2. Մեր Տիրոջ՝ Հիսուս Քրիստոսի Հարության տոնը կոչվում է
Զատիկ: «Զատիկ» նշանակում է անցում չարչարանքներից:
Նկատի ունի Իսրայելի որդիների չարչարանքները փարավոնից,
հորթին երկրպագելուց, փորձության ջրից, օձերի խայթոցներից,
և զանազան պատերազմներից: Չարչարանք էր նաև մանանայի
պակասելը, քանզի այնուհետև նրանք պետք է իրենց ճակատի
քրտինքով հաց վաստակեին: Այդ պատճառով էլ հրեաները
Զատկի տոնակատարության ժամանակ յոթ օր դառնահամ
բույսեր և բաղարջ են ուտում՝ որպես հիշատակ իրենց կրած
չարչարանքների։
Զատիկ նաև անցարան է նշանակում, որպես հիշատակ
հրեաների՝ Եգիպտոսից դուրս գալու և Կարմիր ծովով անցնելու:
Սա խորհրդանշում է անցումը չարից դեպի բարին,
պակասությունից դեպի լիություն,չար գործերից՝ առաքինի
վարք: Զատիկ նշանակում է նաև զատվել, հեռանալ զազիր,
անմաքուր ու դժնդակ խորհուրդներից և դառնալ բարու
գործակից:
4. Արարչական զատիկն այն է, որ Աստված ուրբաթ օրը,
արարեց Ադամին և նրան, որպես եռակի պարգև, տվեց
զատկական հանդերձները. քահանայությունը,
մարգարեությունը և թագավորությունը: Եվ որպեսզի
զատկական ուրախությունը կատարյալ լինի, տվեց նաև
երկինքը, երկիրը և ծովի ջրերը:Սակայն Ադամն այն
իսկույն կորցրեց, այդ պատճառով էլ Աստված
չուրախացավ առաջին Զատկով։
5. Երկրորդը Օրինադրական զատիկն է: Սա եղավ այն
ժամանակ, երբ Աստված Իսրայելի որդիներին, Մովսեսի
առաջնորդությամբ, մարմնավոր ու ժամանակավոր
գերությունից ազատեց և առաջնորդեց դեպի Ավետյաց
երկիր։
6. Երրորդը մեր Փրկչի Փրկական զատիկն է, երբ Տերը
կամովին մատնեց Իր Անձը չարչարանքների։ Փրկական
զատիկը ևս ունի Արարչական զատկի չորս
առանձնահատկությունները: Այս զատկով Քրիստոս
Ադամի որդիներին ազատեց չորս արհավիրքներից։ Քանի
որ Քրիստոսի Վերջին ընթրիքը, մատնությունը,
խաչելությունը, թաղումը և հարությունը տեղի ունեցան
Օրինադրական զատկի տոնին, այդ պատճառով էլ
Քրիստոնեականփոխարինեց նախորդին:
7. Չորրորդը Նորոգության զատիկն է, որը լինելու է
աշխարհի վախճանին: Նորոգության զատկին, ըստ
առաքյալի խոսքի, Տերը նորոգելու է մեր խոնարհ
մարմինը։ Արարչությունից առաջ բոլոր արարածներն
անգոյության և անէության մեջ էին:Իսկ արարչությամբ՝
արարածները եկան դեպի էություն, ինչն էլ նրանց
համար ազատություն համարվեց: Այդ պատճառով
Տերը Զատիկ արեց և տվեց կյանքի վայելչությունը:
Չորս զատիկներից առաջին երկուսն արդեն գտել են
իրենց վախճանը, երրորդը գնում է դեպի վախճան, իսկ
չորրորդը սկիզբ է առնելու ապագայում և հավիտյան
անվախճան է լինելու, քանզի լինելու է անեզր
ազատություն, անվախճան կյանք և հավիտենական
խնդություն:
8. Զատիկի սեղանի վրա լինում են խաշած, ներկված
ձվեր։Շատ քրիստոնյաներ պատրաստում են միայն
կարմիր ներկած ձվեր, որոնք խորհրդանշում են Հիսուսի
թափած արյունը մարդկանց մեղքերի համար։
Ներկայումս հաճախ դրանք ներկվում են տարբեր
գույներով։
9. Զատիկ կիրակվա նախորդ գիշերը,
Հայաստանում Զատկի սեղանին լինում
են եփած ձուկ, չամիչով փլավ և գինի։
Չամիչով փլավը մեկնաբանվում է
որպես ողջ մարդկության
խորհրդանիշ, որտեղ չամիչը՝
հավատացյալներն են, գինին՝ Հիսուսի
արյունը։ Պարսկահայերը սեղանին
ունենում են ծխացրած ձուկ, քուքու,
փլավ, և երբեմն նաև սալորի խոռիշտ
(շոգեխաշած սոուսի տեսակ), որը մեջ
կարմիր միս չեն օգտագործում։ Գինին
լցվում է մի կտոր նշխարի վրա,
որպեսզի թաթախվի։ Նշխարը
խորհրդանշում է Հիսուսի մարմինը,
իսկ գինին՝ արյունը, ինչպես Վերջին
ընթրիքի ժամանակ։
10. Արևմտյան երկրների ավանդույթում, հավկիթները
թաքցվում են կանաչների միջև և երեխաները փորձում
են դրանք գտնել։ Այն կոչվում է «Զատվա հավկթաորս»։
Հայերի մոտ տոնվել է ապրիլ ամսին՝ շատ ավելի վաղ,
քան քրիստոնեությունն է։ Այն զատիկ է կոչվել
ձմեռվանից գարունը զատվելու առթիվ։ Հետագայում,
կապվելով լուսնային օրացույցի հետ, դառնում է
շարժական և տոնվում Վահագնի ծնունդից հետո
առաջին լիալուսնին հաջորդող օրը։ Ըստ ավանդության՝
այդ օրն արի հայերը հաղթեցին ստորերկրյա չար
աստծուն և փրկեցին Հազարան հավքին, որն այդուհետ
բույն շինելով Արարատի լեռներին՝ բազմագույն ձվեր
ածեց, մարդկանց պարգևելով հույս ու ուրախություն։
Արի հայերն այդ օրը սկսում են իրենց գարնանային վար
ու ցանքը ավելի զորանալով Վահագնով, իսկ
մանուկները գունավոր ձվերը ձեռներին երգում-պարում
են ու ձվախաղ անում։
11. Ս. Հարության տոնի նախընթաց երեկոյան
եկեղեցիներում մատուցվում է Ճրագալույցի ս.
պատարագ, որով սկսվում են զատկական
տոնակատարությունները: Առավոտյան եկեղեցիներում
կատարվում է ժամերգություն, Անդաստանի
արարողություն, ապա մատուցվում տոնական ս.
պատարագ: Սուրբ Հարության տոնին հավատացյալները
միմյանց ողջունում են «Քրիստոս Յարեաւ ի մեռելոց»
ավետիսով, պատասխանում՝ «Օրհնեալ է Յարութիւնն
Քրիստոսի»:
