1. МЕТА ӨГӨГДӨЛ БА ТҮҮНИЙ ХЭРЭГЛЭЭ
Ж.ЗАНДАРГИЙРАА
МУШУТИС, КТМС, Менежмент
Монголулс, МэдээллийнСистемийнМенежмент
email: zandargiiraa@gmail.com
Хураангуй
Маш их хэмжээний өгөгдлийн хувьд боловсруулалт хийж шийдвэр гаргалтыг дэмжихэд
туслахын тулд өгөгдөл ойлгомжтой эмх цэгцтэй байх хэрэгтэй. Үүний хажуугаар их
хэмжээний өгөгдөл боловсруулахад өгөгдөл дунд төөрөх, ижил төстэй хүснэгт болон
багануудыг солих андуурах асуудлууд гардаг. Энэ асуудлыг шийдэхийн тулд “мета
өгөгдөл”-г бичдэг болсон ба энэ нь хайлтыг илүү оновчтой, өгөгдлийг илүү ойлгомжтой
болгож өгч байгаагаараа онцлог юм. Өөрийн бизнес болон үйл ажиллагааны өгөгдлөө зөв
зохион байгуулж, оновчтой шийдвэр гаргахдаа ашиглах нь амжилтанд хүрэх түлхүүрийн
нэг гарцаагүй мөн бөгөөд үүнийг бид одооноос ашиглаж эхлэх хэрэгтэй юм.
Түлхүүрүг: өгөгдлийн тухай өгөгдөл, мэдээллийн тухай мэдээлэл, мэдээллийнменежмент,
өгөгдлийн агуулах

2. Оршил
Бизнесийн үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэх, зах зээлд өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлэх
зорилгоор бизнесийн байгуулгууд мэдээллийн технологируу шуурах болсон. Анх энэ
гадаад үг монголд сонсогдсноос хойш харьцангуйгээр мэдээллийн технологийг нэвтрүүлж
чадсан боловч өнөөг хүртэл бас л учир дутагдалтай хөвсөөр байна. Ингэж хэлж
байгаагийн учир нь улсын хэмжээний мэдээллээ Microsoft Excel програм дээр
боловсруулалт хийж байгаа нь нэгийг бодогдуулахаар хэрэг юм.
Хэрэв хэн нэгэн мэдээллийн технологийг өөрийн бизнес болон үйл ажиллагаандаа
нэвтрүүлэхээр шийдсэн л бол тэнд өгөгдлийн тухай яригддаг. Өгөгдлийн үнэ цэнэ, үр
шимийг жинхэнэ утгаар нь хүртэхийг хүсвэл тэдгээрийг зөв тодорхойлж, зөв зохион
байгуулж тэдгээрт боловсруулалт хийхэд амар, хялбар байлгах хэрэгтэй. Мэдээлэл өдрөөс
өдөрт, цаг, минут, секунд тутамд өсөн нэмэгдсээр байгаа өнөө үед таны бизнесийн
өгөгдлүүд ч нэмэгдсээр л байгаа. Хэрэв та өгөгдлөө өгөгдлийн сан үүсгэж, маш сайн
“эмхэлж, цэгцэлсэн” бол үүнд санаа зовох хэрэгггүй. Харин та өнөө маргаашийн өгөгдлөө
back-up хийж авчихаад л маргааш нь энэ үйлдлээ давтдаг бол таны өгөгдлүүд бүрэн
хэмжээгээр ашиглагдаж чадахгүй байна гэдэгт итгээрэй. Тэд зүгээр л хадгалагдаж үр
ашгаа өгөхгүй байна гэсэн үг. Тэгэхээр тэдгээр back-up хийсэн өгөгдлүүдээ дахин цэгцэлж
өгөгдлийн агуулах үүсгэж тэдгээр өгөгдлүүдийг өөрийн бизнесийн төлөө “ажиллуулах”
хэрэгтэй. Өгөгдөл маш их хэмжээгээр нэмэгдэхийн хэрээр боловсруулалт хүнд болж
өгөгдөл дунд төөрөх асуудал гардаг. Үүнийг шийдвэрлэх хамгийн сайн аргыг өнөөдөр
мета өгөгдөл бичих болоод байгаа юм.
