SlideShare a Scribd company logo
1 of 34
LOGO
“Өгүүлбэртэй бодлого бодох арга
барилд сургах аргачлалыг
нарийвчлах нь
Математикийн багш: Ч. Болдбаяр
Бага ангийн багш: Б.Мөнхцэцэг
У. Баярмаа
Ц. Чанцал
Сургалтын менежер: Ч.Амаржаргал
2015.05.10
ДОРНОГОВЬ АЙМГИЙН ҮНДЭСНИЙ ЛАБОРАТОРИ II
ÑÓÐÃÓÓËÜ
Агуулга
1.1. Математикийн бодлогын хэлбэрийн болон суралцахуйн үйлийн
судалгаа хийсэн нь.
1.2. Математикийн хичээл төлөвлөлтийн хүүхдийг хөгжүүлэх зорилгууд
1.3. Өгүүлбэртэй бодлогын алхам, аргачлал:
Дүгнэлт, санал
Үндэслэл
Математикийн хичээлийн гол онцлог буюу хөгжил
нь хүүхдийн сэтгэхүйн үйлийн үлэмж бүтээлч
чадвар дадал төлөвшүүлэх асуудал юм. Тэгвэл энэ
чадварыг математикийн өгүүлбэртэй бодлого бодох
арга барил эзэмшүүлэх замаар хөгжүүлж болдог юм
байна гэсэн санааг манай баг хичээлийн
судлагдахууны судалгааны явцад ажиглан дүгнэж
““Өгүүлбэртэй бодлого бодох арга барилд
сургах аргачлалыг нарийвчлах нь” сэдэвт
судалгаа, арга зүйгээ нэгтгэн цэгцлэв.
Судалгааны зорилго:
 Хүүхдийн сэтгэхүйн үйлийн бүтээлч чадвар буюу сэтгэлгээний чадвар,
хөгжлийг дэмжихэд өгүүлбэртэй бодлого бодох аргуудыг хэрэглэхийг
агуулгын босоо холбоонд авч үзэн аргачлалыг боловсруулах
Зорилт:
 Орчин үеийн боловсролын чиг хандлагыг судлах, ойлголтоо багцлах
 Өнгөрсөн хичээлийн жилд багш нарын эрдэм шинжилгээний бага хуралд
оролцсон “Үлгэрээр хөтөлж массаар бүтээхүй” илтгэлээ дахин нягтлан
унших, судлах
 Бага ангийн математик хичээлийн агуулга, эзэмших ерөнхий чадварыг
нарийвчлан судлах
 Математикийн хичээлээр багш, сурагчдад тохиолддог бэрхшээлийг
илрүүлэх
 Хүүхдийн сэтгэхүйн үйлийг хөгжүүлж буй талаар багш нарын болон
өөрсдийнхөө туршлагыг судлах, нэгтгэх
 Хичээлийн судалгааны явцад математикийн хичээлээр хүүхдийн хөгжилд
дэмжлэг үзүүлэх аргачлалыг боловсруулах, турших, сайжруулах, дахин
боловсруулах
1. Бодлогыг
ойлгох
3.Төлөвлөгөөг
хэрэгжүүлэх
4.Шийдлээ
ялгах
2.Бодох
төлөвлөгөө
зохиох
Бодлого бодох үе шат, сэтгэхүйн үйл явц. АНУ-ын эрдэмтэн Д.Пойа бодлого
бодуулж сургах арга зүйн бүтээлдээ бодлого бодох үе шатыг:
Бодох төлөвлөгөө зохиох буюу олох зүйлд хүрэх арга зам, үйлдлийг
тооцож төлөвлөх үе шат нь оюун ухаан, сэтгэх чадварын хүчээр бий
болох сэтгэхүйн үйл явцын үр дүн юм. Сэтгэхүйн үйл явц нь
бодлогыг уншиж баттай ойлгосон нь өгөгдлийн учир шалтгааныг
ухаарч таних, олох зүйл буюу зорилгоо тодорхойлдог болж, тооцож
төлөвлөсөн арга зам, үйлдлээ гүйцэтгэн зорилгодоо хүрч , эцэст нь
бодлогын нөхцөлийг шийд хангаж байгаа эсэхийг шалгаснаар зөв
буруу нь тогтоогдож байна. Эдгээр сэтгэхүйн үйл нь бодлого бодох
үйл ажиллагааны цөм юм.
1.1 Математикийн бодлогын хэлбэрийн
болон суралцахуйн үйлийн судалгаа
хийсэн нь.
Судлаачдын асуудал шийдвэрлэх зөв хандлагыг илэрхийлсэн 4 алхмыг
өөрсдийн хичээлийн судалгаанаас хэлэлцэн гаргасан математикийн
бодлого бодох алхамд буулгаж үзье.
I алхам буюу бодлоготой танилцах алхамд бодлогын өгүүлбэрийг товч
бичиглэлээр илэрхийлэх, зураглалаар буюу хэрчмэн диаграммаар
илэрхийлэх, хөлгөн мэдээлэл байдлаар буюу хүснэгтээр илэрхийлэх
гурвын аль зохимжтойг хэрэглэнэ.
I I алхам буюу төлөвлөгөө зохиох алхамд бодлого бодох төлөвлөгөөг
асуултуудын дараалал байдлаар хийх нь зохимжтой байдаг.
I I I алхам буюу төлөвлөгөөг гүйцэтгэх алхамд төлөвлөгөөний дагуу
асуултанд хариулах байдлаар математикийн үйлдэл гүйцэтгэнэ.
I V алхам буюу шийдвэрийг шалгах алхамд бодлогын хариуг шалгах
ба шинэ бодлого томьёолно. Товч бичиглэлийг ямар ч бодлого бодоход
хэрэглэх боломжтой байдаг бол хэрчмэн диаграммын зөрөөгөөр болон
хэсгээр тооцоолох агуулгатай бодлого бодоход хэрэглэх нь зохимжтой
байдаг.
Судалгаа1: Өөрсдийн 4 болон бусад бага ангийн 6
багшийн хичээл төлөвлөлтөнд анализ хийж үзвэл:
Бага ангид бодуулах бодлогуудыг зөвхөн бодох
аргад нь түшиглэн тооцоолох, пропорциональ
хамаарлын, хэсгийн, хөдөлгөөний гэсэн хэлбэрүүд
байна.
1-р ангид тооцоолох
2-р ангид тооцоолох болон пропорциональ
хамаарлын
3-5-р ангид бүх хэлбэр нь байх ба анги ахих тусам
тооны өгөгдөл, агуулга нь хүндэрнэ. Мөн эдгээр
хэлбэрүүдээс гадна бутархай хэсгийн, процентын,
хольцын, геометрийн гэх мэт янз бүрийн агуулгатай
бодлогыг бага ангид нь бодуулдаг.
Судалгаа 2: Математикийн
хичээлд өгүүлбэртэй бодлого
бодох арга, түүний бэрхшээлийн
талаар багш, сурагчдаар асуулга
судалгаа авч үзвэл:
Хавсралт-1 Багш нараас авсан хандлагыг илрүүлэх
асуулгын дүн.
21
3
Асуулт-1: Өгүүлбэртэй бодлого бодох нь
сурагчдын сэтгэхүйн хөгжил болон асуудал
шийдвэрлэх чадварт хэрхэн нөлөөлдөг гэж
үздэг вэ?
Маш сайн
Дунд зэрэг
Судалгааг дүгнэж үзвэл өгүүлбэртэй
бодлого сурагчдын сэтгэлгээний
чадварыг хөгжүүлэхэд чухал үүрэгтэй.
•Өгүүлбэртэй бодлого бодоход доорхи аргуудаас та
алийг нь илүү чухалчлан үздэг вэ? Эрэмбэлээрэй.
Эндээс харахад хэрчмийн аргыг илүү их хэрэглэдэг ба энэ нь бүх
ангид хэрэглэхэд тохиромжтой. Бусад аргыг мөн хэрэглэдэг боловч 3-р
ангиас эхлэн бодлогын төрөл олширсонтой холбоотойгоор хэрэглэдэг.
Харин 1-2-р ангид ихэвчлэн тооцооллын бодлого байдаг учраас
томьёо, тэгшитгэлийн арга хэрэглэгддэггүй учраас ингэж
эрэмбэлэгдсэн байна.
Өгүүлбэртэй бодлогыг сурагчдад ойлгуулахад
ямар хүндрэл гардаг вэ?
18
1
7
1 1
Давхардсан тоогоор
Хүүхдүүд өгүүлбэрээ ойлгож уншдаггүй.
Асуулт гаргах
Нөхцөлөө ойлгодоггүй
Аргаа мэддэггүй
Хүндрэл гардаггүй
Хүүхдүүд өгүүлбэрээ ойлгож уншихгүй байна гэдэг нь багш нар
өгүүлбэртэй бодлогыг бага бодуулдаг, зөвхөн тоо цифрэн
илэрхийлэл өгдөг учраас бодлогыг уншиж ойлгох анхны алхмаа
хийж чадахгүй байна гэсэн үг. Гэтэл аман асуулгаар болохоор бүгд
л өгүүлбэртэй бодлого боддог гэсэн хариулт өгч байгаа нь багш
бүтээлч байдлаар бодох аргачлалыг хэлдэггүй гэрийн даалгаварт
бодож ирээрэй гэж хэлдэг дутагдал байгаа нь ажиглагдсан.
•Өгүүлбэртэй бодлого бодуулахад ямар
