2. Նորավանքը 13-րդ դարի
սկզբին եղել է Սյունիքի
հոգևոր
կենտրոնը, Օրբելյան
իշխանական տան
տոհմական
տապանատունը։ Այստեղ
12-րդ դարի 2-րդ կեսին
գործել է ճարտարապետ
Սիրանեսը, XIVդ. 1-ին
կեսին՝ նշանավոր
մանրանկարիչ, քանդակ
ագործ և ճարտարապետ
Մոմիկը։ Վանքի
պարսպապատ
տարածքում են
Ս.Կարապետ գլխավոր
եկեղեցին, նրան
արևմուտքից կից՝
գավիթը, հյուսիսից՝
Սմբատ իշխանի
դամբարանը։
4. Ենթադրվում է, որ գավիթը կառուցվել է
եկեղեցու ավարտից անմիջապես հետո։
Գավիթը 1261թ, Սմբատ Օրբելյանի
նախաձեռնությամբ, վերակառուցել է
Սիրանես ճարտարապետը։ Հետագայում՝
1321թ երկրաշարժից կառույցը կրկին
վնասվել է։ Ամենայն հավանականությամբ
վերակառուցումն իրականացրել է
Մոմիկը, որը նոր էր ավարտել Արենիի
եկեղեցին։ Գլխավոր եկեղեցու հյուսիսային
պատի երկայնքով ձգվում է Սմբատ
իշխանի թաղածածկ դամբարանը՝
Ս.Գրիգոր եկեղեցին (կառուցել է
ճարտարապետ Սիրանեսը 1275թ)։
5. Նորավանքի համալիրի գլխավոր Սուրբ Կարապետ եկեղեցին
կառուցել է իշխան Լիպարիտ Օրբելյանը 1216-1223թթ-ին։ Այն
ներքուստ քառաթև, չորս անկյուններում երկհարկ ավանդատներով
գմբեթավոր կառույց է։ Միակ մուտքը արևմուտքից է և բացվում է
դեպի կից գավիթը, որը եղել է Օրբելյան տոհմի և վանքի
առաջնորդների տապանատունը։
6.
7. Ըստ Ստեփանոս Օրբելյանի, սրբատեղի է եղել
դեռ վաղ միջնադարում: Այդ ժամանակշրջանից
հայտնի է Ս.Փոկաս եկեղեցին, որը գտնվել է
վանքի այժմյան տարածքում: Եկեղեցու բեմի
տակից աղբյուր է բխել, որն ունեցել է բուժիչ
հատկություն:
Նորավանքը XIIIդ. սկզբին եղել է Սյունիքի
հոգևոր կենտրոնը, Օրբելյան իշխանական տան
տոհմական տապանատունը։ Այստեղ XIIIդ. 2-րդ
կեսին գործել է ճարտարապետ Սիրանեսը, XIVդ.
1-ին կեսին՝ նշանավոր
մանրանկարիչ, քանդակագործ և
ճարտարապետ Մոմիկը։
8. Վանքի պարսպապատ տարածքում են
Ս.Կարապետ գլխավոր եկեղեցին, նրան
արևմուտքից կից՝ գավիթը, հյուսիսից՝
Սմբատ իշխանի դամբարանը։
Կառույցների գլխավոր խմբից հարավարևելք Բուրթել իշխանի երկհարկ
դամբարան-եկեղեցին է։ Արևմտյան
կողմում պահպանվել են նաև առանձին
շենքերի մնացորդներ, պարսպապատ
տարածքից արևելք՝ կոպտատաշ քարից
կառուցված երկու մատուռներ և այլ
շենքերի հիմնապատեր։
Եկեղեցու բեմի տակից աղբյուր է
բխել, որն ունեցել է բուժիչ
հատկություն:Նորավանքը XIIIդ. սկզբին
եղել է Սյունիքի հոգևոր
կենտրոնը, Օրբելյան իշխանական տան
տոհմական տապանատունը։ Այստեղ
XIIIդ. 2-րդ կեսին գործել է ճարտարապետ
Սիրանեսը, XIVդ. 1-ին կեսին՝ նշանավոր
մանրանկարիչ, քանդակագործ և
ճարտարապետ Մոմիկը։
9.
