A brief history of Byzantine Empire/Eastern Roman Empire

1. Περίληψη της Ιστορίας της
Ρωμανίας

2. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Βυζαντινή Αυτοκρατορία
ονομάζεται το χριστιανικό
κράτος που δημιουργήθηκε
στο ανατολικό τμήμα της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
και αποτέλεσε την εξέλιξή
της. Η ιστορία της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
συμπίπτει με το μεσαιωνικό
τμήμα της ελληνικής
ιστορίας.

3. ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Η ιστορία του κράτους αυτού διαιρείται, όπως συνηθίζεται,
σε τρία μέρη
Α) 324-717 Πρώιμη Βυζαντινή Περίοδος: Τα ρωμαϊκό κράτος
«μεταμορφώνεται» σε βυζαντινό (Από τον Μεγάλο
Κωνσταντίνο ως τους διαδόχους του Ηρακλείου).

4. ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Β) 717-1081: Μέση Βυζαντινή Περίοδος: Η εποχή ακμής του
βυζαντινού κράτους και η σταδιακή παρακμή (Από τη Συριακή
δυναστεία ως τη Μακεδονική).

5. ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Γ) 1081-1453: Ύστερη Βυζαντινή Περίοδος: Η εποχή της
κρίσης και της οριστικής πτώσης (Από τη δυναστεία των
Κομνηνών ως τη δυναστεία των Παλαιολόγων).

6. ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Κράτος που να έχει την επίσημη ονομασία «βυζαντινό» δεν
υπήρξε ποτέ. Οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης ονόμαζαν
τους εαυτούς τους, συνήθως, Ρωμαίους και η αυτοκρατορία
τους ήταν η ρωμαϊκή, με πρωτεύουσα τη Νέα Ρώμη.

7. ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Σταδιακά, μάλιστα, στους
βυζαντινούς συγγραφείς
βλέπουμε να επικρατεί η
ονομασία Ρωμανία, σχετική
άλλωστε με την αρχαία Ρώμη,
όρος που καθιερώθηκε από τη
Μέση Περίοδο ως την πτώση της
Πόλης το 1453. Η ονομασία
«Βυζάντιο» και «Βυζαντινή
Αυτοκρατορία» καθιερώθηκαν
από τους Γάλλους ιστορικούς του
17ου αι. για να περιγράψουν την
αυτοκρατορία της Ελληνικής
ανατολής.

8. ΧΩΡΟΣ
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι η συνέχεια της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας. Επομένως κληρονόμησε το γεωγραφικό χώρο
όπου έδρασε εκείνη. Στη χιλιόχρονη παρουσία της στο
ιστορικό γίγνεσθαι τα μεν σύνορά της τροποποιήθηκαν
επανειλημμένως, ο δε πληθυσμός της σπανίως μετακινιόταν
ακόμη και αν μια περιοχή έπεφτε στα χέρια των εχθρών.

9. ΧΩΡΟΣ
Επί Μεγάλου Κωνσταντίνου τα όρια του κράτους ταυτίζονταν με
εκείνα του ρωμαϊκού. Στη Δύση από τη Βρετανία ως την Ισπανία,
στο Βορρά ως τα αδιαπέραστα γερμανικά δάση και τις
τρανσυλβανικές Άλπεις, στο Νότο ως την έρημο Σαχάρα και στην
Ανατολή ως τον Καύκασο, τη Μεσοποταμία και την αραβική έρημο.

10. ΧΩΡΟΣ
Εντούτοις, το κέντρο και η
καρδιά της αυτοκρατορίας
παρέμενε πάντα η
Κωνσταντινούπολη που όσο
ήταν ελεύθερη, παρέμενε εν
ζωή και η Βυζαντινή
Αυτοκρατορία, ανεξαρτήτως
των τροποποιήσεων που
υφίσταντο τα σύνορα ανά
τους αιώνες.

11. ΧΩΡΟΣ
Έτσι, λοιπόν, από τον 4ο – 5ο αι. χάνεται οριστικά εις όφελος
των βαρβάρων όλη η Δυτική Ευρώπη (Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία,
Αγγλία) παρά την εφήμερη προσπάθεια επί Ιουστινιανού τον
6ο αι. να κρατηθεί εντός των ορίων του κράτους.

12. ΧΩΡΟΣ
Στη Βόρειο Αφρική και Μέση Ανατολή οι μουσουλμάνοι
(Άραβες και Τούρκοι) θα στερήσουν από την αυτοκρατορία
τεράστιες και πολυπληθείς εκτάσεις σταδιακά από τον 7ο αι.,
οι οποίες και θα παραμείνουν για πάντα στον έλεγχό τους.

13. ΧΩΡΟΣ
Επί της ουσίας, η Βυζαντινή
Αυτοκρατορία θα διανύσει τα
μεγαλύτερο μέρος του ένδοξου
βίου της οριοθετημένη στη
χερσόνησο του Αίμου, τα νησιά
του Αιγαίου και τη Μικρά Ασία.
Πολύ αργότερα, κατά τον 14ο –
15ο αι., θα συρρικνωθεί τόσο
πολύ υπό την πίεση
αλλεπάλληλων εισβολέων, ώστε
στο τέλος θα υποκύψει στους
Οθωμανούς Τούρκους μετά από
χίλια και πλέον χρόνια ελεύθερου
και πολιτισμένου βίου.

14. ΛΑΟΣ
Ποιοι ήταν οι Βυζαντινοί; Ο όρος αυτός είναι νεότερο
δημιούργημα διότι οι ίδιοι αποκαλούσαν τους εαυτούς τους
Ρωμαίους ή, αργότερα, Έλληνες. Για να γίνει πιο κατανοητό τι
εννοούσαν με αυτά τα δυο ονόματα, αναφέρουμε τα εξής:

15. ΛΑΟΣ
Ως επί το πλείστον οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας και ιδίως
στις περιοχές των Βαλκανίων, των νησιών του Αιγαίου και της
Μικράς Ασίας ήταν Έλληνες ή εξελληνισμένοι λαοί. Η μόνη
ουσιαστική πληθυσμιακή μεταβολή που παρατηρήθηκε ήταν
η εισβολή και εγκατάσταση των Σλάβων και Βουλγάρων στη
βόρειο και κεντρική Βαλκανική από τον 7ο αι.

16. ΛΑΟΣ
Στη Δυτική Ευρώπη, όσο αυτή ανήκε στην αυτοκρατορία,
κατοικούσαν Ρωμαίοι (Λατίνοι), κυρίως στην Ιταλία, καθώς
και Κέλτες και Ίβηρες στη Βόρειο Ευρώπη και Ισπανία
αντίστοιχα, πολλοί από τους οποίους ήταν εκλατινισμένοι.
Σταδιακά, από τον 4ο αι., διείσδυσαν οι γερμανικοί λαοί που
αλλοίωσαν πληθυσμιακά τη Δύση η οποία όμως ξέφυγε
νωρίς από τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης.