алхмыг / дарааллыг/ баримталдаг вэ?
14
3
7
0 00
2
4
6
8
10
12
14
16
Нөхцөл- Асуулт-
Асуудал шийдвэрлэх
Нөхцөл- Асуудал
шийдвэрлэх- Асуулт
Асуулт- Нөхцөл-
Асуудал шийдвэрлэх
Асуулт- Асуудал
шийдвэрлэх- Нөхцөл
Асуудал шийдвэрлэх-
Асуулт- Нөхцөл
Багш нарын 58,3% нь бидний өргөн хэрэглэдэг “нөхцөл -асуулт -
асуудал шийдвэрлэх” гэсэн алхмыг хэрэглэдэг. Харин 41,7% нь өөр
алхмыг сонгосноос харахад багш нар өгүүлбэртэй бодлого бодох
алхмаа өөрснөө сайн төлөвлөдөггүй байгаагаас нэг талаас
өгүүлбэртэй бодлогыг бодуулдаггүй, нөгөө талаас мөн бодлого
бодох алхмаа төлөвлүүлдэггүйгээс асуудалд цэгцтэй хандаж
төлөвлөх чадвар олгодоггүй гэж үзлээ.
Сурагчдын хандлагыг илрүүлэх
асуулга 2: Судалгаанд 4-6-р ангийн 60
сурагч хамрагдсан.
Өгүүлбэртэй бодлогын төрлүүдээс нэрлэнэ
үү?
33
20
23
35
11
9
12
2
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Хөдөлгөөний
бодлого
Хэрчмийн
аргаар бодох
бодлого
Энгийн
тооцоолох
бодлого
Талбай ,
периметр
олох /
геометрийн
бодлого/
Тэгшитгэл
зохиох
бодлого
Худалдааны
бодлого
Хэсгийн
бодлого
Ажлын
бодлого
Сурагчид бодлогыг өөрсдийн хэмжээнд төрөлжүүлдэг. Ихэвчлэн
томьёогоор бодох хөдөлгөөний болон геометрийн талбай, периметр
олох бодлого боддог. Мөн энгийн тооцооллын бодлогыг түлхүү
боддог нь харагдаж байна.
Чи өгүүлбэртэй бодлогыг илүү сонгож,
сонирхож боддог уу?
53,
88%
7,
12%
Тийм
Үгүй
Өгүүлбэртэй бодлогыг ямар аргаар бодоход илүү хялбар,
сонирхолтой байдаг вэ? 2-ыг сонгоорой.
20
43
30
22
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Тооцооллын арга Хэрчмийн арга Хүснэгтийн арга Тэгшитгэл зохиох
арга
Өгүүлбэртэй бодлогыг хүүхэд сонирхдог ба оюун сэтгэлгээг хөгжүүлдэг, асуудлыг
шийдвэрлэхэд хэрэг болдог гэх мэт ач холбогдлыг мэддэг юм байна. Дээрх 2 судалгааг
харьцуулж үзвэл сурагчид бодлогын өгүүлбэрийг уншиж ойлгоход төвөгтэй гэж багш нар
үзэж байхад хүүхэд илүү сонирхолтой гэж хариулсан байгаа нь багш хүүхдийн сонирхол
хэрэгцээнд тулгуурлаж хичээлээ төлөвлөдөггүй, тэр хэмжээгээрээ бодлого бодох арга
барил эзэмшүүлж чадахгүй байна гэж үзэж байна. Анги дэвших шалгалтанд орж ирсэн
өгүүлбэртэй бодлого бодоход хангалтгүй дүн үзүүлдгийн шалгалтын матрицаас олж харлаа.
Энэ юунаас болов? гээд үзэхэд дээрх судалгаанаас сурагчид өгүүбэртэй бодлого бодох аргыг
хэрэглэдэг мэддэг. Гэтэл хэрэглэж дадал чадвар болоогүй, аргыг нь сураагүй учраас өмнө
бодож байсан бодлогын нөхцөл, тоог хэмжээг өөрчлөхөд л бодлогоо бодож чадахгүй
болдогтой холбоотой болов уу.
Судлагаа-3
/Ажиглалт ба явцын судалгаа/
Өгүүлбэртэй бодлого бодох арга зааж
өдөрт 4 бодлого буюу сарын
хугацаанд 120 бодлого бодуулж
чадваржуулсны үр дүнг графикаар
харууллаа.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
I долоо хоног II долоо хоног III долоо хоног IV долоо хоног
6
15
22
40
8
18
22
40
5
11
24
40
5
11
24
40
5
11
24
40
Нөхцөл ойлгодог
Асуулт ойлгодог
Зураглал хийж сурсан
Бодолт гүйцэтгэдэг
Хариу дүгнэдэг
0
5
10
15
20
25
30
35
I долоо хоног II долоо хоног III долоо хоног IV долоо хоног
4
10
25
33
4
10
25
33
3
7
16
33
3
7
16
33
3
7
16
33
Нөхцөл ойлгодог
Асуулт ойлгодог
Зураглал хийж сурсан
Бодолт гүйцэтгэдэг
Хариу дүгнэдэг
84 88
74
66
90
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Тоог оронгоор
таних, бүтцийг
зөв олох чадвар
Юмсыг
дарааллаар зөв
тоолох, жиших
чадвар
Нийлбэрийг зөв
тооцоолон гаргах
чадвар
Илэрхийллийг
зөв бичиж, үр
дүнг зөв тооцох
чадвар
Тулгуур дохиог
ашиглан үр дүнг
тооцох чадвар
Гарааны үнэлгээ
Гарааны үнэлгээ
Баримжааг ялган таних
үе
Баримжааг эзэмших
үе
Баримжааг үнэлж
хөгжүүлэх үе
Сурагчдад бодлого бодох
арга барилыг эзэмшүүлнэ.
Энэ шатанд бодуулах
бодлогын эрэмбэ, хэлбэр,
агуулгын боловсруулалт
болон заах арга зүйгээс
ихээхэн шалтгаалдаг.
Эзэмшсэн арга барилаа
шалган сорих,
эргэлзээгээ арилгах,
дутуугаа гүйцээх,
хөгжүүлэх шатны
бодлогуудыг бодох
чадвар эзэмших
бодлогыг бодуулах үйл
ажиллагаа юм.
Бодлогыг хүндрүүлэх, олон
аргаар бодох, түүний дотор
уран оновчтой хялбар аргыг
сонгох, мөн бодлого
бодохдоо нягт нямбай
хандах, эрсдэл алдааг
үнэлэх гэх мэтээр бодлого
бодох чадварыг
гүнзгийрүүлэн хөгжүүлнэ.
Судалгаа 4: Математикийн хичээлээр суралцахуйн үйл
ажиллагааны үе шатуудыг авч үзвэл:
2.3. Өгүүлбэртэй бодлогын алхам,
аргачлал:
Бодлого нь нөхцөл, асуулт гэсэн
бүтэцтэй байдаг. Бодлого бодохын мөн чанар
нь байгаа боломж нөхцөл дээр түшиглэн
асуудлыг шийдвэрлэх асуултанд хариулах-д
оюун ухаанаа зарцуулж, үүний хэрээр оюун
ухаан, сэтгэлгээний чадвар хөгждөгт оршино.
1-2 ангийн сурагчдын хувьд бодлогын өгүүлбэрийг
уншиж сайн ойлгосны үндсэн дээр бодлогын
нөхцөлөө тодорхойлж, асуултаа тодорхойлж,
зураглал хийх. Үүний дараа зураглалаа харж
бодлого бодох үйлдлээ хийж гарсан шийдээ бүтэн
өгүүлбэрээр хариулдаг болох нь чухал юм.
Зураглал хийх аргыг багш анх заахдаа нэг эзэнтэй,
хоёр эзэнтэй бол зураглал ямар байх талаар учир
зүйн холбогдлыг сайн ойлгуулах нь чухал.
3-р ангиас эхлэн бодлогын төрөл зүйл олшрох ба энэ үед 1-2-р ангид
бодлогын нөхцөл, асуултаа ялгаж зураглалаа хийж сурсан сурагчдад
хүндрэл гарахгүй. Энд математикийн бодлого бодох 4 алхамаа илүү
задлан нарийвчан 3-6-р ангийн сурагчид өгүүлбэртэй бодлого бодох 6
алхамыг томьёолбол:
1-р алхам. Бодлогын өгүүлбэрийг уншиж ойлгох, юун тухай
өгүүлж буйг мэдэх
2-р алхам. Нөхцөл ба хэмжигдэхүүнийг ялгах. Хэрэв ажлын
бодлого бол цаг, хамтарч хийсэн цаг, гүйцэтгэсэн цаг
хугацаа гэх мэт, харин хөдөлгөөний бодлого бол туулсан
замын уртын нэгж /км,м/, зарцуулсан хугацааны нэгж
/цаг, мин/, хурдны нэгж /км/ц, м/сек гэх мэт/, хольцын
бодлого бол хольцод оролцсон зүйлсийн хэмжээ /кг, г/, тоо
ширхэг гэх мэт. Нэгж хэмжигдэхүүнээ хараад юуны
бодлого вэ гэдгийг ялгах боломжтой.
3-р алхам. Нөхцөл хэмжигдэхүүнийг агуулсан юмс /зүйл/-ыг
ялгах. Бодлогод өгүүлсэн зүйл нь машин, морины тухай
