1. Διονύσιου Σολωμού, «Η καταστροφή των Ψαρών »
Τάξη: Β΄ Γυμνασίου
ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ
Στη διδακτική πρόταση που ακολουθεί οι μαθητές προσεγγίζουν το
συγκεκριμένο ποίημα, τον δημιουργό αλλά και την ποίηση του Δ.Σολωμού
γενικότερα, μέσα από μια διερευνητική μαθησιακή διαδικασία στο υλικό των πηγών.
Η χρήση πολλαπλών αναπαραστατικών μορφών, η αισθητοποίηση, η
αναζήτηση και αξιοποίηση γνωστικού τύπου πληροφοριών, η απόδοση και η
αξιολόγηση της πληροφορίας μέσα από την παραγωγή καθοδηγημένου και
αυθόρμητου λόγου, η ανατροφοδότηση στην ομάδα κατά τη διάρκεια της ενδιάμεσης
αξιολόγησης μέσα από μία διαδραστική επικοινωνία, αποτελούν βασικούς άξονες της
διδασκαλίας που υλοποιούνται μέσα από τη χρήση γενικών εργαλείων των Τ.Π.Ε.
και του διαδικτύου.
Παιδαγωγικά, έμφαση δίνεται στην εργασία σε ομάδες, στην ανατροφοδότηση
των μαθητών με πληροφορίες και αξιολογικές κρίσεις που προέρχονται από την ίδια
την ομάδα και προκύπτουν ως αποτέλεσμα μιας διδακτικής πράξης εστιασμένης
στην ενεργητική συμμετοχή των μαθητών σε μια ανακαλυπτική πορεία μάθησης.
Το σενάριο αυτό ακολουθεί το «Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών για
τη Λογοτεχνία» και επιδιώκει να υπηρετήσει τους παρακάτω στόχους:
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
 Η Γνωριμία με τον ποιητή και το έργο του.
 Η αισθητική απόλαυση και η προσωπική προσέγγιση του ποιήματος.
 Η κινητοποίηση της δημιουργικής φαντασίας των μαθητών.
 Η δημιουργία κινήτρων για λογοτεχνική έκφραση του μαθητή.
 Να συνθέσουν ένα γραπτό κείμενο το οποίο θα εντάξουν σε συγκεκριμένο
επικοινωνιακό πλαίσιο ( blog) .
 Μέσα από τη συγκριτική αντιμετώπιση ποιημάτων να επιτευχθεί η αναγωγή στο
«όλον».
ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 1

2.  Να χρησιμοποιήσουν οι μαθητές την ομαδική συνεργασία για την προσέγγιση
του ποιήματος.
 Να εξοικειωθούν με την διερευνητική – βιωματική μάθηση και να
δραστηριοποιηθούν σε αυτή.
 Να εξοικειωθούν με τη διερεύνηση και επιλογή πληροφοριών μέσα από το υλικό
που προσφέρει το διαδίκτυο.
 Να καλλιεργήσουν την ικανότητα αξιολόγησης των προσφερόμενων
πληροφοριών όσον αφορά τη χρησιμότητά τους.
 Να ενεργοποιήσουν με την επεξεργασία του ποιήματος τις υπάρχουσες γνώσεις
τους, να αυτενεργήσουν και εν τέλει να οικοδομούν νέα γνώση.
 Να καλλιεργήσουν, μέσα από προσωπικές τους εμπειρίες, ατομικές και
κοινωνικές αξίες.
ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ
 Να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου, ως περιβάλλοντος μάθησης.
 Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης και επιλογής πληροφοριών στο
διαδίκτυο.
 Να ασκηθούν στη χρήση του επεξεργαστή κειμένου για τη συνεργατική
παραγωγή λόγου.
 Να εξοικειωθούν με την αξιοποίηση των πολυμέσων για την προσέγγιση και
αισθητική απόλαυση του ποιήματος.
ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ
Η χρήση των προϊόντων και εργαλείων των Τ.Π.Ε., στη συγκεκριμένη
διδακτική πρόταση, υποστηρίζει τόσο την αυτόνομη πορεία του μαθητή προς τη
γνώση, όσο και τη διερευνητική, βιωματική και συνεργατική μάθηση.Ταυτόχρονα
προάγει τον ρόλο του δασκάλου από αυτόν του απλού καθοδηγητή, σε εκείνον του
συντονιστή ενεργειών και του διευκολυντή για την απόκτηση γνώσης. Η προσέγγιση
του ποιήματος, με τη χρήση ΤΠΕ αφίσταται της παραδοσιακής διδακτικής πράξης,
διότι:
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 2

