ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ. ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330-717)

1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ:
0ι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου (330 – 717)
Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη
◄ Τμήμα απ ό άγαλμα του Μεγάλου
Κωνσταντίνου. Το άγαλμα είχε ύψος9 μέτρα και
ήταν στημένο στην αγορά της Ρώμης. Σήμερα
σώζονται το κεφάλι, το δεξί χέρι και το ένα
γόνατο. 4ος αιώνας, Ρώμη (I ταλία), Μουσείο
Καπ ιτωλίου.

2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
0ι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου
(330 – 717)

3. α. Τι ονομάζεται Βυζάντιο ή Βυζαντινή Αυτοκρατορία;
Ονομάζεται το
χριστιανικό
κράτος που
δημιουργήθηκε
στο ανατολικό
τμήμα της
Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας
και αποτέλεσε
την εξέλιξή της.
Οι όροι Βυζάντιο
και Βυζαντινοί
είναι
μεταγενέστεροι.
Οι κάτοικοι
αυτοπροσδιορίζονταν
με ονομασίες που
δηλώνουν τη ρωμαϊκή
προέλευση του κράτους
(Ρωμαίοι/Ρωμηοί,
Ρωμανία).

4. β. Με ποια μέτρα το ρωμαϊκό κράτος μεταμορφώνεται σε
βυζαντινό;
1. η εξίσωση
των
δικαιωμάτων
των
χριστιανών με
των άλλων
θρησκευτικών
ομάδων
2. η ίδρυση
της
Κων/πολης
επί
Κωνσταντίνου
Α΄
3. η ανάδειξη
του
χριστιανισμού
σε κρατική
θρησκεία
4. η διαίρεση της
Αυτοκρατορίας
επί Θεοδοσίου Α΄
(379 – 395)

5. γ/δ. Ποιες υπήρξαν οι εξελίξεις στο Βυζαντινό κράτος;
γ. 4ος -5ος αιώνας
Το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος:
αποκρούει τους Γερμανούς,
αποκτά θρησκευτική
ομοιογένεια
και οικονομική
σταθερότητα.
δ. 6ος αιώνας
Ο Ιουστινιανός Α΄:
ενισχύει την κεντρική
εξουσία για να ανασυστήσει
τη Ρωμαϊκή οικουμένη,
καταλύει τα γερμανικά
κράτη
αλλά εξαντλεί οικονομικά
το Κράτος.

6. ε. Πώς τελικά η φυσιογνωμία του κράτους
μεταβάλλεται;
Προς τα τέλη του 6ου αι. εκδηλώθηκε στο Βυζάντιο μια
πολύπλευρη κρίση που οδήγησε σε βαθιές
μεταβολές και εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις (7ος αι.).
Σημαντική μείωση της βυζαντινής ισχύος επέφεραν και
οι αραβικές κατακτήσεις στα χρόνια της
δυναστείας του Ηρακλείου.
Βαθμιαία η φυσιογνωμία του κράτους μεταβλήθηκε: Το
Ρωμαϊκό κράτος απομακρύνθηκε από τις
λατινικές και παγανιστικές του ρίζες και
μεταμορφώθηκε σε χριστιανική αυτοκρατορία
της ελληνικής ανατολής, το Βυζαντινό
κράτος.

8. Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ
ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

9. - Ποια μέτρα έλαβε ο Κωνσταντίνος Α΄ για
την ανόρθωση του Ρωμαϊκού κράτους;
Ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη.
Έδωσε το δικαίωμα στους Χριστιανούς να
λατρεύουν το Θεό τους.
Ξεχώρισε την πολιτική από τη στρατιωτική
εξουσία.
Έθεσε σε κυκλοφορία ένα σταθερό νόμισμα
(solidus).
▲ "0 Constantinus I -
Palazzo dei Conservatori
(2)" από τον unknown -
User:Jean-Pol
GRANDMONT (2011).

