‫گو‬ ‫ہے‬ ‫موجود‬ ‫قربت‬ ‫ں‬‫ی‬‫ا‬
‫ک‬ ‫اردو‬‫ی‬‫رہ‬ ‫نکل‬ ‫سانجھ‬ '‫سے‬ ‫بنگلہ‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬
‫ا‬ ‫غرض‬‫ی‬‫س‬‫ی‬‫س‬‫ی‬‫مثال‬ ‫کڑوں‬‫ی‬‫ک‬ ‫پپش‬ ‫ں‬‫ی‬‫سکت‬ ‫جا‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫ل‬ '‫ی‬‫کن‬
‫اپن‬‫ی‬‫مطابق‬ ‫کے‬ ‫اصل‬‫ی‬‫بھ‬ ‫لفظ‬ ‫کے‬ ‫اردو‬ ‫ہ‬‫ی‬‫نہ‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫بول‬ ‫ماں‬ ‫وقت‬ ‫لکھتے‬ ‫اور‬ ‫پڑھتے‬ '‫سمجھتے‬ '‫بولتے‬‫ی‬‫و‬‫الے‬

37. ‫بھ‬‫ی‬‫ی‬‫نہ‬ ‫ہ‬‫ی‬'‫جانتے‬ ‫ں‬‫کس‬ ‫کو‬ ‫لفظ‬ ‫کے‬ ‫زبان‬ ‫کس‬ ‫وہ‬ ‫کہ‬‫طرح‬
‫م‬ ‫استعمال‬ '‫سے‬ ‫انداز‬ ‫کس‬ ‫اور‬‫ی‬‫ہ‬ ‫رہے‬ ‫ال‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫م‬ ‫استعمال‬ ‫وقت‬ ‫اس‬ ‫اردو‬‫ی‬‫وال‬ ‫آنے‬ ‫ں‬‫ی‬‫دن‬ '‫ی‬‫ک‬ ‫ا‬‫ی‬‫دوسر‬‫ی‬
‫بڑ‬‫ی‬‫ہے‬ ‫زبان‬‫۔‬‫پذ‬ ‫لچک‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫اخت‬ ‫اور‬ ‫گھڑنے‬ ‫الفاظ‬ '‫ی‬‫کر‬ ‫ار‬‫نے‬
‫م‬‫ی‬‫ہوئ‬ ‫واقع‬ ‫دل‬ ‫فراخ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬‫انگر‬‫ی‬‫ابتدائ‬ ‫کے‬ ‫ز‬‫ی‬‫ک‬ ‫عہد‬‫ے‬
‫سرکار‬ '‫عالوہ‬‫ی‬‫ک‬ ‫اس‬ '‫پر‬ ‫سطع‬‫ی‬‫ک‬‫بھ‬‫ی‬‫بھ‬‫ی‬‫سرپرست‬‫ی‬‫ی‬‫ا‬
‫افزائ‬ ‫حوصلہ‬‫ی‬‫نہ‬‫ی‬‫ہوئ‬ ‫ں‬‫ی۔‬
‫م‬‫ی‬‫دوران‬ ‫کے‬ ‫مطالعہ‬ ‫کے‬ ‫اشتراک‬ ‫کے‬ ‫زبانوں‬ ‫نے‬ ‫ں‬
‫ک‬ ‫محسوس‬‫ی‬‫د‬ ‫نے‬ ‫اس‬ ‫کہ‬ '‫ہے‬ ‫ا‬‫ی‬‫س‬‫ی‬‫بد‬ ‫اور‬‫ی‬‫س‬‫ی‬‫زبانوں‬
‫ہ‬ '‫سے‬‫ی‬‫م‬ ‫رکھنے‬ ‫ہائے‬ ‫لو‬‫ی‬‫کبھ‬ ‫ں‬‫ی‬‫تھوڑدل‬ ‫اور‬ ‫بخل‬‫ی‬‫س‬‫ے‬
‫نہ‬ ‫کام‬‫ی‬‫ل‬ ‫ں‬‫ی‬‫ا‬‫۔‬
‫صوف‬‫ی‬‫م‬ '‫کرتے‬ ‫مطالعہ‬ ‫کا‬ ‫کالم‬ ‫کے‬ ‫کرام‬ ‫ا‬‫ی‬‫محسو‬ ‫نے‬ ‫ں‬‫س‬
‫ک‬‫ی‬‫انسان‬ ‫کہ‬ ‫ا‬‫ہ‬‫ی‬‫زبان‬ ‫ورنہ‬ '‫ہے‬ ‫رہتا‬ ‫دور‬ ‫سے‬ ‫اانسان‬‫ی‬‫ں‬‫تو‬
‫ا‬‫ی‬‫دوسر‬ ‫ک‬‫ی‬‫قر‬ ‫کے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ب‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫کوئ‬ ‫اگر‬‫ی‬‫معمول‬‫ی‬‫غور‬ ‫سا‬
‫دوسر‬ ‫کو‬ ‫اردو‬ ‫تو‬ ‫کرے‬‫ی‬‫قر‬ ‫کے‬ ‫زبانوں‬‫ی‬‫گ‬ ‫پائے‬ ‫تر‬ ‫ب‬‫ا‬‫۔‬

38. ‫مع‬ ‫خواجہ‬ ‫حضرت‬‫یی‬‫الد‬ ‫ن‬‫ی‬‫چشت‬ ‫ن‬‫ی‬‫فارس‬ ‫کچھ‬ ‫کے‬‫ی‬‫ک‬‫کا‬ ‫الم‬
‫پ‬ ‫مطالعہ‬‫ی‬‫ہوں‬ ‫رہا‬ ‫کر‬ ‫ش‬‫۔‬‫بع‬ ‫کے‬ ‫پڑھنے‬ ‫کو‬ ‫مطالعے‬ ‫اس‬'‫د‬
‫شا‬‫ی‬‫ق‬ ‫کا‬ ‫زبان‬ ‫اردو‬ ‫د‬‫ار‬‫ی‬‫آم‬ ‫وجد‬ ‫کے‬ ‫ان‬‫ی‬‫لطف‬ ‫سے‬ ‫کالم‬ ‫ز‬
‫گا‬ ‫سکے‬ ‫اٹھا‬‫۔‬
‫ہست‬
‫ہست‬‫ی‬‫موجود‬ ‫وجود‬‫ی‬‫عن‬‫ی‬‫ل‬ ‫کے‬ ‫ہونے‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ے‬‫۔‬
...........
‫سے‬ ‫بڑھانے‬ ‫آواز‬
‫ناتواں‬ :‫نتواں‬
...........
‫دو‬ ‫ہر‬ ‫درست‬ ‫سے‬ ‫ست‬ '‫ست‬ ‫کر‬ ‫گرا‬ ‫الف‬ :‫است‬‫ی‬‫عن‬‫ی‬‫او‬ ‫در‬‫ر‬
‫فارس‬ ‫ست‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫ہ‬ ‫مستعمل‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬

39. ‫استر‬ ‫سے‬ ‫بڑھانے‬ ‫ر‬ ‫ساتھ‬ ‫کے‬ ‫است‬
...........
‫آواز‬‫ی‬‫سے‬ ‫گرانے‬ ‫ں‬
‫:گہش‬
‫گاہ‬ '‫گہ‬
‫ساز‬ :‫سازد‬
‫بلبل‬‫ی‬‫بلبل‬ :‫م‬
‫باال‬ :‫باالں‬
‫راز‬ :‫رازے‬
‫دم‬ :‫دمے‬
...........
‫م‬ ‫آواز‬‫ی‬‫سے‬ ‫گرانے‬ ‫م‬
‫بوستان‬ :‫بوستانم‬

40. ‫وجود‬ :‫وجودم‬
‫دل‬ :‫دلم‬
...........
‫م‬ ‫آواز‬‫ی‬‫سے‬ ‫گرانے‬ ‫م‬
‫گو‬‫ی‬‫گو‬ :‫م‬‫ی‬
‫گناہ‬‫ی‬‫گناہ‬ :‫م‬‫ی‬
‫خواہ‬‫ی‬‫خواہ‬ :‫م‬‫ی‬
‫گ‬‫ی‬‫اہ‬‫ی‬‫گ‬ :‫م‬‫ی‬‫اہ‬‫ی‬
‫مص‬‫طفائ‬‫ی‬‫مصطفائ‬ :‫م‬‫ی‬
‫گدائ‬‫ی‬‫گدائ‬ :‫م‬‫ی‬
‫لولوئ‬‫ی‬‫لولوئ‬ :‫م‬‫ی‬
‫گناہ‬‫ی‬‫گناہ‬ '‫گناہ‬ :‫م‬‫ی‬
...........
‫خواہ‬‫ی‬‫خ‬ :‫ی‬‫خواہ‬ ‫ر‬‫ی‬

