ร่างกายประกอบด้วยอวัยวะต่างๆ ทำหน้าที่ต่างกัน แต่มีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันทำให้ร่างกายสามารถ เคลื่อนไหวทำกิจกรรมต่างๆ และทำงานได้ อวัยวะของร่างกายคนเรามีความซับซ้อน

1. อาศัย
 ระบบประสาท
ควบคุม
- cerebrum
- cerebellum
 ระบบโครงกระดูก
 ระบบกล้ามเนื้อ

2. ระบบโครง
กระดูก
• กระดูกแข็ง (bone) มี 206 ชิ้น
จำแนกได ้2 จำพวก ได ้แก่
- กระดูกแกน 80 ชิ้น
(axial skeleton)
- กระดูกรยำงค์ (ยื่น) 126 ชิ้น
(appendicular skeleton)
• กะโหลกศีรษะ (skull)
• กระดูกสันหลัง (vertebra)
• กระดูกอก (sternum)
• กระดูกซี่โครง (rib cage)
• กระดูกสะบัก (pectoral girdle)
• รยางค์คู่หน้า (แขน)
• กระดูกเชิงกราน (pelvic girdle)
• รยางค์คู่หลัง (ขา)
ข้อต่อแบบเบ้า
(ball and socket
joint)
ข้อต่อแบบบานพับ
(hinge joint)
ข้อต่อแบบหมุน
(pivot joint)
ข้อต่อมีน้าไขข้อ
(synovial fluid)
Skull
Clavicle
Scapula
Shoulde
r
girdle Sternum
Rib
Humeru
s
Radius
Ulna
Carpals
Metacarpals
Phalanges
Fibula
Tarsals
Metatarsals
Phalanges
Vertebra
Pelvic
girdle

3. เซลล์ในระบบโครง
กระดูก
เซลล์ Chondrocyte
ช่อง Lacuna
เส้นใยอิลาสติก (elastic
fiber) มี
Chondroitin
sulfate
เซลล์ Osteocyte
Canali
culi
Calcified
extracellular
matrix
กระดูกฟองน้า (Spongy Bone)
กระดูกเนื้อแน่น (compact bone)
Haversian systems
เซลล์กระดูกอ่อน Chondrocy
เซลล์กระดูกแข็ง Osteocyte

4. กระดูกอ่อน Cartilage กระดูกแข็ง Bone
ตำแหน่
ง
ปลำยกระดูกซี่โครง, หู, จมูก,
ฝำปิดกล่องเสียง (epiglottis)
กระดูกแขน, ขำ, กะโหลก
เซลล์ Chondrocyte อยู่ในช่อง
lacuna เรียกกันไร ้ระเบียบใน
Matrix ซึ่งสะสม collagen,
chondroitin sulfate (สำร
จำพวกแป้ง น้ำตำล)
Osteocyte อยู่ในช่อง lacuna
เรียงกันในวง lamellae, มีแขนง
เล็ก ๆ เรียก canaliculi ยื่น
ออกมำ, ใน Matrix สะสม
CaPO3, มีระบบเรียกว่ำ วง
Haversian system
ลักษณ
ะ
Osteoc
yte
เซลล์
Chondrocyte
ช่อง Lacuna

6. กระดูกต ้น
แขน
(humerus
)
กระดูกปลำย
แขนท่อน
นอก (radius)
กระดูก
ปลำยแขน
ท่อนใน
(ulna)
กระดูก
ข ้อมือ
(carpals)
กระดูกฝ่ ำ
มือ
(metacar
pals)
กระดูกข ้อ
นิ้วมือ
แขน
มนุษย์
ปีก
ค ้ำงคำว
มีจุดกำเนิดทำง
วิวัฒนำกำรร่วมกัน
Homo = เหมือน + logous =
ตำแหน่ง
Ana = ต่ำง

