สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม (mammal) เป็นสัตว์มีกระดูกสันหลังที่มีขากรรไกรล่าง โครงร่างเป็นกระดูกแข็ง (bone) มีเฉพาะรยางค์คู่ คือ ขาหน้าและขาหลัง ผิวหนังแห้ง ร่างกายปกคลุมด้วยขนแบบเส้นขน (hair หรือ fur) หายใจด้วยปอด (lung) หัวใจมี 4 ห้อง เลือดที่ผ่านหัวใจเป็นเลือดดำและเลือดแดง ตัวอ่อนมีถุงน้ำคร่ำ (amnion) มีต่อมน้ำนม (mammary gland) สร้างน้ำนมสำหรับเลี้ยงลูก

1. บทนำสู่วิชำกำยวิภำคศำสตร์และสรีรวิทยำ
ตอน สัตว์ปีก และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม

3. Archaeopteryx : archaīos-เก่า + ptéryx-ปีก, ขน
รูปถ่ายปี 1880 ของชิ้นตัวอย่าง
“Archaeopteryx” จากเบอร์ลินแสดงขนที่ขาที่
ถูกแกะออกระหว่างการเตรียมตัวอย่าง

4. Characteristics Reptiles Avians
ฟันและจงอยปาก จงอยปาก (beak) มีฟัน จงอยปากไม่มีฟัน (นกไม่มีฟัน)
รยางค์คู่หน้ามีกรง
เล็บ (claw)
ปีกไม่มีกรงเล็บ
ขน มีเกล็ดคลุมตัว, ไม่มีขน ขนแบบขนนก (feather)

5. Characteristics Reptiles Avians
หาง (tail) หางยาวต่อจาก vertebrae หางสั้น

6. Class 8 Aves - นก (Avians หรือ birds)
• กระดูกแข็ง + ช่องอากาศ (เรียก pneumatized bones)
=> แข็งและเบา
• จงอยปาก (beak) แข็งจากการ keratinized sheath
(ผิวหนังแข็ง + แห้งลง), ไม่มีฟัน
• รยางค์ (limb) มี 2 คู่:
- คู่หน้า forelimb พัฒนาเป็นปีก (wings)
- คู่หลัง hindlimb มี 4 นิ้ว พัฒนาให้เหมาะสมกับ
สิ่งแวดล้อม e.g. เกาะจับ, ว่ายน้้า, เดิน
• Epidermal scale พัฒนาเป็นขนคลุมตัว + เกล็ดที่ขา
และเท้า
• หายใจด้วยปอด; มี Air sac 9 ถุง; มีกล่องเสียง Syrinx

7. กำรหำยใจที่ทำให้ปอดได้รับ O2 สูง (มีเฉพำะอำกำศดีที่ผ่ำนปอด)
- ใช้ Air sac (ไม่มี diaphragms) และ Lung ทำงำนร่วมกัน (พิจำรณำมวลอำกำศสีฟ้ำ)
: หำยใจเข้ำ → Post air sac → Lungs → Anterior air sac → หำยใจออก
หำยใจเข้ำ 1
หำยใจออก 1
หำยใจเข้ำ 2
หำยใจออก 2

8. หายใจเข้า
ครั้งที่ 1
หายใจเข้า
ครั้งที่ 2
หายใจออก
ครั้งที่ 1
หายใจออก
ครั้งที่ 2
Air sac ขยาย
Air sac ขยาย
Air sac หดตัว
Air sac หดตัว
อากาศรอบที่ 1 เข้าสู่ Posterior
air sac
อากาศรอบที่ 1 เข้าสู่ Lung
(อากาศรอบก่อนหน้า => หายใจออก)
อากาศรอบที่ 1 เข้าสู่ Anterior
air sac (อากาศรอบที่ 2 =>
Posterior air sac)
อากาศรอบที่ 1 = หายใจออก
(อากาศรอบที่ 2 => ปอด)

9. Class 8 Aves - นก (Avians หรือ birds)
• Heart มีหัวใจ 4 ห้อง : Double Circulation
- 2 atria รับเลือด
- 2 ventricles ส่งเลือด
• เลือดที่ผ่าน heart มีทั้งเลือดแดงและด้า
• Homeothermic เป็นสัตว์เลือดอุ่น
• เป็น Amniote คือ มีถุงน้้าคร่้า; ไม่มี
metamorphosis; ไข่หุ้มด้วย Calcareous
(Ca2+ + CO3
2-) หรือหนัง (leathery shells)

10. กำรไหลเวียนเลือดผ่ำนหัวใจใน Avians

11. Superorder ตัวอย่างสิ่งมีชีวิต จุดเด่น ลักษณะสาคัญ
Paleognathae นกกระจอกเทศ (ostrich) นกกีวี
(kiwi) นกอีมู (ema) นกแคส-
โซวารี่ (cassowary)
กล้ามเนื้อไม่มีสัน • นกที่บินไม่ได้ชนิดต่าง ๆ
• Primitive archosaurian
palate
• Unkeeled sternum
Class 8 Aves - นก (Avians หรือ birds)