10. Վանքի պարսպապատ տարածքում են Ս.Կարապետ գլխավոր
եկեղեցին, նրան արևմուտքից կից՝ գավիթը, հյուսիսից՝ Սմբատ իշխանի
դամբարանը։ Կառույցների գլխավոր խմբից հարավ-արևելք Բուրթել
իշխանի երկհարկ դամբարան-եկեղեցին է։ Արևմտյան կողմում
պահպանվել են նաև առանձին շենքերի մնացորդներ, պարսպապատ
տարածքից արևելք՝ կոպտատաշ քարից կառուցված երկու մատուռներ
այլ շենքերի հիմնապատերՀամալիրի գլխավոր Ս.Կարապետ եկեղեցին
կառուցել է իշխան Լիպարիտ Օրբելյանը 1216-1223թթ.-ին։ Այն ներքուստ
քառաթև, չորս անկյուններում երկհարկ ավանդատներով գմբեթավոր
կառույց է։ Միակ մուտքը արևմուքից է և բացվում է դեպի կից գավիթը, որը
եղել է Օրբելյան տոհմի և վանքի առաջնորդների տապանատունը։
Գավիթը կառուցվել է թերևս եկեղեցու ավարտից անմիջապես հետո։
Գավիթը 1261թ.-ին, Սմբատ Օրբելյանի
նախաձեռնությամբ, վերակառուցել է Սիրանես ճարտարապետը։
Հետագայում՝ 1321թ.-ի երկրաշարժից կառույցը կրկին վնասվել է։
Ամենայն հավանականությամբ վերակառուցումն իրականացրել է
Մոմիկը, որը նոր էր ավարտել Արենիի եկեղեցին։ Գլխավոր եկեղեցու
հյուսիսային պատի երկայնքով ձգվում է Սմբատ իշխանի թաղածածկ
դամբարանը՝ Ս.Գրիգոր եկեղեցին (կառուցել է ճարտարապետ Սիրանեսը
1275թ.-ին)։
11.
12. XVII-XVIII դդ. վանքը շրջափակվել էր պարսպով։ Այդ
ժամանակներով էլ թվագրվում են ինչպես պարսպապատ
տարածքի ներսում, այնպես էլ նրանից դուրս, արևելյան
կողմում եղած կառույցների մնացորդները։ Համալիրի
տարածքում կան վարպետորեն կերտված բազմաթիվ
խաչքարեր, որոնց մեջ իրենց բարձր գեղարվեստական
արժանիքներով առանձնանում են Մոմիկի խաչքարերը:
Նորավանքում է Մոմիկի հիշատակին կանգնեցված
խաչքարը:ՆորավանքԱմաղուի Նորավանքի համալիրը
Վայոց ձորի ամենանշանավոր հոգևոր կենտրոնն է
եղել, Սյունյաց Մետրոպոլիտների նստավայրը: Կառուցվել է
XIII-XIVդդ -ում, ճարտարապետներ ՍԻՐԱՆԵՍԻ ԵՎ
ՄՈՄԻԿԻ կողմից։ Գտնվում է Վայոց Ձորի
մարզում, Ամաղու գյուղից 3 կմ հյուսիս-արևելք։ Ըստ
Ստեփանոս Օրբելյանի, սրբատեղի է եղել դեռ վաղ
միջնադարում:
13.
14. Շենքի առաջին հարկը կիսագետնափոր է` միակ արևմտյան դռնից դեպի
վար տանող 7 աստիճաններով: Ծառայել է որպես տապանատուն:
Ներքուստ` ծածկի կենտրոնական մասում, քանդակված են 4
ավետարանիչների խորհրդանշանները:
Առաջին հարկի մուտքի ճակատակալ, կիսաշրջանաձև քարի
հարթաքանդակում պատկերված են գահավորակի վրա նստած
Աստվածածինը` մանուկ Հիսուսը գրկին, երկու կողմում կանգնած
Գաբրիել և Միքայել հրեշտակապետերը: Վանքի վերականգնումը և
կառուցապատումը ավարտվել է 1999թ.:
