υλικο

1. Επανάληψη στις ενότητες του Ξενοφώντα Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 11-16
- Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 50-56 και Βιβλίο 2, κεφ. 4, παρ. 1-17.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ Α΄
1. Μελετώντας το απόσπασμα από το μεταφρασμένο κείμενο (Βιβλ. 2, κεφ. 3, παρ. 11-16) που σας
δίδεται να συνάγετε τα στοιχεία του χαρακτήρα των δύο πρωταγωνιστών, Θηραμένη και Κριτία,
και να καταγράψετε αντίστοιχα επίθετα, αφού δημιουργήσετε ανάλογο πίνακα (Εισαγωγή
Πίνακας2 Στήλες).
2. α) Ξαναθυμηθείτε το κείμενο που έχει ως θέμα τη δίκη του Θηραμένη.
β) Αντιγράψτε το αρχαίο κείμενο από το φύλλο εργασίας και τονίστε με κόκκινη επισήμανση τις
λέξεις που δηλώνουν εξέλιξη στον άξονα του χρόνου και με γαλάζια επισήμανση τις λέξεις που
δείχνουν κίνηση στον άξονα του χώρου.
γ) Διαλέξτε οποιαδήποτε παράγραφο και εντοπίστε λέξεις ή φράσεις που της προσδίδουν
εσωτερική συνοχή. Τονίστε τις με πράσινη επισήμανση.
[50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς
ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ
αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς
τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας
φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.
Παρωδία
δίκης
[51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου
δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο
ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν
ἄνδρα τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις
τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου,
τῶν δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ
τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν».
[52] Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ εἶπεν· «Ἐγὼ δ’,
ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν
μήτε ἐμὲ μήτε ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ τῶν ἐν
τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν κρίσιν εἶναι.
Η αντίδραση
του
Θηραμένη
[53] Καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ
βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ
ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. Ὑμῶν μέντοι, ἔφη, ὦ
ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα
γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου».
[54] Ἐκ δὲ τούτου ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν
Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις, ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου
τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναιδεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· «Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον.
[55] Ὑμεῖς δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων πράττετε».
Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ
δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ
γιγνόμενα. Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις ὁμοίους
Η εκτέλεση
του
Θηραμένη

2. Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ
ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν.
[56] Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα
ἔπασχε. Λέγεται δ’ ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ
μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο·« Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη,οἰμώξομαι;» καὶ ἐπεί γε
ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν
ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· «Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ». Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ
ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς
ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες
ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.
3. ἀναφεύξοιτο, ἡγησάμενος:
α) Χρησιμοποιώντας τα Σώματα κειμένων της Νέας Ελληνικής και μέσω των Λεξικών της
Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα
(http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/makedonia/index.html) να
βρείτε ομόρριζα σύνθετα και παρασύνθετα για τους τύπους αυτούς της Αρχαίας. Θα βοηθηθείτε,
αν ξεκινήσετε την αναζήτησή σας με τις βασικές ρίζες των παραπάνω τύπων.
β) Επιλέξτε για κάθε ρηματικό τύπο τρία από αυτά τα ομόρριζα και γράψτε ισάριθμες δικές σας
προτάσεις. Αν δεν γνωρίζετε τη σημασία κάποιων από αυτά, μεταβείτε στους Συμφραστικούς
πίνακες όπου συναντώνται ή στα Ηλεκτρονικά λεξικά της Νέας Ελληνικής (Νέα
ΕλληνικήΕργαλεία Ηλεκτρονικά λεξικά), για να συμπεράνετε μέσω της χρήσης στα σώματα
κειμένων τη σημασία τους.
4. Περιηγηθείτε στην Αρχαία Αγορά και εντοπίστε το Βουλευτήριο, με το κιγκλίδωμα που
περιγράφει ο Ξενοφώντας («καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας φανερῶς τῇ βουλῇ
ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις»), όπου έγινε η δίκη του Θηραμένη.
α) Ποιοι φρόντισαν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στο κιγκλίδωμα αυτό, για ποιο λόγο και
τι φανερώνει η παρουσία τους εκεί; Απαντήστε σε μία παράγραφο 50 περίπου λέξεων.