Мета өгөгдөл нь өгөгдлийн тухай өгөгдөл, мэдээллийн тухай өгөгдлийг тодорхойлдог
машинд илүү ойлгомжтой “өгөгдөл” бөгөөд үүнийг өнөөдөр төрөл бүрийн салбарт
хэрэглэж байна. Салбар бүр өөр өөрийн онцлогоос хамааран өөрт таарсан олон улсын
стандартыг батлуулсан байдаг. Ингээд мета өгөгдөл гэж юу болох үүнийг хаана хаана,
хэрхэн ашиглаж болох талаар судалъя.
1. Мета өгөгдлийн тухай
1.1. Мета өгөгдлийн тодорхойлолт
Мета өгөгдлийн талаар маш олон тодорхойлолтууд байдаг бөгөөд хамгийн түгээмэл нь
“Мета өгөгдөл гэдэг бол өгөгдлийн тухай өгөгдөл юм” гэсэн байдаг. Мета өгөгдөл гэдэг
нь ерөнхийдөө бүтэцлэгдсэн мэдээлэл бөгөөд мэдээллийн хамаарлыг илрүүлэх,
мэдээллийг танилцуулах, үнэлгээ өгөх болон мэдээллийг удирдахад тусалдаг компьютерт
ойлгомжтой өгөгдөл юм.

3. Мета гэдэг нь грек гаралтай үг бөгөөд шинж чанараар нь дараалуулах, эмх цэгцэнд
оруулах гэсэн утгыг илэрхийлдэг учраас шууд монголчилж “өгөгдлийн тухай өгөгдөл”
гэж нэрлэх нь учир дутагдалтай юм.
Мета өгөгдөл нь дараах үндсэн гурван зорилгыг агуулдаг.
1. Тодорхойлох
a. Мэдээлэл ямар утгатай эсэх
b. Хэрхэн үнэн зөв тохируулсан эсэх
c. Эзэмшигч нь хэн бэ
d. Үйл ажиллагааны дүрмүүд болон тооцооллууд
e. Энгийн утгууд
2. Чиглүүлэх
a. Юунд хэрэглэх
b. Хэрхэн хэрэглэх
c. Хаанаас хайх
d. Эргэх холбоог хэрхэн хийх
3. Удирдах
a. Үүнийг хэзээ ашиглах
b. Өөрчлөлтийн нөлөөлөл
c. Ажлын биелэлт
d. Шалгалт хяналт хийх юм.
1.2. Мета өгөгдлийн функцүүд
 Нөөцийн мэдээллийг танилцуулах
 Нөөцүүдийг тодорхойлно.
 Төстэй нөөцүүдийг хамтад нь авна.
 Ялгаатай нөөцүүдийг салгах буюу ангилна.
 Байршлын мэдээллийг тодорхойлно.
 Мэдээллийн цахим нөөцийг зохион байгуулах
 Гол агуулгад тулгуурласан нөөцийн холбоосыг зохион байгуулна.
 Өгөгдлийн агуулахын мета өгөгдлийн хэсгээс динамик хуудсуудыг
байгуулж өгдөг.
 Хамтад нь ажиллахад дөхөм болгох
 Тодорхойлогдсон мета өгөгдлийн схем, хамтын хэрэглээний протоколууд,
схем хоорондын гарцуудыг ашиглан сүлжээгээр тарсан нөөцүүдийг илүү
хялбараар хайх, тэдний буцах холбоог тодорхойлох боломжтой болгоно.
 Электрон ижилсүүлэлт
 Элементүүдийг стандарт хэлбэрт шилжүүлнэ.
 Электрон объяктын байршлыг тодорхойлно. Үүний тулд
 Файлын нэр

4.  URL
 Зарим шинэчлэгдсэн тодорхойлолтууд байх хэрэгтэй.
 Архивлалт болон хадгалалт
 Мета өгөгдлийн гол үүрэг нь нөөцийг хадгалан үлдэх болон ирээдүйд
хэрэглэх хүртэл нь үргэлжлүүлэн хадгалах юм. Архив болон хадгалалтанд
хэдэн элементүүд онцгой шаардлагатай байдаг.
