Presentatie Dutch Power bijeenkomst - Bewogen bewegen, elektrisch OV loont?!

1. Hoe spelen we hier op in?10-2-2017

2. Is de discussie nieuw?
Het vraagstuk in 1900 – 1920:
Zal het elektrisch, diesel of
stoom worden in de
toekomst?

3. Inhoud
 De ontwikkeling in de afgelopen jaren
 Welke opties zijn er om over te stappen
 Onze insteek en ervaring bij projecten
 Conclusies
Stappen
presentatie
Wat gaan we u vertellen?
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies
Stappen
presentatie

4. De ontwikkelingen
Wat is er in de laatste jaren zoal gebeurd
 De diesel werd alsmaar schoner (grafiek Kennisplatform Verkeer en Vervoer)
 Het percentage elektrische bussen bleef stabiel
 Technische veel ontwikkelingen: sterke opkomst batterijbus (China)
 In Nederland weinig elektrische
ontwikkelingen
 In concessie Utrecht (2015) werd
alles Euro VI m.u.v één stadslijn
 In 2016 convenant OV – Rijk :
OV vanaf 2025 emissievrij.
 Nu veel initiatieven!
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies
MILIEUKLASSEN

5. De ontwikkelingen
Wat is er de laatste jaren zoal is gebeurd
 Overzicht ontwikkelingen 2017
 Vanaf nu eis in elke concessie!
bronNRC
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

6. Opties voor een duurzame bus
How to bridge the gap!
Euro bus Duurzame bus
Tussenoplossing
Iets duurzamer dan nu doorgaan
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies
Stapsgewijs duurzaam
Direct duurzaam
De verschillende mogelijkheden zullen worden besproken

7. Hoe aan de andere kant te komen?
Eerste categorie
Euro bus Emissievrije bus
Opties voor een duurzame bus
Eerste categorie: ga zo lang mogelijk door met
bestaande technieken maar doe meer aan
duurzaam (als overbrugging).
varianten:
Euro 6 – biobrandstof – CNGbus – lichte bus
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

8. Opties voor een duurzame bus
Voorbeelden eerste categorie
Euro bus Duurzame bus
Tussenoplossing
Iets duurzamer dan nu doorgaan
Voorbeelden:
 Euro 6
 Biogas /CNG
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies
Stapsgewijs duurzaam
Direct duurzaam
De verschillende mogelijkheden zullen we nu bespreken
 Biogas /CNG
 Biodiesel
 Lichtgewicht
bus
 Andere
brandstoffen
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

9. Tweede categorie
Opties voor een duurzame bus
Euro bus Emissievrije bus
Tweede categorie: kies voor een tussenoplossing
die duurzamer is dan de eerste oplossing
varianten:
diverse vormen van hybride bussen zoals de
parallelle of seriële hybride bus
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

10. Opties voor een duurzame bus
Voorbeelden tweede categorie
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

11. Derde categorie
Opties voor een duurzame bus
Euro bus Emissievrije bus
Derde categorie : kies voor een duurzame bus
varianten:
Batterij-, trolley- en waterstofbussen
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

12. Voor en nadelen:
Opties voor een duurzame bus
Voorbeelden derde categorie
Trolley, betrouwbare techniek, 100 jaar ervaring
Hoge investeringskosten voor bussen en
infrastructuur; idem meer onderhoud infrastructuur
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies
Inmiddels veel batterijbussen in gewone dienst.
Goede ervaringen; range bussen beperkt tot ca
200km/dag; bij veel accu’s beperking aantal
passagiers
Grotere range dan batterijbus is de waterstofbus
Kosten van zowel bus als waterstof zijn zeer hoog
Door meenemen waterstof minder reizigers in bus

13. Vierde categorie
Opties voor een duurzame bus
Euro bus Duurzame bus
Vierde Categorie: kies voor een systeem waarbij
de duurzame bus onderweg wordt bijgeladen.
Kans: stapsgewijze omschakeling naar een
duurzaam bussysteem
Varianten:
elektrische of hybride bus die onderweg wordt
bijgeladen: de kunst van het opladen!
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

14. Vierde categorie: een erg interessante
Opties voor een duurzame bus
 Uitgangspunt: een hybride of elektrische bus
 Varianten:
 Inductief opladen via inductieplaat in wegdek
 Conductief opladen via pantograaf tussen bus en laadpaal
 Conductief door trolley onder de rijdraad Conductief door trolley onder de rijdraad
Inductie utrecht
Hybrid Stockholm
Laadpaal Maastricht
Hybridtrolley
Eberswalde