41. ‫کر‬ ‫آپ‬‫ی‬‫ب‬ ‫نے‬ ‫م‬‫ی‬‫ک‬ ‫گانوں‬‫ی‬‫بھ‬‫ی‬‫خ‬‫ی‬‫خواہ‬ ‫ر‬‫ی‬‫چاہ‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬
‫خدائ‬‫ی‬‫خدائ‬ :‫ی‬‫ف‬‫ی‬‫صلہ‬
‫مصطفائ‬‫ی‬‫مصطفائ‬ :‫م‬‫ی‬
‫مصطفائ‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫خدائ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬
‫گ‬‫ی‬‫اہ‬‫ی‬‫گ‬ ‫و‬ ‫آب‬ :‫م‬‫ی‬‫اہ‬
‫گ‬‫ی‬‫اہ‬‫ی‬‫ہ‬ ‫رہے‬ ‫حال‬ ‫خوش‬ ‫عالقے‬‫ی‬‫ں‬
‫گد‬‫ائ‬‫ی‬‫گدائ‬ :‫م‬‫ی‬
‫کر‬ ‫حضور‬‫ی‬‫ک‬ ‫در‬ ‫کے‬ ‫م‬‫ی‬‫گدائ‬‫ی‬‫دن‬ '‫ی‬‫ک‬ ‫ا‬‫ی‬‫بادشاہ‬‫ی‬‫سے‬‫کہ‬‫ی‬‫ں‬
‫ہے‬ ‫کر‬ ‫بڑھ‬‫۔‬
...........
‫آواز‬ ‫مرکب‬‫ی‬‫سے‬ ‫گرانے‬ ‫م‬
‫گناہ‬‫ی‬‫بےگناہ‬ ‫گناہ‬ :‫م‬
‫خواہ‬‫ی‬‫خ‬ ‫خواہ‬ :‫م‬‫ی‬‫خواہ‬ ‫ر‬
‫گ‬‫ی‬‫اہ‬‫ی‬‫گ‬ :‫م‬‫ی‬‫گ‬ ‫و‬ ‫آب‬ ‫اہ‬‫ی‬‫اہ‬
‫آمد‬‫ی‬‫خوشامد‬ '‫آمد‬ :‫م‬

42. ‫گو‬‫ی‬‫گفتگو‬ ‫گو‬ :‫م‬
...........
‫آواز‬ ‫مرکب‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫م‬‫ی‬‫بھ‬ ‫ں‬‫ی‬‫مست‬‫ہے‬ ‫عمل‬‫۔‬‫مثال‬
‫کر‬‫ی‬‫انگر‬ :‫م‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫سپر‬‫ی‬‫کر‬ ‫آئس‬ '‫م‬‫ی‬‫م‬-‫عرب‬‫ی‬‫عبدالکر‬‫ی‬‫م‬‫حر‬ '‫ی‬;‫م‬
‫حر‬‫ی‬‫مشرق‬ ‫عالمہ‬ ‫غائب‬ ‫م‬‫ی‬‫شعر‬ ‫کے‬‫ی‬‫نام‬ ‫کا‬ ‫مجموعے‬-
‫شم‬‫ی‬‫نس‬ '‫م‬‫ی‬‫م‬
‫حل‬‫ی‬‫مقام‬ :‫م‬‫ی‬‫ا‬ ‫پر‬ ‫سطع‬‫ی‬‫ہے‬ ‫نام‬ ‫کا‬ ‫پکوان‬ ‫ک‬‫۔‬
...........
‫سے‬ ‫گرانے‬ ‫ے‬ ‫آواز‬
‫:سرودے‬
‫پڑ‬ ‫جان‬ ‫سرودے‬ ‫پر‬ ‫پڑھنے‬ ‫سے‬ ‫ضافت‬ ‫جان‬ ‫سرود‬ '‫سرود‬‫ھا‬
‫گا‬ ‫جائے‬‫۔‬
‫:درودے‬
‫ن‬ ‫کے‬ ‫دال‬ ‫پاک‬ ‫درود‬‫ی‬‫ز‬ ‫چے‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ر‬‫ی‬‫عن‬‫ی‬‫ڑھ‬ ‫سے‬ ‫اضافت‬‫نے‬

43. ‫گا‬ ‫جائے‬ ‫پڑھا‬ ‫پاک‬ ‫درودے‬ ‫پر‬‫۔‬
...........
‫:در‬
‫دراصل‬ '‫درگزر‬ '‫درکار‬
‫مگو‬
‫گومگو‬ :‫لفظ‬ ‫مرکب‬
‫حقا‬
‫حقان‬ ;‫حقا‬ ‫سے‬ ‫حق‬‫ی‬‫حقان‬ '‫ی‬‫حقائ‬ '‫ت‬‫ی‬‫حق‬ ‫حقارت‬ '‫ی‬‫قت‬
‫حق‬‫ی‬‫پر‬ ‫حق‬ :‫ر‬‫ی‬‫الحقہ‬ ‫کا‬ ‫ر‬
‫م‬ ‫جس‬‫ی‬‫حق‬ ‫ں‬‫ی‬‫ک‬ ‫قت‬‫ی‬‫کم‬‫ی‬‫حق‬ '‫ہو‬‫ی‬‫خال‬ ‫سے‬ ‫قت‬‫ی‬
‫معمول‬‫ی‬‫سا‬ ‫تھوڑا‬ '
...........
‫دست‬ ‫جہد‬ ‫است‬ ‫جہد‬ '‫جہد‬ :‫جہدست‬

44. ‫جدوجہد‬ :‫مرکب‬
...........
‫آواز‬ ‫مفرد‬
‫:و‬
‫س‬ '‫باال‬ ‫و‬ ‫بلند‬‫ی‬‫سف‬ ‫و‬ ‫اہ‬‫ی‬‫روز‬ ‫و‬ ‫شب‬ '‫د‬
...........
‫آواز‬ ‫مرکب‬‫ی‬‫ں‬
‫:چوں‬
‫چونکہ‬ '‫کہ‬ ‫چوں‬
‫:از‬
‫اجم‬ ‫تا‬ ‫قصور‬ ‫از‬‫ی‬‫ازاں‬ '‫ر‬
‫:بز‬

45. ‫ترک‬ ‫اسموں‬ ‫دو‬‫ی‬‫پا‬ ‫ب‬‫ی‬‫بزدل‬ :‫لفظ‬ ‫ا‬
‫:امت‬
‫پنجاب‬ :‫امتاں‬‫ی‬‫قد‬ ‫اور‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫م‬‫ی‬‫الح‬ ‫اں‬ ‫کے‬ ‫بنانے‬ ‫جمع‬ ‫ں‬‫قہ‬
‫تھا‬ ‫مستعمل‬‫۔‬‫اب‬‫ی‬‫امت‬ ;‫ہے‬ ‫رائج‬ ‫ں‬‫ی‬‫حور‬ '‫ں‬‫ی‬‫راہ‬ '‫ں‬‫ی‬‫ں‬
‫مع‬‫ی‬‫مع‬ ‫سے‬ ‫ن‬‫ی‬‫نے‬
‫پنجاب‬ ‫خصوصا‬ ‫اور‬ ‫اردو‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫پکارنے‬ ‫ں‬‫ی‬‫ل‬ ‫کے‬ ‫بالنے‬ ‫ا‬‫ی‬‫ے‬
‫د‬ ‫بڑھا‬ ‫ے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫تے‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ج‬‫ی‬‫ش‬ ‫سے‬ ‫شوکت‬ '‫فجے‬ ‫فضل‬ ‫سے‬'‫وکے‬
‫س‬ ‫نور‬‫نورے‬ ‫ے‬
‫عرف‬‫ی‬‫ل‬ ‫کے‬ ‫نام‬‫ی‬‫د‬ ‫بڑھا‬ ‫ے‬ ‫ے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫تے‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ج‬‫ی‬‫ب‬ ‫برکت‬ ‫سے‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬
‫ب‬ ‫کرامت‬ '‫برکتے‬ ‫سے‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫کرامتے‬ ‫سے‬
‫شنود‬ ;‫:بشنود‬
‫عل‬ ‫خوشنود‬ '‫احمد‬ ‫خوشنود‬‫ی‬‫حس‬ ‫خوشنود‬ '‫ی‬‫سننے‬ ‫نام‬ '‫ن‬
‫ہ‬ ‫ملتے‬ ‫کو‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫خوشنود‬‫ی‬‫بھ‬‫ی‬‫م‬ ‫استعمال‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ں‬‫۔‬
...........
‫بہ‬
‫نم‬ ‫چشم‬ ‫بہ‬ '‫چشم‬ ‫بہ‬ :‫....بچشم‬