 Электрон объяктын эх сурвалжийг дагах
 Тэдгээрийн физик шинж чанарын талаарх нарийн мэдээллийг авч
үзэх
 Ирээдүйн технологид баримжаалан баримтжуулна.
 Төвөгтэй асуудал нь:
 Электрон мэдээлэл нь хэврэг бөгөөд эвдэгдэх болон өөрчлөгдөх
бүрэн боломжтой.
 Хадгалах технологийн асуудлаас болоод ашиглах боломжгүй болох
талтай.
1.3. Мета өгөгдлийн төрлүүд
Мета өгөгдлийг олон янзаар төрөлжүүлж ангилсан байдаг. Үүнээс хамгийн тохиромжтой
ангилал нь бүтцийн болон лавлах мета өгөгдөл гэж ангилдаг.
Бүтцийн мета өгөгдөл нь:
 Интерпрайз
 Өгөгдлийн агуулах
 Бизнес интеленж дээр яригддаг бол лавлах мета өгөгдөл нь вэбд илүү хамааралтай
байдаг.
1.4. Мета өгөгдлийн стандартууд
Гадаад болон дотоод сүлжээний орчинд олон төрлийн нөөцүүдийг мета өгөгдөл нэгтгэж
холбож өгдөг учраас тэдгээр нь нэгдсэн нэг стандратын дагуу байх хэрэгтэй. Мэдээллийн
зорилго, үйл ажиллагааны чиглэлээс хамааран 29 төрлийн стандарт байдаг. Үүнд:
Нэр
Хэрэглээ
DDI
Архивлалт болон
нийгмийн ухаан
EAD
Архивлалт
CDWA
Дүрслэх урлагийн
Тодорхойлолт
Нийгмийн ухааны өгөгдлийн бичиг
баримтыг стандарчилах арга зүй. Data
Document Initiviteгэсэн үгний товчлол.
Encoded Archival description стандарт нь гар
бичмэл хадгалах газар болон архивт байгаа
мэдээллийг XML ашиглан шифрэлэж
хайлтыг илүү хялбар болгоход тусална.
Урлагын бүтээл, архитектур болон бусад
соѐлын материалд хандах хандалт болон

5. Нэр
Хэрэглээ
VRA Core
Дүрслэх урлагийн
Darwin Core
Биологийн
ONIX
Номын үйлдвэрлэл
CWM
Өгөгдлийн агуулах
EML
Экологи байгаль орчин
IEEE LOM
Боловсрол
CSDGM
Газарзүйн өгөгдөл
ISO 19115
Газарзүйн өгөгдөл
e-GMS
Засгийн газар
GILS
Засгийн газар болон
байгууллага
TEI
Хүмүүнлэгийн ухаан
болон нийгмийн ухаан,
хэл шинжлэл
NISO MIX
Зураг
Тодорхойлолт
тодорхойлох өгөгдөл.
Visual Resource Association стандарт нь
зураг болон бичиг баримт гэх мэт үзэж
харахад зориулсан соѐлын зүйлс дээр
ажиллахыг мөн тодорхой дэс дараалалд
оруулахын стантчилсан.
Географик болон бусад онцгой
өгөгдлүүдийн тухай мэдээллийг
стандарчилна.
Online Information Exchange хэлбэрт байгаа
номын үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүний
мэдээллийг илэрхийлэн дамжуулах олон
улсын стандарт юм.
Common Warehouse Metamodelөгөгдлийн
агуулах болон бизнес интеленжийн мета
өгөгдлийг өөрчлөлт болон бусад зүйлсийг
стандарчилдаг.
Ecological Metadata Language байгаль
орчны асуудлыг хөгжүүлэх тодорхой
заалтуудыг агуулсан байдаг.
Learning Object Metadata-н
утгаболонсинтаксыгтодорхойзаасанбайгаа.
Federal Geographic Data Communitee-с
гаргасан газар зүйн өгөгдлийн мета
өгөгдлийг бичих стандарт.
