Μικρή ιστορική αναδρομή στο δικαίωμα για ελεύθερο χρόνο. Νέα Ελληνικά Α'Λυκείου

1. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟ
ΧΡΟΝΟ
Νέα Ελληνικά, Α’ Λυκείου

6. ‘
Οταν οι εργαζόμενοι πάλευαν για "8 ώρες δουλειά,
8 ώρες ανάπαυση, 8 ώρες ύπνο»
Η Πρωτομαγιά, ως εργατική γιορτή, καθιερώθηκε στις 20
Ιουλίου 1889, κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης
Διεθνούς (Σοσιαλιστικής Διεθνούς) στο Παρίσι, σε ανάμνηση του
ξεσηκωμού των εργατών του Σικάγου την 1η Μαΐου 1886, που
διεκδικούσαν το οκτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Κατέληξε σε αιματοχυσία λίγες μέρες αργότερα, με την επέμβαση της
αστυνομίας και των μπράβων της εργοδοσίας.

7. Εκείνη τη μέρα, 1η Μαΐου
του 1886, 600.000 άνθρωποι
συμμετείχαν στις απεργίες που
γίνονταν σε όλη την χώρα, και
πάνω από 80.000 στο Σικάγο.
Αυτό το Σάββατο του 1886, μια
εργάσιμη μέρα, οι εργάτες,
ξεκίνησαν με τις γυναίκες και τα
παιδιά τους για να διαδηλώσουν
ειρηνικά στο χώρο της
συγκέντρωσης στην πλατεία
Haymarket.

8. Στη γύρω περιοχή, είχαν παραταχθεί
αστυνομικές δυνάμεις
αποτελούμενες από 1350 άτομα,
οπλισμένα με οπλοπολυβόλα οι
οποίοι περίμεναν το σύνθημα για να
δράσουν.
Κι ενώ το πλήθος παρακολουθούσε
τις ομιλίες, ο επικεφαλής της
αστυνομικής δύναμης, διατάσσει να
διαλυθεί η συγκέντρωση. Μια
βόμβα έσκασε κοντά στους
αστυνομικούς οι οποίοι άρχισαν να
πυροβολούν και να χτυπούν τους
συγκεντρωμένους χωρίς καμιά
διάκριση.

9. Το 1892 έγινε η πρώτη
πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην
Ελλάδα, από το Σοσιαλιστικό
Σύλλογο του Καλλέργη. Το 1893,
2000 εργάτες διαδήλωσαν ζητώντας
οκτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική
ασφάλιση στα θύματα εργατικών
ατυχημάτων. Το 1894, γίνεται μια
μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια
αιτήματα που λήγει με 10 συλλήψεις
και τον Αύγουστο ακολουθεί
σύλληψη του σοσιαλιστή Σταύρου
Καλλέργη.

10. Το 1936 ξεσηκώνονται οι καπνεργάτες
της Θεσσαλονίκης.
Σε μια συγκέντρωση στη διασταύρωση
Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες
πυροβόλησαν και σκότωσαν 7-8
εργάτες. Σ' αυτό το σημείο έχει στηθεί
το μνημείο του καπνεργάτη. Με
πυροβολισμούς προσπάθησαν να
διαλύσουν και τις άλλες συγκεντρώσεις
και συνολικά είχαμε τουλάχιστον 12
νεκρούς και 300 τραυματίες. Οι
δολοφονίες των εργατών ήταν η
έμπνευση του Ρίτσου για τον
"Επιτάφιο".

12. Κύπρος, αρχές του 20ου αιώνα..
“Οι ώρες απασχόλησης ήταν γενικά από την ανατολή μέχρι τη δύση
του ήλιου, ενώ σε επαγγέλματα όπως τα ραφεία και τα
υποδηματοποιεία η εργασία συνεχιζόταν το βράδυ με το φως της
λάμπας. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις τα ημερομίσθια δεν αρκούσαν
για να ζει μια οικογένεια πάνω από το όριο της φτώχειας. Ακόμα πιο
καταπιεστική ήταν η εκδήλωση αυτής της ανισότητας στον τρόπο
μεταχείρισης των εργαζομένων, ώστε να υπογραμμίζεται η
ανωτερότητα της εργοδοσίας, μπροστά στην οποία κάθε σκέψη
αντίστασης ήταν αφύσικη και αδιανόητη.”
( Ρολάνδος Κατσιαούνης)

13. Ίδρυση των πρώτων εργατικών συντεχνιών
Το 1922 ιδρύθηκε το Εργατικό Κόμμα, που
σύντομα μετεξελίχθηκε στο Κομμουνιστικό
Κόμμα Κύπρου (1926). Μέχρι το τέλος του
1924 είχαν συγκροτηθεί οι εργατικές
συντεχνίες πάνω σε ενιαία βάση και ενιαίο
καταστατικό, με την κοινή ονομασία
“σωματείο”. Τα καταστατικά τους
προνοούσαν την υλική βελτίωση της ζωής
των μελών τους και την πνευματική τους
καλλιέργεια. Προέβλεπαν επίσης τη
μείωση των ωρών δουλειάς πάνω σε
οκτάωρη βάση, την αύξηση των
μεροκαμάτων και τη ψήφιση εργατικής
νομοθεσίας. Αυτό θα γινόταν εφικτό, όπως
αναφερόταν, με την πάλη των τάξεων.