β) Παρατηρώντας το σχέδιο της Αγοράς των Αθηνών ποια εντύπωση σας δημιουργείται για τις
σχέσεις θρησκευτικής και πολιτικής ζωής; Υπάρχουν παρόμοιες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή;
Απαντήστε σε μία παράγραφο 80-100 περίπου λέξεων
5. Με βάση ποιες καίριες αντιθέσεις νομίζετε ότι δομεί το λόγο του ο Θρασύβουλος πριν από τη
μάχη στο λόφο της Μουνιχίας;
6.Αναλαμβάνετε το ρόλο ενός βουλευτή κατά τη δίκη του Θηραμένη που πρόσκειται φιλικά προς
αυτόν για να δημιουργήσετε ένα δικό σας κείμενο, όπως το ημερολόγιο ή η αυτοβιογραφία, στο
οποίο θα εξιστορείτε τα γεγονότα και την εμπειρία σας από τη δική σας οπτική ως ομοδιηγητικοί
αφηγητές με εσωτερική εστίαση.
Να στείλετε το φύλλο εργασίας σας στο mail μου
(kotsiele@gmail.com) και κατά την περίοδο των εορτών.
Θα παρουσιάσετε τις εργασίες σας στην ολομέλεια της τάξης αμέσως
μόλις επιστρέψετε στο σχολείο.
ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ!
ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!

3. Επανάληψη στις ενότητες του Ξενοφώντα Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 11-16
- Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 50-56 και Βιβλίο 2, κεφ. 4, παρ. 1-17.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ Β΄
1. Μελετώντας το απόσπασμα από το μεταφρασμένο κείμενο (Βιβλ. 2, κεφ. 3, παρ. 11-16) που σας
δίδεται να συνάγετε τα στοιχεία του χαρακτήρα των δύο πρωταγωνιστών, Θηραμένη και Κριτία,
και να καταγράψετε αντίστοιχα επίθετα, αφού δημιουργήσετε ανάλογο πίνακα (Εισαγωγή
Πίνακας2 Στήλες).
2. α) Ξαναθυμηθείτε το κείμενο που έχει ως θέμα τη δίκη του Θηραμένη.
β) Αντιγράψτε το αρχαίο κείμενο από το φύλλο εργασίας και τονίστε με κόκκινη επισήμανση τις
λέξεις που δηλώνουν εξέλιξη στον άξονα του χρόνου και με γαλάζια επισήμανση τις λέξεις που
δείχνουν κίνηση στον άξονα του χώρου.
γ) Διαλέξτε οποιαδήποτε παράγραφο και εντοπίστε λέξεις ή φράσεις που της προσδίδουν
εσωτερική συνοχή. Τονίστε τις με πράσινη επισήμανση.
[50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς
ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ
αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς
τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας
φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.
Παρωδία
δίκης
[51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου
δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο
ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν
ἄνδρα τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις
τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου,
τῶν δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ
τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν».
[52] Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ εἶπεν· «Ἐγὼ δ’,
ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν
μήτε ἐμὲ μήτε ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ τῶν ἐν
τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν κρίσιν εἶναι.
Η αντίδραση
του
Θηραμένη
[53] Καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ
βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ
ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. Ὑμῶν μέντοι, ἔφη, ὦ
ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα
γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου».
[54] Ἐκ δὲ τούτου ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν
Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις, ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου
τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναιδεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· «Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον.
[55] Ὑμεῖς δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων πράττετε».
Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ
δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ
γιγνόμενα. Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις ὁμοίους
Η εκτέλεση
του
Θηραμένη

4. Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ
ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν.
[56] Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα
ἔπασχε. Λέγεται δ’ ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ
μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο·« Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη,οἰμώξομαι;» καὶ ἐπεί γε
ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν
ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· «Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ». Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ
ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς
ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες
ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.
3. ἐπιτρέψειν, ἐπιδεῖξαι:
α) Χρησιμοποιώντας τα Σώματα κειμένων της Νέας Ελληνικής και μέσω των Λεξικών της
Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα
(http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/makedonia/index.html) να
βρείτε ομόρριζα σύνθετα και παρασύνθετα για τους τύπους αυτούς της Αρχαίας. Θα βοηθηθείτε,
αν ξεκινήσετε την αναζήτησή σας με τις βασικές ρίζες των παραπάνω τύπων.
β) Επιλέξτε για κάθε ρηματικό τύπο τρία από αυτά τα ομόρριζα και γράψτε ισάριθμες δικές σας
προτάσεις. Αν δεν γνωρίζετε τη σημασία κάποιων από αυτά, μεταβείτε στους Συμφραστικούς
πίνακες όπου συναντώνται ή στα Ηλεκτρονικά λεξικά της Νέας Ελληνικής (Νέα
ΕλληνικήΕργαλεία Ηλεκτρονικά λεξικά), για να συμπεράνετε μέσω της χρήσης στα σώματα
κειμένων τη σημασία τους.