17. ΛΑΟΣ
Στη Μέση Ανατολή κατοικούσαν
Σύριοι, Άραβες, Εβραίοι, Αρμένιοι,
ενώ στη Βόρειο Αφρική
κατοικούσαν Αιγύπτιοι και άλλοι
ντόπιοι λαοί. Οι ελληνικοί
πληθυσμοί στις παραπάνω
περιοχές εντοπίζονται, σε
περιορισμένους αναλογικά
αριθμούς, στις μεγάλες πόλεις που
είχαν ιδρυθεί ήδη από την
αλεξανδρινή εποχή (Αλεξάνδρεια,
Αντιόχεια κτλ.).

18. ΛΑΟΣ
Με λίγα λόγια το βυζαντινό κράτος
ήταν υπερεθνικό, με κυρίαρχο
εθνικό στοιχείο διαχρονικά το
ελληνικό. Ο λόγος που πολλοί
αυτοαποκαλούνταν Ρωμαίοι είναι
ότι ήδη από τον 2ο αι. όλοι οι
κάτοικοι της ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας είχαν λάβει τον
τίτλο του ρωμαίου πολίτη, άρα
σταδιακά συνήθισαν τη χρήση του
ονόματος «Ρωμαίος» το οποίο
έφεραν με υπερηφάνεια,
ανεξαρτήτως από την εθνική τους
προέλευση.

19. ΓΛΩΣΣΑ
Επικρατέστερη γλώσσα σε όλη την
ιστορία της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας και επίσημη ήδη
από την πρώιμη περίοδο ήταν η
ελληνική η οποία ομιλείτο τόσο
από τους Έλληνες και τους
εξελληνισμένους λαούς ως μητρική
είτε χρησιμοποιείτο ως διεθνής
γλώσσα επικοινωνίας στο εμπόριο,
τη διοίκηση, την εκπαίδευση από
τους υπόλοιπους λαούς της
αυτοκρατορίας.

20. ΓΛΩΣΣΑ
Η χρήση της λατινικής γλώσσας ήταν περιορισμένη στα
δυτικά εδάφη που γρήγορα χάθηκαν δια παντός, ενώ
παρέμεινε σε ευρεία χρήση ως τον 7ο αι. αλλά μόνο από την
κρατική διοίκηση, παράλληλα με την ελληνική. Έκτοτε
εξαλείφθηκε.

21. ΓΛΩΣΣΑ
Διάφορα έθνη βέβαια που ενίοτε βρίσκονταν εντός της
αυτοκρατορίας (Σλάβοι, Γεωργιανοί, Αρμένιοι, Σύριοι κτλ.)
μιλούσαν τη δική τους γλώσσα για τις δικές τους ανάγκες,
διότι ποτέ δεν επιβλήθηκε από την κεντρική εξουσία η χρήση
της ελληνικής γλώσσας στους πληθυσμούς.

22. ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Επικρατέστερη θρησκεία και επίσημη από το 381 ήταν το
Ορθόδοξο Ανατολικό Δόγμα, το οποίο προσδιορίστηκε επακριβώς
μέσω αλλεπαλλήλων Οικουμενικών Συνόδων. Έκτοτε, η
συντριπτική πλειοψηφία του «βυζαντινού» πληθυσμού, Έλληνες,
Σλάβοι κτλ. παρέμειναν Ορθόδοξοι . Μειοψηφία αποτελούσαν οι
μη Ορθόδοξοι πληθυσμοί, όπως οι Αρμένιοι, οι Εβραίοι και οι
Μουσουλμάνοι.

23. ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Ας σημειωθεί πως τόσο μεγάλη
σημασία δόθηκε στο θέμα της
Ορθοδοξίας, ώστε ήταν απαραίτητο
για τον εκάστοτε αυτοκράτορα να
ομολογήσει την ορθόδοξη πίστη του
πριν αναλάβει τα καθήκοντά του.
Επίσης, η προσπάθεια να
προσδιοριστεί το ορθόδοξο δόγμα
και να εκχριστιανιστεί ο πληθυσμός
της αυτοκρατορίας κράτησε
τουλάχιστο ως τον 9ο αι. και είχε ως
συνέπεια μεγάλες διαμάχες και
συγκρούσεις στο εσωτερικό και στο
εξωτερικό.

24. ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, διάδοχος της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας είναι ένα οικουμενικό κράτος. Αυτό σημαίνει
αφενός ότι διαδέχεται την κοσμοκράτειρα Ρώμη, όσον αφορά
τον επίγειο υλικό κόσμο, και κληρονομεί την παντοκρατορία
της και τον τίτλο της μοναδικής αυτοκρατορίας του γνωστού
κόσμου, με αποκλειστικά δικαιώματα στον τίτλο αυτό.

25. ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Σκοπός του είναι να διαφυλάξει τα παλαιά σύνορα, χωρίς
διάθεση για επέκταση, να περιλάβει όλους τους χριστιανούς
εντός των ορίων του, να τους προστατεύσει από τον κόσμο
των βαρβάρων και να διαδώσει το χριστιανισμό στους
ειδωλολάτρες.

26. ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Αφετέρου είναι οικουμενικό
κράτος διότι αγκαλιάζει όλον
τον κόσμο και στο
πνευματικό επίπεδο, καθώς
αποτελεί μέρος του σχεδίου
της Θείας Πρόνοιας και
προανάκρουσμα του
επουράνιου βασιλείου του
Θεού προς το οποίο έχει
«πλαστεί» καθ’ ομοίωσιν. Η
ζωή εντός της
αυτοκρατορίας είναι μια
προετοιμασία του πιστού για
την αιώνια ζωή.

27. ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Επομένως το κράτος αποσκοπεί στο να προετοιμάσει τον πιστό
να υποδεχθεί τη βασιλεία του Θεού παρέχοντάς του τις συνθήκες
για να ζήσει μια εν Χριστώ επίγεια ζωή, καθώς και να διαδώσει το
μήνυμα του Ευαγγελίου σ τον μη χριστιανικό κόσμο ώστε να
ολοκληρώσει το έργο του Θεανθρώπου και των Αποστόλων.

28. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Στο θρόνο του αυτοκράτορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,
που ήταν το ύπατο αξίωμα, μπορούσε να αναρριχηθεί
οποιοσδήποτε υπήκοος αρκεί να συγκέντρωνε δυο
προϋποθέσεις: να ομολογούσε την ορθόδοξη πίστη του και
να ήταν αρτιμελής. Θα έπρεπε επομένως να ήταν ένας
ολοκληρωμένος πνευματικά και σωματικά άνθρωπος.

29. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Η εθνικότητα του υποψηφίου
δεν λαμβανόταν υπόψη, ούτε
και η κοινωνική του προέλευση.
Εντούτοις ήταν σύνηθες να
προέρχεται από τα ανώτερα
κοινωνικά στρώματα και, συχνά,
να είναι συγγενής του
προκατόχου του. Σταδιακά
επικράτησε το δυναστικό
αίσθημα στους βυζαντινούς με
αποτέλεσμα ο γιος να
διαδέχεται τον πατέρα για
αρκετές γενιές, χωρίς όμως
αυτό να επιβάλλεται από
κάποιο νόμο.

30. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Ο αυτοκράτορας, λοιπόν, για να λάβει το αξίωμά του έπρεπε
απλά να αναγορευτεί, συνήθως από ένα τμήμα του στρατού ή
τη Σύγκλητο (παρηκμασμένη απόγονο της ρωμαϊκής
συγκλήτου με περιορισμένες αρμοδιότητες), δηλαδή να λάβει
τον τίτλο του νόμιμου αυτοκράτορα από τους εκπροσώπους
της κρατικής εξουσίας.

31. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Αυτή ήταν η μόνη υποχρεωτική ενέργεια που ενίοτε
συνοδευόταν από την ανύψωσή του σε ασπίδα και αμφίεσή
του με επίσημα ρούχα και διάδημα. Στη συνέχεια, χωρίς να
είναι απαραίτητο, συνηθιζόταν να εμφανίζεται στον
ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης και να επευφημείται από
το πλήθος που έτσι αποδεχόταν τον νέο ηγέτη του.

32. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Τέλος, ακολουθούσε η στέψη του από τον Πατριάρχη
Κωνσταντινουπόλεως σε θρησκευτική τελετή, συνήθως στην Αγία
Σοφία, ώστε να συγκεραστεί το κοσμικό με το θρησκευτικό
στοιχείο που πάντα συνέπλεαν στον μεσαιωνικό άνθρωπο. Και
αυτή η τελετή δεν ήταν αναγκαία. Εξελίχθηκε όμως σε
συνηθέστατη εθιμοτυπία που καθιερώθηκε.

33. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Οι αρμοδιότητες του αυτοκράτορα
ήταν πάρα πολλές. Ήταν ο αρχηγός
του κράτους σε όλο του το εύρος,
δηλαδή ήταν ο νομοθέτης, ο
εκτελεστής της θέλησής του μαζί
με τους υπαλλήλους του και ο
ανώτατος δικαστής. Ηγείτο του
στρατεύματος, συχνά στο πεδίο
της μάχης, και προστάτευε την
Εκκλησία έχοντας το δικαίωμα να
παρεμβαίνει στα εσωτερικά της.

34. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Επί της ουσίας ήταν ο
απόλυτος άρχοντας,
περιορισμένος μόνο από
το Θεό και τους νόμους,
γραπτούς και ηθικούς,
τους οποίους δεν
μπορούσε να παραβιάζει
αυθαίρετα, διαφορετικά
οι υπήκοοί του είχαν
δικαίωμα να τον
εκδιώξουν.

35. ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Ας σημειωθεί πως σε αντίθεση με τον ρωμαίο αυτοκράτορα
ή τους ανατολίτες βασιλείς που ήταν έχαιραν του σεβασμού
ενός θεού για τους υπηκόους τους, ο βασιλεύς αποκαλείτο
«δούλος του θεού» και διεκδικούσε απλά τον τίτλο του
βασιλιά της Οικουμένης, δηλαδή του μεσολαβητή μεταξύ του
Θεού και του ποιμνίου του και προστάτη του τελευταίου.

36. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ
ΡΩΜΑΝΙΑΣ

37. Η Ιστορία της Ρωμανίας ορίζεται συνήθως ανάμεσα στα 324
μ. Χ (έτος θεμελίωσης της Κωνσταντινούπολης και
μονοκρατορίας του Κωνσταντίνου) και 1453 μ. Χ (έτος
άλωσης της Πόλης από τους Τούρκους). Βέβαια έχουν
προταθεί και άλλες χρονολογίες για την αρχή της ιστορικής
τούτης περιόδου, όπως το 284 (βασιλεία Διοκλητιανού), το
610 (βασιλεία Ηρακλείου) και το 711 (βασιλεία Λέοντα Γ’), με
διαφορετικά κριτήρια. Σχεδόν όλοι πάντως συμφωνούν για το
τέλος της αυτοκρατορίας στα 1453.

38. Δυναστεία Κωνσταντίνου:
Ο Κωνσταντίνος Α’ θεμελίωσε την Κωνσταντινούπολη το 324
στη θέση της πόλης Βυζάντιον ως συμπρωτεύουσα της Ρώμης
μεταφέροντας όλα τα χαρακτηριστικά της τελευταίας (κτήρια,
σύγκλητος, λατρευτικοί χώροι). Η επιλογή του είχε να κάνει
με τη στρατηγική θέση της πόλης μεταξύ Δύσης και Ανατολής,
αλλά και με άλλους παράγοντες .

39. Οι σημαντικότεροι από αυτούς ήταν πως βρισκόταν πιο κοντά
στους εχθρούς της αυτοκρατορίας, Πέρσες και Γότθους
(Γερμανούς), και ότι βρισκόταν στην καρδιά του ελληνικού και
χριστιανικού (ως επί το πλείστον) κόσμου στον οποίο
προοριζόταν έκτοτε να στηριχθεί το ρωμαϊκό κράτος.

40. Πράγματι έπειτα από το
Διάταγμα των Μεδιολάνων
(313) οι χριστιανικοί
πληθυσμοί στην Ανατολή και
τα Βαλκάνια, δηλαδή στις
ελληνόφωνες περιοχές
πολλαπλασιάζονταν ραγδαία.
Άλλωστε στα 325 ο
αυτοκράτωρ προήδρευσε
στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο
που επέλυσε σημαντικά
θεολογικά και λατρευτικά
ζητήματα. Την ίδια εποχή
βέβαια διέπρεψαν οι
Μεγάλοι Πατέρες της
Εκκλησίας.

41. Κατά τα άλλα ο Κωνσταντίνος προώθησε σειρά οικονομικών και
διοικητικών μεταρρυθμίσεων, όπως η εισαγωγή σταθερού
νομίσματος, η νέα φορολόγηση, η ανεξιθρησκία και ο χωρισμός
της στρατιωτικής από την πολιτική εξουσία και φρόντισε για τον
εξωραϊσμό της νέας μεγαλούπολης.

42. Οι γιοι του συνέχισαν το έργο του και αντιμετώπισαν με επιτυχία
τις επιθέσεις των Γότθων στα βόρεια σύνορα, όμως ενεπλάκησαν
στις θεολογικές έριδες της εποχής. Ο Κωνστάντιος Β΄ που
επικράτησε στη διαμάχη για τη διαδοχή, υποστήριξε τον
αρειανισμό, δόγμα που μεταφέρθηκε στους Γότθους.