байвал ихэвчлэн хөдөлгөөний бодлого байна гэх мэт ихэнх
тохиолдолд бодлогын төрөл тодорхойлж болох юм
4-р алхам. Хөндлөн босоо холбоог тогтоох. Нөхцөлийг
гаргаж илэрхийлэх. Бодлогын нөхцөлөөс хамаарч
зураглалаа хийх ба зарим тохиолдолд хэт олон янзын
аргыг хэрэглэх биш нэг л аргыг бат эзэмшүүлэх нь илүү
үр дүнтэй юм шиг судалгаанаас харагдлаа.
5-р алхам. Хөндлөн босоо холбоогоор асуудлыг
шийдвэрлэх. Зураглалаас математик үйлдэл гүйцэтгэх
ба эргэж бодлогынхоо асуултанд шийдээ тавьж хариугаа
баталдаг байх нь хүүхдэд өөрт нь илүү их итгэл төрдөг.
6-р алхам. Бодлого зохиох. Бодлогын асуулт нөхцөлөө
тодорхойлж бодлого бодох аргад суралцсаны дараа
өөрсдөө бодлого зохиож сурснаар аливаад нягт, нямбай
хандаж, олон талаас нь харах чадвартай болох ба энэ
явцад сэтгэхүйн үйлийн бүтээлч чадварын нэг болох
асуудлын тавилыг задлан ухаарах дадал чадвар илүү
ихээр төлөвшдөг юм байна гэдгийг манай судалгааны
баг дүгнэсэн.
Хийсвэрлэлийн түвшний зарим бодлогод дадлага
ажил оруулах боломжтой байдгийг “Үлгэрээр
хөгжүүлж массаар бүтээхүй” арга зүйдээ оруулсан
байсан ба үүнийг 3 жил дараалан туршсан үр
дүнгээ харахад ихэвчлан геометрийн төсөөллийн
бодлогоор хүүхдийн сэтгэлгээ задардаг юм байна
гэсэн дүгнэлт хийгээд байгаа. Энэ нь хүүхдийн
хөгжилд чамгүй дэмжлэг үзүүлсэн гэж үзээд энэ
хичээлийн жилийн илтгэлийн зорилготой нийцэж
байсан учраас дахин дурдаж байна. Энэ нь 5-р
ангийн сурагчдад геометр төсөөлөл олгох
хичээлээр туршигдсан юм.
“Хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийг дэмжих сургалтын
арга зүй, технологи”-оор хүүхдийн хийх явцдаа
суралцах буюу 1-р шатанд бодлого бодох алхмаа
төлөвлөж тооцоолж сурахад чиглүүлсэн бөгөөд
сурсан аргаа ашиглан олон үйлдэлтэй бодлогыг янз
бүрийн аргаар бодох байдлаар дадлагажин
чадваржих үед багшийн бодлогын тавил чухал
байсныг анхаарч даалгаврын сангаа баяжуулан
ашиглаж байлаа. Өөрийгөө үнэлэх буюу үр дүнг
тайлагнах үйл ажиллагааг 14 хоног тутам, жилийн
эцэст тайлагнасан нь эцэг эх болон сурагчдад итгэл
эрмэлзэл төрүүлсэн юм.
Дүгнэлт
Математикийн хичээлийн төлөвлөлтийг хийхдээ хүүхдийн
хөгжилд дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааг анхаарахын
зэрэгцээ тодорхой сэдвийн хувьд өмнөх ангийн агуулгын
үндсэн дээр дараах ангид уг агуулгыг хэрхэн өргөжүүлэн,
гүнзгийрүүлэх талаар бодож боловсруулах шаардлагатайг
үндэслэн өгүүлбэртэй бодлогоор хүүхдийн сэтгэлгээг
хөгжүүлэх бодлогын гүнзгийрэл, даалгаврын олон талт
хувилбар, бодлогын тавил, нөхцөл зэргийг босоо холбоонд
нь бататган хөгжиж байхаар боловсруулах хэрэгтэй. Үүний
тулд багш нарын хамтын ажиллагаа буюу хичээлийн
судалгаа чухал үүрэгтэй юм байна гэдэг нь харагдсан.
Сэтгэхүйн үйлийн бүтээлч дадал чадварыг төлөвшүүлэхэд хүүхэд
өөрөө бодлого бодох аргачлалаа алхам алхмаар эзэмших дадал
чадвартай болоход тогтсон нэг аргыг хэрэглэх хэрэгтэй. Харин
сэтгэлгээний чадвар эзэмшсэн үед л хүүхэд хялбар аргаар бодох аргаа
өөрөө сонгодог болно.
Алхам
1-р анги
/1
үйлдэлтэй
бодлого/
2-р анги
/2
үйлдэлтэй
бодлого/
3-р анги 4-р анги 5-р анги 6-р анги
I алхам Бодлогын өгүүлбэрийг уншиж ойлгох, юун тухай өгүүлж буйг мэдэх
IIалхам Нөхцөл тодорхойлох Нөхцөл ба хэмжигдэхүүнийг ялгах.
III алхам Асуудал дэвшүүлэх
/асуулт зохиох/
Нөхцөл хэмжигдэхүүнийг агуулсан юмс
/зүйл/-ыг ялгах.
IV алхам Зураглал хийх Хөндлөн босоо холбоог тогтоох. Нөхцөлийг
гаргаж илэрхийлэх.
V алхам Бодлого бодох үйлдэл
хийх
Хөндлөн босоо холбоогоор асуудлыг
шийдвэрлэх
VI алхам Хариугаа шалгах Бодлого зохиох
3-6-р ангид алхам төстэй боловч бодлогын төрөл олширч,
агуулга хүндэрч, гүйцэтгэх үйлдлийн тоо нэмэгддэг. Түүнийг
хичээлийн төлөвлөлтөнд оруулсан.
Математикийн өгүүлбэртэй бодлого бодох энэ аргыг
математикийн хичээлээр чадваржуулах арга зүй,
технологийн үе шатаар явуулахад тохиромжтой байсан ба
энд дараах давуу ба анхаарах хэдэн зүйл байлаа. Дараах
чадвар хөгжих боломжтой нь харагдсан. Үүнд:
•Өгөгдлийг уншиж ойлгох, төлөвлөх
•Тодорхой агуулга бүхий асуудал шийдвэрлэх буюу асуулт
зохиох, асуудлыг тал бүрээс нь харах
•Мэдээллийг олж цуглуулах, бүртгэх, түүнийг хүснэгт,
зурган, баганан, хэрчмэн диаграммаар дүрслэх
•Аливаа зүйлийн учир шалтгаан, зүй тогтол ба хамаарлыг
олох, эрэмбэлэх
•Өгөгдлийг тохирох нэгж, хэмжих хэрэгслээр хэмжих,
хэмжих хэрэгслийн хуваарийн утгыг ойлгох
Анхаарах зүйлс:
•1-2-р ангид аргачлалыг мэдсэн хэрнээ ашиглаж сурахгүй
байсан учраас давтамжийг олон болгох буюу өгөгдөл
нөхцөл нь өөр нэг ижил олон бодлого бодуулах. Гэхдээ
залхалт үүсч болохыг анхаарах.
•Харин арга барил эзэмшсэний дараа нэг төрлийн олон
бодлого бодох биш нэг бодлогыг олон хувилбараар боддог
болоход нь анхаарч хичээлээ төлөвлөх
•Тоолох, тооцоолох, хэмжилтийг аль болох бодит зүйл дээр
хийлгэхийн тулд хэрэглэгдэхүүнээ сонгох. /Ялангуяа
геометр төсөөллийн бодлогыг дадлага ажил хэлбэрээр
явуулахад сурах арга барил эзэмших 1-р шатыг сайтар
төлөвлөх./ Ингэхэд багшаас цаг хугацаа их шаардах учраас
хамтарч ажиллах.
Санал
Сурагчдын сэтгэлгээний бүтээлч чадварыг хөгжүүлэхэд
өгүүлбэртэй бодлого чухал үүрэгтэй ба математикийн
ямар ч айн хүрээнд зөвхөн үйлдэл гүйцэтгэдэг
илэрхийлэл, тэгшитгэл төдий бус өгүүлбэртэй бодлогыг
түлхүү оруулж өөрсдөөр нь зохиолгох гэх мэт бүтээлч
байдлаар хандахад хичээлээ бүлэг сэдвийн хүрээнд
босоо холбоонд төлөвлөж, хичээлийн судалгааны явцад
сайжруулдаг байхад сургууль дотроо болон сургууль
хоорондоо хамтран ажиллах шаардлага байна.
Бидний хичээлийн судалгааны явцад сайжруулан
төлөвлөсөн төлөвлөлтүүд сэтгэхүйн үйлийн бүтээлч
дадал чадварыг өгүүлбэртэй бодлого бодох аргаар
төлөвшүүлэхэд чиглэгдсэн ба үүнийг хавсралт байдлаар
оруулсан байгаа багш нар дахин сайжруулан ашиглаж
болох юм.
LOGO
www.themegallery.com
Анхаарал
тавьсанд
баярлалаа.