Газарзүйн мэдээлэл ба үйлчилгээтэй хэрхэн
хамтарч ажилладаг, агуулгад нь юу юу
багтсан, дэлхийн тулгуур цэг, өгөгдлийн
чанар, зохиогчийн эрх болон хэд хэдэн
хандах эрхттэй зэргийг тодорхойлдог.
Английн хэрэглэдэг мета өгөгдлийн
стандарт.
Text Encoding Initiaviteэнэ нь гол төлөв
хүмүүнлэгийн ухаан ба хэл шинжлэлийн
ухаанд тоон хэлбэрт байгаа текстийг
төсөөлөн стандартчилдаг.
Дижитал зургийн техникийн өгөгдөл XML
дээрх NISO-н зургийн мета өгөгдлийн
стандартын дагуу XML схем нь техникийн
өгөгдлтийн элементүүдэд зайлшгүй

6. Нэр
Хэрэглээ
<indecs>
Intellectual property
MARC
Ном зүй
METS
Тодорхойлолт
хэрэгцээтэй зургуудыг тодорхойлдог.
И-худалдааны системүүд өөрөөр
бичлэгүүдээ хаягжуулдаг. Ингэхдээ Indecs
Content Model-г ашигладаг.
Стандарт нь ном зүйн жагсаалт болон
түүний мэдээ мэдээлэл илэрхийлэлийг
машин уншихад ойлгомжтойгоор
стандартчилдаг.
Ном зүй
MODS
Ном зүй
XOBIS
Номын сан судлал
PBCore
Media
MPEG-7
Multimedia
MEI
Music notation
Dublin Core
Сүлжээн дэх нөөц
DOI
Сүлжээн дэх нөөц
ISO/IEC 11179[9] Байгууллага
ISO 23081 [11]
Records management
Meta Data Object Description Schema номын
сангийн жагсаалтыг шинж чанараар нь
ялангуяа зорилгоор нь өгөгдлийг
шифрэлдэг.
XOBIS гэдэг нь XML Organic
BiblographicInforrmation Schema гэсэн
үгний товчлол бөгөөд MARC-н өгөгдлөөр
загварчлагдсан XML схем юм.
Нийтийн нэвтрүүлэгийн нөөцийн каталоги
мета өгөгдөлтэй хамтран ажиллахыг
дэмждэг.
Мултимедиа агуулгыг тодорхойлох хэсэг
MPEG бол ISO/IEC стандарт бөгөөд өөр
өөр төрлийн мултимедиаг тодорхойлон
бичдэг.
Хөгжмийн нотыг дижитал хэлбэрт оруулан
баримтжуулж нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн
байх хэрэгтэй бөгөөд үүнийг энэ стандарт
хангадаг.
Сүлжээнд буй нөөцүүдийг тодорхойлон
бичдэг стандарт юм.
Сүлжээнд буй нөөцүүдийг тодорхойлон
бичдэг стандарт юм.
Байгууллага доторх хөндлөн урсгалын
мэдээлэл болон байгууллага хоорондын
мэдээлэл солилцоог удирдан хянахад
туслах мета өгөгдлийг стандартчилсан.
Жагсаалтуудыг удирдахад хэрэгтэй мета
өгөгдлийг тодорхойлох 2 төрлийн техник
байдаг. Эхний хэсэг нь хаягийн эх
сурвалжууд, нөгөө нь асуудлыг урьдчилан
дэвшүүлж тааварлах.