3.  Παρέχει τη δυνατότητα άμεσης και εύκολης πρόσβασης σε πλήθος πληροφοριών,
γεγονός που λειτουργεί παρωθητικά για το μαθητή και διευκολύνει την
προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου.
 Αξιοποιεί εμπειρίες και βιώματα του μαθητή από άλλα γνωστικά αντικείμενα.
 Δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να πορευθεί στο δικό του δρόμο προς τη
μάθηση, μέσα από μια ποικιλία εναλλακτικών επιλογών.
 Διευκολύνει τη συνάντηση του μαθητή με το κείμενο.
 Ενισχύει τη δυνατότητα αξιοποίησης της συλλογικής εμπειρίας μέσα από
συνεργατικά περιβάλλοντα.
 Βελτιώνει τη δυνατότητα παραγωγής λόγου μέσα από περιβάλλοντα που
επιτρέπουν τον πειραματισμό, τη δοκιμή, τον έλεγχο.
 Υποστηρίζει τη δημιουργική έκφραση του μαθητή, καθώς ενσωματώνει ποικίλες
μορφές έκφρασης και επικοινωνίας.
ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ - ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Η ενεργητική εμπλοκή των μαθητών σε μια διερευνητική μαθησιακή
διαδικασία, η σχετική ελευθερία στην επιλογή της μαθησιακής διαδρομής και η
διαμόρφωση ευνοϊκών μαθησιακών συνθηκών και συνεργατικού περιβάλλοντος
ανατρέπει τις παραδοσιακές σχέσεις και μετασχηματίζει το ρόλο του δασκάλου από
κύριο καθοδηγητή σε συντονιστή και διεκπεραιωτή της σχολικής εργασίας. Οι
μαθητές εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες των Τ.Π.Ε., συνεργάζονται, επικοινωνούν
και ανταλλάσσουν σκέψεις, Η συνεργατική – βιωματική προσέγγιση υλοποιείται
μέσα από την εργασία σε ομάδες και την ανάληψη ρόλων από τους μαθητές, που δίνει
προσωπικό νόημα στην αναζήτηση της γνώσης.
5. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ
Θεματική ενότητα: Επτανησιακή σχολή
Διονύσιου Σολωμού, «Η καταστροφή των Ψαρών »
Απαιτούμενες διδακτικές ώρες: 3
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 3

4. Σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα:
Οι στόχοι της διδακτικής πρότασης ανταποκρίνονται στο ισχύον Πρόγραμμα
της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας για το Γυμνάσιο.
Η διδασκαλία αυτή, με τροποποιήσεις μπορεί να ενταχθεί και σε άλλες τάξεις
του Γυμνασίου.
Διδακτικό υλικό – Τεχνολογικά εργαλεία
 Σχολικά εγχειρίδια: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β΄ Γυμνασίου.
 Ms Internet Explorer:
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A8%CE%B1%CF%81%CE%AC
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BD%CF%8D%CF
%83%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A3%CE%BF%CE%BB%CF%89%CE
%BC%CF%8C%CF%82
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%AD%CE
%B1%CF%82_%CE%9A%CE%AC%CE%BB%CE%B2%CE%BF%CF%82
http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=194&author_id=13
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/dionysios_solwmos/index.htm
http://www.sansimera.gr/articles/156
http://www.lexima.gr/lxm/read-596.html
 Επεξεργαστής Κειμένου
 Λογισμικό παρουσίασης
 Φωτοτυπίες των φύλλων εργασίας και των ποιημάτων.
Προαπαιτούμενα:
 Να έχει προηγηθεί διδασκαλία μιας ώρας σε σχέση με τα γενικά χαρακτηριστικά
της επτανησιακής ποίησης και της ποίησης του Διονύσιου Σολωμού.
 Να υπάρχει εξοικείωση δασκάλου – μαθητών στη χρήση γενικών εργαλείων των
Τ.Π.Ε. και ειδικότερα του Φυλλομετρητή.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 4