43. Διάδοχοι της Δυναστείας του Κωνσταντίνου:
Ολότελα διαφορετική ήταν η θρησκευτική πολιτική του
Ιουλιανού ο οποίος προσπάθησε ανεπιτυχώς να επαναφέρει
την αρχαία θρησκεία. Ο φιλόσοφος – αυτοκράτωρ
ενεργοποιήθηκε ιδιαίτερα στην εξωτερική πολιτική και
συγκράτησε την περσική επιθετικότητα χάνοντας μάλιστα τη
ζωή του σε μια εκστρατεία του.

44. Τελικά, η προϊούσα χαλάρωση
της στρατιωτικής ισχύος της
αυτοκρατορίας, που είχε
παρατηρηθεί από τον 3ο αι.,
καθώς και οι θρησκευτικές
έριδες έφεραν τη στρατιωτική
συντριβή από τους Γότθους και
το θάνατο στο πεδίο της μάχης
του αυτοκράτορα Ουάλη
(Αδριανούπολη, 378) ο οποίος
συγκυβερνούσε την
αυτοκρατορία με τον αδερφό
του Βαλεντινιανό.

45. Έκτοτε τα έθνη αυτά λεηλατούν συστηματικά τη Βαλκανική
για τις επόμενες δεκαετίες και εγκαθίστανται σε
αυτοκρατορικά εδάφη κυρίως στη Δυτική Ευρώπη. Σταδιακά
δε μερικοί ενσωματώνονται στην ρωμαϊκή κοινωνία ως
μισθοφόροι, αγρότες και κρατικοί υπάλληλοι.

46. Δυναστεία Θεοδοσίου :
Σημαντική μορφή θεωρείται ο Θεοδόσιος Α’ που ίδρυσε νέα
δυναστεία και έδωσε βάρος στην εσωτερική οργάνωση.
Ανήγαγε το χριστιανισμό σε επίσημη θρησκεία με στόχο τη
συνοχή των πληθυσμών η οποία είχε διασαλευτεί,
προεδρεύοντας στη Β’ Οικουμενική Σύνοδο (381) και
περιόρισε τα υπολείμματα της αρχαίας θρησκείας.

47. Από την άλλη προώθησε την ενσωμάτωση των Γότθων στην
κρατική διοίκηση σε μια προσπάθεια να αναζωογονήσει το
κράτος και να καθησυχάσει τους επικίνδυνους Γερμανούς. Οι
γιοι του, Αρκάδιος και Ονώριος, χώρισαν το κράτος στα δύο για
πρακτικούς λόγους με πρωτεύουσες αντίστοιχα την Πόλη και τη
Ρώμη. Ο πρώτος δεν διέθετε τις ηγετικές ικανότητες του πατέρα
του και περιστοιχιζόταν από Γότθους όπως ο Ρουφίνος.
Αρκάδιος
Ονώριος

48. Τελικά οι περισσότεροι από αυτούς εξοντώθηκαν και οι
ηγετικές θέσεις επανήλθαν στους Ρωμαίους. Ο γιος του
Θεοδόσιος Β’ είχε την αρετή να επιλέγει κατάλληλους
συνεργάτες και έτσι συνέδεσε το όνομά του με την ανέγερση
των απόρθητων διπλών τειχών της Πόλης

49. και με μια σειρά μέτρων που ενίσχυσαν την οικονομία,
βελτίωσαν την ποιότητα ζωής των υπηκόων και
εξορθολόγησαν τη διοίκηση. Επί των ημερών του ιδρύθηκε το
πρώτο «πανεπιστήμιο» της Ευρώπης (Πανδιδακτήριον, 425)
και επιλύθηκαν θεολογικά ζητήματα.

50. Διάδοχοι Δυναστείας
Θεοδοσίου:
Επί Μαρκιανού έλαβε
χώρα η σημαντική Δ’
Οικουμενική Σύνοδος
(451) που αποσαφήνισε το
δόγμα και ανήγαγε την
Πόλη σε ισότιμη με τη
Ρώμη επισκοπική έδρα. Ο
ίδιος αυτοκράτωρ
κατόρθωσε να κατευνάσει
τη θύελλα των Ούννων
εξαγοράζοντας την ειρήνη
μαζί τους.

51. Παρολαυτά τα θεολογικά ζητήματα δεν έπαυσαν να
ταλανίζουν το κράτος την ώρα που οι εξωτερικοί κίνδυνοι
βρίσκονταν σε ύφεση. Επί Αναστασίου Α’ μάλιστα
δημιουργήθηκε μικρό σχίσμα με την επισκοπή της Ρώμης. Ο
αυτοκράτωρ αυτός ήταν πάντως ο πιο αποτελεσματικός της
περιόδου. Διακρίθηκε για την οικονομική αναδιοργάνωση του
κράτους, προσπάθεια που τελικά γέμισε τα ταμεία και
επέτρεψε στην επερχόμενη δυναστεία να πραγματοποιήσει
μεγάλα επιτεύγματα.

52. Ας σημειωθεί πως την ίδια εποχή (476) η Ρώμη και όλη η
Δύση πέφτουν οριστικά στα χέρια των Γότθων και υπολοίπων
γερμανικών φύλων.

53. Δυναστεία Ιουστίνου:
Διάδοχος του Αναστασίου ήταν ο στρατιωτικός Ιουστίνος που
άνοιξε το δρόμο για τον ανιψιό του Ιουστινιανό Α’ και το
ξεχωριστό έργο του.

54. Ο τελευταίος συνέλαβε την ιδέα της ανασύστασης της ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας στα παλιά της σύνορα και εν πολλοίς το πέτυχε
ύστερα από μακροχρόνιους αγώνες κατά των Βανδάλων της Β.
Αφρικής (533-534) και των Γότθων της Ιταλίας και της Ισπανίας
(534-554) υπό τους στρατηγούς Βελισάριο και Ναρσή.

55. Παράλληλα αντιμετωπίστηκαν
με αρκετή επιτυχία οι
πανίσχυροι Πέρσες που
εξαπέλυαν συνεχείς επιθέσεις
στο μέτωπο της Ανατολής. Στην
εσωτερική του πολιτική ο
αυτοκράτωρ επέλεξε ικανούς
συνεργάτες (Τριβωνιανός) οι
οποίοι προχώρησαν σε μεγάλη
νομοθετική μεταρρύθμιση που
διατηρήθηκε για αιώνες,

56. σε οικοδομικό έργο για τις μεγάλες και μικρές πόλεις
(ανέγερση της Αγ. Σοφίας από τον Ανθέμιο και τον
Ισίδωρο, ανέγερση ναών στη Ραβέννα) και σε πλήθος
αμυντικών οχυρώσεων.

57. Συγχρόνως έπληξε την αντιπολίτευση με τη συνδρομή της
συζύγου του Θεοδώρας και αναδείχθηκε σε μεγάλο προστάτη
των τεχνών. Με τον Ιουστινιανό το πρόσωπο του
αυτοκράτορα ισχυροποιείται καθοριστικά έναντι των άλλων
πολιτειακών παραγόντων.