4. α)Μελετήστε τις απόψεις της Jacqueline de Romilly για τη σχέση των αρχαίων Ελλήνων με το
νόμο, στις οποίες παραπέμπει στο άρθρο του ο Π. Παυλόπουλος και αφού μελετήσετε το σχόλιο
της J. de Romilly για τη σχέση των αρχαίων ελλήνων με το νόμο, να προσδιορίσετε με ποιο τρόπο
παραβιάζεται η αντίληψη αυτή με τα γεγονότα στη δίκη του Θηραμένη και πώς διαμορφώνεται η
σχέση μεταξύ συλλογικής βούλησης και βούλησης του ενός. Απαντήστε σε μία παράγραφο 80
περίπου λέξεων.
β) Υπάρχουν παραδείγματα αυθαίρετης εφαρμογής του νόμου ή δίκες που ακολουθήθηκαν από
βεβιασμένες εκτελέσεις στη σύγχρονη ελληνική ιστορία; Συγκεντρώστε πληροφορίες από το
διαδίκτυο χρησιμοποιώντας τις παραπάνω φράσεις – λέξεις κλειδιά. Το κείμενό σας να είναι 100
περίπου λέξεων.
5.Παρακολουθήστε το σύντομο βίντεο με τον παιάνα των Αθηναίων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας,
όπως παραδίδεται στους Πέρσες του Αισχύλου (στ. 402-405). Ποια κοινά σημεία εμφανίζονται
μεταξύ των προτροπών του Θρασύβουλου και αυτού του παιάνα;
6.Αναλαμβάνετε το ρόλο ενός βουλευτή κατά τη δίκη του Θηραμένη που πρόσκειται φιλικά προς
τον Κριτία για να δημιουργήσετε ένα δικό σας κείμενο, όπως το ημερολόγιο ή η αυτοβιογραφία,
στο οποίο θα εξιστορείτε τα γεγονότα και την εμπειρία σας από τη δική σας οπτική ως
ομοδιηγητικός αφηγητής με εσωτερική εστίαση.
Να στείλετε το φύλλο εργασίας σας στο mail μου (kotsiele@gmail.com) και κατά την περίοδο
των εορτών.
Θα παρουσιάσετε τις εργασίες σας στην ολομέλεια της τάξης αμέσως μόλις επιστρέψετε στο
σχολείο.
ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ!
ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!

5. Επανάληψη στις ενότητες του Ξενοφώντα Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 11-16
- Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 50-56 και Βιβλίο 2, κεφ. 4, παρ. 1-17.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ Γ΄
1. Μελετώντας το απόσπασμα από το μεταφρασμένο κείμενο (Βιβλ. 2, κεφ. 3, παρ. 11-16) που σας
δίδεται να συνάγετε τα στοιχεία του χαρακτήρα των δύο πρωταγωνιστών, Θηραμένη και Κριτία,
και να καταγράψετε αντίστοιχα επίθετα, αφού δημιουργήσετε ανάλογο πίνακα (Εισαγωγή
Πίνακας2 Στήλες).
2. α) Ξαναθυμηθείτε το κείμενο που έχει ως θέμα τη δίκη του Θηραμένη.
β) Αντιγράψτε το αρχαίο κείμενο από το φύλλο εργασίας και τονίστε με κόκκινη επισήμανση τις
λέξεις που δηλώνουν εξέλιξη στον άξονα του χρόνου και με γαλάζια επισήμανση τις λέξεις που
δείχνουν κίνηση στον άξονα του χώρου.
γ) Διαλέξτε οποιαδήποτε παράγραφο και εντοπίστε λέξεις ή φράσεις που της προσδίδουν
εσωτερική συνοχή. Τονίστε τις με πράσινη επισήμανση.
[50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς
ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ
αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς
τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας
φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.
Παρωδία
δίκης
[51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου
δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο
ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν
ἄνδρα τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις
τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου,
τῶν δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ
τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν».
[52] Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ εἶπεν· «Ἐγὼ δ’,
ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν
μήτε ἐμὲ μήτε ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ τῶν ἐν
τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν κρίσιν εἶναι.
Η αντίδραση
του
Θηραμένη
[53] Καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ
βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ
ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. Ὑμῶν μέντοι, ἔφη, ὦ
ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα
γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου».