46. ‫ب‬ ‫کبوتر‬ ‫باز‬ ‫بہ‬ :‫بباز‬‫باز‬ ‫بہ‬ ‫باز‬ ‫کبوتر‬ ‫ہ‬
‫بگذر‬‫ی‬‫گذر‬ ‫بہ‬ :‫ی‬
‫ل‬ ‫کے‬ ‫ساتھ‬ ‫کے‬ '‫ساتھ‬‫ی‬‫ہ‬ ‫بڑھاتے‬ ‫سابقہ‬ ‫با‬ ‫بہ‬ ‫ے‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫م‬‫ثال‬
‫باورد‬ '‫باہمت‬ '‫باوفا‬ '‫باذوق‬‫ی‬‫بہ‬ ‫مشبہ‬ '
‫ہے‬ ‫مقصورہ‬ ‫حائے‬ ‫تبادل‬ ‫کا‬ ‫الف‬‫۔‬‫لکھت‬ ‫ساتھ‬ ‫کے‬ ‫لفظ‬‫ے‬
‫ہے‬ ‫جاتا‬ ‫ہو‬ ‫ہذف‬‫۔‬
...........
‫ترک‬ ‫لفظ‬ ‫سے‬ ‫گفتن‬ ‫مصدر‬‫ی‬‫ہ‬ ‫پائے‬ ‫ب‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫تاہم‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫اس‬
‫ک‬‫ی‬‫بن‬‫ی‬‫اد‬‫ی‬‫رہ‬ ‫گفت‬ ‫صورت‬‫ی‬‫اس‬ ‫اور‬ ‫ہے‬‫ی‬‫اور‬ ‫لفظ‬ ‫سے‬
‫تشک‬ ‫مرکب‬‫ی‬‫ہ‬ ‫پائے‬ ‫ل‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫م‬ ‫اردو‬‫ی‬‫وغ‬ ‫شگفت‬ ‫گفت‬ '‫ں‬‫ی‬‫کا‬ ‫رہ‬
‫کوئ‬‫ی‬‫نہ‬ ‫موجود‬ ‫مصدر‬‫ی‬‫ل‬ '‫ں‬‫ی‬‫ل‬ ‫سے‬ ‫بہت‬ ‫کے‬ ‫نوع‬ ‫اس‬ ‫کن‬'‫فظ‬
‫ہ‬ ‫رکھتے‬ ‫رواج‬ ‫سے‬ ‫کثرت‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫شون‬ ‫و‬ ‫گفت‬ '‫گفتگو‬ '‫گفتار‬ :‫گفت‬‫ی‬‫د‬
‫فارس‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫ک‬ ‫گفت‬ ‫ں‬‫ی‬‫د‬ ‫اشکال‬‫ی‬‫خ‬ ‫حضرت‬ ‫جو‬ ‫اشکال‬ ‫گر‬‫واجہ‬
‫استعما‬ ‫ہاں‬ ‫کے‬ ‫صاحب‬‫م‬ ‫ل‬‫ی‬‫آئ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫گو‬ ‫گفتن‬‫ی‬‫گفتن‬ ‫بگو‬ ‫م‬‫ی‬‫گفت‬‫ی‬‫گ‬ ‫گفتمش‬ ‫بگفت‬‫فتند‬

47. ...........
‫م‬ ‫فورسز‬ :‫گشت‬‫ی‬‫ہے‬ ‫لفظ‬ ‫کا‬ ‫استعمال‬ ‫عام‬ ‫ں‬‫۔‬‫گشت‬‫ی‬‫ف‬ '‫احشہ‬
‫ل‬ ‫کے‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ہوتا‬ ‫استعمال‬ ‫ے‬‫۔‬
‫کہ‬ ‫آں‬ :‫آنکہ‬
‫م‬ ‫خطوط‬‫ی‬‫تھا‬ ‫جاتا‬ ‫لکھا‬ ‫عموما‬ ‫ں‬
‫آنکہ‬ ‫احوال‬ ‫صورت‬
‫ی‬‫بھ‬ ‫ہ‬‫ی‬‫م‬ ‫استعمال‬‫ی‬‫تھا‬ ‫ں‬
‫احوال‬ ‫صورت‬‫ی‬‫کہ‬ ‫ہے‬ ‫ہ‬
‫لفظ‬‫م‬ ‫رواج‬ ‫عام‬ ‫جانا‬ ‫لکھا‬ ‫اکٹھا‬ ‫کو‬ ‫وں‬‫ی‬‫تھا‬ ‫ں‬‫۔‬‫ی‬‫آج‬ ‫رواج‬ ‫ہ‬
‫بھ‬‫ی‬‫ہے‬ ‫موجود‬‫۔‬‫ج‬‫ی‬‫اسک‬ ‫سے‬‫ی‬‫وغ‬ ‫انکے‬ '‫اسکے‬ '‫ی‬‫رہ‬‫۔‬‫اک‬‫ٹھا‬
‫م‬ ‫نون‬ ‫غنہ‬ ‫نون‬ ‫لکھتے‬‫ی‬‫ہے‬ ‫جاتا‬ ‫بدل‬ ‫ں‬‫۔‬‫س‬ ‫گا‬ ‫کروں‬ ‫مثال‬‫ے‬
‫کرونگا‬‫۔‬‫م‬ ‫بولنے‬‫ی‬‫ہ‬ ‫گا‬ ‫کروں‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہے‬ ‫آتا‬‫۔‬

48. ‫سابقے‬
‫:با‬
‫باجماعت‬ '‫باعزت‬ '‫باذوق‬
‫:بر‬
‫ب‬ ‫و‬ ‫بحر‬ '‫برصغر‬ '‫براعظم‬‫برتؤ‬ '‫ر‬
‫:ما‬
‫مانع‬ '‫مابعد‬ '‫ماقبل‬
‫داد‬
‫دادرس‬‫ی‬
‫د‬ ‫داد‬‫ی‬‫فر‬ ‫داد‬ '‫نا‬‫ی‬‫فر‬ ‫و‬ ‫داد‬ '‫اد‬‫ی‬‫اد‬
‫در‬
‫درگزر‬ '‫درکنار‬ '‫دربان‬
‫درکار‬ '‫درماندہ‬ '‫دربار‬ '‫درگاہ‬
‫درست‬ '‫درست‬‫ی‬‫درندگ‬ '‫درندہ‬ '‫ی‬
‫درحق‬ '‫درگزر‬‫ی‬‫درمن‬ '‫درجہ‬ '‫قت'درکنار‬

49. ‫د‬ ‫نام‬ '‫درگا‬‫ی‬‫و‬‫ی‬‫پ‬ ‫اوپر‬ ‫کے‬ ‫دال‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ش‬‫۔‬‫د‬‫ی‬‫م‬ ‫کھنے‬‫ی‬‫دون‬ ‫ں‬‫وں‬
‫ا‬‫ی‬‫ہ‬ ‫سے‬ ‫ک‬‫ی‬‫ل‬ ‫ں‬‫ی‬‫ا‬ ‫تلفظ‬ ‫کا‬ ‫دونوں‬ ‫کن‬‫ی‬‫نہ‬ ‫ک‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫د‬ ‫و‬ ‫در‬‫ی‬‫وار‬
‫:چو‬
‫چوگرد‬ '‫چورس‬ '‫چور‬
‫الحقے‬
‫:را‬
‫گارا‬ '‫کھارا‬ '‫سہارا‬ '‫تمہارا‬ '‫ہمارا‬
‫:چہ‬
‫د‬ '‫خوانچہ‬ ‫چہ‬ ‫خواں‬ '‫چنانچہ‬‫ی‬‫د‬ ‫چہ‬ ‫گ‬‫ی‬‫باغ‬ '‫گچہ‬‫ی‬‫چہ‬
‫خواں‬ :‫مخواں‬
‫مرث‬ '‫خوان‬ ‫نعت‬ '‫خوان‬ ‫قرآن‬‫ی‬‫خوان‬ ‫نوحہ‬ '‫خوان‬ ‫ہ‬
‫ی‬‫مصدر‬ ‫ائے‬‫ی‬‫خوان‬ ‫قرآن‬ :‫سے‬ ‫بڑھانے‬‫ی‬‫نعت‬ '‫خوان‬‫ی‬'
‫مرث‬‫ی‬‫خوان‬ ‫ہ‬‫ی‬‫خوان‬ ‫نوحہ‬ '‫ی‬

50. ‫:داد‬
‫خداداد‬
‫:شد‬
‫شد‬ ‫ختم‬
‫:خواہ‬
‫بدخواہ‬ '‫خوامخواہ‬
‫:کرد‬
‫کارکردگ‬ '‫کردہ‬ ‫حاصل‬‫ی‬
‫رکن‬ '‫کارکن‬ :‫کن‬
‫کنہ‬ ‫سے‬ ‫بڑھانے‬ ‫مقصورہ‬ ‫ہاہے‬
‫کن‬‫ی‬‫رکن‬ ‫دو‬ :‫ی‬‫کن‬ ‫کان‬ '‫ی‬
‫دان‬‫ی‬
‫دان‬ ‫لفظ‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬‫ی‬‫ہے‬ ‫رکھتا‬ ‫رواج‬ ‫الحقہ‬ ‫باطور‬ ‫ں‬‫۔‬‫ص‬ ‫مثال‬‫ابن‬
‫دان‬‫ی‬

51. ‫گو‬
‫نم‬ ‫من‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫الحق‬ ‫انا‬ ‫م‬‫ی‬‫م‬ ‫ار‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫نگو‬ ‫چوں‬‫ی‬‫م‬ ‫دلدار‬ ‫مرا‬ ‫چوں‬ ‫م‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫گو‬‫ی‬‫نگو‬ ‫م‬‫ی‬‫م‬ :
‫ک‬ .‫کہا‬ ‫نہ‬ '‫کہا‬ .‫بولوں‬ ‫نہ‬ ‫کہ‬ ‫بولوں‬‫ی‬‫ک‬ ‫نہ‬ '‫ا‬‫ی‬‫ا‬
‫آواز‬ ‫مرکب‬ ‫کچھ‬‫ی‬‫کوئ‬ ‫کے‬ ‫جن‬ ‫ں‬‫ی‬‫ذات‬‫ی‬‫معن‬‫ی‬‫نہ‬‫ی‬‫ہوتے‬ ‫ں‬
‫ل‬‫ی‬‫نئ‬ ‫کو‬ ‫لفظوں‬ ‫کن‬‫ی‬‫معنو‬‫ی‬‫کرت‬ ‫کنار‬ ‫ہم‬ ‫سے‬ ‫ت‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ئ‬ ‫مثال‬‫ی‬
‫ئے‬ ‫اور‬
‫ئ‬‫ی‬‫در‬ :‫ی‬‫ائ‬‫ی‬‫گرمائ‬ '‫ی‬‫شر‬ '‫مائ‬‫ی‬
‫ہو‬ ‫مالحظہ‬ ‫استعمال‬ ‫کا‬ ‫اس‬ ‫ہاں‬ ‫کے‬ ‫صاحب‬ ‫خواجہ‬‫۔‬
‫ا‬‫ی‬‫دوئ‬ ‫ں‬‫ی‬‫م‬ ‫از‬ ‫را‬‫ی‬‫م‬ ‫دار‬ ‫بر‬ ‫اں‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫جائے‬ '‫پائے‬ '‫آئے‬ :‫ئے‬
‫ہے‬ ‫متتعلق‬ ‫سے‬ ‫جانے‬ ‫اور‬ ‫جگہ‬ '‫جائے‬‫۔‬‫مثال‬

