20. [50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα
ἐπαύσατο, καὶ ἡ
βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμεν
ῶς ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς
ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι
τῇ
βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ
αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ
τοῦτο οὐ βιωτὸν
ἡγησάμενος, προσελθὼν
καὶ διαλεχθείς τι τοῖς
τριάκοντα ἐξῆλθε,
καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε
τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας
φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ
τοῖς δρυφάκτοις.
Μόλις, αφού είπε αυτά,
σταμάτησε, και η βουλή
φανερά τον επιδοκίμασε με
φωνές, ο Κριτίας, επειδή
κατάλαβε ότι, αν επιτρέψει
στη βουλή να αποφασίσει
με ψηφοφορία γι αυτόν, θα
γλιτώσει, και επειδή αυτό
το θεωρούσε ανυπόφορο,
αφού πλησίασε και
συζήτησε κάτι με τους
Τριάκοντα, βγήκε έξω και
διέταξε αυτούς που είχαν τα
μαχαίρια να σταθούν πάνω
από τα κιγκλιδώματα, με
τρόπο που να είναι ορατοί
στους βουλευτές.
21. Δεν έφτανε η φανερή ψηφοφορία που είχαν
επιβάλει οι Τριάκοντα στους
βουλευτές/δικαστές· για να επηρεάσει την
ελεύθερη βούλησή τους, ο Κριτίας
χρησιμοποιεί ωμή τρομοκρατία με τους
νεαρούς μαχαιροφόρους που μπήκαν μέσα
στο Βουλευτήριο, στάθηκαν στο
κιγκλίδωμα και κρατούσαν τα εγχειρίδια
έτσι, ώστε να τα βλέπουν οι βουλευτές
(«φανερῶς... τῇ βουλῇ»).
27. ἐγώ νομίζω … εἶναι
ἔργον προστάτου
οἵου δεῖ (εἶναι τὸν
προστάτην)
οἷον δεῖ (εἶναι τὸν
προστάτην)
Έλξη του
αναφορικού
Όπως θα
έπρεπε να
είναι…
28. •Ποια είναι η συντακτική θέση της
αναφορικής αντωνυμίας ὅς;
•Τι είδους μετοχές εξαρτώνται από το
ὁρῶ;
•Από ποιο ρήμα προέρχεται η μετοχή
ἐξαπατωμένους;
30. [51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν
εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή,
νομίζω προστάτου ἔργον
εἶναι οἵου δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν
τοὺς φίλους
ἐξαπατωμένους μὴ
ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν
τοῦτο ποιήσω.
Και αφού ξαναμπήκε
μέσα, είπε: « Εγώ,
κύριοι βουλευτές,
νομίζω πως είναι έργο
ενός ηγέτη τέτοιου
όπως πρέπει να είναι,
αν βλέπει ότι οι φίλοι
του εξαπατώνται να
μην το επιτρέπει. Και
εγώ, λοιπόν, αυτό θα
κάνω
40. Καὶ γὰρ οἵδε
οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν
ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν ἄνδρα
τὸν φανερῶς τὴν
ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον.
Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις
τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις
ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν
ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου, τῶν
δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους
εἶναι τοὺς τριάκοντα
θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω
ἐκ τοῦ
καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν
ἡμῖν. Καὶ τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς
θανατοῦμεν».
Άλλωστε αυτοί που στέκονται
εκεί πέρα δηλώνουν ότι δεν
θα μας επιτρέψουν ν’
αφήσουμε ελεύθερο έναν
άνθρωπο που βλάπτει
ολοφάνερα την ολιγαρχία.
Τώρα, σύμφωνα με την
καινούργια νομοθεσία
κανένας από τους Τρεις
Χιλιάδες δεν μπορεί να
θανατωθεί χωρίς τη δική σας
ψήφο, ενώ οι Τριάντα έχουν
δικαίωμα να θανατώνουν
όσους δεν είναι γραμμένοι
στον κατάλογο. Εγώ, λοιπόν»,
είπε, «διαγράφω αυτόν εδώ
τον Θηραμένη από τον
κατάλογο, με τη σύμφωνη
γνώμη όλων μας. Και τον
καταδικάζουμε εμείς» –είπε–
«σε θάνατο».
41. Με ποιες απλές ή σύνθετες λέξεις των §50-
51 έχουν ετυμολογική συγγένεια οι
παρακάτω λέξεις της ΝΕ: αλοιφή, άνεση,
απάτη, απολυμαίνω, επιστάτης, επιτροπή,
λόγος, λύματα, φυγή, ψήφος.
42. Να συνδέσετε κάθε λέξη της στήλης Α με τις
παράγωγες ή τις ομόρριζές της στη στήλη Β,
γράφοντας μπροστά από κάθε γράμμα τον ή τους
αριθμούς από τη στήλη Β.