[54] Ἐκ δὲ τούτου ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν
Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις, ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου
τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναιδεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· «Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον.
[55] Ὑμεῖς δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων πράττετε».
Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ
δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ
γιγνόμενα. Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις ὁμοίους
Η εκτέλεση
του
Θηραμένη

6. Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ
ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν.
[56] Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα
ἔπασχε. Λέγεται δ’ ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ
μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο·« Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη,οἰμώξομαι;» καὶ ἐπεί γε
ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν
ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· «Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ». Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ
ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς
ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες
ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.
3. κατακεκριμένον, γιγνώσκοντες:
α) Χρησιμοποιώντας τα Σώματα κειμένων της Νέας Ελληνικής και μέσω των Λεξικών της
Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα
(http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/makedonia/index.html) να
βρείτε ομόρριζα σύνθετα και παρασύνθετα για τους τύπους αυτούς της Αρχαίας. Θα βοηθηθείτε,
αν ξεκινήσετε την αναζήτησή σας με τις βασικές ρίζες των παραπάνω τύπων.
β) Επιλέξτε για κάθε ρηματικό τύπο τρία από αυτά τα ομόρριζα και γράψτε ισάριθμες δικές σας
προτάσεις. Αν δεν γνωρίζετε τη σημασία κάποιων από αυτά, μεταβείτε στους Συμφραστικούς
πίνακες όπου συναντώνται ή στα Ηλεκτρονικά λεξικά της Νέας Ελληνικής (Νέα
ΕλληνικήΕργαλεία Ηλεκτρονικά λεξικά), για να συμπεράνετε μέσω της χρήσης στα σώματα
κειμένων τη σημασία τους.
4.Αφού μελετήσετε στους συμφραστικούς πίνακες της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα
(http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/concordance/index.html)
(θα πατήσετε στην αναζήτηση ΘΗΡΑΜΕΝΗΣ και έπειτα στην Εμφάνιση λήμματος θα
ανοίξετε τα λήμματα ένα ένα, θα διαβάσετε και θα αντιγράψετε σε πρώτη φάση τη μετάφρασή των
χωρίων που περιέχουν το όνομα του Θηραμένη –χωριστά τα κείμενα του Αριστοτέλη και του
Λυσία) να εξετάσετε πώς αντιμετωπίζεται ο Θηραμένης ως πολιτικός στα έργα άλλων συγγραφέων,
όπως ο Λυσίας και ο Αριστοτέλης και να συγκρίνετε την παρουσίαση του με αυτή του Ξενοφώντα.
Συμφωνείτε με τον χαρακτηρισμό του Θηραμένη ως αμφιλεγόμενης προσωπικότητας; Απαντήστε
σε ένα κείμενο 100-120 περίπου λέξεων – τριών παραγράφων.
5. Με βάση ποιες καίριες αντιθέσεις νομίζετε ότι δομεί το λόγο του ο Θρασύβουλος πριν από τη
μάχη στο λόφο της Μουνιχίας;
6.Αναλαμβάνετε το ρόλο του Σατύρου κατά τη δίκη του Θηραμένη για να δημιουργήσετε ένα δικό
σας κείμενο, όπως το ημερολόγιο ή η αυτοβιογραφία, στο οποίο θα εξιστορείτε τα γεγονότα και την
εμπειρία σας από τη δική σας οπτική ως ομοδιηγητικός αφηγητής με εσωτερική εστίαση.
Να στείλετε το φύλλο εργασίας σας στο mail μου
(kotsiele@gmail.com) και κατά την περίοδο των εορτών.
Θα παρουσιάσετε τις εργασίες σας στην ολομέλεια της τάξης αμέσως
μόλις επιστρέψετε στο σχολείο.
ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ!
ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!

7. Επανάληψη στις ενότητες του Ξενοφώντα Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 11-16
- Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 50-56 και Βιβλίο 2, κεφ. 4, παρ. 1-17.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ Δ΄
1. Μελετώντας το απόσπασμα από το μεταφρασμένο κείμενο (Βιβλ. 2, κεφ. 3, παρ. 11-16) που σας
δίδεται να συνάγετε τα στοιχεία του χαρακτήρα των δύο πρωταγωνιστών, Θηραμένη και Κριτία,
και να καταγράψετε αντίστοιχα επίθετα, αφού δημιουργήσετε ανάλογο πίνακα (Εισαγωγή
Πίνακας2 Στήλες).
2. α) Ξαναθυμηθείτε το κείμενο που έχει ως θέμα τη δίκη του Θηραμένη.