More Related Content

What's hot

мат хэмжих нэгж
мат хэмжих нэгжмат хэмжих нэгж
мат хэмжих нэгж
Bama740517
 
дүрсийн талбай
дүрсийн талбайдүрсийн талбай
дүрсийн талбай
chimeg87
 
5 р анги
5   р анги5   р анги
5 р анги
byambaa79
 
аравтын бутархай
аравтын бутархайаравтын бутархай
аравтын бутархай
shiirev2905
 
н.х математик 3 р анги
н.х  математик  3 р ангин.х  математик  3 р анги
н.х математик 3 р анги
tsewegmed
 
хичээлийн судалгаа гэж юу вэ
хичээлийн судалгаа гэж юу вэхичээлийн судалгаа гэж юу вэ
хичээлийн судалгаа гэж юу вэ
tungalag
 
5 р анги гурвалжин
5 р анги гурвалжин5 р анги гурвалжин
5 р анги гурвалжин
OyuOyu-Erdene
 

What's hot (20)

мат хэмжих нэгж
мат хэмжих нэгжмат хэмжих нэгж
мат хэмжих нэгж
 
дүрсийн талбай
дүрсийн талбайдүрсийн талбай
дүрсийн талбай
 
5 р анги
5   р анги5   р анги
5 р анги
 
хөдөлгөөний 15-бодлого мб
хөдөлгөөний 15-бодлого  мбхөдөлгөөний 15-бодлого  мб
хөдөлгөөний 15-бодлого мб
 
Өгүүлбэртэй бодлого бодох аргачлал
Өгүүлбэртэй бодлого бодох аргачлалӨгүүлбэртэй бодлого бодох аргачлал
Өгүүлбэртэй бодлого бодох аргачлал
 
Hieh
HiehHieh
Hieh
 
аравтын бутархай
аравтын бутархайаравтын бутархай
аравтын бутархай
 
н.х математик 3 р анги
н.х  математик  3 р ангин.х  математик  3 р анги
н.х математик 3 р анги
 
Math 4
Math 4Math 4
Math 4
 
энгийн бутархай
энгийн бутархайэнгийн бутархай
энгийн бутархай
 
3-р ангийн математикийн хичээлийн "Хүндийг хэмжих нэгж" нэгж хичээлийн хөтөлбөр
3-р ангийн математикийн хичээлийн "Хүндийг хэмжих нэгж" нэгж хичээлийн хөтөлбөр3-р ангийн математикийн хичээлийн "Хүндийг хэмжих нэгж" нэгж хичээлийн хөтөлбөр
3-р ангийн математикийн хичээлийн "Хүндийг хэмжих нэгж" нэгж хичээлийн хөтөлбөр
 
куб
кубкуб
куб
 
"Өгүүлбэртэй бодлогыг хэрчмийн аргаар бодох" нэгж хичээлийн хөтөлбөр
"Өгүүлбэртэй бодлогыг хэрчмийн аргаар бодох" нэгж хичээлийн хөтөлбөр"Өгүүлбэртэй бодлогыг хэрчмийн аргаар бодох" нэгж хичээлийн хөтөлбөр
"Өгүүлбэртэй бодлогыг хэрчмийн аргаар бодох" нэгж хичээлийн хөтөлбөр
 
1
11
1
 
хичээлийн судалгаа гэж юу вэ
хичээлийн судалгаа гэж юу вэхичээлийн судалгаа гэж юу вэ
хичээлийн судалгаа гэж юу вэ
 
4 анги
4   анги4   анги
4 анги
 
5 р анги гурвалжин
5 р анги гурвалжин5 р анги гурвалжин
5 р анги гурвалжин
 
4r angi-daalgawar-сан buh-hicheel-
4r angi-daalgawar-сан  buh-hicheel-4r angi-daalgawar-сан  buh-hicheel-
4r angi-daalgawar-сан buh-hicheel-
 
Математик-1 анги
Математик-1 ангиМатематик-1 анги
Математик-1 анги
 
БАГА БОЛОВСРОЛ - ХҮН БАЙГАЛЬ
БАГА БОЛОВСРОЛ - ХҮН БАЙГАЛЬБАГА БОЛОВСРОЛ - ХҮН БАЙГАЛЬ
БАГА БОЛОВСРОЛ - ХҮН БАЙГАЛЬ
 

Viewers also liked

математик 1 р анги цахим хичээл
математик     1 р  анги  цахим  хичээлматематик     1 р  анги  цахим  хичээл
математик 1 р анги цахим хичээл
Dawaasuren Dawka
 
х үсэг
х үсэгх үсэг
х үсэг
tumeen
 
х гийгүүлэгч авиа үсэг
х гийгүүлэгч авиа үсэг х гийгүүлэгч авиа үсэг
х гийгүүлэгч авиа үсэг
Batulzii Batdulam
 
х авиа үсэг таниулах
х авиа үсэг таниулахх авиа үсэг таниулах
х авиа үсэг таниулах
DBatbulgan81
 
1 р анги х үсэг
1 р анги х үсэг1 р анги х үсэг
1 р анги х үсэг
OyuOyu-Erdene
 
1 анги тооны хичээл
1  анги тооны хичээл1  анги тооны хичээл
1 анги тооны хичээл
ldelgermaa36
 
1 р анги монгол хэл
1 р анги монгол хэл1 р анги монгол хэл
1 р анги монгол хэл
uugiitseegii87
 
цахим цагаан толой
цахим цагаан толойцахим цагаан толой
цахим цагаан толой
uugiitseegii87
 

Viewers also liked (8)

математик 1 р анги цахим хичээл
математик     1 р  анги  цахим  хичээлматематик     1 р  анги  цахим  хичээл
математик 1 р анги цахим хичээл
 
х үсэг
х үсэгх үсэг
х үсэг
 
х гийгүүлэгч авиа үсэг
х гийгүүлэгч авиа үсэг х гийгүүлэгч авиа үсэг
х гийгүүлэгч авиа үсэг
 
х авиа үсэг таниулах
х авиа үсэг таниулахх авиа үсэг таниулах
х авиа үсэг таниулах
 
1 р анги х үсэг
1 р анги х үсэг1 р анги х үсэг
1 р анги х үсэг
 
1 анги тооны хичээл
1  анги тооны хичээл1  анги тооны хичээл
1 анги тооны хичээл
 
1 р анги монгол хэл
1 р анги монгол хэл1 р анги монгол хэл
1 р анги монгол хэл
 
цахим цагаан толой
цахим цагаан толойцахим цагаан толой
цахим цагаан толой
 

Similar to Uguulbertei bodlogoor khugjuulekh

Идэвхтэй сургалтын арга ба явцын үнэлгээ
Идэвхтэй сургалтын арга ба явцын үнэлгээИдэвхтэй сургалтын арга ба явцын үнэлгээ
Идэвхтэй сургалтын арга ба явцын үнэлгээ
New Mongol College of Technology
 
баярчимэг илтгэл
баярчимэг илтгэлбаярчимэг илтгэл
баярчимэг илтгэл
Badam Nasantogtoh
 