α) παύω
β) βιόω-ῶ
γ) διαλέγομαι
δ) κελεύω
ε) ἐφίσταμαι
στ) εὐμενῶς
ζ) ἐγχειρίδιον
1. δυσμένεια
2. παύλα
3. κέλευσμα
4. βιώσιμος
5. εγχείρηση
6. επιστασία
7. μένος
8. διάλεξη
9. βίωμα
10. αρχικελευστής
11. κατάπαυση
12. αβίωτος
13. εγχείρημα
14. διαλεκτική
15. ανάπαυλα
16. βιώνω
17. επιστάτης
18. διάλεκτος
19. υποχείριο
20. παυσίλυπος
43. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με τα συνώνυμα ή τα
αντίθετά τους στη στήλη Β, γράφοντας μπροστά από κάθε
αριθμό της στήλης Α το ή τα γράμματα που τους
αντιστοιχούν από τη στήλη Β. Κανένα στοιχείο της στήλης Β
δεν περισσεύει:
Α)ὁρῶ
Β)ἀποθνῄσκω
Γ)δεῖ
Δ)ἀνίημι
Ε)λυμαίνομαι
1. ὀνίνημι
2. χρή
3. θεῶμαι
4. βιῶ
5. ὠφελῶ
6. προσήκει
7. ἐάω-ῶ
8. κωλύω
9. βλέπω
10. βλάπτω
11. λυσιτελῶ
12. εἴργω
13. ζῶ
14. τελευτῶ
44. §51 προστάτου ἔργον εἶναι... μὴ ἐπιτρέπῃ
Ο Κριτίας υποστηρίζει αδιάντροπα ότι οι
δικαστές έχουν παρασυρθεί από την απολογία
του Θηραμένη («ἐξαπατωμένους») και ότι ο
ίδιος, ως ηγέτης, δεν μπορεί να επιτρέψει κάτι
τέτοιο. Άλλωστε και «οἵδε οἱ ἐφεστηκότες»,
οι νεαροί με τα εγχειρίδια, λένε ότι δε θα
επιτρέψουν να παρασυρθούν ούτε οι δικαστές
ούτε και ο Κριτίας (ἡμῖν).
45. ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις... ἐγὼ οὖν...
Οι τύραννοι δεν τηρούν ούτε τους νόμους που ψήφισαν
οι ίδιοι. Καταλύεται κάθε έννοια νομιμότητας και ο
νόμος γίνεται παιχνίδι ή «εγχειρίδιον» στα χέρια του
ισχυρού της στιγμής. Τους απλούς πολίτες μπορούσε να
τους θανατώσει οποιοσδήποτε από τους Τριάκοντα και
τα όργανά τους με την κατηγορία ότι είναι επικίνδυνοι
για το καθεστώς. Ο «κατάλογος» είχε περιλάβει τρεις
χιλιάδες ονόματα πολιτών μόνο, των οπαδών των
ολιγαρχικών. Αν κάποιος από τους «εντός του
καταλόγου» είχε κατηγορηθεί, δίκαια ή άδικα, για
ανατρεπτικές ενέργειες, για να καταδικαστεί σε θάνατο
έπρεπε να το αποφασίσουν οι πεντακόσιοι βουλευτές.
Για τους «εκτός καταλόγου» αποφάσιζαν μόνο οι
Τριάκοντα.
46. Η J. de Romilly γράφει για τη σχέση των αρχαίων
Ελλήνων με τον νόμο: «Οι Έλληνες, εραστές πάντοτε
της ανεξαρτησίας, διακήρυσσαν συνεχώς με
υπερηφάνεια την υπακοή τους στους νόμους. Είναι
γεγονός ότι δεν αναζητούσαν με κανένα τρόπο να
καθορίσουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες σε
σχέση με την πόλη στην οποία ανήκαν και με την
οποία είχαν ταυτισθεί. Το μόνο που ζητούσαν ήταν να
διοικείται η πόλη αυτή από έναν δικό της κανόνα και
όχι έναν άνθρωπο. Έτσι ο νόμος υπήρξε το στήριγμα
και η εγγύηση όλης της πολιτικής τους ζωής. Και τον
χρησιμοποιούσαν ως μέσον για να αντιτάσσονται
τόσο στην αναρχία της πρωτόγονης ζωής όσο και
στην υποταγή των λαών που, σαν τους Πέρσες,
υπόκεινταν στην αυθαιρεσία ενός ηγεμόνα». (Ο
Νόμος στην ελληνική σκέψη, σελ. 15).
47. 2. προσελθὼν καὶ διαλεχθείς τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε...: Τι, κατά
τη γνώμη σας, συζήτησε ο Κριτίας με τους άλλους της ομάδας
των Τριάκοντα; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας με βάση το
κείμενο.
3. ΄Ηταν νόμιμη, κατά τη γνώμη σας, ενέργεια η διαγραφή του
Θηραμένη από τον κατάλογο των «τρισχιλίων»;
4. Ποιοι πολίτες περιλαμβάνονταν στον κατάλογο των «τρισχιλίων»
και ποιο ρόλο είχαν στην πολιτική και κοινωνική ζωή της πόλης;
Πού απέβλεπαν οι Τριάκοντα με το μέτρο αυτό;
5. Ποιες μεθόδους και ποια τεχνάσματα χρησιμοποίησε ο Κριτίας,
ώστε και τον αντίπαλό του, τον Θηραμένη, να εξοντώσει και ο ίδιος
να φαίνεται ότι ενήργησε νομότυπα;
6. Παρακολουθώντας στο κείμενο το λόγο και τις ενέργειες του
Κριτία να σκιαγραφήσετε το ήθος και το ύφος του άνδρα και να
κρίνετε την πολιτική του στάση.
7. Με ποιον τρόπο αφαίρεσε ο Κριτίας από τη βουλή την αρμοδιότητα
να δικάσει τον Θηραμένη;