7. 2. Лавлах мета өгөгдөл
Вэбийн нөхцөлд мета өгөгдөл нь вэб хуудасны тодорхойлолт мэт санагдах боловч мета
өгөгдөл нь хуудасны агуулга болон атрибутуудыг тодорхойлдог. (Хэрэв мета вэбийн мета
өгөгдлийг харахыг хүсвэл вэб хуудасны HTML кодыг нээж үзэх хэрэгтэй. Мета өгөгдөл нь
вэб хуудасны <head> дотор <meta> таг дотор байдаг. Вэб хуудасны HTML кодын хэсгийг
нээхэд <meta> таг дотор мета өгөгдлүүд байх боловч вэб хуудсанд ил харагдахгүй учир нь
дээр хэлсэнчлэн мета өгөгдөл бол машинд илүү ойлгомжтой өгөгдөл юм. Мөн мета
өгөгдөл нь заавал <head> таг дотор бичигднэ. Учир нь бид Google, HotBotгэх мэтчилэн
хайлтын системээр хайлт хийхэд тэд вэб хуудаснуудыг <head>таг дотрох мэдээллийг
уншиж үр дүнг харуулдаг. Тэгэхээр вэб хуудасны мета өгөгдлийг сайн тодорхойлж
өгснөөр таны хуудас хайлтын системээр илрэх боломж нь нэмэгднэ гэсэн үг юм.
Нэгдүгээр зураг. Вэб дэх мета өгөгдөл бичиж туршсан байдал
Мета өгөгдөл нь хайлтын хэрэгсэл болон бусад автомат хэрэгсэлүүдээр мэдээлэл хайхыг
илүү үр дүнтэй болгодог бөгөөд бүх л интернет броузарууд дэмждэг боловч вэбд ил
харагддаггүй. Номын сангийн каталогтай мета өгөгдөл нь төстэй. Номын каталог нь ном
болон хэвлэмлийг агуулдаггүй ч нэр, зохиогч, нийтлэгч, нийтэлсэн огноо гэх мэтийг
агуулдаг. Тэгэхээр каталог нь мета өгөгдлүүдийн цуглуулга юм. Жишээлбэл их
дэлгүүрийн каталогт бараа бүтээгдэхүүний нэр төрөл, брэнд, үнэ, өнгө, хүчин чадал зэрэг
мэдээллийг агуулдаг.
2.2. HTML синтакс
Хүснэгт 1. HTML-н түгээмэлхэрэглэгддэгсинтаксууд

8. Утга
Тодорхойлолт ба жишээ
Cache-control
Хандалтын хэлбэр: public, private, no-cache, no-store
<meta http-equiv="cache-control" content="no-cache" />
Content-language
Хайлтын системд ямар хэлээр олдохыг заана.
<meta http-equiv="content-language" content="en-US" />
Content-type
<meta http-equiv="content-type" content="text/html;
charset=UTF-8" />
Date
<meta http-equiv="date" content="Wed, 16 Feb 2011 22:34:13
GMT" />
Expires
<meta http-equiv="expires" content="Fri, 30 Dec 2011
12:00:00 GMT" />
Last-modified
<meta http-equiv="last-modified" content="Mon, 03 Jan 2011
17:45:57 GMT" />
Location
<meta http-equiv="location"
content="URL=http://www.w3schools.com" />
Refresh
<meta http-equiv="refresh" content="300" />
Set-cookie
<meta http-equiv="set-cookie"
content="w3scookie=myContent;expires=Fri, 30 Dec 2011
12:00:00 GMT; path=http://www.w3schools.com">
Window-target
2.3 Лавлах мета өгөгдлийн стандарт

9. Сүлжээн дэх нөөцийн хувьд Dublin Core-н гаргасан стандарт хамгийн тохиромжтой гэж
үздэг бөгөөд NISO (National Information Standard Organization)-с баталсан дараах стандарт
байдаг.
Z39.85
Тодорхойлох нэр
Жил
Төслийн нэр
Одоогийн төлөв
Зөвшөөрөл авсан огноо
Товч агуулга
ISBN
Хуудасны тоо
Сэдвийг удирдсан хороо
Гол агентлаг
ISO-той төстэй
стандартууд
Төслийн санал
Эцсийн бичиг баримт
Билэгүүд
ANSI/NISO Z39.85 - The Dublin Core Metadata Element Set
2007
NISO стандарт
Нийтлэгдсэн
2007 оны 5 сарын 22
Мэдээллийн нөөцийн 15 элементийг тодорхойлсон.