7. Pelvis
Femur
Vermiform appendix (ไส ้
ติ่ง)
Coccyx
(รูปเปลี่ยน
ของกระดูกหำง)
Spinous
tubercle
Vertebral
Ala
โครงสร ้ำงที่ถูกลดรูปผ่ำนกำร
วิวัฒนำกำร
ขำของ
วำฬ
หำงของ
มนุษย์
ขำของงู Spu
Pelvis
Femur

8. • กำรเดินแบบ 2 เท ้ำ (bipedal
locomotion = bi - สอง + pedal - เท ้ำ)
อนุรักษ์พลังงำนได ้ดีกว่ำกำรเดินแบบ 4
เท ้ำ (quadrupedal locomotion)
• กำรเดินแบบ 2 เท ้ำ เอื้อต่อกำร
วิวัฒนำกำร

9.  รยางค์คู่หลังของมนุษย์ประกอบด้วยกระดูกอะไร
และจานวนเท่าใดบ้าง? วาดภาพ + ชี้ระบุชื่อ +
ระบุจานวน
 Homologous structure; Analogous
structure; Vestigial structure คืออะไร? จง
อธิบายพร้อมยกตัวอย่างประกอบ
 ในเชิงวิวัฒนาการ bipedal locomotion มีข้อดี
กว่า quadrupedal locomotion ในแง่ใดบ้าง จง

10. ระบบ
กล้ามเนื้อ
กล ้ำมเนื้อ (muscle) มี 3 ชนิด ได ้แก่
1. กล ้ำมเนื้อลำย Striated skeletal muscle
2. กล ้ำมเนื้อเรียบ Smooth muscle
3. กล ้ำมเนื้อหัวใจ Cardiac muscle
ข้อ
เปรียบเทีย
บ
กล้ามเนื้อลาย
กล้ามเนื้อ
เรียบ
กล้ามเนื้อ
หัวใจ
1. รูปร่ำง,
,
ตำแหน่ง
รูปทรงกระบอก, มี
ลำยขวำง,
พบที่กล ้ำมเนื้อติด
กระดูก
รูปกระสวยไม่มี
ลำย,
พบที่อวัยวะ
ภำยใน
รูปทรงกระบอกมีลำย
ขวำง, แตกแขนงเชื่อม
กัน, พบที่กล ้ำมเนื้อ
หัวใจ
เส้นลาย
striation
Nucleus Nucleus
Nucleus
Intercala
ted
discs
อยู่เหนืออำนำจ
จิตใจ
(Involuntary)
อยู่ใต ้อำนำจ
จิตใจ
(Voluntary)

11. 1.A, B, C คือ
โครงสร ้ำงอะไร?
_________________
2.พบ nucleus จำนวน
เท่ำใด?
_________________
3.กล ้ำมเนื้อชนิดนี้คือ?
สังเกตจำกอะไร?
AB C
A = Intercalated discs; B = Striation;
C = Nucleus
7 nucleus
Cardiac
muscle,
ดู intercalated

12. การทางานของ
กล้ามเนื้อ
เสนอโดย Huxley (1954)
• ทฤษฎีกำรเลื่อนตัวของโปรตีนใยกล ้ำมเนื้อ
(muscular fiber) เรียก “Sliding filament
theory”
- ใยแอคทิน (actin) เลื่อนเข ้ำหำกัน
- ใยแอคทินเลื่อนออกจำกกัน
ช่อง Sarcomere
สั้นลง
ช่อง
Sarcomere
เป็นปกติ
กล ้ำมเนื้อ
หดตัว
กล ้ำมเนื้อ
คลำยตัว
กล ้ำมเนื้อ
หดตัว
กล ้ำมเนื้อ
คลำยตัว

13. กล้ามเนื้อมัดใหญ่
(muscle)
มัดกล้ามเนื้อ
(bundle
of
muscle
fiber)
เซลล์กล้ามเนื้อ
(muscle fiber)
Nucleus
เส้นใยไมโอไฟบ
ริล
(myofibril)
Sarcom
ere
Z line
Z line Z line
ซาร์โคเมียร์ (sarcomere): ช่วง
ระหว่าง Z line
Z line Z line
A band
H band I band
M line
M line
Z
line
Z
line
เส้นใยหนา = Myosin
เส้นใยบาง = Actin