хичээлд анализ хийх тухай
хичээлд анализ хийх тухайхичээлд анализ хийх тухай
хичээлд анализ хийх тухай
А. Aku
 
хүүхдийн төлөө хамтдаа нэгдэцгээе,хөгжицгөөе
хүүхдийн төлөө хамтдаа нэгдэцгээе,хөгжицгөөехүүхдийн төлөө хамтдаа нэгдэцгээе,хөгжицгөөе
хүүхдийн төлөө хамтдаа нэгдэцгээе,хөгжицгөөе
school14
 
үнэлгээний онолын үндэслэл
үнэлгээний онолын үндэслэлүнэлгээний онолын үндэслэл
үнэлгээний онолын үндэслэл
tungalag
 
нийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулах
нийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулахнийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулах
нийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулах
nina_miigaa
 
сургалтын үнэлгээ соло
сургалтын үнэлгээ солосургалтын үнэлгээ соло
сургалтын үнэлгээ соло
Oyuhai1127
 
Fukuchi sensei's lesson study
Fukuchi sensei's lesson studyFukuchi sensei's lesson study
Fukuchi sensei's lesson study
oyunbileg08
 
Fukuchi sensei's lesson study
Fukuchi sensei's lesson studyFukuchi sensei's lesson study
Fukuchi sensei's lesson study
oyunbileg08
 
Илтгэл
ИлтгэлИлтгэл
Илтгэл
surenee
 

Similar to Uguulbertei bodlogoor khugjuulekh (20)

Идэвхтэй сургалтын арга ба явцын үнэлгээ
Идэвхтэй сургалтын арга ба явцын үнэлгээИдэвхтэй сургалтын арга ба явцын үнэлгээ
Идэвхтэй сургалтын арга ба явцын үнэлгээ
 
idevhitei surgaltiin arga
idevhitei surgaltiin argaidevhitei surgaltiin arga
idevhitei surgaltiin arga
 
Арга зүйн туршлага
Арга зүйн туршлагаАрга зүйн туршлага
Арга зүйн туршлага
 
математикийн хичээл дээр чээж тоолол явуулах тухай
математикийн хичээл дээр чээж тоолол явуулах тухайматематикийн хичээл дээр чээж тоолол явуулах тухай
математикийн хичээл дээр чээж тоолол явуулах тухай
 
баярчимэг илтгэл
баярчимэг илтгэлбаярчимэг илтгэл
баярчимэг илтгэл
 
хичээлд анализ хийх тухай
хичээлд анализ хийх тухайхичээлд анализ хийх тухай
хичээлд анализ хийх тухай
 
Багш ажлын байран дээрээ хичээлийн судалгаагаар хөгжих нь
Багш ажлын байран дээрээ хичээлийн судалгаагаар хөгжих ньБагш ажлын байран дээрээ хичээлийн судалгаагаар хөгжих нь
Багш ажлын байран дээрээ хичээлийн судалгаагаар хөгжих нь
 
Математикийн хичээлээр хүүхэд бүр чадваржсанаа үнэлэх нь
Математикийн хичээлээр хүүхэд бүр чадваржсанаа үнэлэх ньМатематикийн хичээлээр хүүхэд бүр чадваржсанаа үнэлэх нь
Математикийн хичээлээр хүүхэд бүр чадваржсанаа үнэлэх нь
 
Сургалтын нэгэн арга
Сургалтын нэгэн аргаСургалтын нэгэн арга
Сургалтын нэгэн арга
 
хүүхдийн төлөө хамтдаа нэгдэцгээе,хөгжицгөөе
хүүхдийн төлөө хамтдаа нэгдэцгээе,хөгжицгөөехүүхдийн төлөө хамтдаа нэгдэцгээе,хөгжицгөөе
хүүхдийн төлөө хамтдаа нэгдэцгээе,хөгжицгөөе
 
үнэлгээний онолын үндэслэл
үнэлгээний онолын үндэслэлүнэлгээний онолын үндэслэл
үнэлгээний онолын үндэслэл
 
нийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулах
нийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулахнийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулах
нийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулах
 
Хичээл төлөвлөлт нь хүүхэд хөгжлийн нэг хүчин зүйл
Хичээл төлөвлөлт нь хүүхэд хөгжлийн нэг хүчин зүйлХичээл төлөвлөлт нь хүүхэд хөгжлийн нэг хүчин зүйл
Хичээл төлөвлөлт нь хүүхэд хөгжлийн нэг хүчин зүйл
 
сургалтын үнэлгээ соло
сургалтын үнэлгээ солосургалтын үнэлгээ соло
сургалтын үнэлгээ соло
 
нэг бодлогыг олон аргаар бодох арга зүй
нэг бодлогыг олон аргаар бодох арга зүй нэг бодлогыг олон аргаар бодох арга зүй
нэг бодлогыг олон аргаар бодох арга зүй
 
Fukuchi sensei's lesson study
Fukuchi sensei's lesson studyFukuchi sensei's lesson study
Fukuchi sensei's lesson study
 
Fukuchi sensei's lesson study
Fukuchi sensei's lesson studyFukuchi sensei's lesson study
Fukuchi sensei's lesson study
 
Илтгэл
ИлтгэлИлтгэл
Илтгэл
 
Iltgeliin onol
Iltgeliin onolIltgeliin onol
Iltgeliin onol
 
Nu
NuNu
Nu
 

More from Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт

More from Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт (20)

Bagshin hugjil 9
Bagshin hugjil 9Bagshin hugjil 9
Bagshin hugjil 9
 
Bagshin hugjil 8
Bagshin hugjil 8Bagshin hugjil 8
Bagshin hugjil 8
 
Bagshiin hugjil 7
Bagshiin hugjil 7Bagshiin hugjil 7
Bagshiin hugjil 7
 
Daalgavar
DaalgavarDaalgavar
Daalgavar
 
Spank out day 2019 ppt
Spank out day 2019 pptSpank out day 2019 ppt
Spank out day 2019 ppt
 
Sb
SbSb
Sb
 
Zorilt
ZoriltZorilt
Zorilt
 
Монгол хэлний дүрэм
Монгол хэлний дүрэмМонгол хэлний дүрэм
Монгол хэлний дүрэм
 
Hjb
HjbHjb
Hjb
 
№6
№6№6
№6
 
Bagshiin khugjil5
Bagshiin khugjil5Bagshiin khugjil5
Bagshiin khugjil5
 
Zorilt 2017-2018
Zorilt 2017-2018Zorilt 2017-2018
Zorilt 2017-2018
 
Setguul4
Setguul4Setguul4
Setguul4
 
Learners handout bagshiin campus
Learners handout bagshiin campusLearners handout bagshiin campus
Learners handout bagshiin campus
 
Bk setguul
Bk setguulBk setguul
Bk setguul
 
Zorilt2016 2017
Zorilt2016 2017Zorilt2016 2017
Zorilt2016 2017
 
Оюуны наадам зохион байгуулж сурагч, багшаа хөгжүүлдэг туршлага
Оюуны наадам зохион байгуулж сурагч, багшаа хөгжүүлдэг туршлагаОюуны наадам зохион байгуулж сурагч, багшаа хөгжүүлдэг туршлага
Оюуны наадам зохион байгуулж сурагч, багшаа хөгжүүлдэг туршлага
 
Харилцаа сургалтад нөлөөлөх нь
Харилцаа сургалтад нөлөөлөх ньХарилцаа сургалтад нөлөөлөх нь
Харилцаа сургалтад нөлөөлөх нь
 