11. α. Ίδρυση Κωνσταντινούπολης

12. - Για ποιους
λόγους ο
Κων/νος
επέλεξε τη
θέση του
αρχαίου
Βυζαντίου
για τη νέα
πρωτεύουσα
του
Ρωμαϊκού
κράτους;

14. - Ποιοι λόγοι υπαγόρευσαν στον
Κωνσταντίνο τη μεταφορά της
πρωτεύουσας;
Η Ανατολή παρείχε ισχυρή οικονομία και ακμαίο
πληθυσμό.
Οι χριστιανοί – σ’
αυτούς στηρίχθηκε
πολιτικά ο
Κωνσταντίνος Α΄- ήταν
πολυπληθέστεροι στην
Ανατολή.
Στις πόλεις της
Ανατολής υπέφεραν
από θρησκευτικές
συγκρούσεις.
Η απόκρουση των
Γότθων (στο Δούναβη)
και των Περσών (στον
Ευφράτη) ήταν από
αυτή τη θέση
ευκολότερη.

15. - Πώς οργανώθηκε οικοδομικά η νέα πρωτεύουσα;
Η Κωνσταντινούπολη (τα εγκαίνια της έγιναν στις
11 Μαΐου 330) χτίστηκε με βάση το ρυμοτομικό
σχέδιο της Ρώμης. Προικίστηκε και στολίστηκε με :
Τείχη
Έργα Τέχνης
Λεωφόρους
Το Ιερόν
Παλάτιον
Δεξαμενές Λουτρά
Πλατεία
(forum)
Σύγκλητος
Εκκλησίες

16. ► Ποια κτίσματα της Κωνσταντινούπολης
υπογραμμίζουν τη σχέση της με τη Ρώμη και
ποια τον χριστιανικό της χαρακτήρα; Ποιο
κτίσμα τέλος παραπέμπει στον ιδρυτή της;
Η οικοδόμηση της
Κωνσταντινούπολης
Ο Κωνσταντίνος έχτισε ένα μεγάλο
ανάκτορο και έναν θαυμάσιο Ιππόδρομο
και έστησε δυο στοές, δηλαδή σκεπαστούς
δρόμους, για το εμπόριο.
Ονόμασε την πόλη Νέα Ρώμη. Έπειτα
πάλι έφτιαξε τις ένδοξες εκκλησίες: τη
Μεγάλη Σοφία, τους Αγίους Αποστόλους
και την Αγία Ειρήνη, τον Άγιο Μώκιο και
τον Αρχάγγελο Μιχαήλ.
Έστησε και μια θαυμαστή πορφυρή
κολόνα. Τρία χρόνια έκαναν τα πλοία να
τη φέρουν από τη Ρώμη στη Βασιλεύουσα,
γιατί ήταν πολύ μεγάλη και βαριά, και
έναν ολόκληρο χρόνο έκαναν να την πάνε
από την θάλασσα ως την πλατεία [...]. Στην
κορφή της έστησε ένα άγαλμα που το
έφεραν από την Ηλιούπολη της Φρυγίας
και είχε γύρω στο κεφάλι εφτά ακτίνες.
Επίσης έφερε κι άλλα υπέροχα πράγματα
από πολλές χώρες και πόλεις.
Το ρωσικό χρονικό του Νέστορα
Ισκεντέρη, απόδ. Μ. Αλεξανδρόπουλος,
εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1978, 33-34.

17. - Ποια είναι η πληθυσμιακή εξέλιξη της νέας πρωτεύουσας;
Ο πληθυσμός
αναπτύχθηκε
ραγδαία:
Στις αρχές του
4ου αιώνα είχε
150.000
κατοίκους
Ενώ στα χρόνια
του Ιουστινιανού
(μέσα 6ου αιώνα)
είχε 300.000
κατοίκους.

18. ► Με αφορμή την εικόνα του Γαλατά και το ποίημα του Παλαμά και με τη βοήθεια
του χάρτη και της αφήγησης συζήτησε με τους συμμαθητές σου τα πλεονεκτήματα
της γεωγραφικής θέσης και τον ιστορικό ρόλο που διαδραμάτισε η Πόλη ανά τους
αιώνες.