58. Διάδοχοι Ιουστινιανού:
Οι διάδοχοί του δεν
μπόρεσαν να
συγκρατήσουν τα
περισσότερα από τα
εδάφη που
ανακτήθηκαν στη Δύση
καθώς οι Λογγοβάρδοι
σάρωσαν την Β. Ιταλία
στα χρόνια που
ακολούθησαν.

59. Την ίδια εποχή εμφανίστηκαν νέοι ισχυροί εχθροί στο βορρά,
οι Άβαροι, που αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς στο Δούναβη
από τον ικανό αλλά αντιδημοφιλή στρατηγό-αυτοκράτορα
Μαυρίκιο, νικητή των Περσών, και οι Σλάβοι που επρόκειτο
να εγκατασταθούν είτε με βίαιο είτε με ειρηνικό τρόπο στα
Βαλκάνια.

60. Η κατάσταση στο εσωτερικό χειροτέρεψε επί Φωκά ο οποίος
αποδείχθηκε ο χειρότερος ίσως αυτοκράτωρ στην ιστορία της
Ρωμανίας. Μέσα σε δέκα χρόνια κατέστρεψε την οικονομία
με την αλλοπρόσαλλη πολιτική του διασπαθίζοντας το
δημόσιο χρήμα,

61. εξόντωσε τους ικανούς κρατικούς λειτουργούς, αποσύνθεσε
το στράτευμα, αδιαφόρησε για τους εχθρούς που
λεηλατούσαν τη Βαλκανική (Άβαροι και Σλάβοι) και σάρωναν
τη Μ. Ασία (Πέρσες) με αποτέλεσμα να θανατωθεί από τον
αγανακτισμένο λαό της Πόλης.

62. Δυναστεία Ηρακλείου:
Ο τελευταίος κάλεσε από την
Αφρική τον άνθρωπο που θα έσωζε
την αυτοκρατορία και θα ίδρυε νέα
δυναστεία. Το έργο του Ηρακλείου
ήταν διπλής φύσης. Πρώτα
αναδιοργάνωσε τη διοίκηση
εισάγοντας – είτε αυτός είτε οι
διάδοχοί του – το θεσμό των
Θεμάτων (μεγάλες διοικητικές
περιφέρειες που διέθεταν σταθερές
στρατιωτικές μονάδες και ενιαία
αυτοτελή διοίκηση), εξυγίανε την
οικονομία και εξασφάλισε την
κοινωνική και κρατική συνοχή.

63. Επί των ημερών του δε το κράτος εξελληνίστηκε οριστικά με
την καθιέρωση της ελληνικής γλώσσας ως επίσημης κρατικής.
Έπειτα, βασιζόμενος σε «εθνικό στρατό» κι όχι σε
μισθοφόρους αντεπιτέθηκε σε όλα τα μέτωπα.

64. Μετά από σκληρό και ολοκληρωτικό 5ετή πόλεμο διέλυσε τον
περσικό στρατό, ανέκτησε τον Τίμιο Σταυρό που είχε κλαπεί από
τα Ιεροσόλυμα και κατέλαβε την πρωτεύουσα Κτησιφώντα
απαλλάσσοντας δια παντός τη Ρωμανία από τον πιο ισχυρό της
αντίπαλο (622-627). Συγχρόνως αποκρούστηκαν μπροστά στα
τείχη της Πόλης οι Αβαροσλάβοι από το λαό και το στρατό της
βασιλεύουσας (626).

65. Μέσα στο κλίμα ευφορίας και πρόσκαιρης ειρήνης που
ακολούθησε, εμφανίστηκαν οι Άραβες που σε ελάχιστο χρονικό
διάστημα σάρωσαν το καταρρέον περσικό κράτος και τις
ανατολικές και αφρικανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας
φτάνοντας ως το Γιβραλτάρ και περνώντας στην Ισπανία. Ο νέος
εχθρός αιφνιδίασε τον Ηράκλειο και τους διαδόχους του που
συγκράτησαν με δυσκολία τους μουσουλμάνους εισβολείς στη
Μικρά Ασία και στην Κωνσταντινούπολη.

66. Η πρωτεύουσα πολιορκήθηκε επανειλημμένα δια
θαλάσσης (674-8, 717-8), όμως τα απόρθητα τείχη, το
υγρό πυρ και ο εμπειροπόλεμος στρατός του
καταπονημένου κράτους απέκρουσαν τον εχθρό.

67. Νέο πλήγμα για
τη Ρωμανία
υπήρξε η ίδρυση
του πρώτου
ανεξάρτητου
Βουλγαρικού
κράτους σε
αυτοκρατορικά
εδάφη (680),
γεγονός που
προμήνυε
μεγάλα δεινά για
το μέλλον.

68. Δυναστεία Ισαύρων:
Ο Λέων Γ’ Ίσαυρος αφού κατατρόπωσε τους Άραβες στη
μεγάλη πολιορκία του 717-8 ξεκίνησε την προσπάθεια
ανάκτησης της ανατολικής Μικράς Ασίας σημειώνοντας
επιτυχίες (μάχη της Μελιτήνης, 740). Εντούτοις η προσπάθεια
αυτή υπονομεύτηκε απ΄ τη μεγάλη εσωτερική σύγκρουση
που ονομάστηκε Εικονομαχία και κράτησε ως το 843.

69. Οι Ίσαυροι, όντας εικονομάχοι, ήρθαν σε σύγκρουση με την
πλειοψηφία των ελληνικών πληθυσμών και τελικά απέτυχαν
να καταργήσουν τις εικόνες. Η όλη αναταραχή είχε ως τίμημα
την απώλεια μεγάλων νησιών (Κύπρος 750, Κρήτη 826,
Σικελία 827) και την αναβολή για έναν αιώνα της αντεπίθεσης
στο μικρασιατικό μέτωπο.

70. Εντούτοις η Ρωμανία εξήλθε της κρίσης ενωμένη θρησκευτικά
και συμπαγής. Συγχρόνως αποκρυσταλλώνεται ο θεσμός των
Θεμάτων που αποδεικνύεται σωτήριος για το κράτος.

71. Δυναστεία Αμορίου :
Η δυναστεία αυτή κληρονόμησε έναν διμέτωπο αγώνα
εναντίον των Βουλγάρων στα Βαλκάνια και εναντίον των
Αράβων στη Μικρά Ασία και στη Μεσόγειο. Και στις δυο
περιπτώσεις τα αποτελέσματα ήταν αμφίρροπα, όμως η
αυτοκρατορία συντήρησε τις δυνάμεις της.

72. Οι απώλειες πάντως δεν έλειψαν. Μάλιστα ο αυτοκράτωρ
Νικηφόρος Α’ έχασε τη ζωή του στο πεδίο της μάχης και το
κράτος αναγκάστηκε να εξαγοράσει με χρυσάφι την ειρήνη
προς τον ισχυρό βούλγαρο χάνο Κρούμο.

