Σημειώσεις για τη β' γυμνασίου

1. Ιστορικές πηγές
Οι ιστορικοί για να ανασυνθέσουν το παρελθόν μελετούν τις
“πηγές”. Πηγή στην ιστορία είναι κάθε τί που μπορεί να
μας δώσει πληροφορίες για ένα ζήτημα του
παρελθόντος:
●Αφηγήσεις (γραπτές ή προφορικές.)
●Ιστορικά κείμενα (της εποχής ή μεταγενέστερα.)
●Επίσημα κείμενα (νόμοι, έγγραφα, διαταγές...)
●Ιδιωτικά έγγραφα (πωλητήρια, διαθήκες...)
●Αντικείμενα καθημερινής χρήσης
●Νομίσματα
●Έργα τέχνης
●Φωτογραφίες, ηχητικά ντοκουμέντα
●Κλπ..........

2. Ιστορικές πηγές
Οι ιστορικές πηγές μπορούν να ταξινομηθούν με
πολλά κριτήρια, όπως:
● Η χρονική εγγύτητα προς το γεγονός που
περιγράφει.
● Το είδος και τη μορφή της (κείμενο, μνημείο,
εικόνα, νόμισμα κλπ.)
● Τα υλικά κατασκευής
● Η προέλευσή της
● Η χρήση της
κλπ...

3. Ιστορικές πηγές
Προς το παρόν θα ασχοληθούμε με δύο
διακρίσεις:
α) Πρωτογενείς πηγές – Δευτερογενείς πηγές
β) Γραπτές πηγές – Παραστατικές πηγές

4. Πως μελετάμε μια γραπτή πηγή:
α) Ποιος είναι ο συντάκτης; Τι ξέρουμε για αυτόν;
Είδε ο ίδιος τα γεγονότα που περιγράφει ή τα
πληροφορήθηκε από άλλον; Ποια είναι η σχέση
του με τα γεγονότα που περιγράφει; Η ιδεολογία,
η καταγωγή του, το αξίωμά του κτλ. μπορεί να
επηρεάζουν τη γνώμη του;
β) Τι είδους κείμενο γράφει; Γράφει π.χ. ένα
επιστημονικό κείμενο που απευθύνεται σε
μορφωμένους ανθρώπους ή ένα κείμενο για να
ευχαριστήσει-διασκεδάσει καθημερινούς
ανθρώπους σε μια εφημερίδα;

5. γ) Τι πληροφορίες μας δίνει η πηγή; Ο συντάκτης
δίνει κάποια δική του ερμηνεία; Θέλει να στείλει
κάποιο μήνυμα; Αποσιωπά κάτι σκόπιμα; Γράφει
με τρόπο σοβαρό ή φαίνεται να θέλει να
εντυπωσιάσει; Υπάρχει όφελος για το συντάκτη
αν παραποιήσει τα γεγονότα;
δ) Συγκρίνουμε με μια άλλη πηγή που
αναφέρεται στα ίδια γεγονότα. Τι διαφορές
παρατηρούμε και πως μπορούν να εξηγηθούν;
Πως μελετάμε μια γραπτή πηγή:

6. πΗ οικοδόμηση της Κωνσταντινού ολης
“... Ο Κωνσταντίνος έχτισε ένα μεγάλο ανάκτορο και έναν
θαυμάσιο Ιππόδρομο και έστησε δυο στοές, δηλαδή
σκεπαστούς δρόμους, για το εμπόριο.
Ονόμασε την πόλη Νέα Ρώμη. Έπειτα πάλι έφτιαξε τις
ένδοξες εκκλησίες: τη Μεγάλη Σοφία, τους Αγίους Αποστόλους
και την Αγία Ειρήνη, τον Άγιο Μώκιο και τον Αρχάγγελο
Μιχαήλ.
Έστησε και μια θαυμαστή πορφυρή κολόνα. Τρία χρόνια
έκαναν τα πλοία να τη φέρουν από τη Ρώμη στη Βασιλεύουσα,
γιατί ήταν πολύ μεγάλη και βαριά, και έναν ολόκληρο χρόνο
έκαναν να την πάνε από την θάλασσα ως την πλατεία [...]. Στην
κορφή της έστησε ένα άγαλμα που το έφεραν από την
Ηλιούπολη της Φρυγίας και είχε γύρω στο κεφάλι εφτά ακτίνες.
Επίσης έφερε κι άλλα υπέροχα πράγματα από πολλές χώρες

7. Θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου
“Ο Κωνσταντίνος Α' [...] έγινε Χριστιανός μόλις το χρόνο που
πέθανε. Κατά τη διάρκεια της ζωής του παρέμεινε Ανώτατος
Αρχιερέας (ανώτατος αξιωματούχος της ρωμαϊκής θρησκείας) και
χρησιμοποιούσε τις εκφράσεις Ημέρα του Ήλιου και Ανίκητος
Ήλιος, που, την περίοδο αυτή, συνήθως εννοούσαν τον θεό των
Περσών, τον Μίθρα, του οποίου η λατρεία είχε διαδοθεί σε όλη
την αυτοκρατορία [...]. Είναι βέβαιο ότι ο Κωνσταντίνος υπήρξε
υποστηρικτής της και ότι κληρονόμησε την αφοσίωσή του αυτή
από την οικογένεια του. Πιθανόν ο Ανίκητος Ήλιος ήταν ο
Απόλλων.”
A. . VasilievΑ , Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,
324-1453, Αθήνα 1954, 70..