Bagshiin hugjil №2
Bagshiin hugjil №2Bagshiin hugjil №2
Bagshiin hugjil №2
 
Taniltsuulga
TaniltsuulgaTaniltsuulga
Taniltsuulga
 

Uguulbertei bodlogoor khugjuulekh

  • 1. LOGO “Өгүүлбэртэй бодлого бодох арга барилд сургах аргачлалыг нарийвчлах нь Математикийн багш: Ч. Болдбаяр Бага ангийн багш: Б.Мөнхцэцэг У. Баярмаа Ц. Чанцал Сургалтын менежер: Ч.Амаржаргал 2015.05.10 ДОРНОГОВЬ АЙМГИЙН ҮНДЭСНИЙ ЛАБОРАТОРИ II ÑÓÐÃÓÓËÜ
  • 2. Агуулга 1.1. Математикийн бодлогын хэлбэрийн болон суралцахуйн үйлийн судалгаа хийсэн нь. 1.2. Математикийн хичээл төлөвлөлтийн хүүхдийг хөгжүүлэх зорилгууд 1.3. Өгүүлбэртэй бодлогын алхам, аргачлал: Дүгнэлт, санал
  • 3. Үндэслэл Математикийн хичээлийн гол онцлог буюу хөгжил нь хүүхдийн сэтгэхүйн үйлийн үлэмж бүтээлч чадвар дадал төлөвшүүлэх асуудал юм. Тэгвэл энэ чадварыг математикийн өгүүлбэртэй бодлого бодох арга барил эзэмшүүлэх замаар хөгжүүлж болдог юм байна гэсэн санааг манай баг хичээлийн судлагдахууны судалгааны явцад ажиглан дүгнэж ““Өгүүлбэртэй бодлого бодох арга барилд сургах аргачлалыг нарийвчлах нь” сэдэвт судалгаа, арга зүйгээ нэгтгэн цэгцлэв.
  • 4. Судалгааны зорилго:  Хүүхдийн сэтгэхүйн үйлийн бүтээлч чадвар буюу сэтгэлгээний чадвар, хөгжлийг дэмжихэд өгүүлбэртэй бодлого бодох аргуудыг хэрэглэхийг агуулгын босоо холбоонд авч үзэн аргачлалыг боловсруулах Зорилт:  Орчин үеийн боловсролын чиг хандлагыг судлах, ойлголтоо багцлах  Өнгөрсөн хичээлийн жилд багш нарын эрдэм шинжилгээний бага хуралд оролцсон “Үлгэрээр хөтөлж массаар бүтээхүй” илтгэлээ дахин нягтлан унших, судлах  Бага ангийн математик хичээлийн агуулга, эзэмших ерөнхий чадварыг нарийвчлан судлах  Математикийн хичээлээр багш, сурагчдад тохиолддог бэрхшээлийг илрүүлэх  Хүүхдийн сэтгэхүйн үйлийг хөгжүүлж буй талаар багш нарын болон өөрсдийнхөө туршлагыг судлах, нэгтгэх  Хичээлийн судалгааны явцад математикийн хичээлээр хүүхдийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлэх аргачлалыг боловсруулах, турших, сайжруулах, дахин боловсруулах
  • 5. 1. Бодлогыг ойлгох 3.Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх 4.Шийдлээ ялгах 2.Бодох төлөвлөгөө зохиох Бодлого бодох үе шат, сэтгэхүйн үйл явц. АНУ-ын эрдэмтэн Д.Пойа бодлого бодуулж сургах арга зүйн бүтээлдээ бодлого бодох үе шатыг: Бодох төлөвлөгөө зохиох буюу олох зүйлд хүрэх арга зам, үйлдлийг тооцож төлөвлөх үе шат нь оюун ухаан, сэтгэх чадварын хүчээр бий болох сэтгэхүйн үйл явцын үр дүн юм. Сэтгэхүйн үйл явц нь бодлогыг уншиж баттай ойлгосон нь өгөгдлийн учир шалтгааныг ухаарч таних, олох зүйл буюу зорилгоо тодорхойлдог болж, тооцож төлөвлөсөн арга зам, үйлдлээ гүйцэтгэн зорилгодоо хүрч , эцэст нь бодлогын нөхцөлийг шийд хангаж байгаа эсэхийг шалгаснаар зөв буруу нь тогтоогдож байна. Эдгээр сэтгэхүйн үйл нь бодлого бодох үйл ажиллагааны цөм юм.
  • 6. 1.1 Математикийн бодлогын хэлбэрийн болон суралцахуйн үйлийн судалгаа хийсэн нь.
  • 7. Судлаачдын асуудал шийдвэрлэх зөв хандлагыг илэрхийлсэн 4 алхмыг өөрсдийн хичээлийн судалгаанаас хэлэлцэн гаргасан математикийн бодлого бодох алхамд буулгаж үзье. I алхам буюу бодлоготой танилцах алхамд бодлогын өгүүлбэрийг товч бичиглэлээр илэрхийлэх, зураглалаар буюу хэрчмэн диаграммаар илэрхийлэх, хөлгөн мэдээлэл байдлаар буюу хүснэгтээр илэрхийлэх гурвын аль зохимжтойг хэрэглэнэ. I I алхам буюу төлөвлөгөө зохиох алхамд бодлого бодох төлөвлөгөөг асуултуудын дараалал байдлаар хийх нь зохимжтой байдаг. I I I алхам буюу төлөвлөгөөг гүйцэтгэх алхамд төлөвлөгөөний дагуу асуултанд хариулах байдлаар математикийн үйлдэл гүйцэтгэнэ. I V алхам буюу шийдвэрийг шалгах алхамд бодлогын хариуг шалгах ба шинэ бодлого томьёолно. Товч бичиглэлийг ямар ч бодлого бодоход хэрэглэх боломжтой байдаг бол хэрчмэн диаграммын зөрөөгөөр болон хэсгээр тооцоолох агуулгатай бодлого бодоход хэрэглэх нь зохимжтой байдаг.
  • 8. Судалгаа1: Өөрсдийн 4 болон бусад бага ангийн 6 багшийн хичээл төлөвлөлтөнд анализ хийж үзвэл: Бага ангид бодуулах бодлогуудыг зөвхөн бодох аргад нь түшиглэн тооцоолох, пропорциональ хамаарлын, хэсгийн, хөдөлгөөний гэсэн хэлбэрүүд байна. 1-р ангид тооцоолох 2-р ангид тооцоолох болон пропорциональ хамаарлын 3-5-р ангид бүх хэлбэр нь байх ба анги ахих тусам тооны өгөгдөл, агуулга нь хүндэрнэ. Мөн эдгээр хэлбэрүүдээс гадна бутархай хэсгийн, процентын, хольцын, геометрийн гэх мэт янз бүрийн агуулгатай бодлогыг бага ангид нь бодуулдаг.
  • 9. Судалгаа 2: Математикийн хичээлд өгүүлбэртэй бодлого бодох арга, түүний бэрхшээлийн талаар багш, сурагчдаар асуулга судалгаа авч үзвэл:
  • 10. Хавсралт-1 Багш нараас авсан хандлагыг илрүүлэх асуулгын дүн. 21 3 Асуулт-1: Өгүүлбэртэй бодлого бодох нь сурагчдын сэтгэхүйн хөгжил болон асуудал шийдвэрлэх чадварт хэрхэн нөлөөлдөг гэж үздэг вэ? Маш сайн Дунд зэрэг Судалгааг дүгнэж үзвэл өгүүлбэртэй бодлого сурагчдын сэтгэлгээний чадварыг хөгжүүлэхэд чухал үүрэгтэй.
  • 11. •Өгүүлбэртэй бодлого бодоход доорхи аргуудаас та алийг нь илүү чухалчлан үздэг вэ? Эрэмбэлээрэй. Эндээс харахад хэрчмийн аргыг илүү их хэрэглэдэг ба энэ нь бүх ангид хэрэглэхэд тохиромжтой. Бусад аргыг мөн хэрэглэдэг боловч 3-р ангиас эхлэн бодлогын төрөл олширсонтой холбоотойгоор хэрэглэдэг. Харин 1-2-р ангид ихэвчлэн тооцооллын бодлого байдаг учраас томьёо, тэгшитгэлийн арга хэрэглэгддэггүй учраас ингэж эрэмбэлэгдсэн байна.
  • 12. Өгүүлбэртэй бодлогыг сурагчдад ойлгуулахад ямар хүндрэл гардаг вэ? 18 1 7 1 1 Давхардсан тоогоор Хүүхдүүд өгүүлбэрээ ойлгож уншдаггүй. Асуулт гаргах Нөхцөлөө ойлгодоггүй Аргаа мэддэггүй Хүндрэл гардаггүй Хүүхдүүд өгүүлбэрээ ойлгож уншихгүй байна гэдэг нь багш нар өгүүлбэртэй бодлогыг бага бодуулдаг, зөвхөн тоо цифрэн илэрхийлэл өгдөг учраас бодлогыг уншиж ойлгох анхны алхмаа хийж чадахгүй байна гэсэн үг. Гэтэл аман асуулгаар болохоор бүгд л өгүүлбэртэй бодлого боддог гэсэн хариулт өгч байгаа нь багш бүтээлч байдлаар бодох аргачлалыг хэлдэггүй гэрийн даалгаварт бодож ирээрэй гэж хэлдэг дутагдал байгаа нь ажиглагдсан.