73. Από την άλλη στη Μικρά Ασία τα σύνορα παγιώθηκαν στις
ανατολικές περιοχές κάτι που ευνοούσε τη Ρωμανία. Μέσα
στο πολεμικό κλίμα του 9ου αι. εντυπωσιάζουν οι
πολιτισμικές ανταλλαγές ανάμεσα στους αντιπάλους. Στα
μέσα του 9ου αιώνα οι Βούλγαροι και οι Σλάβοι ασπάζονται το
χριστιανισμό χάρη στις αυτοκρατορικές πρωτοβουλίες που
στοχεύουν στην ειρήνευση των Βαλκανίων μέσω της κοινής
θρησκευτικής πίστης, και εντάσσονται στη σφαίρα της
ελληνοχριστιανικής πολιτισμικής επιρροής.

74. Στις σχέσεις με τους Άραβες ξεκινά η έντονη πολιτισμική και
οικονομική συναλλαγή που θα οδηγήσει σε άνθηση τον
αραβικό πολιτισμό.

75. Όμως και μέσα στην αυτοκρατορία παρατηρείται μια άνθηση
των τεχνών και των γραμμάτων (ανέγερση πολλών
εκκλησιών, πατριάρχης Φώτιος, Λέων Φιλόσοφος, σχολή της
Μαγναύρας) με την προστασία της αυτοκρατορικής αυλής
(Θεόφιλος, Μιχαήλ Γ’) υπό την καθοδήγηση του ισχυρού
καίσαρα Βάρδα, κίνηση που οδηγεί στην ακμή του πολιτισμού
επί της επόμενης δυναστείας.

76. Δυναστεία Μακεδόνων:
Ο Βασίλειος Α’ ήταν ο
ιδρυτής της δυναστείας που
οδήγησε στην εποχή της
«Βυζαντινής Εποποιίας» .
Προσωπικότητα που
διακρινόταν για την ισχυρή
θέληση και το ρεαλισμό για
τα κρατικά συμφέροντα,
άφησε σημαντικό
νομοθετικό έργο (Πρόχειρος
Νόμος) που κάλυψε τις
ανάγκες της εποχής.

77. Ανακατέλαβε εδάφη στην Ιταλία και Μ. Ασία, αναδιοργάνωσε
το στρατό ενισχύοντας τον «εθνικό» χαρακτήρα του και
εμφυσώντας πολεμικό πνεύμα στο κράτος και τους
πληθυσμούς.

78. Ο γιος του Λέων ΣΤ’
θεωρείται ο πλέον λόγιος
αυτοκράτωρ, σε αντίθεση
με τον σκληροτράχηλο
πατέρα του. Διέπρεψε
στον τομέα των τεχνών και
της διοίκησης
συγγράφοντας νομικά
(Επαρχικόν βιβλίο),
στρατιωτικά (Ναυμαχικά)
και φιλοσοφικά βιβλία με
απήχηση στους
μεταγενέστερους.

79. Επί της εποχής του
ξεκινά η ακμή της
ελληνικής μεσαιωνικής
τέχνης και των
γραμμάτων που
κράτησε ως την εποχή
των Παλαιολόγων
επιδρόντας
καθοριστικά σε όλους
τους χριστιανικούς και
μη λαούς του
Μεσαίωνα.

80. Το έργο του συνέχισε
επάξια ο λόγιος γιος
του Κωνσταντίνος Ζ’
Πορφυρογέννητος.
Αναφορικά με την
εξωτερική πολιτική,
στα χρόνια του
Ρωμανού Α’
κορυφώθηκαν οι
συγκρούσεις με τους
Βούλγαρους που
απείλησαν σοβαρά
την Πόλη επί τσάρου
Συμεών (890-938).

81. Έπειτα από τη
σταθεροποίηση του
βουλγαρικού μετώπου, για
τον οποίο σκοπό διέπρεψε
η διπλωματία, ξεκίνησε η
μεγάλη προσπάθεια
ανακατάληψης των
χαμένων από τους Άραβες
εδαφών

82. με πρωτεργάτες τους
αυτοκράτορες-
στρατηγούς Νικηφόρο
Φωκά, Ιωάννη Τζιμισκή
και Βασίλειο Β’ καθώς
και μια σειρά από
εξέχοντες
στρατιωτικούς ηγήτορες
(Ιωάννης Κουρκούας,
Νικηφόρος Ουρανός,
Πέτρος, Μανιάκης κ.α.).

83. Απελευθερώθηκαν μετά από δεκαετίες η Κρήτη (961), η
Κύπρος (965), η ανατολική Μικρά Ασία (940-1030), η Αρμενία
(1000-1040) και μέρος της Συρίας.

84. Επί Τζιμισκή
κατατροπώθηκαν οι
Ρώσοι που είχαν
καταλύσει πρόσκαιρα
το βουλγαρικό κράτος
και απειλούσαν την
Πόλη. Ο λαός αυτός
εκχριστιανίστηκε και
έκτοτε αποτέλεσε
σύμμαχο της
αυτοκρατορίας.

85. Επί Βασιλείου Β’, σε έναν επικό 30ετή πόλεμο σε ολόκληρη τη
Βαλκανική διαλύθηκε το βουλγαρικό κράτος και εξολοθρεύτηκε
ο στρατός του τσάρου Σαμουήλ (μάχη Σπερχειού, 996, μάχη
Κλειδίου, 1014). Το έθνος αυτό δεν θα αποτελούσε κίνδυνο για
τη Ρωμανία στα επόμενα 200 χρόνια.

86. Στα εσωτερικά, οι Μακεδόνες αποδείχτηκαν χρηστοί και
λαοφιλείς κυβερνήτες. Στήριξαν τους μικροκαλλιεργητές που
αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του θεματικού στρατού και της
οικονομίας και θέσπισαν σειρά νόμων που διασφάλισαν τη
δικαιοσύνη και την κοινωνική συνοχή για πολλές δεκαετίες.

87. Συγχρόνως ελάφρυναν τα οικονομικά βάρη, γεμίζοντας τα
ταμεία χάρη στην άνοδο του διεθνούς κύρους του κράτους
και τις στρατιωτικές επιτυχίες. Παράλληλα, φαίνονται τα
πρώτα δείγματα μιας ξεκάθαρης ενιαίας εθνικής συνείδησης
στον πληθυσμό.

88. Στις αρχές του 11ου
αι. η Ρωμανία
αποτελούσε την
κορωνίδα του
πολιτισμού και της
ισχύος σε όλον τον
τότε γνωστό κόσμο
και οι κατά τόπους
ηγεμόνες προσέφεραν
εσπευσμένα τη φιλία
και συμμαχία τους.