15. Vierde categorie: een erg interessante
Opties voor een duurzame bus
Voor en nadelen:
Inductief: Geen zichthinder; ook als weg uitvoerbaar;
Verlies van 5-15 % t.o.v. conductief laden; Vaste
infrastructuur; positioneren belangrijk; max. 200kW
Hybride: Uitontwikkelde techniek; onafhankelijk
All electric:Eenvoudig te plaatsen;hoog vermogen laadpaal
Meeste ontwikkeling; Zichthinder; goed positioneren nodig;
toestemming wegbeheerder nodig
Trolley met batterij: Goedkoper dan trolley; bekende
techniek Zichthinder; hoge kosten voor bussen en
aanleg en onderhoud rijdraad
Hybride: Uitontwikkelde techniek; onafhankelijk
laadpaal door dieselmotor; geen volledig schone
techniek, dubbele aandrijving (extra onderhoud)

16. Onze insteek op het thema
Onze kennisvelden bij elektrisch rijden
Wij overzien het gehele veld: Techniek, investeringskosten, exploitatie (kosten&insteek) en strategie:
• Kosten E operatie
• Kosten infra
• Vergelijk met diesel
• CO2 uitstoot
• Rekentool verbruik
• Optimalisatie inzet
e- bus
• Onderstations
• Impact op netten
E techniek TCO
• Busomlopen
• Exploitatie
• Aanbesteding
• EMVI
waardering
E techniek TCO
OperationsContractering
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

17. Onze insteek op het thema
Onze kennisvelden bij elektrisch rijden
Invalshoeken (ministerie, lokale overheid, vervoersautoriteit, vervoerder als industrie):
 Uitrekenen optimale E configuratie (laadpaal, overnight charging, trolley etc.)
 TCO uitrekenen: aanschaf bussen ↑, energieprijzen ↓, grotere exploita eve
reserve; maar TCO elektrisch ~ TCO diesel excl. de laadinfra
 Exploitatieve consequenties vertalen in logistiek en dienstregelingExploitatieve consequenties vertalen in logistiek en dienstregeling
 Advies geven hoe aan te besteden
 Advies over de rol voor wegbeheerder
 Advies aan fabrikanten bussen t.a.v. optimale configuratie
 Advies voor provider van laadinfrastructuur
 Review geven op haalbaarheid voorstellen vervoerders
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

18. Onze insteek op het thema
Wat voorbeelden van berekeningen
Movares
Mobiliteit
Resultaten voor lijn 3 in Groningen, volledig elektrisch zonder laadpalen:
 Situatie 1: 9000 kg bezetting, geen wind en 100% hulpverbruik
 Situatie 2: 9000 kg bezetting, 50 km/h wind en 100% hulpverbruik
 Situatie 3: 2500 kg bezetting, 15 km/h wind en 25% hulpverbruik
Situatie 2
3,4 kWh/km
Leek Groningen
Situatie 1
2,7 kWh/km Situatie 1
2,7 kWh/km
Situatie 2
2,5 kWh/km
Wind mee
Situatie 3
1,6 kWh/km
Wind mee
Wind tegen
Situatie 3
1,8 kWh/km
Wind tegen
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

19. Onze insteek op het thema
Er is (nog) geen standaardisatie
Movares
Mobiliteit
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

20. Onze insteek op het themaMovares
Mobiliteit
 Nodig voor laadpaal:
- voeding energiebedrijf (meestal 10 kV)
- transformator (10.000/400 V)
- omvormer (400 VAC naar 750 VDC)
Opstelling laadpalen en transformator
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies
Bron ABB

21. Conclusies
Onze kennisvelden bij elektrisch rijden
 Openbaar vervoer is bij uitstek geschikt om elektrisch te exploiteren
 De route en rijtijden zijn 100% voorspelbaar, dus geschikt voor opladen
 Toch gaat het nog niet snel genoeg
 De techniek is voldoende uitontwikkeld, maar is ondergeschikt aan de exploitatie-eisen
 Er zal op een andere wijze aanbesteed moeten worden
 Elektrisch rijden zal EMVI-score moeten opleveren bij de aanbesteding Elektrisch rijden zal EMVI-score moeten opleveren bij de aanbesteding
 Er moeten oplaadfaciliteiten worden geboden
 Dit is bij voorkeur een taak van overheden (netbeheerders?)
 Er moet een standaard komen voor de interface oplaadarm en oplaadpaal
 Oplaadpalen aanbesteden met specificaties voor interface en betrouwbaarheidseisen
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies

22. Conclusies
En : hou het zo simpel mogelijk . . .
Afgelopen jaren Opties duurzame bus Onze insteek Conclusies
anders haal je die andere kant niet !