5.  Ευελιξία στο ωρολόγιο πρόγραμμα.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Η διδασκαλία χωρίζεται σε 3 φάσεις:
Α΄ ΦΑΣΗ (1 ώρα στην τάξη)
Η φάση αυτή της διδασκαλίας, περιλαμβάνει:
1. Εξηγήσεις προς τους μαθητές, ιδιαίτερα των σημείων εκείνων της διδασκαλίας
που είναι απαραίτητα προκειμένου να κατανοήσουν το σκοπό και τους στόχους
της και να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός «συμβολαίου», που θα τηρηθεί από
το διδάσκοντα και τους μαθητές στη διάρκειά της. Στο μέρος αυτό εξηγείται η
διαδικασία, οι ρόλοι που θα κληθούν να αναλάβουν και το πόσο σημαντική είναι
η δική τους συμμετοχή στη βελτίωση της διδασκαλίας του μαθήματος.
2. Τη δημιουργία κινήτρων και ευνοϊκών μαθησιακών συνθηκών. Εντάσσουμε τη
συγκεκριμένη διδασκαλία σε ένα γενικότερο project, τη δημοσίευση όσων
παραχθούν σε ένα blog.
Στη φάση αυτή δεν είναι αναγκαία η διεξαγωγή του μαθήματος στο εργαστήριο,
ούτε κάποια συγκεκριμένη οργάνωση της τάξης.
Β΄ ΦΑΣΗ (1 ώρα- εργαστήριο)
Αφόρμηση – ανάγνωση– εξομάλυνση - πρώτες προσεγγίσεις.
Στη φάση αυτή οι μαθητές έρχονται στο εργαστήριο και χωρίζονται σε ομάδες
των τριών ανάλογα με τις τεχνολογικές δεξιότητες τους. Σε κάθε ομάδα υπάρχει ένας
τουλάχιστον μαθητής με επαρκείς δεξιότητες στη χρήση επεξεργαστή κειμένου και
φυλλομετρητή. Θα μπορούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε τους ρόλους που
αναλαμβάνουν οι μαθητές στα πλαίσια της μικρής ομάδας, στο στάδιο της
διερευνητικής διαδικασίας ως εξής:
Σε εκείνον του χειριστή του ηλ. υπολογιστή .
Σε εκείνον του αναγνώστη - συντονιστή της διαδικασίας.
Σε εκείνον του γραμματέα της ομάδας που κρατά τις σημειώσεις.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 5