52. ‫گا‬ ‫جائے‬ ‫وہ‬‫۔‬
‫ق‬‫ی‬‫ش‬ ‫روز‬ ‫کے‬ ‫امت‬‫ی‬‫م‬ ‫پناہ‬ ‫جائے‬ ‫کو‬ ‫طان‬‫ی‬‫گ‬ ‫سکے‬ ‫آ‬ ‫سر‬‫ی۔‬
‫ہو‬ ‫مالحظہ‬ ‫استعمال‬ ‫کا‬ ‫اس‬ ‫ہاں‬ ‫کے‬ ‫صاحب‬ ‫خواجہ‬‫۔‬
‫کہ‬ ‫تا‬‫تجل‬ ‫از‬ ‫مست‬ ‫من‬‫ی‬‫ربان‬ ‫ہائے‬‫ی‬‫شدم‬
‫حس‬ ‫ہست‬ ‫الہ‬ ‫ال‬ ‫بنائے‬ ‫کہ‬ ‫حقا‬‫ی‬‫ن‬
‫م‬ ‫اردو‬‫ی‬‫الفاظ‬ ‫رائج‬ ‫ں‬
‫حس‬ ‫شاہ‬‫ی‬‫د‬ ‫بادشاہ‬ ‫ن‬‫ی‬‫د‬ ‫ن‬‫ی‬‫دست‬ ‫سر‬ ‫پناہ‬ ‫ن‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫بن‬ ‫کہ‬ ‫د‬‫ال‬ ‫ائے‬
‫د‬ ‫و‬ ‫باغ‬ ‫جان‬ ‫از‬ ‫دل‬ ‫کشا‬ ‫صد‬ ‫محمد‬ ‫جانان‬ ‫منزل‬ ‫جان‬ ‫الہ‬‫ی‬‫گر‬
‫بہ‬ ‫تا‬ ‫دل‬ ‫و‬ ‫جان‬ ‫گل‬ ‫و‬ ‫آب‬ ‫اے‬ ‫غم‬ ‫محمد‬ ‫بستان‬ ‫قرآں‬‫ی‬‫ژب‬
‫د‬ ‫افغان‬‫ی‬‫گر‬‫کہ‬ ‫واں‬ ‫برسر‬‫ی‬‫عاشق‬ ‫خون‬ ‫محمد‬ ‫برہان‬ ‫اور‬
‫عص‬ ‫زخم‬ ‫درد‬ ‫تاوان‬ ‫دوست‬ ‫فردا‬ ‫ہدر‬ ‫اگر‬ ‫عشق‬‫ی‬‫مرہم‬ ‫غم‬ ‫اں‬
‫باران‬ ‫پژمردہ‬ ‫عذر‬ ‫ہرچند‬ ‫مستغرق‬ ‫محمد‬ ‫درمان‬ ‫شفاعت‬
‫محمد‬ ‫عمان‬ ‫مرجاں‬ ‫احمد‬ ‫گلستان‬‫ی‬‫حق‬ ‫نور‬ ‫اندر‬ ‫کہ‬ ‫رب‬ ‫ا‬
‫فان‬‫ی‬‫ف‬ ‫انوار‬ ‫مطلع‬‫ی‬‫سبحان‬ ‫ذات‬ ‫ض‬‫ی‬‫د‬ ‫طالب‬ ‫از‬ ‫ذرہ‬ ‫ذرہ‬‫ی‬‫د‬‫ار‬
‫از‬ ‫مست‬ ‫کہ‬ ‫تا‬‫تجل‬‫ی‬‫ربان‬ ‫ہائے‬‫ی‬‫غ‬ ‫زنگ‬‫ی‬‫دو‬ ‫مرآت‬ ‫رت‬‫د‬
‫پنہان‬ ‫اسرار‬ ‫واقف‬ ‫تا‬ ‫عشق‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫ہست‬ ‫ظلمت‬ ‫روں‬‫ی‬‫تا‬‫نور‬

53. ‫ہست‬‫ی‬‫دان‬‫ی‬‫آت‬ ‫امتزاج‬ ‫سوختہ‬ ‫پاک‬ ‫ظلمت‬ ‫نفس‬ ‫دود‬ ‫گر‬‫ش‬
‫نوران‬ ‫تو‬ ‫عشق‬‫ی‬‫بدشوار‬ ‫را‬ ‫راہ‬ ‫خلق‬‫ی‬‫کہ‬ ‫ہللا‬ ‫عفاک‬ ‫اے‬
‫بآسان‬ ‫بارے‬‫ی‬‫مع‬ ‫اندر‬ ‫القدس‬ ‫روح‬ ‫بدم‬ ‫دم‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫ع‬ ‫مگر‬‫ی‬‫س‬‫ی‬
‫ثان‬‫ی‬‫حق‬ ‫اگر‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫وجود‬ ‫قت‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫ق‬‫ی‬‫اش‬ ‫جملہ‬ ‫ام‬‫ی‬‫بہب‬ ‫اء‬‫خود‬ ‫ود‬
‫ب‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫موسو‬ ‫نار‬ ‫دجود‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫دود‬ ‫تو‬ ‫سر‬ ‫از‬ ‫اگر‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫قع‬‫ر‬
‫توح‬ ‫لجہ‬‫ی‬‫مخف‬ ‫گنج‬ ‫کہ‬ ‫عشق‬ ‫د‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫نفود‬ ‫را‬ ‫حق‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫بہ‬
‫پا‬ ‫ترا‬ ‫عشق‬ ‫قصر‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫جہاں‬ ‫دو‬ ‫ہر‬ ‫تخت‬ ‫کہ‬ ‫سر‬ ‫از‬ ‫ہ‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫تو‬
‫لع‬ ‫نہ‬ ‫دوست‬ ‫جمال‬ ‫نظر‬ ‫فرشتہ‬‫ی‬‫ہم‬ ‫کہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫سجود‬ ‫ں‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫شا‬‫ی‬‫کہ‬ ‫د‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫دنا‬ ‫تا‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫ش‬ ‫چند‬ ‫تو‬ ‫نگر‬ ‫دوست‬ ‫نور‬ ‫و‬ ‫آ‬‫ی‬‫شہ‬
‫ب‬ ‫خود‬ ‫کبود‬ ‫و‬ ‫سرخ‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫آئ‬ ‫اگر‬‫ی‬‫بزوائ‬ ‫حدوث‬ ‫زنگ‬ ‫نہ‬‫ی‬‫ج‬‫مال‬
‫ب‬ ‫خود‬ ‫شہود‬ ‫حق‬ ‫شائد‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫د‬ ‫بند‬‫ی‬‫اع‬ ‫دہ‬‫ی‬‫ع‬ ‫ز‬ ‫تا‬ ‫کہ‬ ‫اں‬‫ی‬‫ع‬ ‫ن‬‫ی‬‫اں‬
‫ب‬ ‫خود‬ ‫وجود‬ ‫جان‬ ‫دوست‬ ‫وجود‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫گدا‬ ‫بزم‬‫ی‬‫نشاں‬ ‫شہ‬ ‫اں‬
‫خود‬‫ی‬‫نت‬ ‫تا‬ ‫کہ‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫وجود‬ ‫احساں‬ ‫جہ‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫مجلس‬ ‫بہ‬ ‫آ‬
‫مسک‬‫ی‬‫مع‬ ‫ں‬‫ی‬‫شور‬ ‫ن‬‫ی‬‫خو‬ ‫شنود‬ ‫و‬ ‫گفت‬ ‫بادہ‬ ‫و‬ ‫نقل‬ ‫کہ‬ ‫دہ‬‫ب‬ ‫د‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫الحق‬ ‫انا‬‫ی‬‫تحاش‬ ‫بے‬ ‫زاہداں‬ ‫با‬ ‫صومعہ‬ ‫اندر‬ ‫بار‬ ‫دلدار‬ ‫مرا‬ ‫ار‬‫ا‬
‫د‬ ‫و‬ ‫در‬ ‫با‬ ‫محرم‬ ‫بازار‬ ‫سر‬‫ی‬‫منصور‬ ‫سر‬ ‫وار‬‫ی‬‫ہم‬ ‫ہم‬ ‫حد‬ ‫نہاں‬
‫موس‬ ‫با‬ ‫علم‬ ‫زد‬ ‫من‬ ‫جان‬ ‫درخت‬ ‫عشق‬ ‫آتش‬ ‫دار‬‫ی‬‫آں‬‫ی‬‫ار‬
‫ن‬‫ی‬‫د‬ ‫طالب‬ ‫پرسدت‬ ‫کہ‬ ‫صبا‬ ‫اے‬ ‫اسرار‬ ‫مدام‬ ‫م‬‫ی‬‫مح‬ ‫سلطان‬ ‫ن‬‫مد‬
‫م‬‫ع‬‫ی‬‫دوئ‬ ‫ں‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫خو‬ ‫دار‬ ‫اں‬‫ی‬‫از‬ ‫بروں‬ ‫خانہ‬ ‫ش‬‫ی‬‫بروں‬ ‫خانہ‬ ‫ں‬
‫از‬‫ی‬‫ں‬