β) Αντιγράψτε το αρχαίο κείμενο από το φύλλο εργασίας και τονίστε με κόκκινη επισήμανση τις
λέξεις που δηλώνουν εξέλιξη στον άξονα του χρόνου και με γαλάζια επισήμανση τις λέξεις που
δείχνουν κίνηση στον άξονα του χώρου.
γ) Διαλέξτε οποιαδήποτε παράγραφο και εντοπίστε λέξεις ή φράσεις που της προσδίδουν
εσωτερική συνοχή. Τονίστε τις με πράσινη επισήμανση.
[50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς
ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ
αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς
τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας
φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.
Παρωδία
δίκης
[51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου
δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο
ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν
ἄνδρα τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις
τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου,
τῶν δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ
τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν».
[52] Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ εἶπεν· «Ἐγὼ δ’,
ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν
μήτε ἐμὲ μήτε ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ τῶν ἐν
τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν κρίσιν εἶναι.
Η αντίδραση
του
Θηραμένη
[53] Καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ
βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ
ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. Ὑμῶν μέντοι, ἔφη, ὦ
ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα
γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου».
[54] Ἐκ δὲ τούτου ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν
Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις, ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου
τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναιδεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· «Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον.
[55] Ὑμεῖς δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων πράττετε».
Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ
δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ
γιγνόμενα. Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις ὁμοίους
Η εκτέλεση
του
Θηραμένη

8. Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ
ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν.
[56] Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα
ἔπασχε. Λέγεται δ’ ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ
μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο·« Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη,οἰμώξομαι;» καὶ ἐπεί γε
ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν
ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· «Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ». Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ
ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς
ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες
ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.
3. ἀποθνῄσκειν, εἷλκε:
α) Χρησιμοποιώντας τα Σώματα κειμένων της Νέας Ελληνικής και μέσω των Λεξικών της
Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα
(http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/makedonia/index.html) να
βρείτε ομόρριζα σύνθετα και παρασύνθετα για τους τύπους αυτούς της Αρχαίας. Θα βοηθηθείτε,
αν ξεκινήσετε την αναζήτησή σας με τις βασικές ρίζες των παραπάνω τύπων.
β) Επιλέξτε για κάθε ρηματικό τύπο τρία από αυτά τα ομόρριζα και γράψτε ισάριθμες δικές σας
προτάσεις. Αν δεν γνωρίζετε τη σημασία κάποιων από αυτά, μεταβείτε στους Συμφραστικούς
πίνακες όπου συναντώνται ή στα Ηλεκτρονικά λεξικά της Νέας Ελληνικής (Νέα
ΕλληνικήΕργαλεία Ηλεκτρονικά λεξικά), για να συμπεράνετε μέσω της χρήσης στα σώματα
κειμένων τη σημασία τους.
4. α) Παρακολουθήστε το βίντεο (https://www.youtube.com/watch?v=8jjM-X31B2I) σχετικά με το
Φρούριο της Φυλής και δικαιολογήστε την επιλογή του Θρασύβουλου (περισσότερες πληροφορίες
για τον Αθηναίο στρατηγό θα βρείτε στην ιστοσελίδα
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=157860&ct=83&dt=21/03/2004) να επιλέξει το
χώρο αυτό ως ορμητήριο. Απαντήστε σε μια παράγραφο 80 περίπου λέξεων.
β) Παρατηρήστε το βίντεο ως προς τη γλώσσα που χρησιμοποιεί και το βαθμό σαφήνειας της
διατύπωσης της πηγής στην οποία εντάσσεται. Αναζητήστε και άλλες πηγές στο διαδίκτυο σχετικά
με το φρούριο της Φυλής (π.χ. στο http://www.parnitha-np.gr/arxaiologika.htm) και συγκρίνετε την
πληρότητα των πληροφοριών και τη γλωσσική μορφή. Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας σε μια
παράγραφο 50 περίπου λέξεων στο οποίο θα ενσωματώσετε φωτογραφίες του φρουρίου της Φυλής.
5.Παρακολουθήστε το σύντομο βίντεο με τον παιάνα των Αθηναίων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας,
όπως παραδίδεται στους Πέρσες του Αισχύλου (στ. 402-405). Ποια κοινά σημεία εμφανίζονται
μεταξύ των προτροπών του Θρασύβουλου και αυτού του παιάνα;
6.Αναλαμβάνετε το ρόλο του Κριτία κατά τη δίκη του Θηραμένη για να δημιουργήσετε ένα δικό
σας κείμενο, όπως το ημερολόγιο ή η αυτοβιογραφία, στο οποίο θα εξιστορείτε τα γεγονότα και την
εμπειρία σας από τη δική σας οπτική ως ομοδιηγητικός αφηγητής με εσωτερική εστίαση.