6. Για την ανάθεση των ρόλων σε κάθε μαθητή, δεν παρεμβαίνει ο δάσκαλος.
Οι μαθητές αναλαμβάνουν το ρόλο εκείνο που οι ίδιοι θεωρούν ότι τους ανήκει και
που η ομάδα συνήθως χωρίς αντιρρήσεις τους αναγνωρίζει.
Στο στάδιο αυτό ο διδάσκων με βάση την παιδαγωγική αρχή της αφόρμησης
παρουσιάζει σε μια ολιγόλεπτη εισήγηση, με τη χρήση λογισμικού παρουσίασης και
βιντεοπροβολέα, συνοπτικά στοιχεία από τη ζωή και το έργο του ποιητή, τις
ιστορικές αναφορές στο έργο του Σολωμού, μελέτες και αναφορές στον ποιητή και το
έργο του.
Οι αφαιρετικές αυτές αναφορές, στοχεύουν στη διέγερση του ενδιαφέροντος
των μαθητών, αλλά και στη συμπλήρωση γνώσεων που είναι απαραίτητες για την
ενασχόλησή τους –στο επόμενο στάδιο- με τα συγκεκριμένα ερωτήματα των φύλλων
εργασίας.
Το αρχείο της παρουσίασης, βρίσκεται και σε κάθε σταθμό εργασίας, ώστε να
μπορεί να γίνει χρήση του από κάθε ομάδα, όταν αυτό κριθεί απαραίτητο από τους
μαθητές.
Η παρουσίαση είναι σύντομη (5-10 λεπτά) ώστε να μην κουράζει και όπως
αναφέρθηκε αρκετά αφαιρετική για να μην στρέφει τουλάχιστον σε αυτή τη φάση
τους μαθητές σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Σίγουρα πάντως δεν περιλαμβάνει
«έτοιμες» απαντήσεις
Στη συνέχεια ο διδάσκων δίνει σύντομες πληροφορίες για τον τίτλο του
ποιήματος και την αφόρμηση του ποιητή.
Ο καθηγητής παρουσιάζει σύντομα στους μαθητές τα ζητούμενα των φύλλων
εργασίας και δίνει τις απαραίτητες διευκρινήσεις. Ακολουθεί η ανάγνωση του
ποιήματος.
Γ΄ ΦΑΣΗ (1 ώρα- εργαστήριο)
Στο στάδιο αυτό οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες, επιχειρούν την
ερμηνευτική προσέγγιση μέσα από τις οδηγίες που υπάρχουν στα ηλεκτρονικά φύλλα
εργασίας, που βρίσκονται σε κάθε σταθμό και σε έντυπη μορφή.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας, ο καθηγητής , ενεργεί διευκολυντικά ελέγχει
και αξιολογεί στο βαθμό που είναι δυνατόν, όχι μόνον τις επιλεγμένες από τους
μαθητές πληροφορίες αλλά και τον τρόπο και την ίδια τη διαδικασία αναζήτησης –
οικοδόμησης της γνώσης.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 6

7. Οι μαθητές ανακοινώνουν τα κείμενα που συνέθεσαν στην τάξη και τα
παραδίδουν στο καθηγητή σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή.
ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ – ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ
Η διδακτική πρόταση, μπορεί να χωριστεί σε δραστηριότητες πάνω στις
οποίες το σύνολο της τάξης θα εργαστεί σε ένα κοινό φύλλο εργασίας, κάθε φορά.
Το σενάριο μπορεί να επεκταθεί σε διαθεματική συνθετική εργασία και να
πάρει τη μορφή project. Σε αυτήν την περίπτωση θα συνεργαστούν, οι καθηγητές της
Ιστορίας, Πληροφορικής , Γεωγραφίας και της Αισθητικής Αγωγής .
Το σενάριο μπορεί με μικρές τροποποιήσεις, να εφαρμοστεί σε όλες τις τάξεις
του Γυμνασίου.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 7

8. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ
Γενικά ερμηνευτικά ερωτήματα προς όλους τους μαθητές:
Διαβάστε το ποίημα του Δ. Σολωμού .
Προσπαθήστε να προσεγγίσετε ερμηνευτικά το ποίημα. Ποια αντίθεση
υπάρχει ανάμεσα στο κατεστραμμένο τοπίο και την ανθρώπινη παρουσία μέσα σ’
αυτό; Καταγράψτε τις απόψεις σας και παρουσιάστε τις στην τάξη.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 8

9. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΟΜΑΔΑ 1
(ομάδα διερεύνησης και αξιοποίησης βιογραφικών στοιχείων)
Η προσωπική ζωή του ποιητή και οι επιδράσεις που δέχεται από το
περιβάλλον διαμορφώνουν σε ένα βαθμό και την ποίησή του.
Επιβεβαιώνεται η παραπάνω άποψη μέσα στο συγκεκριμένο ποίημα;
Συνθέστε ένα κείμενο όπου θα καταγράφετε την άποψη σας. Στην προσπάθεια
αυτή θα σας βοηθήσουν τα βιογραφικά που θα βρείτε στο διαδίκτυο.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 9

10. ΟΜΑΔΑ 2
(Ομάδα διερεύνησης και αξιοποίησης του ιστορικού - ιδεολογικού πλαισίου)
Το ιστορικό και ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής στην οποία ζει ο ποιητής
διαμορφώνουν το έργο του. Συμφωνείτε με την παραπάνω άποψης; Μπορείτε να
υποστηρίξετε ότι οι ιστορικές συνθήκες και τα γεγονότα της περιόδου εκείνης
«αποτυπώνονται» στο ποίημα «Η καταστροφή των Ψαρών»; Καταγράψτε τις απόψεις
σας σε ένα σύντομο κείμενο.
Περιηγηθείτε στο διαδίκτυο, αναζητήστε και καταγράψτε άλλα ποιήματα του
Σολωμού με ιστορικό περιεχόμενο.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 10

11. ΟΜΑΔΑ 3
(ομάδα γλωσσοτεχνικής προσέγγισης)
Αφού μελετήσετε στο διαδίκτυο το άρθρο που αφορά το σχολιασμό
του έργου του Δ. Σολωμού να συντάξετε στη συνέχεια ένα κείμενο για το πώς
αντιμετώπιζε το θέμα της γλώσσας ο ποιητής.
Στη συνέχεια αφού αναζητήσετε στο διαδίκτυο πληροφορίες σχετικές με τη
νεοελληνική μετρική και στιχουργική να καταγράψετε το μέτρο του ποιήματος.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 11

12. ΟΜΑΔΑ 4
(ομάδα αισθητικής προσέγγισης)
1. Διαβάστε πάλι το ποίημα του Διονύσιου Σολωμού. Ηχογραφήστε μια δική σας
απαγγελία και βάλτε την να ακουστεί στην τάξη. Αιτιολογήστε την ένταση, το
χρωματισμό της φωνής σας σε συγκεκριμένα σημεία.
2. Με τη βοήθεια των εργαλείων του επεξεργαστή κειμένου, χρωματίστε όπως εσείς
νομίζετε, τους στίχους ή και συγκεκριμένες λέξεις του ποιήματος. Παρουσιάστε το
στην τάξη, αιτιολογώντας τους χρωματικούς συνδυασμούς που επιλέξατε.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 12

13. ΟΜΑΔΑ 5
(ομάδα συσχέτισης – σύγκρισης με παράλληλα κείμενα)
Διαβάστε τη βιογραφία του Δ. Σολωμού καθώς και τη βιογραφία του Α. Κάλβου
Προσπαθήστε να καταγράψετε σε κείμενο τα κοινά στοιχεία αλλά και τις
διαφοροποιήσεις.
Διαβάστε την ωδή του Κάλβου "Εις Ψαρά " .( στροφή κδ΄)
Μπορείτε να διακρίνετε τις αντιστοιχίες με το ποίημα «Η καταστροφή των Ψαρών.».
(Τα ποιήματα δίνονται σε φωτοτυπίες στους μαθητές).
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 13

14. Διονύσιος Σολωμός, Η καταστροφή των Ψαρών
Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη,
περπατώντας η δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλικάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινωμένο από λίγα χορτάρια
που 'χαν μείνει στην έρημη γη…
Ανδρέας Κάλβος
κδ΄.
Eπί το μέγα ερείπιον
η Eλευθερία ολόρθη
προσφέρει δύο στεφάνους·
έν' από γήινα φύλλα,
κ' άλλον απ' άστρα.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΗ 14