978-1-880124-73-4
15
Content and Collection Management Topic Committee
Дублин Кор Мета Өгөгдлийн интерпрайз
http://www.dublincore.org/
Дублин Кор- мэдээлэл болон бичиг баримт ISO 15836,
Niso-z39-85-text.txt
Z39-85-2007.pdf
ISBN (10): 1-880124-73-4
2.4. Мета өгөгдлийн элементүүд
Мета өгөгдлийн элемент гэдэг нь энгийнээр бидэнд хэрэгтэй мэдээллийн төрөл юм.
Жишээлбэл баримтын зохиогч нь нэг элемент, субъякт нь бас өөр нэг элемент болдог.
Дублин Корийн тодорхойлсон 15 элементийг танилцуулъя.
1. Title – CREATOR буюу PUBLISHER-ийн нөөцөд өгсөн нэр
2. Creator- нөөцийг агуулгыг хариуцдаг хүн буюу хүмүүс эсвэл байгууллага байна.
3. Subject- нөөцийн сэдэв, мөн нөөцийн сэдэв эсвэл агуулгын түлхүүр үгнүүд, хэлц үг
эсвэлтодорхойлолтын бүлэглэл.
4. Description- нөөцийн агуулгын тодорхойлолт, үүнд товч дүгнэлт агуулга орж бас
болно.
5. Publisher- нөөцийг одоогийн хэлбэрт оруулсан хүн. Энэ нь яг сонины нийтлэгч шиг.
6. Contributorts- Creator-н дараах бичлэгийг хариуцах хүн буюу байгууллага
7. Date- нөөцийг одоогийн хэлбэрт оруулсан огноо.
8. Type- нөөцийн төрөл
9. Format- нөөцийг илэрхийлж буй хэл. Жишээлбэл text/html гэх мэт
10. Identifier- нөөцийг бусдаас ялгагч шинж. Үүнд нөөцийг агуулж буй URL зэрэг байж
болно.
11. Source- мэдээллийн нөөцийг хаанаас авсан буюу эх сурвалж.
12. Language- нөөцийг агууллыг илэрхийлж буй хэлийг тодорхойлно.
13. Relation- бусад нөөцтэй холбогдож буй холбоо.

10. 14. Coverage- нөөцийн шинж чанар цаг хугацааны хувьд болон байршлын хувьд.
15. Rights management- зохиогчийн эрхтэй бичлэг.
2.5.Мета өгөгдлийн бичлэгийн жишээ
<html>
<head>
<title>Homes and Communities: U.S. Department of Housing and
Urban Development</title>
<meta name="dc.title" content="Homes and Communities">
<meta name="dc.title" content="U.S. Department of Housing and
Urban Development Home Page">
<meta name="dc.creator" content = "Departmental Web Team">
<meta name=”dc.creator” content=”Office of the Deputy Secretary”>
<meta name="dc.date.created" content = "1995-04-15">
<meta name="dc.date.valid" content="2004-09-21">
<meta name="dc.language" content="en-us">
<meta name="dc.description" content=”HUD’s official website is a
clearinghouse of information and services about housing,
homebuying, renting, and community development for citizens and
for business partners.">
</head>
3. Бүтцийн мета өгөгдөл
Бүтцийн мета өгөгдөлд өгөгдлийн агуулах болон бизнес интелленжийн мета өгөгдөл
түлхүү яригддаг. Учир нь өгөгдлийн агуулах болон бизнес интелленж нь өгөгдлийн олон
нөөцөөс өгөгдөл цуглуулж тэдгээрийг нэгтгэн нийлүүлж шийдвэр гаргадаг. Тодруулбал
маш олон тооны, өөр өөр форматтай боловч ижил утгатай мэдээллүүдийг нэгтгэхэд мета
өгөгдөл нь хамгийн их ач холбогдолтой юм.
3.1. Өгөгдлийн агуулахын мета өгөгдөл
Өгөгдлийн жинхэнэ үнэ цэнийг мэдэрч үр шимийг нь хүртэхийг хүсч өгөгдлөө хадгалж
эхэлсэн л бол өгөгдлийн зөв зохион байгуулалт, тэдгээрийн холбоо хамаарлыг маш сайн
тодорхойлж зөв зохион байгуулалттай өгөгдлийн агуулах үүсгэх хэрэгтэй. Учир нь
өгөгдлийн агуулах нь өгөгдлийг боловсруулах, тэдгээрээс шийдвэр гаргалтыг дэмжсэн
шийдвэр гаргахад нөхцөл илүү сайн бүрдсэн байдаг.