Να στείλετε το φύλλο εργασίας σας στο mail μου (kotsiele@gmail.com)και
κατά την περίοδο των εορτών.
Θα παρουσιάσετε τις εργασίες σας στην ολομέλεια της τάξης αμέσως μόλις
επιστρέψετε στο σχολείο.
ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ!
ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!

9. Επανάληψη στις ενότητες του Ξενοφώντα Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 11-16
- Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 50-56 και Βιβλίο 2, κεφ. 4, παρ. 1-17.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ Ε΄
1. Μελετώντας το απόσπασμα από το μεταφρασμένο κείμενο (Βιβλ. 2, κεφ. 3, παρ. 11-16) που σας
δίδεται να συνάγετε τα στοιχεία του χαρακτήρα των δύο πρωταγωνιστών, Θηραμένη και Κριτία,
και να καταγράψετε αντίστοιχα επίθετα, αφού δημιουργήσετε ανάλογο πίνακα (Εισαγωγή
Πίνακας2 Στήλες).
2. α) Ξαναθυμηθείτε το κείμενο που έχει ως θέμα τη δίκη του Θηραμένη.
β) Αντιγράψτε το αρχαίο κείμενο από το φύλλο εργασίας και τονίστε με κόκκινη επισήμανση τις
λέξεις που δηλώνουν εξέλιξη στον άξονα του χρόνου και με γαλάζια επισήμανση τις λέξεις που
δείχνουν κίνηση στον άξονα του χώρου.
γ) Διαλέξτε οποιαδήποτε παράγραφο και εντοπίστε λέξεις ή φράσεις που της προσδίδουν
εσωτερική συνοχή. Τονίστε τις με πράσινη επισήμανση.
[50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς
ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ
αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς
τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας
φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.
Παρωδία
δίκης
[51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου
δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο
ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν
ἄνδρα τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις
τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου,
τῶν δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ
τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν».
[52] Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ εἶπεν· «Ἐγὼ δ’,
ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν
μήτε ἐμὲ μήτε ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ τῶν ἐν
τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν κρίσιν εἶναι.
Η αντίδραση
του
Θηραμένη
[53] Καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ
βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ
ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. Ὑμῶν μέντοι, ἔφη, ὦ
ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα
γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου».
[54] Ἐκ δὲ τούτου ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν
Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις, ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου
τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναιδεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· «Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον.
[55] Ὑμεῖς δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων πράττετε».
Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ
δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ
γιγνόμενα. Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις ὁμοίους
Η εκτέλεση
του
Θηραμένη

10. Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ
ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν.
[56] Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα
ἔπασχε. Λέγεται δ’ ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ
μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο·« Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη,οἰμώξομαι;» καὶ ἐπεί γε
ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν
ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· «Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ». Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ
ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς
ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες
ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.
3.λειπόμενον ,ἀπολιπεῖν:
α) Χρησιμοποιώντας τα Σώματα κειμένων της Νέας Ελληνικής και μέσω των Λεξικών της
Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα
(http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/makedonia/index.html) να
βρείτε ομόρριζα σύνθετα και παρασύνθετα για τους τύπους αυτούς της Αρχαίας. Θα βοηθηθείτε,
αν ξεκινήσετε την αναζήτησή σας με τις βασικές ρίζες των παραπάνω τύπων.
β) Επιλέξτε για κάθε ρηματικό τύπο τρία από αυτά τα ομόρριζα και γράψτε ισάριθμες δικές σας
προτάσεις. Αν δεν γνωρίζετε τη σημασία κάποιων από αυτά, μεταβείτε στους Συμφραστικούς
πίνακες όπου συναντώνται ή στα Ηλεκτρονικά λεξικά της Νέας Ελληνικής (Νέα
ΕλληνικήΕργαλεία Ηλεκτρονικά λεξικά), για να συμπεράνετε μέσω της χρήσης στα σώματα
κειμένων τη σημασία τους.
