2. Disclaimer
De inhoud van deze presentatie is niet de officiƫle
mening van ENNIA. De informatie en opinie in
deze presentatie ligt volledig bij de presentatoren.
2
6. Ontwikkeling pensioen en verzekeringsmarkt
6
Total assets (in mln ANG) 2010 2011 2012 2013
pension funds 6,803 6,889 7,303 7,548
local non-life 493 568 580 558
local life 2,232 2,348 2,495 2,613
international non-life 3,456 3,668 3,611 3,622
international life 101 32 26 29
P&L (in mln ANG) 2010 2011 2012 2013
pension funds 70.2 (56.9) 142.3 106.0
local non-life 18.6 35.2 28.9 14.5
local life 38.6 36.9 65.5 41.0
international non-life 328.6 188.9 285.6 247.1
international life 9.4 (0.3) 2.7 0.0
7. Impact pensioenen en verzekeringen
1. 926 personen werkzaam in de sector (CBS eind
2015)
2. Significante investeringen/assets: totaal aantal
activa pensioensector is gelijk aan GDP
Curacao&Sint Maarten, van lokale
verzekeraars 42% van totale GDP (annual
report 2014 centrale bank)
7
8. Pensioen opbouw
ā¢ Pensioen is een uitkering bij leven,
overlijden of invaliditeit.
ā¢ Opbouw gaat via het 3 pijlersysteem:
ā« 1e pijler: basisvoorziening geregeld
door de overheid.
ā« 2e pijler: aanvullend voorziening via
de werkgever.
ā« 3e pijler: extra particulier te regelen
voorziening.
8
3e pijler
2e pijler
1e pijler
9. 3 pijler systeem
9
1e Pijler 2e Pijler 3e Pijler
Ouderdom AOV Ouderdoms- Lijfrente- of
Pensioen Kapitaal
verzekering
Ouderdom AOV Ouderdoms- Lijfrente- of
Pensioen Kapitaal
verzekering
Overlijden AWW Nabestaanden Lijfrente- of
Pensioen Kapitaal verzekering
Overlijden AWW Nabestaanden Lijfrente- of
Pensioen Kapitaal verzekering
Invaliditeit OV Arbeids-
ongeschiktheid-
pensioen
Invaliditeit OV Arbeids-
ongeschiktheid-
pensioen
Pensioenopbouw volgens het drie pijler systeem
10. Pensioen systemen 1ste pijler - financiering
10
Omslag/pay-go Kapitaal dekking
Opzet Huidige generatie
werkenden betaalt uitkering
huidige generatie
gepensioneerden
Deelnemers en generaties
sparen voor zichzelf
Spaarpot? Nee Ja
Voordelen Simpel te implementeren
Gemakkelijk uit te leggen
Voorkomt subsidie tussen
generaties
Nadelen Omvang van generaties kan
wijzigen
Levensverwachting kan
wijzigen
Ondanks spaarpot toch
afhankelijk van veranderingen
in levensverwachting en
rendement
Niet iedereen werkt en kan
kapitaal opbouwen
11. Pensioen systemen 2de pijler
ā¢ Defined Benefit regelingen (DB)
ā« Pensioen op basis van pensioenformule.
ā« De hoogte van de pensioenuitkering toezegging
staat vast; pensioenkosten zijn onzeker.
ā« Eindloon-, middelloon-, gematigd eindloonregeling
ā¢ Defined Contribution regelingen (DC)
ā« Pensioen afhankelijk van premie die beschikbaar is
ā« Pensioenkosten liggen vast; hoogte van de
pensioenuitkering is onzeker.
ā« Beschikbare premieregeling
11
12. DB - Eindloon
12
Bij een
eindloonregeling wordt
een pensioen
opgebouwd dat
gerelateerd is aan de
hoogte van het
laatstverdiende loon
van de werknemer.
Backservice
In dienst Aanvang
regeling
Pensioen
datum
Opbouwpercentage x dienstjaren x laatste pensioengrondslag
13. DB - Middelloon
13
Bij een
middelloonregeling
is de hoogte van het
pensioen gerelateerd
aan het gemiddeld
verdiende loon.
In dienst Aanvang
regeling
Pensioen
datum
Per dienstjaar een percentage van pensioengrondslag in desbetreffende
dienstjaar
14. Beschikbare premie
ā¢ Er wordt een vooraf een bedrag beschikbaar
gesteld voor de pensioenopbouw.