Өгөгдлийн агуулах нь маш их хэмжээний өгөгдлийг агуулдаг бөгөөд олон тооны
өгөгдлийн баазууд, түүнээс ч их хэмжээний хүснэгтэнд мэдээлүүддийг агуулж байдгаараа
онцлогтой. Өгөгдлийн агуулахын мета өгөгдөл нь маш тодорхой шаардлагатай байдаг.
Мета өгөгдөл нь
•
Физик нэр

11. •
•
•
•
•
•
Логик нэр
Төрөл:
Үүрэг:
Өгөгдлийн сан удирдах систем:
Байршил:
Тодорхойлолтыг агуулах бөгөөд хүснэгтийн хувьд:
▫ Физик нэр
▫ Логик нэр
▫ Хүснэгтийн дэс дараа
▫ Өгөгдлийн төрөл
▫ Урт
▫ Decimal Positions
▫ Нулл утга авах эсэх
▫ Хэвшмэл утга авах
▫ Засварлах дүрмүүд
▫ Тодорхойлолт бичлэгүүдийгтодорхойлсонбайна.
Мета өгөгдөл нь өгөгдлийн агуулахын хувьд үндсэн гурван хүрээнд яригдна.
1. Бизнесийн хэрэглэгчдэд зориулсан мета өгөгдөл- хэрэглэгчид ямар мэдээлэл хайх,
хэрхэн хандаж болох, хэр удаан хандаж болох зэргийг мэдээлдэг.
2. Өгөгдлийн агуулахын админасторт зориулсан мета өгөгдөл- өгөгдлийг хайх,
боловсруулалт хийхийн тулд мета өгөгдлийг ашиглана.
3. Өгөгдлийн агуулах хөгжүүлэгчид зориулсан мета өгөгдөл- өгөгдлийн мартууд
болон өгөгдөлд шинэчлэл хийх, дахин зохион байгуулах зэрэгт ашиглана.
Маш олон тооны өгөгдлийн бааз болон хүснэгтүүдээс мета өгөгдөл цуглуулах нь мэдээж
амаргүй. Түүний тулд эхлээд өгөгдлүүдээ цэвэрлэж, ижилсүүлж мөн өөр хоорондоо
ялгаатайг нь ялгаж нэгтгэнэ. Үүний дараа тэдгээр мета өгөгдлөө дараах байдлаар
цуглуудаг байна.

12. OLTP
апликэшнү
үд
Case
хэрэгслүүд
Мета
өгөгдлийн
хэрэгсэлүү
д
Front End
хэрэгслү
үд
Ө
гөгдлийн
сангийн
механизм
Ө
гөгдөл
шилжүүлэх
хэрэгслүүд
Ө
гөгдлийн
агуулахын
хяналт
Хоѐрдугаар зураг. Мета өгөгдлийн хэрэгсэлүүдийн холбоос
3.2. Бизнес интелленжийн мета өгөгдөл
Өмнө нь цуглуулсан түүхэн өгөгдлийг ашиглан, ирээдүйн үйл ажиллагаагаа тодорхойлох
шийдвэр гаргах нь бизнес интеленжийн гол зорилго байдаг. Тэгэхээр энд мөн л өмнө нь
ярьсанчлан өгөгдөл боловруулах, тэдгээрийг хайх асуудлууд гарч ирж байна. Бизнес
интеленжийн мета өгөгдлийн зохион байгуулах зохион байгуулалтын хоѐр төрөл байдаг.
Үүнд төвлөрсөн болон төвлөрсөн бус мета өгөгдлийн архитектурын талаар ярина.