4.α) Διαβάστε από τον ακόλουθο ιστότοπο http://www.logotexniki.com/ το κείμενο των Ιωαννίδου
Εύα και Κυριακούδη Δημήτριου «Το χιούμορ του Θηραμένη στις δύσκολες στιγμές που πέρασε
και το χιούμορ των Ελλήνων στις δυσχερείς αυτές πολιτικοοικονομικές συνθήκες που διανύει η
χώρα μας». Ποια χρήση του χιούμορ κάνει και ο Θηραμένης, λίγα λεπτά πριν από τον άδικο και
άκρως τρομοκρατικό θάνατό του με κώνειο; Τι αποδεικνύει αυτή για το χαρακτήρα του;
Καταγράψτε παρόμοιες περιπτώσεις επίδειξης του χιούμορ των αρχαίων Ελλήνων πριν από το
θάνατό τους.
β)Συγκεντρώστε πληροφορίες και εικόνες για τον «Κότταβο των αρχαίων Ελλήνων» και γράψτε
ένα δικό σας ομότιτλο άρθρο.
5. Με βάση ποιες καίριες αντιθέσεις νομίζετε ότι δομεί το λόγο του ο Θρασύβουλος πριν από τη
μάχη στο λόφο της Μουνιχίας;
6.Αναλαμβάνετε το ρόλο ενός εξεγερμένου δημοκρατικού του Θρασύβουλου πριν από τη μάχη
στο λόφο της Μουνιχίας Αρτέμιδος για να δημιουργήσετε ένα δικό σας κείμενο, όπως το
ημερολόγιο ή η αυτοβιογραφία, στο οποίο θα εξιστορείτε τα γεγονότα και την εμπειρία σας από τη
δική σας οπτική ως ομοδιηγητικός αφηγητής με εσωτερική εστίαση.
Να στείλετε το φύλλο εργασίας σας στο mail μου
(kotsiele@gmail.com) και κατά την περίοδο των εορτών.
Θα παρουσιάσετε τις εργασίες σας στην ολομέλεια της τάξης αμέσως
μόλις επιστρέψετε στο σχολείο.
ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ!
ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!

11. Επανάληψη στις ενότητες του Ξενοφώντα Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 11-16
- Βιβλίο 2, κεφ. 3, παρ. 50-56 και Βιβλίο 2, κεφ. 4, παρ. 1-17.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ ΣΤ΄
1. Μελετώντας το απόσπασμα από το μεταφρασμένο κείμενο (Βιβλ. 2, κεφ. 3, παρ. 11-16) που σας
δίδεται να συνάγετε τα στοιχεία του χαρακτήρα των δύο πρωταγωνιστών, Θηραμένη και Κριτία,
και να καταγράψετε αντίστοιχα επίθετα, αφού δημιουργήσετε ανάλογο πίνακα (Εισαγωγή
Πίνακας2 Στήλες).
2. α) Ξαναθυμηθείτε το κείμενο που έχει ως θέμα τη δίκη του Θηραμένη.
β) Αντιγράψτε το αρχαίο κείμενο από το φύλλο εργασίας και τονίστε με κόκκινη επισήμανση τις
λέξεις που δηλώνουν εξέλιξη στον άξονα του χρόνου και με γαλάζια επισήμανση τις λέξεις που
δείχνουν κίνηση στον άξονα του χώρου.
γ) Διαλέξτε οποιαδήποτε παράγραφο και εντοπίστε λέξεις ή φράσεις που της προσδίδουν
εσωτερική συνοχή. Τονίστε τις με πράσινη επισήμανση.
[50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς
ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ
αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς
τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας
φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.
Παρωδία
δίκης
[51] Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου
δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο
ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν
ἄνδρα τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις
τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου,
τῶν δ’ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ οὖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ
τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν».
[52] Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ εἶπεν· «Ἐγὼ δ’,
ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐννομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν
μήτε ἐμὲ μήτε ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ τῶν ἐν
τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν κρίσιν εἶναι.
Η αντίδραση
του
Θηραμένη
[53] Καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ
βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ
ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. Ὑμῶν μέντοι, ἔφη, ὦ
ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα
γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου».
[54] Ἐκ δὲ τούτου ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν
Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις, ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου
τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναιδεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· «Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον.
[55] Ὑμεῖς δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων πράττετε».
Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ
δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ
γιγνόμενα. Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις ὁμοίους
Η εκτέλεση
του
Θηραμένη

12. Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ
ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν.
[56] Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα
ἔπασχε. Λέγεται δ’ ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ
μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο·« Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη,οἰμώξομαι;» καὶ ἐπεί γε
ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν
ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· «Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ». Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ
ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς
ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες
ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.