19. ▲ Γενική εικόνα της Κωνσταντινούπ ολης σήμερα. Βλέπ ουμε τον
Κεράτιο κόλπ ο (1), το Βόσπ ορο (2) και την Προπ οντίδα ( Θάλασσα
του Μαρμαρά) (3).

21. β. Θρησκευτική πολιτική

22. - Με ποια μέτρα ο Κωνσταντίνος δείχνει την εύνοιά του στους
χριστιανούς;
Ο Κωνσταντίνος ευνόησε τους χριστιανούς:
Γιατί πίστευε ότι ο χριστιανισμός θα ξανάφερνε την ενότητα στο Ρωμαϊκό κράτος.
Μέτρα υπέρ των χριστιανών:
Μεταφέρει το χριστόγραμμα από το λάβαρο στα
νομίσματα(312
Με το διάταγμα του
Μεδιολάνου (313),
εξισώνει τους
Χριστιανούς με τους
πιστούς των άλλων
θρησκειών.
Παύει εντελώς τους
διωγμούς των
Χριστιανών (324), όταν
γίνεται μονοκράτορας
Εκδίδει νόμους ευνοϊκούς
για τους χριστιανούς
Με την Α΄ Οικουμενική
Σύνοδο της Νίκαιας
(325) καταδικάζει τις
αιρέσεις και επαναφέρει
την ειρήνη στην
Εκκλησία και την
Αυτοκρατορία.

23. ► Αργυρό νόμισμα με το
Χριστόγραμμα (στο επάνω μέρος της
περικεφαλαίας του Κωνσταντίνου)
και την ένσταυρη σφαίρα, σύμβολο
της εκχριστιανισμένης
ρωμαϊκής οικουμένης. Μόναχο,
Νομισματική Συλλογή

24. ◄ Μικρογραφία απ ό χειρόγραφο με την
π ρώτη Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια το
325. Φαίνονται ο αυτοκράτορας
Κωνσταντίνος σε θρόνο και γύρω του
στρατιώτες και επ ίσκοπ οι. Στο κάτω μέρος οι
καταδικασμένοι αιρετικοί
καίνε τα βιβλία τους. 9ος αιώνας,
Βερτσέλι (Ιταλία), Βιβλιοθήκη της
Αρχιεπισκοπής.
α) Τι εικονίζει η μικρογραφία; Πότε έγιναν
τα γεγονότα που εικονίζει; Πότε έγινε η
μικρογραφία; Η μικρογραφία αυτή είναι
μια πηγή σύγχρονη με τα γεγονότα που
εικονίζει ή μεταγενέστερη; Δικαιολογήστε
την απάντησή σας.
β) Πώς δικαιολογείται η παρουσία του
ρωμαίου
αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου και
των στρατιωτών σε αυτήν;

25. Θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου
Ο Κωνσταντίνος Α΄ [...] έγινε Χριστιανός μόλις το χρόνο που
πέθανε. Κατά τη διάρκεια της ζωής του παρέμεινε
Ανώτατος Αρχιερέας (ανώτατος αξιωμα-τούχος της
ρωμαϊκής θρησκείας) και χρησιμοποιούσε τις εκφράσεις
Ημέρα του Ήλιου και Ανίκητος Ήλιος, που, την περίοδο
αυτή, συνήθως εννοούσαν τον θεό των Περσών, τον
Μίθρα, του οποίου η λατρεία είχε διαδοθεί σε όλη την
αυτοκρατορία [...]. Είναι βέβαιο ότι ο Κωνσταντίνος
υπήρξε υποστηρικτής της και ότι κληρονόμησε την
αφοσίωσή του αυτή από την οικογένειά του. Πιθανόν ο
Ανίκητος Ήλιος ήταν ο Απόλλων.
Α. Α. Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, 324-
1453, Αθήνα 1954, 70
▲ Η Ύστερη Αρχαιότητα χαρακτηρίζεται από τη συνύπαρξη και αλληλεπίδραση
πολλών θρησκειών μέσα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (συγκρητισμός). Πώς επηρέασε
το φαινόμενο αυτό την προσωπική περίπτωση του Κωνσταντίνου Α΄, σύμφωνα με
το τελευταίο παράθεμα;