89. Διάδοχοι Μακεδόνων :
Οι αυτοκράτορες μετά τον Κωνσταντίνο Η’ επαναπαύτηκαν
στις δάφνες των προκατόχων τους, παραμέλησαν την
αμυντική θωράκιση της αυτοκρατορίας και υπονόμευσαν την
οικονομική της ισχύ κατασπαταλώντας το δημόσιο χρήμα.

90. Συγχρόνως οι
σχέσεις με τη
Δύση
επιδεινώθηκαν
με αποτέλεσμα
τη ρήξη μεταξύ
των Εκκλησιών
(1054).

91. Οι τέχνες και τα γράμματα γνώριζαν μεγάλη άνθηση μεν
(αρχιτεκτονική «σχολή» Κωνσταντινούπολης και Ελλάδος,
Μιχαήλ Ψελλός, Νομική Σχολή), όμως τα προβλήματα
δυναστικής διαδοχής που προέκυψαν στα μέσα του αιώνα
επέτειναν την κακοδιοίκηση και έστρεψαν το ενδιαφέρον της
ηγεσίας στα παρασκήνια του παλατιού.

92. Ως αποτέλεσμα, αφενός οι φτωχότεροι υπήκοοι
αποξενώθηκαν σταδιακά από την απρόσωπη κεντρική
διοίκηση, αφετέρου οι νέοι και αποφασισμένοι εξωτερικοί
εχθροί αιφνιδίασαν την Ρωμανία.

93. Στην Ανατολή, οι Σελτζούκοι Τούρκοι, αφού διέλυσαν
ταχύτατα τα αραβικά εμιράτα, κατέστρεψαν τον
αυτοκρατορικό στρατό που βασιζόταν κυρίως σε
μισθοφόρους (Μαντζικέρτ, 1071) και ξεχύθηκαν στη
Μικρασία.

94. Στην Κάτω Ιταλία οι
Νορμανδοί,
σκληροτράχηλοι
πολεμιστές από τη Β.
Ευρώπη, κατέλαβαν τα
Θέματα Καλαβρίας και
Απουλίας και την
πρωτεύουσα Βάρη (1071)
δημιουργώντας δικό τους
ανεξάρτητο δουκάτο και εν
συνεχεία αποβιβάστηκαν
στην Ήπειρο απειλώντας τα
βαλκανικά Θέματα.

95. Ταυτοχρόνως, οι άγριοι Πετσένεγκοι παραβίαζαν το σύνορο
Δούναβη και τρομοκρατούσαν τους πληθυσμούς.

96. Δυναστεία Κομνηνών:
Τους θανάσιμους κινδύνους κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι
Κομνηνοί, αριστοκρατικής καταγωγής στρατιωτική
οικογένεια, που αποδείχθηκαν ικανοί ηγέτες και εξαιρετικοί
διπλωμάτες σε μια εποχή πιο περίπλοκη από ποτέ.

97. Ο Αλέξιος Α’ αρχικά
συγκράτησε τους Τούρκους και
εκμεταλλεύτηκε το πέρασμα
της Α’ Σταυροφορίας από εκεί
(1096-1099) για να
ανακαταλάβει όλη τη δυτική
Μικρά Ασία. Στην Ευρώπη
κατέστρεψε ολοσχερώς τους
Πετσενέγκους χάρη στον
αναδιοργανωμένο στρατό του
και κατόρθωσε με κόπο και
διπλωματία να διώξει τους
επικίνδυνους Νορμανδούς
που πρόσκαιρα απείλησαν και
την Πρωτεύουσα.

98. Ο γιος του Ιωάννης Β’ και ο εγγονός του Μανουήλ Α’
αποδείχθηκαν σε πολλούς τομείς ισάξιοι του ιδρυτή της
δυναστείας και απελευθέρωσαν πολλά μικρασιατικά εδάφη
ενισχύοντας συγχρόνως το κύρος της Ρωμανίας στην Ευρώπη.

99. Με τις δυτικές και σλαβικές αυλές καλλιέργησαν ένα
περίπλοκο πλέγμα συμμαχιών και εξασφάλισαν την
ακεραιότητα του κράτους απέναντι στους αφερέγγυους
Φράγκους, Γερμανούς, Ούγγρους και Ιταλούς που την εποχή
εκείνη εκστράτευαν συνεχώς στην Ανατολή στα πλαίσια των
Σταυροφοριών.

100. Στον εσωτερικό τομέα όμως ο θεσμός των Θεμάτων άρχισε να
παρακμάζει και να αντικαθίσταται από το θεσμό της
Πρόνοιας με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των αγροτικών
πληθυσμών και την κοινωνική αναταραχή.

101. Την ίδια στιγμή η
αυτοκρατορία έχοντας
πλήρως εξελληνιστεί, με
την εξαίρεση των
βόρειων σλαβικών
πληθυσμών,
εξακολουθούσε να
λάμπει πολιτισμικά,
κυρίως στον τομέα των
εικαστικών τεχνών, της
αρχιτεκτονικής και της
λογοτεχνίας.

102. Εντούτοις αδύναμο σημείο ήταν πλέον τα οικονομικά. Οι δυτικές
φεουδαρχίες και οι ιταλικές ναυτικές πόλεις, όπως η Βενετία και
ηΓένοβα, πρόβαλλαν ισχυρότερες και η Ρωμανία βρισκόταν σε
ολοένα μεγαλύτερη οικονομική εξάρτηση από αυτές.

103. Το προοίμιο της πτώσης θα έρθει με την αναπάντεχη
στρατιωτική ήττα στο Μυριοκέφαλο (1176) από τους
Τούρκους, τις νέες νορμανδικές εισβολές και την επανίδρυση
του βουλγαρικού κράτους (1185).

104. Δυναστεία Αγγέλλων:
Η δυναστεία αυτή επιτάχυνε ραγδαία την παρακμή.
Αφαίμαξε οικονομικά τις ασθενέστερες ομάδες και
παραμέλησε το θεματικό στρατό βασιζόμενη αποκλειστικά
σε έμπιστους και καλοπληρωμένους ευρωπαίους
μισθοφόρους.

105. Αφοσιώθηκε πλήρως στις δυναστικές έριδες εμπλέκοντας σε
αυτές τους παραδοσιακούς εχθρούς. Με αφορμή αυτές οι
Σταυροφόροι της Δ’ Σταυροφορίας (1201-1204) κατέλαβαν
και κατέστρεψαν την Πόλη

106. και συγχρόνως διαμέλισαν την αυτοκρατορία (Partitio Romaniae),
ιδρύοντας ένα πλήθος φεουδαρχικών κρατών (Φράγκοι/Λατίνοι)
και υπερπόντιων εδαφών (Βενετοί, Γενοβέζοι).

