1. გაკვეთილი № 6
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. 1 (HCl) = 0,3283 ანუ 32,83%
2. V (ხს) = 283,6მლ
3. ა)
ბ)
გ)
დ)
ელემენტთა პერიოდულ სისტემის VI ჯგუფის მთავარი
ქვეჯგუფის ელემენტები
(ქალკოგენები)
ელემენტთა პერიოდულ სისტემის VI ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის ელემენტებია
ჟანგბადი (O), გოგირდი (S), სელენი (Se), ტელური (Te) და პოლონიუმი (Po). ამ ელემენტებს
ზოგჯერ ქალკოგენებს უწოდებენ (ქალკოგენი ბერძნული სიტყვაა და ქართულად
სპილენძმბადს ნიშნავს. ეს სახელი იმიტომ დაერქვათ, რომ სპილენძის მადნები ხშირად
სპილენძის ოქსიდებისა და სულფიდებისგან შედგება).
ამ ელემენტების გარე ელექტრონული შრეები ექვსელექტრონიანია: ns2np4. ძირითად
მდგომარეობაში მათ ორი გაუწყვილებელი ელექტრონი აქვთ და შეუძლიათ
ორვალენტიანობის გამომჟღავნება. ამასთან ჟანგბადის გარდა, რომელსაც სავალენტო
ელექტრონები მეორე ენერგეტიკულ დონეზე აქვს და არ გააჩნია d ორბიტალები, ყველა
ელემენტს შეუძლია თანდათანობით დაშალონ გარე შრის s და p ელექტრონული წყვილები

2. 2
და გადაიტანონ თავისუფალ d ორბიტალებზე, რაც იძლევა შესაძლებლობას, რომ ამ
ელემენტებმა 4 და 6 ვალენტიანობა გამოამჟღავნონ.
ასევეა დანარჩენი ელემენტებისათვისაც.
ელემენტი Po ბუნებაში ძალზე იშვიათად გვხვდება და ის ქიმიური თვალსაზრისით
პრაქტიკულად არ არის შესწავლილი და მასზე არ ვისაუბრებთ.
მეტალებთან ნაერთებში ყველა ეს ელემენტი ავლენს დაჟანგულობის ხარისხს (ცხადია,
რომ ყოველ მათგანს დასრულებული ელექტრონული შრის წარმოსაქმნელად სჭირდება 2
ელექტრონი)
შესაბამისი წყალბადნაერთის ფორმულა H2R ( H2O, H2S, H2Se, H2Te). H2S, H2Se, H2Te ძალიან
სუსტი მჟავებია. მათი დისოციაცია მხოლოდ პირველ საფეხურზე მიმდინარეობს, ისიც
ძალიან სუსტად
ჟანგბადი მხოლოდ ფტორნაერთში ავლენს დადებით დაჟანგულობის ხარისხს, რადგან მას
ყველა დანარჩენ ელემენტზე უფრო მაღალი ელექტროუარყოფითობა ახასიათებს
(ფტორნაერთებია , )
ჟანგბადის გარდა ყველა დანარჩენი ელემენტი ავლენს +4 და +6 დაჟან გულობის
ხარისხებსაც.
SO2, SeO2, TeO2 მჟავური ოქსიდებია. მათ შეესაბამებათ სუსტი მჟავები H2SO3, H2SeO3 და
H2TeO3 ამ ნაერთებში ეს ელემენტები +4 დაჟანგულობის ხარისხს ამჟღავნებენ.
SO3, SeO3, TeO3 მჟავური ოქსიდებია. პირველ ორ ოქსიდს შეესაბამება ძლიერი მჟავები
H2SO4, H2SeO4.
ტელურის მჟავა H2TeO4 ადვილად გარდაიქმნება წყლის მიერთების შედეგად:
H2TeO4 + 2H2O → H6TeO6 (სუსტი მჟავა)
ამ ნაერთებში კი ეს ელემენტები + 6 დაჟანგულობის ხარისხს ამჟღავნებენ.
საშინაო დავალება:
1. რა განსხვავებაა ჰალოგენების და ჰალკოგენების გარე ელექტრონული გარსის
აღნაგობაში? რომელი უფრო ძლიერი არამეტალია თუ შევადარებთ ერთიდაიგივე
პერიოდის ამ ელემენტებს? რატომ?
2. როგორია Na-ის, Ca-ის და Al-ის ოქსიდების, სულფიდების და სელენიდების
ფორმულა?
3. H2SeO4 ძლიერი მჟავაა. როგორ იმოქმედებს ეს მჟავა შემდეგ ნაერთებთან – KOH,
Fe(OH)3, MgO. Na2CO3?
4. ტელური ავლენს დაჟანგულობის ხარისხს –2, 0, +4, +6. დაასახელეთ ამ დაჟანგულობის
ხარისხების შესაბამისი ნაერთები.