54. ‫خو‬‫ی‬‫خو‬ ‫اول‬ :‫ش‬‫ی‬‫درو‬ ‫بعد‬ ‫ش‬‫ی‬‫ہے‬ ‫مقولہ‬ ‫معروف‬ '‫ش‬‫۔‬
‫ا‬ :‫امروز‬‫ی‬‫ہے‬ ‫رہا‬ ‫ہوتا‬ ‫شائع‬ ‫سے‬ ‫نام‬ ‫اس‬ ‫اخبار‬ ‫اردو‬ ‫ک‬‫۔‬
..................
‫ابتدائ‬ ‫چاروں‬ ‫کے‬ ‫چومصرعے‬ ‫معروف‬ ‫اس‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫لفظ‬‫ی‬‫ں‬
‫بھ‬‫ی‬‫ہ‬ ‫مستعمل‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫حس‬ ‫ہست‬ ‫شاہ‬‫ی‬‫حس‬ ‫ہست‬ ‫پادشاہ‬ ‫ن‬‫ی‬‫ن‬
‫د‬‫ی‬‫حس‬ ‫ہست‬ ‫ن‬‫ی‬‫د‬ ‫ن‬‫ی‬‫حس‬ ‫ہست‬ ‫پناہ‬ ‫ن‬‫ی‬‫ن‬
‫دست‬ ‫در‬ ‫دست‬ ‫نداد‬ ‫داد‬ ‫سر‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫د‬
‫حس‬ ‫ہست‬ ‫الہ‬ ‫ال‬ ‫بنائے‬ ‫کہ‬ ‫حقا‬‫ی‬‫ن‬
..................
‫قواف‬ ‫کے‬ ‫شعروں‬ ‫دس‬ ‫اگلے‬‫ی‬‫ہوں‬ ‫مالحظہ‬
'‫برہان‬ '‫سلطان‬ '‫تاوان‬ '‫باران‬ '‫باران‬ '‫گلستان‬ '‫جان‬ '‫جانان‬
‫بستان‬ '‫افغان‬

55. ‫محمد‬ ‫ما‬ ‫جانان‬ ‫منزل‬ ‫کرد‬ ‫چو‬ ‫جان‬ ‫در‬
‫در‬ ‫صد‬‫محمد‬ ‫ما‬ ‫جان‬ ‫از‬ ‫دل‬ ‫در‬ ‫کشا‬
‫بلبل‬ ‫ما‬‫ی‬‫احمد‬ ‫گلستان‬ ‫در‬ ‫باالں‬ ‫م‬
‫لولوئ‬ ‫ما‬‫ی‬‫محمد‬ ‫ما‬ ‫عمان‬ ‫مرجاں‬ ‫و‬ ‫م‬
‫گناہ‬ ‫مستغرق‬‫ی‬‫خواہ‬ ‫عذر‬ ‫چند‬ ‫ہر‬ ‫م‬‫ی‬‫م‬
‫گ‬ ‫چوں‬ ‫مردہ‬ ‫پژ‬‫ی‬‫اہ‬‫ی‬‫محمد‬ ‫ما‬ ‫باران‬ ‫م‬
‫عص‬ ‫زخم‬ ‫درد‬ ‫از‬‫ی‬‫سازد‬ ‫چو‬ ‫غم‬ ‫چہ‬ ‫مارا‬ ‫اں‬
‫محمد‬ ‫ما‬ ‫درمان‬ ‫شفاعت‬ ‫مرہم‬ ‫از‬
‫ش‬ ‫ہدر‬ ‫اگر‬ ‫عشق‬ ‫در‬ ‫عاشق‬ ‫خون‬ ‫امروز‬‫د‬
‫محمد‬ ‫ما‬ ‫تاوان‬ ‫خواہم‬ ‫دوست‬ ‫ز‬ ‫فردا‬

56. ‫خدا‬ ‫طالب‬ ‫ما‬‫ی‬‫د‬ ‫بر‬ ‫ئم‬‫ی‬‫مصطفائ‬ ‫ن‬‫ی‬‫م‬
‫گدائ‬ ‫گہش‬ ‫در‬ ‫بر‬‫ی‬‫محمد‬ ‫ما‬ ‫سلطان‬ ‫م‬
‫د‬ ‫امتاں‬ ‫از‬‫ی‬‫آمد‬ ‫ما‬ ‫گر‬‫ی‬‫برسر‬ ‫م‬
‫ن‬ ‫کہ‬ ‫را‬ ‫واں‬‫ی‬‫ست‬‫ی‬‫محمد‬ ‫ما‬ ‫برہان‬ ‫اور‬
‫و‬ ‫سرودے‬ ‫گل‬ ‫و‬ ‫آب‬ ‫اے‬‫ی‬‫درودے‬ ‫دل‬ ‫و‬ ‫جان‬
‫بہ‬ ‫بشنود‬ ‫تا‬‫ی‬‫محمد‬ ‫ما‬ ‫افغان‬ ‫ژب‬
‫د‬ ‫بوستانم‬ ‫و‬ ‫باغ‬ ‫در‬‫ی‬‫مخواں‬ ‫گر‬‫مع‬‫ی‬‫نے‬
‫محمد‬ ‫ما‬ ‫بستان‬ ‫قرآں‬ ‫بشست‬ ‫باغم‬
‫مع‬ ‫خواجہ‬‫ی‬‫الد‬ ‫ن‬‫ی‬‫چشت‬ ‫ن‬‫ی‬
..................

57. ‫قواف‬ ‫کے‬ ‫اشعار‬ ‫سات‬ ‫ان‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ '‫الفاظ‬ ‫متعلق‬ ‫سے‬‫ی‬‫رو‬ ‫ں‬‫اج‬
‫ہ‬ ‫رکھتے‬‫ی‬‫ں‬
‫فان‬‫ی‬‫سبحان‬ '‫ی‬‫ربان‬ '‫ی‬‫پنہان‬ '‫ی‬‫دان‬ '‫ی‬‫نوران‬ '‫ی‬‫بآسان‬ '‫ی‬‫ثان‬ '‫ی‬
‫ا‬‫ی‬‫منم‬ ‫ں‬‫ی‬‫فان‬ ‫حق‬ ‫نور‬ ‫اندر‬ ‫کہ‬ ‫رب‬ ‫ا‬‫ی‬‫شدم‬
‫ف‬ ‫انوار‬ ‫مطلع‬‫ی‬‫س‬ ‫ذات‬ ‫ض‬‫بحان‬‫ی‬‫شدم‬
‫د‬ ‫طالب‬ ‫وجودم‬ ‫از‬ ‫ذرہ‬ ‫ذرہ‬‫ی‬‫گشت‬ ‫دار‬
‫تجل‬ ‫از‬ ‫مست‬ ‫من‬ ‫کہ‬ ‫تا‬‫ی‬‫ربان‬ ‫ہائے‬‫ی‬‫شدم‬
‫غ‬ ‫زنگ‬‫ی‬‫عشق‬ ‫بزدود‬ ‫دلم‬ ‫مرآت‬ ‫ز‬ ‫را‬ ‫رت‬
‫بکل‬ ‫تا‬‫ی‬‫پنہان‬ ‫اسرار‬ ‫واقف‬‫ی‬‫شدم‬
‫ب‬ ‫چناں‬ ‫من‬‫ی‬‫ہست‬ ‫ظلمت‬ ‫از‬ ‫شدم‬ ‫روں‬‫ی‬‫خو‬‫ی‬‫ش‬
‫ہست‬ ‫نور‬ ‫ز‬ ‫تا‬‫ی‬‫م‬ ‫آنکہ‬ ‫او‬‫ی‬‫دان‬‫ی‬‫شدم‬

58. ‫پاک‬ ‫ظلمت‬ ‫نفس‬ ‫دود‬ ‫ز‬ ‫گر‬‫سوختہ‬ ‫بودم‬
‫نوران‬ ‫تو‬ ‫عشق‬ ‫آتش‬ ‫امتزاج‬ ‫ز‬‫ی‬‫شدم‬
‫م‬ ‫خلق‬‫ی‬‫ک‬ ‫گفتند‬‫ی‬‫بدشوار‬ ‫را‬ ‫راہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫روند‬
‫بآسان‬ ‫بارے‬ ‫من‬ ‫کہ‬ ‫ہللا‬ ‫عفاک‬ ‫اے‬‫ی‬‫شدم‬
‫مع‬ ‫اندر‬ ‫القدس‬ ‫روح‬ ‫بدم‬ ‫دم‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫دمد‬
‫نم‬ ‫من‬‫ی‬‫ع‬ ‫مگر‬ ‫دانم‬‫ی‬‫س‬‫ی‬‫ثان‬‫ی‬‫شدم‬
‫مع‬ ‫خواجہ‬‫ی‬‫الد‬ ‫ن‬‫ی‬‫چشت‬ ‫ن‬‫ی‬
..................
‫قواف‬ ‫کے‬ ‫اشعار‬ ‫آٹھ‬ ‫ان‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬‫ی‬‫ں‬‫ہ‬ ‫الفاظ‬ ‫مستعمل‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫ی‬‫د‬ '‫بازار‬ '‫بار‬ '‫دلدار‬ '‫ار‬‫ی‬'‫دار‬ '‫وار‬‫ی‬‫دار‬ '‫اسرار‬ '‫ار‬