15. Σημαντικές απεργίες σημειώθηκαν το 1923 και το 1925 στα μεταλλεία
της ΚΜΕ (Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία αμερικανικών
συμφερόντων) για τις συνθήκες εργασίας. Στον Αμίαντο το 1927 οι
εργάτες αξίωσαν και πέτυχαν τη μείωση των ωρών εργασίας τους από
δέκα σε εννιά τη μέρα. Η μεγαλύτερη απεργία έγινε στον Αμίαντο το
1929 με τη συμμετοχή 5000-6000 εργατών. Πολλοί εργάτες
φυλακίστηκαν, άλλοι πλήρωσαν πρόστιμα και 24 εξορίστηκαν από την
περιοχή του μεταλλείου και του χωριού που θεωρούνταν ιδιωτική
περιοχή της εταιρείας.

16. Το 1925 οι εργάτες της Κύπρου προχώρησαν στη δημιουργία
Εργατικού Κέντρου στη Λεμεσό. Εκεί θα συστεγάζονταν οι
συντεχνίες, ώστε να συντονίζεται η δράση τους.
Επηρεασμένοι μάλλον από το διεθνές εργατικό επαναστατικό
κίνημα υιοθέτησαν και το σφυρί ως το σύμβολό τους. Στο
χώρο εκείνο γίνονταν παράλληλα διαλέξεις τις Κυριακές,
αθλητικές δραστηριότητες, πεζοπορίες, θέατρο, ενώ
παράλληλα λειτουργούσε και σχολείο με μαθήματα
ανάγνωσης, γραφής, αριθμητικής και Αγγλικών. Από τότε
ξεκινά να γιορτάζεται και η Πρωτομαγιά στην Κύπρο.

17. Την περίοδο 1940-41
πραγματοποιήθηκαν 47 απεργίες με
συμμετοχή 3000 εργατών.
Το Μάη του 1943 η Παγκύπρια
Συντεχνιακή Επιτροπή (ΠΣΕ)
κατέθεσε αναλυτική έκθεση στην
επιτροπή τιμαρίθμου της
κυβέρνησης με συγκεκριμένες
προτάσεις και τον Οκτώβρη του
1943 προχώρησε σε παναπεργία για
να ασκήσει πίεση πάνω στην
κυβέρνηση. Η απεργία επηρέασε
περισσότερους από 20 000 εργάτες.

18. Η απεργία της 1ης Μαρτίου 1944
που ακολούθησε, διήρκησε 24 μέρες
και υπήρξε η πιο σημαντική μάχη
του κυπριακού εργατικού κινήματος.
Ξεκίνησε από τους εργάτες στα
δημόσια έργα, αλλά σύντομα
δημιουργήθηκε κίνημα αλληλεγγύης
σε παγκύπρια βάση. Η απεργία
έληξε με την κατάκτηση της
Αυτόματης Τιμαριθμικής
Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ).

19. ΑΤΑ
Στην Οικονομική Επιστήμη ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ)
ή τιμάριθμος είναι ο δείκτης μέτρησης του κόστους ζωής και
διαβίωσης που βασίζεται στις μεταβολές των λιανικών τιμών των
περισσότερων αγαθών ή υπηρεσιών. Μετρά τη διακύμανση των τιμών
στα αγαθά και τις υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο "καλάθι του
καταναλωτή".
Οποιαδήποτε προσαρμογή διαφόρων οικονομικών μεγεθών στον
τιμάριθμο ονομάζεται τιμαριθμοποίηση. Χαρακτηριστική περίπτωση
τιμαριθμοποίησης είναι η λεγόμενη «αυτόματη τιμαριθμική
αναπροσαρμογή», που γίνεται κατά περιοδική άνοδο του τιμαρίθμου
και που αφορά μισθούς υπαλλήλων και ημερομίσθια εργατών.

20. • Την ίδια περίοδο, οι συνθήκες εργασίας στα μεταλλεία παρέμεναν
πολύ άσχημες, ενώ τα μεροκάματα ήταν χαμηλά. Όταν το 1947 οι
εργάτες απείχαν από την εργασία τους για να γιορτάσουν την
Πρωτομαγιά, η εταιρεία σε αντίποινα έκλεισε το μεταλλείο για τρείς
μέρες. Οι μεταλλωρύχοι έμεναν σε μικροσκοπικά δωμάτια της
Κυπριακής Μεταλλευτικής Εταιρείας στη Σκουριώτισσα –
Μαυροβούνι – Ξερό στριμωγμένοι με τις οικογένειές τους. Τα
αιτήματα τους αφορούσαν ωράριο, αυξήσεις μισθών, όρους
εργολαβιών, υπερωρίες, αργίες, ιατρική περίθαλψη. Στις 6 του
Μάρτη κηρύχτηκε νέα παναπεργία των μεταλλωρύχων, με το
συγκρουσιακό σκηνικό να συνεχίζεται αμείωτο. Ξύλο, πυροβολισμοί
και αντιπαραθέσεις ήταν στη πρώτη γραμμή.

22. Παράλληλα το συνδικαλιστικό κίνημα ανάπτυξε ένα σύστημα
συντεχνιακών ασφαλίσεων, εισάγοντας στην εργατική τάξη την έννοια
της κοινωνικής ασφάλισης και απαιτώντας από το αποικιακό κράτος να
προχωρήσει στην επίσημη και καθολική εφαρμογή ενός ενιαίου
συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων. Η αποικιακή κυβέρνηση ήταν
αρχικά διστακτική και δήλωνε πως οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες. Η
πίεση όμως που ασκήθηκε από το συνδικαλιστικό και το αντιαποικιακό
κίνημα ήταν έντονη.