ā¢ De hoogte van het ouderdomspensioen is
afhankelijk van het opgebouwde
pensioenkapitaal op de pensioendatum.
ā¢ Van de premies worden overlijdens- en
arbeidsongeschiktheidsrisico verzekerd.
ā¢ Pensioenkapitaal neemt toe met rendement.
14
15. 2de pijler uitvoerings instanties
Verschillende vehikels om 2de pijler pensioen op te
bouwen:
ā¢ Pensioenfonds:
ā« Ondernemingspensioenfonds
ā« bedrijfstakpensioenfonds
ā¢ Verzekeraars
ā¢ Pensioenkoepels
15
16. 3de pijler pensioen
ā¢ Extra verzekeren via individuele verzekeringen
bij verzekeraars
ā¢ Pensioen in eigen beheer voor DGA
ā¢ Fiscale incentives (aftrek was 1.000, wordt nu
5.000 en op Aruba 10.000)
16
17. Trends en uitdagingen Curacao
1. trend hogere levensverwachting
Duidelijke trend in hogere levensverwachting
ā¢ Onderzoek Buck consultant Aruba en ex-NA
toont stijging levensverwachting mannen +2
maanden per jaar en vrouwen +3
ā¢ United nations gaan uit van voortzetting trend in
ontwikkeling levensverwachting
ā¢ CBS Curacao: wereldwijde trend die wij niet
kunnen ontkennen op basis van te weinig data
17
18. Trends en uitdagingen Curacao
1. trend hogere levensverwachting
Preventieve maatregelen
ā¢ Pas pensioenleeftijd aan in lijn met
levensverwachting
ā¢ Hou bij berekening voorziening (contante
waarde kosten ā baten) rekening met trend
ā¢ Minder zekerheid bij polishouders (minder DB)
ā¢ MAAR: zorg als bedrijf/samenleving ervoor dat
er werk is waar ouderen in uitblinken:
ā« Coachen/mentoren
ā« Projectwerk
ā« Flexibel (thuis) en parttime werken
18
20. Trends en uitdagingen Curacao
1. trend hogere levensverwachting
20
Source: Demographic
research
21. Trends en uitdagingen Curacao
1. trend hogere levensverwachting
21
Source: UN population
publications
22. Trends en uitdagingen Curacao
2. laag beleggings rendement
ā¢ Wereldwijd lage rente
ā« Lastig omdat spaarproducten van verzekeraars
een minimum rendement geven
ā¢ Verplichting lokaal 60% te beleggen
ā« Zijn deze beleggingen beschikbaar?
ā« Zijn er veilige beleggingen (staatsobligaties)
beschikbaar zodat aan de garanties voldaan kan
worden?
ā« Concentratie risico bij focus op hypotheken?
22
23. Trends en uitdagingen Curacao
2. laag beleggings rendement
23
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
YieldGreece,Irelandin%
Yiledin%(exceptGreece,Ireland)
Date
10 year government bond yields
US
Germany
Netherlands
ex-NA
Ireland
Greece
24. Trends en uitdagingen Curacao
3. eventueel verplicht 2de pijler pensioen
ā¢ Er ligt een plan/wetsvoorstel klaar voor
invoering verplicht bedrijfspensioen (Aruba
2012, SXM in de maak)
ā¢ Deelname van alle stakeholders bij opzet
ā¢ Politiek issue: premiedruk (verplichting uit
wetgeving) komt te hoog te liggen gezien kosten
1ste pijler.
24
25. Trends en uitdagingen Curacao
4. Beheer algemene middelen
ā¢ Reserves sociale voorzieningen raken uitgeput.
ā¢ Tekorten dienen te worden aangevuld uit
algemene middelen.
ā¢ Met vaststellen begroting 2016 is gekozen voor
fiscalisering van premies voor de sociale
voorzieningen.
ā¢ Geen of weinig tijdig inzicht in prestatie van
individuele fondsen.