59. ‫نم‬ ‫من‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫الحق‬ ‫انا‬ ‫م‬‫ی‬‫م‬ ‫ار‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫نگو‬ ‫چوں‬‫ی‬‫م‬ ‫دلدار‬ ‫مرا‬ ‫چوں‬ ‫م‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫م‬ ‫چہ‬ ‫ہر‬‫ی‬‫گفتن‬‫ی‬‫م‬ ‫بار‬ ‫بمن‬‫ی‬‫گفت‬‫ی‬‫مگو‬
‫نم‬ ‫من‬‫ی‬‫ا‬ ‫چرا‬ ‫دانم‬‫ی‬‫م‬ ‫بار‬ ‫ں‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫زاہداں‬ ‫با‬ ‫صومعہ‬ ‫اندر‬ ‫گفتن‬ ‫نتواں‬ ‫چہ‬ ‫آں‬
‫ب‬‫م‬ ‫بازار‬ ‫سر‬ ‫بر‬ ‫تحاشا‬ ‫ے‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫گو‬ ‫کہ‬ ‫با‬ ‫دارم‬ ‫کہ‬ ‫رازے‬ ‫گفتمش‬‫ی‬‫جہاں‬ ‫در‬ ‫م‬
‫ن‬‫ی‬‫د‬ ‫و‬ ‫در‬ ‫با‬ ‫محرم‬ ‫ست‬‫ی‬‫م‬ ‫وار‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫منصور‬ ‫سر‬‫ی‬‫منست‬ ‫چوں‬ ‫حد‬ ‫کردن‬ ‫نہاں‬
‫ر‬ ‫ہم‬ ‫کنم‬ ‫چوں‬‫ی‬‫م‬ ‫دار‬ ‫ہم‬ ‫سماں‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬

60. ‫علم‬ ‫زد‬ ‫بر‬ ‫من‬ ‫جان‬ ‫درخت‬ ‫از‬ ‫عشق‬ ‫آتش‬
‫موس‬ ‫با‬ ‫چہ‬ ‫ہر‬‫ی‬‫آں‬ ‫بگفت‬‫ی‬‫م‬ ‫ار‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫گفتمش‬‫ن‬ ‫چوں‬ ‫من‬‫ی‬‫م‬ ‫مدام‬ ‫من‬ ‫در‬ ‫م‬‫ی‬‫دمے‬
‫م‬ ‫اسرار‬ ‫گفتن‬ ‫نخواہم‬ ‫من‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫م‬ ‫چہ‬ ‫ما‬ ‫کز‬ ‫پرسدت‬ ‫کہ‬ ‫صبا‬ ‫اے‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫مع‬ ‫د‬‫ی‬‫ں‬
‫ا‬‫ی‬‫دوئ‬ ‫ں‬‫ی‬‫م‬ ‫از‬ ‫را‬‫ی‬‫م‬ ‫دار‬ ‫بر‬ ‫اں‬‫ی‬‫گو‬‫ی‬‫بگو‬ ‫د‬
‫مع‬ ‫خواجہ‬‫ی‬‫الد‬ ‫ن‬‫ی‬‫چشت‬ ‫ن‬‫ی‬
..................
‫ابتدائ‬ ‫کے‬ ‫اشعار‬ ‫ان‬‫ی‬‫م‬ ‫اردو‬ ‫الفاظ‬‫ی‬‫بھ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہ‬ ‫مستعمل‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫ق‬ '‫اگر‬‫ی‬‫نہ‬ '‫تو‬ '‫کہ‬ '‫ام‬'‫جمال‬ '‫بباز‬ '‫ی‬‫در‬ '‫وجود‬ '‫ہ‬

61. ‫رد‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫ف‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫ل‬ ‫کے‬ ‫والوں‬ ‫اردو‬‫ی‬‫اجنب‬ ‫ے‬‫ی‬‫نہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫حق‬ ‫بچشم‬ ‫اگر‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫وجود‬ ‫قت‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫ق‬‫ی‬‫اش‬ ‫جملہ‬ ‫ام‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫بہبود‬ ‫اء‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫ہ‬ ‫دجود‬‫ی‬‫زم‬‫ی‬‫موسو‬ ‫نار‬ ‫ت‬‫ی‬‫گردد‬
‫کن‬ ‫بروں‬ ‫اگر‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫دود‬ ‫تو‬ ‫سر‬ ‫از‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫توح‬ ‫لجہ‬ ‫قعر‬ ‫ز‬‫ی‬‫برار‬ ‫عشق‬ ‫در‬ ‫د‬
‫مخف‬ ‫گنج‬ ‫کہ‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫نفود‬ ‫را‬ ‫حق‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫تراپا‬ ‫عشق‬ ‫قصر‬ ‫بہ‬‫ی‬‫جہدست‬ ‫سر‬ ‫از‬ ‫ہ‬
‫ب‬ ‫خود‬ ‫فرود‬ ‫را‬ ‫جہاں‬ ‫دو‬ ‫ہر‬ ‫تخت‬ ‫کہ‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬

62. ‫گمار‬ ‫دوست‬ ‫جمال‬ ‫بر‬ ‫نظر‬ ‫فرشتہ‬ ‫چوں‬ ‫تو‬
‫لع‬ ‫چوں‬ ‫نہ‬‫ی‬‫ہم‬ ‫کہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫سجود‬ ‫در‬ ‫ں‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫از‬‫ی‬‫حض‬ ‫ں‬‫ی‬‫دنا‬ ‫و‬ ‫ض‬‫ی‬‫بگذر‬ ‫چو‬ ‫ت‬‫ی‬‫شا‬‫ی‬‫د‬
‫فتدل‬ ‫دنا‬ ‫تا‬ ‫کہ‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫صعود‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫نگر‬ ‫دوست‬ ‫ونور‬ ‫آ‬ ‫بروں‬ ‫خانہ‬ ‫بباز‬
‫ش‬ ‫چند‬ ‫تو‬‫ی‬‫و‬ ‫سرخ‬ ‫شہ‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫کبود‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫آئ‬ ‫ز‬ ‫اگر‬‫ی‬‫بزوائ‬ ‫حدوث‬ ‫زنگ‬ ‫نہ‬‫ی‬
‫ب‬ ‫خود‬ ‫شہود‬ ‫در‬ ‫حق‬ ‫شائد‬ ‫جمال‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫د‬ ‫بند‬ ‫بہ‬‫ی‬‫اع‬ ‫ز‬ ‫دہ‬‫ی‬‫ع‬ ‫ز‬ ‫تا‬ ‫کہ‬ ‫اں‬‫ی‬‫ع‬ ‫ن‬‫ی‬‫اں‬
‫ب‬ ‫خود‬ ‫وجود‬ ‫جان‬ ‫چو‬ ‫دوست‬ ‫وجود‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬

63. ‫ب‬‫ی‬‫گدا‬ ‫بزم‬ ‫ا‬‫ی‬‫خود‬ ‫نشاں‬ ‫شہ‬ ‫اں‬‫ی‬‫ست‬
‫نت‬ ‫تا‬ ‫کہ‬‫ی‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫وجود‬ ‫احساں‬ ‫جہ‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫مسک‬ ‫مجلس‬ ‫بہ‬ ‫آ‬ ‫در‬‫ی‬‫مع‬ ‫ں‬‫ی‬‫شور‬ ‫ن‬‫ی‬‫دہ‬
‫گ‬ ‫ز‬ ‫بادہ‬ ‫و‬ ‫نقل‬ ‫کہ‬‫ب‬ ‫خود‬ ‫شنود‬ ‫و‬ ‫فت‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫مع‬ ‫خواجہ‬‫ی‬‫الد‬ ‫ن‬‫ی‬‫چشت‬ ‫ن‬‫ی‬
..................
‫فارس‬ ‫کے‬ ‫سفرالعشق‬ ‫قصہ‬‫ی‬‫حواش‬‫ی‬
‫قد‬ ‫عرصہ‬‫ی‬‫ا‬ '‫سے‬ ‫م‬‫ی‬‫برصغ‬ ‫اور‬ ‫ران‬‫ی‬‫درم‬ ‫کے‬ ‫ر‬‫ی‬‫س‬ '‫ان‬‫ی‬‫ا‬‫س‬‫ی‬'
‫معاش‬‫ی‬‫سماج‬ '‫ی‬‫تہذ‬ '‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫نظر‬ '‫ی‬‫ات‬‫ی‬‫اورخون‬‫ی‬‫است‬ ‫رشتے‬‫وار‬