8. “... όταν ήταν 65 ετών ο βασιλιάς Κωνσταντίνος
αρρώστησε βαριά και από την πόλη του Κωνσταντίνου
πήγε στην Ελενούπολη (σημ. Γιάλοβα) για να επωφεληθεί
από τα κοντινά ιαματικά λουτρά. Επειδή αισθανόταν την
κατάσταση της υγείας του να χειροτερεύει, άφησε τα
λουτρά και την Ελενούπολη και πήγε στη Νικομήδεια.
Εκεί, σε ένα προάστιο, βαφτίστηκε χριστιανός.
Χαρούμενος μετά από αυτό, έκανε τη διαθήκη του με την
οποία παραχώρησε τη βασιλεία του στους τρεις γιους του
[...] Λίγες μέρες μετά άφησε την τελευταία του πνοή. Από
τα παιδιά του κανείς δεν ήταν παρών την ώρα του
θανάτου του [...] Τάφηκε στην εκκλησία των Αγίων
Αποστόλων [...] Έζησε λοιπόν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος
65 έτη και βασίλευσε 31 έτη ...”

9. Ο Σωκράτης ο Σχολαστικός ήταν ιστοριογράφος που έζησε στην περίοδο 380-440.
Βιογραφία
Ήταν σύγχρονος του Σωζομενού και του Θεοδώρητου οι οποίοι τον ανέφεραν και
χρησιμοποίησαν το έργο του. Καταγόταν από την Αθήνα αν και εκτός από αυτό δεν
έχουμε σχεδόν κανένα στοιχείο σχετικά με τη ζωή του. Στους προλόγους του αναφέρει
δύο διδασκάλους του, τον Ελλάδιο και τον Αμμόνιο, εθνικούς ιερείς από την
Αλεξάνδρεια που είχαν φύγει από εκεί λόγω μιας εξέγερσης και είχαν εγκατασταθεί
στην Κωνσταντινούπολη. Η εξέγερση αυτή που είχε καταστρέψει το Σεραπείο της
Αλεξανδρείας χρονολογείται το 391 μ.Χ.. Ο Σωκράτης αργότερα περιόδευε στην
Παφλαγονία και στην Κύπρο.
Η εκκλησιαστική ιστορία
Η εκκλησιαστική ιστορία καλύπτει τα περίοδο 305-439. Θεωρείται ότι το έργο γράφτηκε
το 439 ή λίγο αργότερα, όχι όμως μετά το 450. Είναι βέβαιο ότι γράφτηκε όταν βασίλευε
ο Θεοδόσιος Β'. Σκοπός του έργου ήταν η συνέχιση του έργου του Ευσέβιου. Είναι
γραμμένο σε απλά Ελληνικά και αναφέρεται στα γεγονότα σχετικά με την εκκλησία από
την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου και μέχρι την εποχή που έζησε ο συγγραφέας.
Αναφέρεται κυρίως σε εκκλησιαστικά θέματα, π.χ. τον Αρειανισμό. Το έργο του
χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη αντικειμενικότητα, επιμέλεια και αξιοπιστία.
Επίσης, δε διστάζει να παραθέσει κείμενα συνόδων και επισήμων αποφάσεων,
πράγματα που αυξάνουν ακόμη περισσότερο την αξία του έργου του.
Πηγή: wikipedia

10. ● Ποιος έγραψε αυτό το κείμενο;
● Πότε γράφτηκε;
● Είναι σύγχρονο ή μεταγενέστερο από τα γεγονότα
που περιγράφει;
● Τι είδους έγγραφο είναι;
● Γιατί γράφτηκε το συγκεκριμένο έγγραφο;
● Υπάρχει, κατά τη γνώμη σας, περίπτωση κάποιος
να πλαστογράφησε αυτό το έγγραφο;
● Τι πληροφορίες αντλούμε από το έγγραφο αυτό;
Είναι “αντικειμενικές” ή μπορούμε να
αμφιβάλλουμε;
● Ο συγγραφέας έχει δει/ακούσει άμεσα αυτά που
περιγράφει ή τα πληροφορήθηκε από κάποιον
άλλον; Αν τα πληροφορήθηκε από άλλον ποιος
είναι αυτός και πόσο αξιόπιστος είναι;