14. กล ้ำมเนื้อหดตัวเต็มที่
กล ้ำมเนื้อหดตัว
กล ้ำมเนื้อคลำยตัว
แถบหนำ (thick filaments) คือโปรตีนไมโอซิน
(myosin)
แถบจำง (thin filaments) คือโปรตีนแอคทิน
(actin)
Myosin protein ทำงำนอย

15. ซาร์โคเมียร์ (sarcomere): ช่วง
ระหว่าง Z line
Thick filam
Thin filam

16. ไมโอซิน
(myosin)
แอคทิน (actin)
สายโทรโปไมโอซิน
(tropomyosin)
โทรโปนินคอมเพล็กซ์
(troponin complex)
Myosin head
Ca2+ = 
Thick filament
Thin filament
1 Myosin head จับ ATP
(สถานะพลังงานต่า)
Myosin
head
ATP
ATP
ADP
ADP
ADPP P
P
2 ATP ถูกสลาย
ได้พลังงาน, P
และ ADP
(สถานะ
พลังงานสูง)
3 Myosin
head จับกับ
Actin เรียก
cross-bridge
cross-
bridge
4 Myosin head ปล่อย ADP และ P ทาให้พลังงานลดลงและลาก
Actin
แถบจางเคลื่อนที่เข้าสู่ตรงกลาง
sarcomere
ตาแหน่งจับ
ของMyosin
บน Actin

20. การควบคุมการหดตัวของ
กล้ามเนื้อลาย
ขึ้นอยู่กับ ATP และ Ca2+
สำรสื่อประสำท Acetylcholine (ACh)
ถูกปล่อยจำกปลำย Axon ของเซลล์
ประสำทกระตุ้น Action potential ของ
เซลล์กล ้ำมเนื้อ

Action potential ทำให ้SER
ปลดปล่อย Ca2+ ออกมำ

Ca2+ จับ troponin ทำให ้มันเปิด
“ตำแหน่งจับของ myosin” ออก, เกิด
myosin cross-bridge (สไลด์ก่อน)

เมื่อไม่มี Action potential, Ca2+ จะถูก
Synapt
ic
termin
al
Axon ของเซลล์
ประสำท
T
tubule
Sarcopla
smic
reticulum
(SR;
SER)
Mitochondrio
n
Sarcomere
Myofibril
Synap
tic
termin
al
ACh
plasma
membrane
T
tubule
SER
Ca2+
ATP
สายโทรโปไมโอซิน
(tropomyosin)
โทรโปนินคอมเพล็กซ์
(troponin complex)
Cross
-bridge
1
2
3
4
5
ตาแหน่งจับ myosin

21. ข ้อควรทรำบพิเศษ
1. กล ้ำมเนื้อหัวใจและกล ้ำมเนื้อลำย ถูกควบคุมด ้วย
Autonomic nervous system จึงทำงำนนอก
อำนำจจิตใจ เรียก Involuntary system (หดตัว
ได ้โดยระบบประสำทไม่ได ้สั่งกำร) e.g. เจ ้ำหญิง
นิทรำ หรือ คนเป็นอัมพำต ซึ่งอวัยวะภำยใน
ทำงำนปกติ แต่กล ้ำมเนื้อลำยจะลีบลงเลื่อย ๆ
2. ขณะวิ่ง ซึ่งจะใช ้พลังงำนจำนวนมำกจะได ้ATP
จำก
- Aerobic respiration 2-3 นำทีแรก
- Anaerobic respiration 5-10 นำทีต่อมำ เกิด