25
26. Kansen Curacao
1. investeringen
ā¢ Uitbreiding kapitaalmarkt:
ā« Beurs DCSX
ā« Curacao Growth Fund
ļ Kapitaal verschaffen voor start-ups
ļ Oplossing voor successie issues als familie leden
geen interesse hebben om bedrijf voort te zetten
ā¢ Volkshuisvestiging
ā¢ Wegenfonds
ā¢ Structureel
ā¢ Projecten (gebrek aan gegoede projecten)
26
27. Kansen Curacao
2. kwaliteit bestuur
Onduidelijke criteria voor aanstelling
bestuursleden pensioenfondsen en verzekeraars
door centrale bank:
ā¢ Integriteits betrouwbaarheids toets, januari 2011
ā¢ Interne richtlijnen voor toetsing deskundigheid -
> niet transparant
27
28. Kansen Curacao
3. update regelgeving
Momenteel laissez-fiare politiek vanuit centrale
bank:
ā¢ Hierdoor lastig om fondsen met elkaar te
vergelijken vanwege andere aannames
ā¢ In het verleden (Equitable life) geleid tot
bankruptcy van verzekeraars
ā¢ Geen vaste scenario analyse: onduidelijk hoe
stabiel fondsen zijn voor schokken
ā¢ Transparantie jaarverslagen
28
29. Kansen Curacao
4. entrepreneurial spirit
ā¢ Behoefte van klant centraal stellen ipv belasting
technische voordelen
ā« Verzekeringen via internet aanbieden
ā« Transparantie mbt kosten
ā« Nog geen independer
ā« Big data: bv banken Engeland
ā¢ Micro finance zoals in Haiti?
ā¢ Goedkoop/eenvoudig pensioen voor klein MKB
ā¢ Herverzekering catastrophe risicoās Caribisch
gebied (Caribbean Catastrophe Risk Insurance
Facility )
29
30. Kansen Curacao
5. Migratie&bevolkingsgroei
ā¢ Bevolking Curacao vergrijst waardoor paygo
steeds lastiger wordt om te handhaven
ā¢ Nieuwe bedrijvigheid (eerste generatie
emigranten Amerika) <> 80-20 regel?!
ā¢ Korten AOV voor pensionadoās in buitenland
schaadt reputatie betrouwbare overheid
30
31. Conclusie
ā¢ Door lage rendement en hogere
levensverwachting is bestaand business model
voor pensioenfondsen en verzekeraars niet
toekomst bestendig
ā¢ Innovatie is vereist om sector te laten opbloeien:
ā« Meer opties om (lokaal) te beleggen, en te
beleggen in alternatieve beleggingen zolang er
geen lokale staats obligatie markt is
ā« Product vernieuwing: nieuwe trends en behoeften
verzekeren (bv identity theft, data protection, etc)
ā¢ Tijd van āop de winkel passenā bestuur voorbij
31
32. Referenties
ā¢ Adveq, Benefits of Private Equity for the European Economy, Winter
2012/2013
ā¢ Buck consultants, Update mortality study 2015,
http://buckconsultants.cw/augustus-2015-update-sterfteonderzoek-1,
August 2015
ā¢ Centrale bank van Curacao en Sint Maarten, Annual report 2014,
http://www.centralbank.cw/uploads/files/Annual%20Report%202014%28
2%29.pdf
ā¢ Centrale bank, Beleidsregel Betrouwbaarheidstoetsing CBCS,
http://www.centralbank.cw/integrity-financial-sector, januari 2011
ā¢ Esa population publications, World Population Ageing: 1950-2050, 2002
ā¢ Servaas Houben & Arie van der Linden, Beleggen op Curacao, www.ag-
ai.nl/download/20549-22-1-act.indenvreemde.pdf, de Actuaris september
2014
ā¢ Servaas Houben, Longevity in the Caribbean - the end of la dolce vita?, The
European Actuary, October 2015
32
33. About us
Servaas Houben is heading the actuarial team of ENNIA in Willemstad,
Curacao. He studied econometrics in the Netherlands and worked in life
insurance for the first four years of his career. Thereafter, he worked in
Dublin and London. Besides actuarial, Servaas completed the CFA and
FRM qualifications, and regularly writes on his blog, for CFA digest and
(actuarial) magazines.
Email: servaashouben@gmail.com
Blog: http://actuaryabroad.wordpress.com
33
Reinald Curiel is Chief Commercial Officer/Managing Director of
ENNIA Insurance group of companies. He is a āRegister Accountantā
and studied Bedrijfskunde (EUR) and Verzekeringskunde (UvA).
Email: rein.curiel@gmail.com
