Bài giảng Acid nucleic TS. Vũ Thị Thơm Khoa Y Dược ĐHQGHN (VNU)

1. TS. Vũ Thị Thơm
Khoa Y Dược
ĐHQGHN
Acid nucleic

2. Mục tiêu bài học
 Trình bày được các khái niệm cơ bản về thành
phần, cấu trúc, phân loại, tính chất, chức năng
của ADN
 Trình bày được các khái niệm cơ bản về thành
phần, cấu trúc, phân loại, tính chất, chức năng
của ARN

3. Acid nucleic
 Acid nucleic là đại phân tử
 Cơ sở vật chất của
thông tin di truyền
 Gồm 2 loại:
 Acid deoxyribonucleic (ADN)
 Acid ribonucleic (ARN)
 Là các chuỗi polymer của nucleotid

4. Acid nucleic - Thành phần hóa học
Nucleotid cấu tạo từ Base nitơ; Đường pentose; và Nhóm
phosphat

5. Thành phần hóa học – Base Nitơ

7. Thành phần hóa học – Đường pentose
 ARN: Acid Ribonucleic
 ADN: Acid Deoxyribonucleic

8. Acid nucleic – Nucleosid
 Nucleosid: base nitơ gắn với C1’ của đường pentose
 Tên gọi: chuyển tiếp vĩ ngữ của base nitơ sang
–osine (purine) hay – idine (pyrimidine)

9. Acid nucleic – Nucleotid
 Nucleotid: nucleosid gắn với nhóm phosphat ở vị trí C5’
 Tên gọi: tên nucleosid + 5’-monophosphate

10. Acid nucleic – Tên gọi

11. Acid nucleic – NDP, NTP
 Nucleosid có thể được gắn
với 2 hay 3 nhóm phosphat
ở C5’ để tạo thành NDP hay
NTP
 ATP: nguồn năng lượng
chính cho các hoạt động
của tế bào

12. Acid nucleic – Cấu trúc bậc 1
Chuỗi nucleotid tạo thành qua liên kết phosphodiester

13. Acid nucleic – Cấu trúc bậc 1
 Chuỗi nucleotid được đọc từ đầu 5’
đến đầu 3’
 Ví dụ: 5’—A—C—G—T—3’ hay
5’—ACGT—3’

14. ADN – Cấu trúc bậc 2

15. ADN – Nhiễu xạ tia X

16. ADN – Cấu trúc xoắn kép

17. ADN – Cấu trúc xoắn kép B-ADN
12 Å 
22 Å 

18. ADN – Nguyên tắc bổ sung
 A = T; G = C
 A + G = T + C = 50% Nu

19. 5 end 3 end
3 end 5 end
P
P
P
P
P
P
P
P

20.  A-ADN: thường bền vững
hơn với tia cực tím
 B-ADN: phổ biến
 Z-ADN: xoắn trái
ADN – Các dạng xoắn kép

21. ADN – Siêu xoắn

22. ADN trong sinh vật nhân thật
 Trong sinh vật nhân thật, ADN có chủ yếu trong nhân tế
bào, ngoài ra có trong ty thể, lạp thể
 Mỗi tế bào có khoảng 2 m ADN, được “đóng gói” bằng cách
cuộn quanh lõi protein histone  nucleosome
 Khi phân bào, ADN sẽ cuộn xoắn ở mức cao hơn  nhiễm
sắc thể

23. ADN – Tính chất và chức năng
 Chức năng: mang thông tin di truyền
 4 đặc tính:
Có khả năng lưu giữ TTDT ở dạng bền vững
Có khả năng sao chép chính xác để TTDT có thể được
truyền từ tế bào này sang tế bào khác, từ thế hệ này
sang thế hệ khác
Cho phép sử dụng TTDT để tạo ra các phân tử cần cho
cấu tạo và hoạt động của tế bào
Có khả năng biến đổi, nhưng những thay đổi này (đột
biến) chỉ xảy ra với tần số thấp

24. ADN – Tính chất hóa lý
 Biến tính dưới ảnh hưởng của pH khắc nghiệt và nhiệt
độ
 Có thể hồi tính
 Hấp thụ quang
cực đại ở
bước sóng 260 nm

25. ADN – Lai hóa
 Các ADN mạch đơn có
trình tự tương đối bổ
sung cho nhau có thể
bắt cặp phần nào 
ADN lai

26. ADN – Đột biến
 CG chuyển thành UA hay TA
 AT chuyển thành GC
 GC chuyển thành AT

27. Acid ribonucleic (ARN)
 ARN: polymer của các ribonucleotid (chứa đường ribose)
 Thường có cấu trúc mạch đơn, ở một số virut có xoắn kép
Nitrogenous base
(A, G, C, or U)
Sugar
(ribose)

28. ARN – Cấu trúc bậc 2
 Cấu trúc bậc 2 thường do sự liên
kết theo nguyên tắc bổ sung giữa
các nucleotid trên cùng một chuỗi
polynucleotid của ARN
 Có thể có các liên kết không điển
hình

29. ARN – Cấu trúc bậc 2
Sự bắt cặp thường không hoàn hảo, có thể tạo ra những chỗ
lồi, vòng loop, hay dạng kẹp tóc

30. ARN – Tính chất
 Phân bố cả trong nhân và trong tế bào chất
 Kém ổn định hơn ADN
 Hấp thụ quang cực đại ở bước sóng 260 nm

31. ARN – Chức năng
Loại Tên tắt Chức năng
ARN
ribosom
rARN
Thành phần cấu tạo chủ yếu của
ribosom
ARN vận
chuyển
tARN
Mang acid amin đến ribosom, tham gia
tổng hợp protein
ARN thông
tin
mARN
Bản sao mã, mang TTDT từ ADN đến
ribosom để tổng hợp protein
ARN không
mã hóa
ncARN
Tham gia điều hòa biểu hiện gen và
nhiều hoạt động của tế bào