१९१९ च्या कायद्याने कोणत्या सुधारणा झाल्या याचा अभ्यास करणे व भारतीयांंना नवीन योजना जाहीर करण्यासाठी सायमन कमिशनची नियूक्ती केली.

1. MANOHARBHAI SHIKSHAN PRASARAK MANDAL, ARMORI’S
MAHATMA GANDHI ARTS, SCIENCE & LATE N. P. COMMERCE COLLEGE,
ARMORI DIST- GADCHIROLI (M.S.) 441208
AFFILIATED TO GONDWANA UNIVERSITY, GADCHIROLI
RE-ACCREDITED BY NAAC ‘A’WITH 3.02 CGPA
DEPARTMENT OF HISTORY
ASST. PROF. PUNDLIK M. VYAHADKAR

2. सायमन कममशन
● इंडियन स्टॅच्यूटरी कमिशन ऊर्
फ सायिन कमिशन हे १९२७ साली ब्रिटटश भारताच्या वसाहत ंत
घटनात्िक सुधारणा राबवण्याच्या दृष्टीने पूवाफभ्यास करायला पाठवलेला सात ब्रिटटश संसदसदस्यांचा
आयोग होता.
● या आयोगाच ननिीत १९१९ या कायद्याप्रिाणे झाली, या कायद्यानुसार दर दहा वर्ाांन रॉयल
कमिशनच्या नेिणुकीच तरतुद होत .
● १९१९ च्या कायद्याने कोणत्या सुधारणा झाल्या याचा अभ्यास करणे व भारत यांना नव न योजना
जाहीर करण्यासाठी सायिन कमिशनच ननयूक्त क
े ली.
● आयोगाचे अध्यक्ष सर जॉन सायिन यांच्या आिनावावरून बऱ्याचदा या आयोगास सायिन कमिशन
असे उल्लेखले जाते.
● आयोगाच्या भारतात ल आगिनापासून त्याला लोकांच्या ववरोधाला सािोरे जावे लागले.
● आयोगाववरोधात ल ननदशफनांपैकी लाहोरात ल एका ननदशफनावर पोमलसांन क
े लेल्या लाठीहल्ल्यात लाला
लजपतराय गंभ र जखि झाले व त्यांचा िृत्यू झाला.

3. कममशन नेमण्याची कारणे :-
१) टहंदी लोकांन १९१९ च्या कायद्यावर बटहष्कार टाक
ू न असहकार चळवळ सुरू क
े ली होत .
म्हणून भारत यांचे सहकायफ मिळववण्यासाठी कमिशनच ननयुक्त .
२) स्वराज्य पक्षाचे नेते िोत लाल नेहरू यांन १९१९ च्या कायद्यात सुधारणा करून जबाबदार
राज्यद्धत घ्याव अश िागण क
े ली.
३) िुझझिन समित ने १९१९ चा कायदा अपयश ठरण्याच शक्यता व्यक्त क
े ली.
४) दर १० वर्ाफन कायद्याने िूल्यिापन करावे अश तरतूद १९१९ च्या कायद्यात असल्याने
िूल्यिापनासाठी ननयुक्त .

4. सायमन कममशनवर बहिष्काराची कारणे :-
१) या कमिशनिध्ये भारत य व्यक्त चा सिावेश नव्हता.
२) साम्राज्यावादी ववचारांचे लोक असल्याने सुधारणा मिळण्याच शक्यता नव्हत .
३) १९२७ िध्ये कलकत्ता येथे यूथ कॉग्रेस स्थापन करून सुभार्चंद्र बोस यांन संपूणफ स्वराज्याच
िागण क
े ली, तर कमिशन वसाहत चे स्वराज्य देण्यासाठी नेिले.
● सायिन कमिशन ३ र्
े िुवारी १९२८ ला िुंबईत आले. त्या वेळ शहरात हरताळ, काही ननशाणे
लावून "सायिन परत जा" अशा घोर्णाही टदल्या. पोमलस लाठीिारात लाला लजपतराय जखि झाले.
● िुंबई, पंजाब, िद्रास, बंगाल या प्रांतांत जाऊन २७ िें १९३० रोज कमिशनने अहवाल सादर क
े ला.

5. तरतुदी :-
१) प्रांतांिध ल द्ववदल राज्यपद्धत नष्ट करून लोक प्रनतननध ंच्या ताब्यात कारभार द्यावा.
२)राज्यकारभारत ल कायफक्षिता वाढववण्यासाठी व अल्पसंख्याकांच्या संरक्षणासाठी गव्हनफरचे अधधकार
वाढवावेत.
३) लोकसंख्येच्या १० ते २५ टक्क
े लोकांना िताधधकार द्यावा.
४) िटहलांना ितदानाचा अधधकार द्यावा.
५) जात य व राख व ितदार संघ ितदार संघ चालू ठेवावेत.
६) िम्हदेश भारतापासून वेगळा करण्यात यावा.
७) आपल्या कायफकारी िंिळात ल सदस्यांच ननवि करण्याचा अधधकार गव्हनफर जनरल ला असावा.
८) बलुधचस्तान व वायव्य सरहद्द प्रांत यांना आपले प्रनतननध क
ें द्रीय कायदेिंिळात पाठववण्याचा
अधधकार असावा.