64. ‫ہ‬ ‫آتے‬ ‫چلے‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫جنگ‬ ‫آزما‬ ‫طالع‬‫صوف‬ '‫تاجر‬ '‫جو‬‫ی‬‫او‬ ‫علما‬ '‫ا‬‫ر‬
‫م‬ ‫ادوار‬ ‫مختلف‬ ‫فضال‬‫ی‬‫برصغ‬ '‫سے‬ ‫حوالوں‬ ‫مختلف‬ '‫ں‬‫ی‬‫م‬ ‫ر‬‫ی‬‫ں‬
‫ہ‬ ‫رہے‬ ‫جاتے‬ ‫آتے‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫برصغ‬‫ی‬‫ک‬ ‫ر‬‫ی‬‫ا‬ ‫اپنے‬ '‫پر‬ ‫معاشرت‬‫پنے‬
‫ہ‬ ‫رہے‬ ‫ہوتے‬ ‫اثرانداز‬ '‫سے‬ ‫حوالوں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫اور‬ ‫بالواسطہ‬
‫مقام‬ ' ‫بالواسط‬‫ی‬‫بول‬‫ی‬‫زبان‬ ‫اور‬ ‫اں‬‫ی‬‫فارس‬ ;‫ں‬‫ی‬‫ادب‬‫ی‬‫س‬ ‫ات‬‫اثر‬ ‫ے‬
‫ل‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫رہ‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫برصغ‬‫ی‬‫ک‬ ‫ر‬‫ی‬‫شا‬‫ی‬‫ہ‬ ‫د‬‫ی‬‫کوئ‬‫ی‬‫ہو‬ ‫زبان‬‫گ‬‫ی‬'
‫فارس‬ ‫جسے‬‫ی‬‫فکر‬ '‫نے‬‫ی‬‫اسلوب‬ ‫اور‬‫ی‬‫متاث‬ '‫سے‬ ‫اعتبار‬‫ر‬
‫نہ‬‫ی‬‫ک‬ ‫ں‬‫ی‬‫گا‬ ‫ہو‬ ‫ا‬‫۔‬‫فارس‬‫ی‬‫زبانوں‬ ‫ان‬ '‫الفاظ‬ ‫بےشمار‬ ‫کے‬‫م‬‫ی‬‫ں‬
‫گ‬ ‫ہو‬ ‫داخل‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ے‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫م‬ ‫حاالت‬ ‫مختلف‬‫ی‬‫ک‬ ‫ان‬ '‫ں‬‫ی‬‫مختلف‬
‫صورت‬‫ی‬‫رہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫ہئ‬ '‫صوت‬ ‫اصل‬‫ی‬‫مفاہ‬ ‫اور‬ ‫ت‬‫ی‬‫فارس‬ ‫ساتھ‬ ‫کے‬ ‫م‬‫ی‬‫ک‬ ‫زبان‬‫ے‬
‫برصغ‬ '‫الفاظ‬‫ی‬‫ک‬ ‫ر‬‫ی‬‫زب‬‫م‬ ‫انوں‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ہوئے‬ ‫داخل‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫ی‬‫ان‬ ‫ا‬
‫ک‬ ‫الفاظ‬ ‫ان‬ ‫نے‬ ‫زبانوں‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫صوت‬‫ی‬‫تفہ‬ ‫اور‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫وس‬‫عت‬
‫پذ‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫ل‬ ‫اپنا‬ ‫طور‬ ‫دانستہ‬ '‫سے‬ ‫وجہ‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ا‬‫۔‬
‫بھ‬ ‫مطابقت‬‫ی‬‫بن‬ ‫سبب‬ ‫کا‬ ‫اپنانے‬ ‫کو‬ ‫لفظوں‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬‫غرب‬‫خصم‬ ‫ت‬
‫قر‬ ‫کھسم‬ ‫گربت‬ ‫اور‬‫ی‬‫ہ‬ ‫لفظ‬ ‫کے‬ ‫ب‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫قفل‬ ‫آج‬‫ی‬‫کوئ‬‫ی‬‫ل‬‫نہ‬ ‫فظ‬‫ی‬‫ں‬
‫اس‬ '‫رہا‬‫ی‬‫استعم‬ ‫کھسم‬ ‫اور‬ ‫گربت‬ ‫طرح‬‫م‬ ‫ال‬‫ی‬‫نہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫رہے‬ ‫ں‬‫۔‬

65. ‫ک‬ ‫الفاظ‬‫ی‬‫ہئ‬‫ی‬‫نہ‬ ‫برقرار‬ ‫صوت‬ ‫اور‬ ‫ت‬‫ی‬‫رہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ل‬ ‫ہے‬‫ی‬‫ا‬ ‫کن‬‫ن‬
‫مفاہ‬ ‫کے‬‫ی‬‫م‬ ‫م‬‫ی‬‫تبد‬ ‫ں‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫نہ‬ ‫اں‬‫ی‬‫آئ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫ک‬ ‫الفاظ‬‫ی‬‫ہئ‬ ‫اصل‬‫ی‬‫رہ‬ ‫برقرار‬ ‫تو‬ ‫صوت‬ ‫اور‬ ‫ت‬‫ی‬‫ل‬ ‫ہے‬‫ی‬‫ک‬‫ان‬ ‫ن‬
‫مفاہ‬ ‫کے‬‫ی‬‫م‬ ‫م‬‫ی‬‫تبد‬ ‫ں‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫آئ‬ ‫اں‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫ی‬‫مفاہ‬ ‫ا‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫ب‬ ‫کسر‬‫گ‬ ‫دل‬‫ی‬‫ے‬
‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫مقام‬‫ی‬‫ز‬ ‫کے‬ ‫ت‬‫ی‬‫اثر‬ ‫ر‬‫ی‬'‫تحت‬ ‫کے‬ ‫حاالت‬ ‫بدلتے‬ ‫ا‬‫فارس‬‫ی‬‫الفاظ‬
‫ک‬‫ی‬‫ل‬ ‫لے‬ ‫جنم‬ ‫نے‬ ‫اشکال‬ ‫مختلف‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ا‬‫۔‬‫ی‬‫بھ‬ ‫ہ‬‫ی‬‫ن‬ ‫ان‬ ‫کہ‬‫ئ‬‫ی‬
‫ہ‬ ‫ملتے‬ ‫کو‬ ‫سننے‬ ‫پڑھنے‬ ‫مرکبات‬ ‫نئے‬ ‫کے‬ ‫اشکال‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫انگر‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫قہرمان‬‫ی‬‫سامان‬ ‫فتنہ‬ ‫اور‬‫ی‬‫خ‬ ‫از‬ '‫بوجود‬ ‫کے‬‫ود‬
'‫پر‬ ‫طور‬ ‫نادانستہ‬ ‫اور‬‫ی‬‫تبد‬ ‫ہ‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫ج‬ ‫پر‬ ‫سطع‬ ‫ہر‬ ‫عمل‬ ‫کا‬ ‫وں‬‫ار‬‫ی‬
‫سار‬ ‫و‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬
‫مقام‬‫ی‬'‫ساتھ‬ ‫کے‬ ‫الفاظ‬ ‫کے‬ ‫زبانوں‬‫فارس‬‫ی‬‫ال‬ ‫سابقوں‬‫حقوں‬
‫ک‬‫ی‬‫پ‬‫ی‬‫وندکار‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ہوا‬ ‫تر‬ ‫مضبوط‬ ‫سے‬ ‫مضبوط‬ ‫عمل‬ ‫کا‬‫۔‬

66. ‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫ی‬‫اش‬‫ی‬‫کے‬ ‫اشخاص‬ ‫متعلق‬ ‫سے‬ ‫حلقوں‬ ‫مختلف‬ ‫اور‬ ‫ا‬
‫وغ‬ ‫شہروں‬ ‫اور‬ ‫اسما‬‫ی‬‫ادب‬ '‫استعمال‬ ‫کا‬ ‫ناموں‬ ‫کے‬ ‫رہ‬‫ی‬‫اور‬
‫سماج‬‫ی‬‫م‬ ‫حلقوں‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ملتا‬ ‫باکثرت‬ ‫ں‬‫۔‬
‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫ی‬‫ہ‬ ‫اور‬ ‫ہنر‬ ‫اہل‬‫ی‬‫تذکرہ‬ ‫کا‬ ‫کارناموں‬ ‫کے‬ ‫روز‬‫ی‬‫حوا‬ ‫ا‬‫لہ‬
‫مق‬‫ام‬‫ی‬‫ک‬ ‫زبانوں‬‫ی‬‫تصان‬‫ی‬‫م‬ ‫ف‬‫ی‬‫ہے‬ ‫ملتا‬ ‫ں‬‫۔‬
‫فارس‬‫ی‬'‫بالتکلف‬ ‫امثال‬ ‫و‬ ‫اقوال‬ ‫اور‬ ‫روزمرے‬ '‫محاورے‬
‫مقام‬‫ی‬‫م‬ ‫زبانوں‬‫ی‬‫ہوئ‬ ‫استعمال‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
‫فارس‬‫ی‬‫م‬ ‫زبانوں‬ ‫ان‬ '‫استعمال‬ ‫کا‬ ‫اصطالحات‬‫ی‬‫کس‬ ‫ں‬‫ی‬‫قس‬‫م‬
‫نہ‬ ‫ہونے‬ ‫تک‬ ‫احساس‬ ‫کا‬ ‫پن‬ ‫اوپرے‬ ‫کے‬‫ی‬‫د‬ ‫ں‬‫ی‬‫تا‬‫۔‬
‫فارس‬‫ی‬‫تخل‬ ‫متعلق‬ ‫سے‬ ‫شعرونثر‬‫ی‬‫مقام‬ ‫تراجم‬ ‫کے‬ ‫قات‬‫ی‬
‫م‬ ‫زبانوں‬‫ی‬‫ہ‬ ‫آئے‬ ‫ہوتے‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫مقام‬‫ی‬‫تبادالت‬ ‫کے‬ ‫زبانوں‬‫م‬‫ی‬'‫ں‬
‫ک‬ ‫الفاظ‬ ‫اصل‬‫ی‬‫کس‬ ‫روح‬‫ی‬‫ناکس‬‫ی‬‫رہ‬ ‫متحرک‬ '‫پر‬ ‫سطع‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬

67. ‫ک‬ ‫دور‬‫ی‬‫مغل‬ '‫ہے‬ ‫جانا‬ ‫ا‬‫ی‬‫مئ‬ ‫جو‬ ‫عہد‬ ‫ہ‬‫ی‬1857‫رہا‬ ‫قائم‬ ‫تک‬‫۔‬
‫فارس‬‫ی‬‫ر‬ ‫آزاد‬ ‫بعض‬ ‫اور‬ ‫مکتب‬ ‫بازار‬ '‫دربار‬ ‫کا‬‫ی‬‫م‬ ‫استوں‬‫ی‬‫ں‬
‫ہے‬ ‫رہا‬ ‫چلتا‬ ‫سکہ‬‫۔‬‫بڑ‬ '‫سے‬ ‫حوالہ‬ ‫اس‬‫ی‬‫اور‬ ‫دار‬ ‫جان‬‫مستن‬‫د‬
‫فارس‬ '‫کتب‬‫ی‬‫م‬ ‫ورثہ‬ ‫کے‬‫ی‬‫ہوئ‬ ‫داخل‬ ‫ں‬‫ی‬‫ہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫تصان‬ ‫ان‬‫ی‬‫ف‬
‫م‬‫ی‬‫مقام‬ '‫ں‬‫ی‬‫اش‬ ‫الفاظ‬ ‫کے‬ ‫زبانوں‬‫ی‬‫نام‬ ‫کے‬ ‫اشخاص‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫وغ‬ ‫رسوم‬‫ی‬‫فارس‬ ‫نام‬ ‫کے‬ ‫رہ‬‫ی‬‫و‬ ‫لب‬ ‫مخصوص‬ ‫کے‬ ‫زبان‬ '
‫ہ‬ ‫ہوئے‬ ‫داخل‬ ‫ساتھ‬ ‫کے‬ ‫لہجہ‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ک‬ ‫حوالوں‬ ‫ان‬‫ی‬‫واپس‬‫ی‬'
‫فارس‬‫ی‬‫ہوئ‬ ‫ساتھ‬ ‫کے‬ ‫اطوار‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬‫د‬ ‫پر‬ ‫ان‬ ‫اب‬‫ی‬‫س‬‫ی‬‫ہونے‬‫کا‬
‫نہ‬ ‫تک‬ ‫گمان‬‫ی‬‫گزرتا‬ ‫ں‬‫۔‬‫فارس‬ ‫پر‬ ‫ان‬ ‫نے‬ ‫لغت‬ ‫اہل‬‫ی‬‫ک‬ ‫ہونے‬‫ی‬
‫د‬ ‫کر‬ ‫ثبت‬ ‫تک‬ ‫مہر‬‫ی‬‫ہے‬‫۔‬
‫شاہ‬‫ی‬‫م‬ ‫محالت‬‫ی‬‫شاہ‬ ‫مغل‬ ‫ازاں‬ ‫بعد‬ '‫تک‬ ‫زوال‬ ‫روز‬ '‫ں‬‫ی‬
‫م‬ ‫گھروندوں‬‫ی‬‫بھ‬ ‫ں‬‫ی‬‫فارس‬‫ی‬‫رہا‬ ‫چلتا‬ ‫سکہ‬ ‫کا‬‫۔‬‫سے‬ ‫بہت‬
‫فارس‬ ‫شعرا‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫رہے‬ ‫کہتے‬ ‫ں‬‫۔‬‫ک‬ ‫بوستان‬ ‫گلستان‬‫ی‬‫اہ‬‫م‬‫ی‬‫ت‬
‫باق‬‫ی‬‫رہ‬‫ی۔‬‫محالت‬‫ی‬‫مک‬‫ی‬‫نوں‬‫ی‬‫ک‬ ‫حضرات‬ ‫متعلق‬ ‫سے‬ ‫ان‬ ‫ا‬‫ا‬
‫کلچر‬‫عموم‬‫ی‬‫عوام‬ ‫اور‬‫ی‬‫رہا‬ ‫کر‬ ‫ہٹ‬ ‫سے‬ ‫کلچر‬‫۔‬‫سے‬ ‫شاہ‬
‫عوام‬ ‫نے‬ ‫قلم‬ ‫اہل‬ ‫متعلق‬‫ی‬‫م‬ ‫دائروں‬‫ی‬‫ل‬ ‫سوچا‬ ‫کر‬ ‫رہ‬ ‫ں‬‫ی‬‫کن‬
‫شاہ‬ ‫طور‬ ‫اور‬ ‫زبان‬ ‫کو‬ ‫سوچ‬ ‫اپنے‬‫ی‬‫د‬‫ی‬‫ا‬‫۔‬

68. ‫شاہ‬‫ی‬‫جبر‬‫ی‬‫استحصال‬ ‫برٹش‬ '‫بعد‬ ‫کے‬ ‫ت‬‫ی‬‫زمانے‬ ‫کے‬ ‫ت‬‫م‬‫ی‬'‫ں‬
‫سوچ‬‫ی‬‫سمجھ‬‫ی‬‫فارس‬ ‫تحت‬ ‫کے‬ ‫سازش‬‫ی‬‫کاٹنے‬ ‫پتا‬ ‫کا‬‫کے‬
‫ل‬‫ی‬‫مقام‬ '‫ے‬‫ی‬‫ک‬ ‫زبانوں‬‫ی‬‫افزائ‬ ‫حوصلہ‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫گئ‬‫ی۔‬‫فارس‬‫ی‬‫کے‬
‫متعلق‬‫۔۔۔۔۔۔‬‫فارس‬ ‫پڑھو‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫ت‬ ‫چو‬‫ی‬‫ل‬‫۔۔۔۔۔۔‬‫ا‬‫ی‬‫س‬‫ی‬‫ع‬ '‫خرافات‬‫رف‬
‫م‬ ‫عام‬‫ی‬‫گئ‬ ‫آ‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬‫ناقدر‬ ‫اس‬‫ی‬‫شکن‬ ‫حوصلہ‬ ‫اور‬‫ی‬‫کے‬
‫:باوجود‬
1- ‫فارس‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫کس‬‫ی‬‫ناکس‬‫ی‬‫باق‬ ‫مداخلت‬ ‫پر‬ ‫سطع‬‫ی‬‫رہ‬‫ی۔‬
2- ‫روم‬‫ی‬‫سعد‬ '‫ی‬‫خ‬ '‫حافظ‬ '‫ی‬‫جام‬ '‫ام‬‫ی‬‫وغ‬‫ی‬‫فکر‬ ‫کے‬ ‫رہ‬‫ی‬‫و‬
‫لسان‬‫ی‬‫سہ‬ ‫پر‬ ‫طور‬ ‫نادانستہ‬ '‫سکہ‬ ‫کا‬ ‫حسن‬‫ی‬‫بھ‬ ‫آج‬ '‫ی‬‫ب‬‫اق‬‫ی‬
‫ہے‬‫۔‬
‫م‬ ‫عہد‬ ‫برٹش‬‫ی‬‫برصغ‬ ‫کو‬ ‫اردو‬ '‫ں‬‫ی‬‫ناتے‬ ‫کے‬ ‫ہونے‬ ‫زبان‬ ‫ر‬'
‫د‬ ‫عزت‬‫ی‬‫گئ‬‫ی‬‫پنجاب‬ ‫کہ‬ ‫جب‬‫ی‬‫بھ‬ ‫نے‬‫ی‬‫انگر‬‫ی‬‫ک‬ ‫ز‬‫ی‬‫ماتح‬‫ت‬‫ی‬
‫ک‬‫ی‬‫ل‬ '‫ی‬‫فارس‬ ‫کا‬ ‫اس‬ ‫کن‬‫ی‬‫ہوا‬ ‫نہ‬ ‫ختم‬ ‫رشتہ‬ ‫سے‬‫۔‬‫معروف‬
‫مثنو‬‫ی‬‫حواش‬ ‫اور‬ ‫عنوانات‬ ‫کے‬ ‫وں‬‫ی‬‫فارس‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫ہ‬ ‫ملتے‬ ‫ں‬‫ی‬‫ں‬‫۔‬
...........
‫پنجاب‬‫ی‬‫قصہ‬‫۔۔۔۔۔‬‫سفرالعشق‬‫۔۔۔۔۔‬‫۔۔‬‫س‬ ‫بہ‬ ‫المعروف‬‫ی‬‫ال‬ ‫ف‬‫ملوک‬