  • 13. •Өгүүлбэртэй бодлого бодуулахад ямар алхмыг / дарааллыг/ баримталдаг вэ? 14 3 7 0 00 2 4 6 8 10 12 14 16 Нөхцөл- Асуулт- Асуудал шийдвэрлэх Нөхцөл- Асуудал шийдвэрлэх- Асуулт Асуулт- Нөхцөл- Асуудал шийдвэрлэх Асуулт- Асуудал шийдвэрлэх- Нөхцөл Асуудал шийдвэрлэх- Асуулт- Нөхцөл Багш нарын 58,3% нь бидний өргөн хэрэглэдэг “нөхцөл -асуулт - асуудал шийдвэрлэх” гэсэн алхмыг хэрэглэдэг. Харин 41,7% нь өөр алхмыг сонгосноос харахад багш нар өгүүлбэртэй бодлого бодох алхмаа өөрснөө сайн төлөвлөдөггүй байгаагаас нэг талаас өгүүлбэртэй бодлогыг бодуулдаггүй, нөгөө талаас мөн бодлого бодох алхмаа төлөвлүүлдэггүйгээс асуудалд цэгцтэй хандаж төлөвлөх чадвар олгодоггүй гэж үзлээ.
  • 14. Сурагчдын хандлагыг илрүүлэх асуулга 2: Судалгаанд 4-6-р ангийн 60 сурагч хамрагдсан.
  • 15. Өгүүлбэртэй бодлогын төрлүүдээс нэрлэнэ үү? 33 20 23 35 11 9 12 2 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Хөдөлгөөний бодлого Хэрчмийн аргаар бодох бодлого Энгийн тооцоолох бодлого Талбай , периметр олох / геометрийн бодлого/ Тэгшитгэл зохиох бодлого Худалдааны бодлого Хэсгийн бодлого Ажлын бодлого Сурагчид бодлогыг өөрсдийн хэмжээнд төрөлжүүлдэг. Ихэвчлэн томьёогоор бодох хөдөлгөөний болон геометрийн талбай, периметр олох бодлого боддог. Мөн энгийн тооцооллын бодлогыг түлхүү боддог нь харагдаж байна.
  • 16. Чи өгүүлбэртэй бодлогыг илүү сонгож, сонирхож боддог уу? 53, 88% 7, 12% Тийм Үгүй
  • 17. Өгүүлбэртэй бодлогыг ямар аргаар бодоход илүү хялбар, сонирхолтой байдаг вэ? 2-ыг сонгоорой. 20 43 30 22 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Тооцооллын арга Хэрчмийн арга Хүснэгтийн арга Тэгшитгэл зохиох арга Өгүүлбэртэй бодлогыг хүүхэд сонирхдог ба оюун сэтгэлгээг хөгжүүлдэг, асуудлыг шийдвэрлэхэд хэрэг болдог гэх мэт ач холбогдлыг мэддэг юм байна. Дээрх 2 судалгааг харьцуулж үзвэл сурагчид бодлогын өгүүлбэрийг уншиж ойлгоход төвөгтэй гэж багш нар үзэж байхад хүүхэд илүү сонирхолтой гэж хариулсан байгаа нь багш хүүхдийн сонирхол хэрэгцээнд тулгуурлаж хичээлээ төлөвлөдөггүй, тэр хэмжээгээрээ бодлого бодох арга барил эзэмшүүлж чадахгүй байна гэж үзэж байна. Анги дэвших шалгалтанд орж ирсэн өгүүлбэртэй бодлого бодоход хангалтгүй дүн үзүүлдгийн шалгалтын матрицаас олж харлаа. Энэ юунаас болов? гээд үзэхэд дээрх судалгаанаас сурагчид өгүүбэртэй бодлого бодох аргыг хэрэглэдэг мэддэг. Гэтэл хэрэглэж дадал чадвар болоогүй, аргыг нь сураагүй учраас өмнө бодож байсан бодлогын нөхцөл, тоог хэмжээг өөрчлөхөд л бодлогоо бодож чадахгүй болдогтой холбоотой болов уу.
  • 18. Судлагаа-3 /Ажиглалт ба явцын судалгаа/ Өгүүлбэртэй бодлого бодох арга зааж өдөрт 4 бодлого буюу сарын хугацаанд 120 бодлого бодуулж чадваржуулсны үр дүнг графикаар харууллаа.
  • 19. 0 5 10 15 20 25 30 35 40 I долоо хоног II долоо хоног III долоо хоног IV долоо хоног 6 15 22 40 8 18 22 40 5 11 24 40 5 11 24 40 5 11 24 40 Нөхцөл ойлгодог Асуулт ойлгодог Зураглал хийж сурсан Бодолт гүйцэтгэдэг Хариу дүгнэдэг 0 5 10 15 20 25 30 35 I долоо хоног II долоо хоног III долоо хоног IV долоо хоног 4 10 25 33 4 10 25 33 3 7 16 33 3 7 16 33 3 7 16 33 Нөхцөл ойлгодог Асуулт ойлгодог Зураглал хийж сурсан Бодолт гүйцэтгэдэг Хариу дүгнэдэг
  • 20. 84 88 74 66 90 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Тоог оронгоор таних, бүтцийг зөв олох чадвар Юмсыг дарааллаар зөв тоолох, жиших чадвар Нийлбэрийг зөв тооцоолон гаргах чадвар Илэрхийллийг зөв бичиж, үр дүнг зөв тооцох чадвар Тулгуур дохиог ашиглан үр дүнг тооцох чадвар Гарааны үнэлгээ Гарааны үнэлгээ
  • 21. Баримжааг ялган таних үе Баримжааг эзэмших үе Баримжааг үнэлж хөгжүүлэх үе Сурагчдад бодлого бодох арга барилыг эзэмшүүлнэ. Энэ шатанд бодуулах бодлогын эрэмбэ, хэлбэр, агуулгын боловсруулалт болон заах арга зүйгээс ихээхэн шалтгаалдаг. Эзэмшсэн арга барилаа шалган сорих, эргэлзээгээ арилгах, дутуугаа гүйцээх, хөгжүүлэх шатны бодлогуудыг бодох чадвар эзэмших бодлогыг бодуулах үйл ажиллагаа юм. Бодлогыг хүндрүүлэх, олон аргаар бодох, түүний дотор уран оновчтой хялбар аргыг сонгох, мөн бодлого бодохдоо нягт нямбай хандах, эрсдэл алдааг үнэлэх гэх мэтээр бодлого бодох чадварыг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлнэ. Судалгаа 4: Математикийн хичээлээр суралцахуйн үйл ажиллагааны үе шатуудыг авч үзвэл:
  • 22. 2.3. Өгүүлбэртэй бодлогын алхам, аргачлал: Бодлого нь нөхцөл, асуулт гэсэн бүтэцтэй байдаг. Бодлого бодохын мөн чанар нь байгаа боломж нөхцөл дээр түшиглэн асуудлыг шийдвэрлэх асуултанд хариулах-д оюун ухаанаа зарцуулж, үүний хэрээр оюун ухаан, сэтгэлгээний чадвар хөгждөгт оршино.
  • 23. 1-2 ангийн сурагчдын хувьд бодлогын өгүүлбэрийг уншиж сайн ойлгосны үндсэн дээр бодлогын нөхцөлөө тодорхойлж, асуултаа тодорхойлж, зураглал хийх. Үүний дараа зураглалаа харж бодлого бодох үйлдлээ хийж гарсан шийдээ бүтэн өгүүлбэрээр хариулдаг болох нь чухал юм. Зураглал хийх аргыг багш анх заахдаа нэг эзэнтэй, хоёр эзэнтэй бол зураглал ямар байх талаар учир зүйн холбогдлыг сайн ойлгуулах нь чухал.
  • 24. 3-р ангиас эхлэн бодлогын төрөл зүйл олшрох ба энэ үед 1-2-р ангид бодлогын нөхцөл, асуултаа ялгаж зураглалаа хийж сурсан сурагчдад хүндрэл гарахгүй. Энд математикийн бодлого бодох 4 алхамаа илүү задлан нарийвчан 3-6-р ангийн сурагчид өгүүлбэртэй бодлого бодох 6 алхамыг томьёолбол: 1-р алхам. Бодлогын өгүүлбэрийг уншиж ойлгох, юун тухай өгүүлж буйг мэдэх 2-р алхам. Нөхцөл ба хэмжигдэхүүнийг ялгах. Хэрэв ажлын бодлого бол цаг, хамтарч хийсэн цаг, гүйцэтгэсэн цаг хугацаа гэх мэт, харин хөдөлгөөний бодлого бол туулсан замын уртын нэгж /км,м/, зарцуулсан хугацааны нэгж /цаг, мин/, хурдны нэгж /км/ц, м/сек гэх мэт/, хольцын бодлого бол хольцод оролцсон зүйлсийн хэмжээ /кг, г/, тоо ширхэг гэх мэт. Нэгж хэмжигдэхүүнээ хараад юуны бодлого вэ гэдгийг ялгах боломжтой.