12. Superorder ตัวอย่างสิ่งมีชีวิต จุดเด่น ลักษณะสาคัญ
Neognathae นกเงือก (hornbill) นกกระยาง
(heron) ไก่ (chicken) เป็ด
(duck)
กล้ามเนื้อไม่มีสัน • นกที่บินได้ชนิดต่าง ๆ
• Flexible palate
• Keeled sternum
Class 8 Aves - นก (Avians หรือ birds)

14. Cynodont (Triassic to mid-Jurassic) : dog teeth
- mammal-like reptiles

15. Class 9 Mammalia - สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้้านม (the mammal)
• กระดูกแข็ง (fully ossified skeleton) ; 7 cervical vertebrae
• รยางค์ (limb) มี 2 คู่ :
- คู่หน้า forelimb มี 5 นิ้ว พัฒนาเป็นปีก (wings) หรือ ใบพาย (flippers)
- คู่หลัง hindlimb มี 5 นิ้ว พัฒนาให้เหมาะสมกับ
สิ่งแวดล้อม e.g. เกาะจับ, ว่ายน้้า, เดิน
• ร่างกายมีขนแบบเส้นขน (hair หรือ fur) คลุมตัว
• ระบบหายใจมีปอด (lungs); Alveoli, Larynx
• Heart : 2 atrial + 2 ventricles ; double circulation
• Homeothermic = เป็นสัตว์เลือดอุ่น
• Amniote; egg ปรากฏระยะสั้น, ตัวอ่อนเจริญใน Uterus (เว้น Monotremes มี shell eggs)
• ต่อมน้้านมพัฒนาจากต่อมไขมันที่โคนขน; เพศเมียเลี้ยงลูกด้วย Milk จากต่อม
น้้านม (mammary glands)

16. - Trachea[เทรเคีย] หลอดลม
- Bronchus[บรอนคัส] หลอดลมเล็ก, ขั้วปอด
- Bronchioles[บรอนเคียลสฺ] หลอดลมฝอย
ปลายหลอดลม เรียก Terminal Bronchiole
ท่อหลอดลม Alveolar duct
ช่อง Atrium
เนื้อเยื่อปอดเป็นกล้ามเนื้อเรียบ (smooth muscle)
เส้นเลือดฝอย Capillaries
ถุงลมย่อย Alveolus
ถุงลม Alveolar sac

18. นักชีววิทยาวิทยาใช้ทิศทางการไหลเวียนเป็นเกณฑ์
จ้าแนกระบบไหลเวียนเลือดมนุษย์เป็น 2 ระบบ (โดยไม่
สนใจว่าเลือดที่ไหลเวียนอยู่จะเป็นเลือดด้าหรือเลือด
แดง)
1) ระบบเลือดด้า – Venous system
- Lungs → Heart
- Body → Heart
2) ระบบเลือดแดง – Arterial system
- Heart → Lungs
- Heart → Body
โดยมีหัวใจเป็นศูนย์กลาง ท้าหน้าที่สูบฉีดเลือด
R
L

19. R
L
Pulmonary artery
Aorta
Jugular artery/Common carotid
Subclavian artery
Celiac artery
Renal artery
Iliac artery
Common carotid/Jugular vein
Subclavian vein
Pulmonary vein
Superior vena cava
Inferior vena cava
Hepatic vein
Hepatic portal vein
Renal vein
Iliac vein
Hepatic artery
ไต (kidney) = Renal
ล้าไส้ (intestine) = Intestine
[ท้อง = Celiac]
ตับ (liver) = Hepa-
ปอด (lung) = Pulmo-

20. ระบบเลือดดา – Venous system ระบบเลือดแดง – Arterial system
HEART<=น
ำเลื
อ
ดกลั
บ
คื
น
หั
ว
ใจ
HEART=>น
ำเลื
อ
ดออกจำกหั
ว
ใจ

21. กำรไหลเวียนเลือดผ่ำนหัวใจใน Mammals

22. Subclass ตัวอย่างสิ่งมีชีวิต จุดเด่น ลักษณะสาคัญ
Subclass
Prototheria
Infraclass
Ornithodelphia
ตุ่นปากเป็ด, ตัวกินมด มีขนแบบเส้นขน
(fur, hair)
• สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้้านมที่
ออกลูกเป็นไข่
Class 9 Mammalia - สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้้านม (mammal)

23. Subclass ตัวอย่างสิ่งมีชีวิต จุดเด่น ลักษณะสาคัญ
Subclass Theria
Infraclass
Metatheria
จิงโจ้ (kangaroos), หมีโคอาลา
(koalas) โอพอสซัม
(opossums) ฯลฯ
มีขนแบบเส้นขน
(fur, hair)
• สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้้านมที่มีถุง
หน้าท้อง
Class 9 Mammalia - สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้้านม (mammal)

24. Subclass ตัวอย่างสิ่งมีชีวิต จุดเด่น ลักษณะสาคัญ
Subclass Theria
Infraclass
Eutheria
จิงโจ้ (kangaroos), หมีโคอาลา
(koalas) โอพอสซัม
(opossums) ฯลฯ
มีขนแบบเส้นขน
(fur, hair)
• มีรก
Class 9 Mammalia - สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้้านม (mammal)