2. Պատմությունը
Հայրավանքի Սբ. Ստեփանոս եկեղեցին կառուցվել է
4-րդ դարում, ունի քառակոնք կենտրոնագմբեթ
հորինվածք և համարվում է հայկական
ճարտարապետության եզակի նմուշներից,
կառուցված է բազալտից, իսկ կամարները,
ութանիստ թմբուկով գմբեթը՝ սրբատաշ տուֆից։
1211-ին եղբայրներ Հովհաննես և Ներսես
վարդապետները նորոգել են եկեղեցին ու կառուցել
երկսյուն, երդիկավոր ութանիստ, շթաքարեզարդ
գմբեթով գավիթ։ Հայրավանքի պարսպապատ
փոքրիկ բակում կան XVI դ. տապանաքարեր
ու խաչքարեր, իսկ պարսպից դուրս խցերի և
տնտեսական շենքերի ավերակներն են։ Հայրավանքը
գործել է մինչև XIX դ։ 1980-ական թթ. վանքը
նորոգվել է, եկեղեցու գմբեթը՝ վերակառուցվել։
3. Ավանդությունը
Հայրավանքի «Մարդաղավնյաց» անունը
կապված է կաթողիկոս Ղազար Ա
Ջահկեցու գրի առած մի ավանդության հետ,
ըստ որի,1381-ին՝ Լենկթեմուրի արշավանքի
ժամանակ, Հայրավանքի վանահայր
Հովհանը Քրիստոսի Խաչափայտի
մասունքով խաչի զորությամբ բռնակալի
գերեվարած հազարավոր հայերի
փոխակերպել է աղավնու և ազատ արձակել։