Мета өгөгдөл
хадгалах газар

13. Мета өгөгдлийн нөөцүүд
Гуравдугаар зураг. Төвлөрсөн мета өгөгдлийн архитектур
Мета өгөгдлийн нөөцүүдээс өгөгдөл боловсруулах (хувиргалт хийх) газар нь нэг бөгөөд
энэ зохион байгуулалтын хэлбэрт эргэх холбоо байхгүй. Мета өгөгдөл нь боловруулалт
хийгдэхдээ ижилсүүлэгдэж, нэгтгэгдэж нэгдсэн мета өгөгдөл хадгалах газар хадгалагдна.
- мета өгөгдлийн нөөц (апдикэшн эсвэл файл)
- өгөгдөл хувиргалт болон ижилсүүлэлт хийх процесс
- өгөгдлийн урсгал
Ерөнхий мета
өгөгдөл
хадгалах газар
Локал мета
өгөгдөл хадгалах
газарх
Локал мета
өгөгдөл хадгалах
газарх
Локал мета
өгөгдөл хадгалах
газарх
Дөрөвдүгээр зураг. Төвлөрсөн биш мета өгөгдлийн архитектур
Төвлөрсөн биш буюу хувиарлагдсан мета өгөгдлийн архитектурын энэхүү загвар нь эргэх
холбоотой байдаг бөгөөд мета өгөгдөл хадгалах ерөнхий газарт өөрчлөлт орвол
локалуудад мөн өөрчлөлт нь автоматаар ордог юм. Энэ нь локал удирдлагатайгаараа нэг
давуу тал болдог.
Дүгнэлт
Мэдээллийн технологи хөгжиж байна гэж ярихын сацуу тэдгээрийг өөрийн бизнесдээ
хэрхэн үр ашигтай ашиглах вэ гэдэг талаар илүү их бодож энэ тал дээр анхаардаг болжээ.
Өөрийн бизнесийн үйл ажиллагаандаа мэдээллийн технологи нэврүүлэх гэдэг үг цаанаа
өгөгдөл хадгалах, өгөгдлийг боловсруулах түүнд шинжилгээ хийж шийдвэр гаргахтай

14. ямар нэг байдлаар үргэлж холбогдож байдаг бөгөөд хэрэв өгөгдлөө сайн үнэлэж чадвал
энэ нь маш том боломж, давуу талыг бий болгож чаддаг.
Өгөгдөл өдрөөс өдөрт ихсэж хайлт хийх, боловсруулалт хийхэд хүндрэлтэй болж
байгаатай холбогдуулан мөн өгөгдлийн үнэ цэнийг тодорхойлохын тулд мета өгөгдлийг
ашиглах нь зүйтэй юм. Өнөөдөр манай улсын хэмжээнд өгөгдлийн агуулахыг жинхэнэ
утгаар нь хийсэн, үүнийг ашигладаг байгууллага байхгүй байгаа нь үүний ашиг тусыг
мэдээгүй байгаатай холбоотой. Үүний тулд хүмүүст энэ талаарх мэдээллийг цаг алдалгүй
хүргэж ач холбогдлыг таницуулах нь мэдээллийн технологийн нэвтрүүлэлт, тэдгээрийн
хэрэглээний хөгжилд хувь нэмэр оруулж байгаа юм.
Ном зүйн жагсаалт
http://infogoal.com/datawarehousing/metadata.htm
http://www.sigmod.org/publications/sigmod-record/0009/standards.pdf
http://www.tc.gc.ca/eng/corporate-services/imit-metadata-standards-634.htm
http://www.thebusinessintelligenceguide.com/data/Types_Of_Metadata.php
http://www.executionmih.com/business-intelligence/bi-metadata-model.php
http://www.docstoc.com/docs/56542511/Metadata-implementation-for-a-Business-Intelligenceenvironment
http://www.information-management.com/issues/19980401/664-1.html
http://www.executionmih.com/business-intelligence/bi-metadata-architecture-scenarios.php
http://www.w3.org/DesignIssues/Metadata.html
http://www.bridges.state.mn.us/metadata.html
http://www.bridges.state.mn.us/dcore.html
Зохиогчийн тухай
Жаргалсайхан овогтой Зандаргийраа нь ШУТИС-н КтМС-н Мэдээллийн системийн
менежментийн 4-р курст суралцдаг.