22. ข ้อควรทรำบพิเศษ (ต่อ)
3. Botulinum toxin ออกฤทธิ์
ยับยั้งสำรสื่อประสำท
Acetylcholine กล ้ำมเนื้อจึง
อ่อนปวกเปียก (Botulism)
กล ้ำมเนื้อจึงเป็น อัมพำต
ต ้องให ้ยำ antitoxin
4. [ในทำงตรงข ้ำม] พิษของ
Clostridium tetani พบตำม
ปุ๋ ยคอก (ก่อโรคบำดทะ ยัก)
ยับยั้งเอนไซม์ที่กำจัดสำร
ื่ เกร็งหลังแอ่น (opisthotonos)

23. ข ้อควรทรำบพิเศษ (ต่อ)
5. Mitochondria จะเพิ่มจำนวน
ขึ้นถ ้ำออกกำลังกำยสม่ำเสมอ
(ใช ้O2) ร่ำงกำยจะแข็งแรงขึ้น
ในทำงตรงข ้ำมกำรออกกำลัง
กำยอย่ำงหนักช่วงสั้น ๆ จะ
กระตุ้นเฉพำะเอนไซม์ที่ใช ้
สลำยไกลโคเจน ดังนั้น
กล ้ำมเนื้อจึงโป่ งพอง, เหนื่อย
ง่ำย, ไม่ทน
6. เนื้อเยื่อกล ้ำมเนื้อสีแดงเข ้ม

24. • กระดูกประกอบด ้วยเซลล์กระดูกที่สำคัญ 2 ชนิด
- กระดูกอ่อนมีเซลล์ chondrocyte สะสม
chondroitin sulfate
- กระดูกแข็งมีเซลล์ osteocyte สะสม Ca2+ ใน
Haversian system
• กล ้ำมเนื้อมีโปรตีน actin และ myosin เป็นหน่วย
ทำงำน, กล ้ำมเนื้อมีเซลล์ 3 ประเภท ได ้แก่
กล ้ำมเนื้อลำยทำงำนแบบ voluntary กล ้ำมเนื้อ
nt

25. ตัวอย่ำงข ้อสอบเข ้ำ
มหำวิทยำลัย
TEST YOUR
UNDERSTANDING

26. ใช ้แผนภำพนี้ตอบคำถำมข ้อ 1 และ 2
A B
ข ้อควำมใดถูกต ้อง
เกี่ยวกับแผนภำพนี้?
ก = เป็นส่วนของ
กล ้ำมเนื้อลำย
ข = A คือ Actin
ค = B คือ Myosin
ง = A และ B คือ
Microtubule
จ = A 1 ใยมี B
ล ้อมรอบ 6 ใย
1
(1) ก, จ (2) ง (3) ก, ง (4) ก, ข, ค

27. ใช ้แผนภำพนี้ตอบคำถำมข ้อ 1 และ 2
A B
2
(1) B เคลื่อนเข้าหากัน (2) A หดตัว B คลายตัว
(3) A และ B เลื่อนเข ้ำหำ
กัน
(4) A และ B หดตัว
กำรหดตัวของ
กล ้ำมเนื้อดังภำพ
เกิดขึ้นจำกข ้อใด?

28. 3 จำกแผนภำพแสดงโครงสร ้ำงของมนุษย์ ซึ่ง
ประกอบด ้วยกล ้ำมเนื้อ A และ B อะไรจะเกิดขึ้นกับ
A และ B ถ ้ำปลำยขำเคลื่อนจำกตำแหน่ง 1 ไป 2
และกำรทำงำนของกล ้ำมเนื้อเป็นแบบใด?
A B การทางานของ
กล้ามเนื้อ
(1
)
หดตัว คลำย
ตัว
แอนตำโกนิซึม, ใต ้
อำนำจจิตใจ
(2
)
หดตัว หดตัว แอนตำโกนิซึม, นอก
อำนำจจิตใจ
(3 คลำย หดตัว ไม่แอนตำโกนิซึม, นอก

29. 4 ภำพนี้เป็นภำพแสดง (1)……..ของ (2)........?
(1) (2)
ก. Myofibrils Skeletal
muscle
ข. Muscular
fiber
Skeletal
muscle
ค. Intercalated
disc
Cardiac
muscle
ง. Myofibrils Cardiac
muscle