  • 25. 3-р алхам. Нөхцөл хэмжигдэхүүнийг агуулсан юмс /зүйл/-ыг ялгах. Бодлогод өгүүлсэн зүйл нь машин, морины тухай байвал ихэвчлэн хөдөлгөөний бодлого байна гэх мэт ихэнх тохиолдолд бодлогын төрөл тодорхойлж болох юм 4-р алхам. Хөндлөн босоо холбоог тогтоох. Нөхцөлийг гаргаж илэрхийлэх. Бодлогын нөхцөлөөс хамаарч зураглалаа хийх ба зарим тохиолдолд хэт олон янзын аргыг хэрэглэх биш нэг л аргыг бат эзэмшүүлэх нь илүү үр дүнтэй юм шиг судалгаанаас харагдлаа.
  • 26. 5-р алхам. Хөндлөн босоо холбоогоор асуудлыг шийдвэрлэх. Зураглалаас математик үйлдэл гүйцэтгэх ба эргэж бодлогынхоо асуултанд шийдээ тавьж хариугаа баталдаг байх нь хүүхдэд өөрт нь илүү их итгэл төрдөг. 6-р алхам. Бодлого зохиох. Бодлогын асуулт нөхцөлөө тодорхойлж бодлого бодох аргад суралцсаны дараа өөрсдөө бодлого зохиож сурснаар аливаад нягт, нямбай хандаж, олон талаас нь харах чадвартай болох ба энэ явцад сэтгэхүйн үйлийн бүтээлч чадварын нэг болох асуудлын тавилыг задлан ухаарах дадал чадвар илүү ихээр төлөвшдөг юм байна гэдгийг манай судалгааны баг дүгнэсэн.
  • 27. Хийсвэрлэлийн түвшний зарим бодлогод дадлага ажил оруулах боломжтой байдгийг “Үлгэрээр хөгжүүлж массаар бүтээхүй” арга зүйдээ оруулсан байсан ба үүнийг 3 жил дараалан туршсан үр дүнгээ харахад ихэвчлан геометрийн төсөөллийн бодлогоор хүүхдийн сэтгэлгээ задардаг юм байна гэсэн дүгнэлт хийгээд байгаа. Энэ нь хүүхдийн хөгжилд чамгүй дэмжлэг үзүүлсэн гэж үзээд энэ хичээлийн жилийн илтгэлийн зорилготой нийцэж байсан учраас дахин дурдаж байна. Энэ нь 5-р ангийн сурагчдад геометр төсөөлөл олгох хичээлээр туршигдсан юм.
  • 28. “Хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийг дэмжих сургалтын арга зүй, технологи”-оор хүүхдийн хийх явцдаа суралцах буюу 1-р шатанд бодлого бодох алхмаа төлөвлөж тооцоолж сурахад чиглүүлсэн бөгөөд сурсан аргаа ашиглан олон үйлдэлтэй бодлогыг янз бүрийн аргаар бодох байдлаар дадлагажин чадваржих үед багшийн бодлогын тавил чухал байсныг анхаарч даалгаврын сангаа баяжуулан ашиглаж байлаа. Өөрийгөө үнэлэх буюу үр дүнг тайлагнах үйл ажиллагааг 14 хоног тутам, жилийн эцэст тайлагнасан нь эцэг эх болон сурагчдад итгэл эрмэлзэл төрүүлсэн юм.
  • 29. Дүгнэлт Математикийн хичээлийн төлөвлөлтийг хийхдээ хүүхдийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагааг анхаарахын зэрэгцээ тодорхой сэдвийн хувьд өмнөх ангийн агуулгын үндсэн дээр дараах ангид уг агуулгыг хэрхэн өргөжүүлэн, гүнзгийрүүлэх талаар бодож боловсруулах шаардлагатайг үндэслэн өгүүлбэртэй бодлогоор хүүхдийн сэтгэлгээг хөгжүүлэх бодлогын гүнзгийрэл, даалгаврын олон талт хувилбар, бодлогын тавил, нөхцөл зэргийг босоо холбоонд нь бататган хөгжиж байхаар боловсруулах хэрэгтэй. Үүний тулд багш нарын хамтын ажиллагаа буюу хичээлийн судалгаа чухал үүрэгтэй юм байна гэдэг нь харагдсан.
  • 30. Сэтгэхүйн үйлийн бүтээлч дадал чадварыг төлөвшүүлэхэд хүүхэд өөрөө бодлого бодох аргачлалаа алхам алхмаар эзэмших дадал чадвартай болоход тогтсон нэг аргыг хэрэглэх хэрэгтэй. Харин сэтгэлгээний чадвар эзэмшсэн үед л хүүхэд хялбар аргаар бодох аргаа өөрөө сонгодог болно. Алхам 1-р анги /1 үйлдэлтэй бодлого/ 2-р анги /2 үйлдэлтэй бодлого/ 3-р анги 4-р анги 5-р анги 6-р анги I алхам Бодлогын өгүүлбэрийг уншиж ойлгох, юун тухай өгүүлж буйг мэдэх IIалхам Нөхцөл тодорхойлох Нөхцөл ба хэмжигдэхүүнийг ялгах. III алхам Асуудал дэвшүүлэх /асуулт зохиох/ Нөхцөл хэмжигдэхүүнийг агуулсан юмс /зүйл/-ыг ялгах. IV алхам Зураглал хийх Хөндлөн босоо холбоог тогтоох. Нөхцөлийг гаргаж илэрхийлэх. V алхам Бодлого бодох үйлдэл хийх Хөндлөн босоо холбоогоор асуудлыг шийдвэрлэх VI алхам Хариугаа шалгах Бодлого зохиох
  • 31. 3-6-р ангид алхам төстэй боловч бодлогын төрөл олширч, агуулга хүндэрч, гүйцэтгэх үйлдлийн тоо нэмэгддэг. Түүнийг хичээлийн төлөвлөлтөнд оруулсан. Математикийн өгүүлбэртэй бодлого бодох энэ аргыг математикийн хичээлээр чадваржуулах арга зүй, технологийн үе шатаар явуулахад тохиромжтой байсан ба энд дараах давуу ба анхаарах хэдэн зүйл байлаа. Дараах чадвар хөгжих боломжтой нь харагдсан. Үүнд: •Өгөгдлийг уншиж ойлгох, төлөвлөх •Тодорхой агуулга бүхий асуудал шийдвэрлэх буюу асуулт зохиох, асуудлыг тал бүрээс нь харах •Мэдээллийг олж цуглуулах, бүртгэх, түүнийг хүснэгт, зурган, баганан, хэрчмэн диаграммаар дүрслэх •Аливаа зүйлийн учир шалтгаан, зүй тогтол ба хамаарлыг олох, эрэмбэлэх •Өгөгдлийг тохирох нэгж, хэмжих хэрэгслээр хэмжих, хэмжих хэрэгслийн хуваарийн утгыг ойлгох
  • 32. Анхаарах зүйлс: •1-2-р ангид аргачлалыг мэдсэн хэрнээ ашиглаж сурахгүй байсан учраас давтамжийг олон болгох буюу өгөгдөл нөхцөл нь өөр нэг ижил олон бодлого бодуулах. Гэхдээ залхалт үүсч болохыг анхаарах. •Харин арга барил эзэмшсэний дараа нэг төрлийн олон бодлого бодох биш нэг бодлогыг олон хувилбараар боддог болоход нь анхаарч хичээлээ төлөвлөх •Тоолох, тооцоолох, хэмжилтийг аль болох бодит зүйл дээр хийлгэхийн тулд хэрэглэгдэхүүнээ сонгох. /Ялангуяа геометр төсөөллийн бодлогыг дадлага ажил хэлбэрээр явуулахад сурах арга барил эзэмших 1-р шатыг сайтар төлөвлөх./ Ингэхэд багшаас цаг хугацаа их шаардах учраас хамтарч ажиллах.
  • 33. Санал Сурагчдын сэтгэлгээний бүтээлч чадварыг хөгжүүлэхэд өгүүлбэртэй бодлого чухал үүрэгтэй ба математикийн ямар ч айн хүрээнд зөвхөн үйлдэл гүйцэтгэдэг илэрхийлэл, тэгшитгэл төдий бус өгүүлбэртэй бодлогыг түлхүү оруулж өөрсдөөр нь зохиолгох гэх мэт бүтээлч байдлаар хандахад хичээлээ бүлэг сэдвийн хүрээнд босоо холбоонд төлөвлөж, хичээлийн судалгааны явцад сайжруулдаг байхад сургууль дотроо болон сургууль хоорондоо хамтран ажиллах шаардлага байна. Бидний хичээлийн судалгааны явцад сайжруулан төлөвлөсөн төлөвлөлтүүд сэтгэхүйн үйлийн бүтээлч дадал чадварыг өгүүлбэртэй бодлого бодох аргаар төлөвшүүлэхэд чиглэгдсэн ба үүнийг хавсралт байдлаар оруулсан байгаа багш нар дахин сайжруулан ашиглаж болох юм.