3. εἰπεῖν , ἀπήγαγον:
α) Χρησιμοποιώντας τα Σώματα κειμένων της Νέας Ελληνικής και μέσω των Λεξικών της
Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα
(http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/makedonia/index.html) να
βρείτε ομόρριζα σύνθετα και παρασύνθετα για τους τύπους αυτούς της Αρχαίας. Θα βοηθηθείτε,
αν ξεκινήσετε την αναζήτησή σας με τις βασικές ρίζες των παραπάνω τύπων.
β) Επιλέξτε για κάθε ρηματικό τύπο τρία από αυτά τα ομόρριζα και γράψτε ισάριθμες δικές σας
προτάσεις. Αν δεν γνωρίζετε τη σημασία κάποιων από αυτά, μεταβείτε στους Συμφραστικούς
πίνακες όπου συναντώνται ή στα Ηλεκτρονικά λεξικά της Νέας Ελληνικής (Νέα
ΕλληνικήΕργαλεία Ηλεκτρονικά λεξικά), για να συμπεράνετε μέσω της χρήσης στα σώματα
κειμένων τη σημασία τους.
4. Προσπαθήστε να προσδιορίσετε το χώρο της διεξαγωγής της μάχης δημοκρατικών –
ολιγαρχικών στο λόφο της Ακρόπολης της Μουνιχίας, στη βάση του οποίου βρισκόταν το ιερό της
Μουνιχίας Αρτέμιδος και το ομώνυμο τότε λιμάνι. Πώς ονομάζεται το λιμάνι αυτό σήμερα και τι
βρίσκεται στη θέση του ιερού της Αρτέμιδος; Αναζητήστε και πρόσθετες εικόνες ή πληροφορίες.
Με βάση την αντίληψη του χώρου που αποκτήσατε απαντήστε:
α)Γιατί πιστεύετε ότι οι εκδιωγμένοι δημοκρατικοί έβρισκαν καταφύγιο στον Πειραιά και αργότερα
ο Θρασύβουλος επέλεξε το χώρο της Ακρόπολης της Μουνιχίας, για να αντιμετωπίσει τους
ολιγαρχικούς;
β) Πώς διαμορφώνει την τακτική του ο Θρασύβουλος σε σχέση με τη μορφολογία του εδάφους
στον Πειραιά;
5.Παρακολουθήστε το σύντομο βίντεο με τον παιάνα των Αθηναίων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας,
όπως παραδίδεται στους Πέρσες του Αισχύλου (στ. 402-405). Ποια κοινά σημεία εμφανίζονται
μεταξύ των προτροπών του Θρασύβουλου και αυτού του παιάνα;
6.Αναλαμβάνετε το ρόλο ενός ολιγαρχικού στρατιωτικού αρχηγού των Τριάκοντα τυράννων ή και
του ίδιου του Κριτία πριν από τη μάχη στο λόφο της Μουνιχίας Αρτέμιδος για να δημιουργήσετε
ένα προτρεπτικό λόγο (δημηγορία – αντίστοιχη με του Θρασύβουλου προς τους δημοκρατικούς)
προς τους ολιγαρχικούς πολεμιστές
Να στείλετε το φύλλο εργασίας σας στο mail μου (kotsiele@gmail.com)και
κατά την περίοδο των εορτών.
Θα παρουσιάσετε τις εργασίες σας στην ολομέλεια της τάξης αμέσως μόλις
επιστρέψετε στο σχολείο.
ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ!
ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!

13. ΚΟΙΝΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΟΜΑΔΑ :
Αξιολογήστε τα φύλλα εργασίας με χρήση ΤΠΕ που εκπονήσατε ως προς τα στοιχεία που κρίνετε
ότι αποκομίσατε. Συμπληρώστε για τον λόγο αυτό τον παρακάτω
πίνακα.(ΕΙΣΑΓΩΓΗΣΥΜΒΟΛΟ √)
Λίγο Μέτρια Αρκετά
Θυμήθηκα τα κυριότερα
νοηματικά στοιχεία
Αντιλήφθηκα ότι καταστάσεις και
ανθρώπινες συμπεριφορές
επαναλαμβάνονται στην ιστορία
Βελτίωσα τις γνώσεις μου στα
Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά
Συνεργάστηκα με τους
συμμαθητές μου και έμαθα από
τη συνεργασία αυτή
Ανέπτυξα πρωτοβουλίες και
ανακάλυψα νέα στοιχεία
Έμαθα να χρησιμοποιώ ψηφιακά
εργαλεία
Τα ψηφιακά μέσα ενισχύουν
τελικά τη μάθηση