107. Δυναστεία Λασκαριδών:
Η αυγή του 13ου αι. βρίσκει την Πόλη στα χέρια των
Φράγκων και τα Βαλκάνια σε ένα πλήθος κυριάρχων (Σέρβοι,
Βούλγαροι, Ούγγροι, Φράγκοι, Ιταλοί, Έλληνες). Στα
ευρωπαϊκά εδάφη το μόνο ελληνικό κρατικό μόρφωμα είναι
το Δεσποτάτο της Ηπείρου (Δούκες – Άγγελοι, 1204-1359).

108. Στη Μικρά Ασία τα διάδοχα ελληνικά κράτη ήταν η
Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας (Κομνηνοί, 1204-1461) που
θα ακολουθήσει μια μοναχική πορεία με αντιμέτωπους τους
Τούρκους και η Αυτοκρατορία της Νίκαιας (Λασκαρίδες, 1204-
1261) που θα αποτελέσει τη δύναμη επανάκτησης της Πόλης.

109. Υπό τη συνετή και αποφασιστική διοίκηση του Θεοδώρου
Λάσκαρη, του Ιωάννη Βατάτζη και του Μιχαήλ Η’
Παλαιολόγου η Νίκαια θωράκισε τα πολύτιμα μικρασιατικά
εδάφη και ανακατέλαβε μέρος των ευρωπαϊκών.

110. Ο τελευταίος νίκησε τις συνασπισμένες φραγκικές και
ηπειρωτικές δυνάμεις στην Πελαγονία το 1259 και
ανέδειξε τη Νίκαια σε πρώτη δύναμη στη ΝΑ Ευρώπη.

111. Από αυτή την εποχή μπορεί κανείς να ισχυριστεί με ασφάλεια
πως το ελληνικό εθνικό φρόνημα αποτελεί συνείδηση για
τους ορθόδοξους πληθυσμούς της Αυτοκρατορίας και θα
αναδειχθεί σε όπλο επιβίωσης μέσα στην κατακερματισμένη
Ρωμανία.

112. Δυναστεία Παλαιολόγων:
Η Κωνσταντινούπολη
ανακαταλήφθηκε από τις
δυνάμεις της Νικαίας το 1261
και η αυτοκρατορία
ξανακέρδισε μεγάλο μέρος
από την αίγλη και την έκτασή
της. Το γεγονός αυτό οδήγησε
αντίστροφα σε αποδυνάμωση
τις φραγκικές ηγεμονίες και το
Δεσποτάτο της Ηπείρου.

113. Ο Μιχαήλ ανέπτυξε στο
αποκορύφωμα την διπλωματία
για να αποκρούσει τις
επεκτατικές βλέψεις των δυτικών
ηγεμόνων (Κάρολος Ανζού), των
βαλκάνιων γειτόνων και των
Τούρκων και τα κατάφερε
αποκρύβοντας επιτυχώς τις
αδυναμίες του κράτους. Στα
πλαίσια αυτά ανακίνησε το
ζήτημα της Ένωσης της
Ανατολικής και της Δυτικής
Εκκλησίας προκαλώντας την
οργή των ελληνορθόδοξων
πληθυσμών της αυτοκρατορίας.

114. Οι διάδοχοι του Μιχαήλ δεν φάνηκαν πάντως τόσο
πετυχημένοι όσο εκείνος. Στον εσωτερικό τομέα συνέχισαν να
ευνοούν την αριστοκρατία της γης από την οποία
προέρχονταν, με αποτέλεσμα οι αγροτικοί πληθυσμοί να
βρεθούν σύντομα σε δεινή θέση και μαζί τους η Ρωμανία.

115. Συνάμα η οικονομική εξάρτηση από τις ιταλικές εμπορικές
πόλεις κατάντησε θανάσιμος εναγκαλισμός και αποτέλεσε την
ταφόπλακα στα οικονομικά του κράτους.

116. Αποκορύφωμα της
ανεύθυνης πολιτικής του
Ανδρόνικου Β’ και του
Ανδρόνικου Γ’ ήταν ο
αιματηρός εμφύλιος που
ξέσπασε μεταξύ τους επί
20 χρόνια στις αρχές του
14ου αι. και υπονόμευσε
τη συνοχή του κράτους.

117. Τον εμφύλιο συνέχισαν στα
μέσα του αιώνα ο Ιωάννης Ε’ και
ο σφετεριστής του θρόνου
Ιωάννης Καντακουζηνός που
αποδυνάμωσαν τόσο τα
οικονομικά και τον πληθυσμό,
ώστε αφενός οι Σέρβοι υπό τον
Στέφανο Ντουσάν να
καταλάβουν για λίγα χρόνια το
μεγαλύτερο μέρος της
Βαλκανικής (1335-1355),
αφετέρου να αποβιβαστούν οι
Οθωμανοί Τούρκοι στη Θράκη
και σύντομα να καταλάβουν
σχεδόν όλη τη χερσόνησο του
Αίμου.

118. Οι τελευταίοι
ολοκλήρωσαν το έργο
που είχαν ξεκινήσει οι
Σελτζούκοι. Βρίσκοντας
τη Ρωμανία σε
στρατιωτική
αποσύνθεση και
οικονομική αδυναμία εν
μέσω εμφυλίων
σπαραγμών σάρωσαν
εύκολα ολόκληρη τη
Μικρά Ασία (1300-
1340)

119. και αποβιβάστηκαν
στη Θράκη στα 1354
από όπου εξόρμησαν
προς βορρά
(κατάλυση
βουλγαρικού
κράτους, 1383),

120. προς δυσμάς (διάλυση σερβικού στρατού, 1389 –
κατάκτηση Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων, 1430) και
νότια (κατάκτηση κεντρικής Ελλάδος, 1430-1450).

121. Οι τελευταίοι αυτοκράτορες,
Μανουήλ Β’, Ιωάννης Η’ και
Κωνσταντίνος ΙΑ’ – ο οποίος
έλαβε το στέμμα στο
Μυστρά – προσπάθησαν
απεγνωσμένα να
αναζητήσουν βοήθεια για το
ακρωτηριασμένο κράτος
προσφέροντας ως
αντάλλαγμα την υποταγή της
Ανατολικής στη Δυτική
Εκκλησία.

122. Παρότι η Ένωση επιτεύχθηκε τυπικά το 1439 στη Σύνοδο
Φεράρας-Φλωρεντίας, η πολυπόθητη στρατιωτική βοήθεια δεν
ήρθε. Συγχρόνως στο εσωτερικό η οργή κατά της Δύσης που
επιδίωκε μονίμως την ταπείνωση του ελληνορθόδοξου
πληθυσμού, θέριευε, το ίδιο και οι κοινωνικές αναταραχές στις
μεγάλες πόλεις (κίνημα Ζηλωτών).

123. Το μόνο παρήγορο την εποχή των Παλαιολόγων είναι η νέα
μεγάλη ακμή που γνώρισαν η τέχνη, η φιλοσοφία, η θεολογία
και οι επιστήμες – η λεγόμενη Παλαιολόγεια Αναγέννηση –
σε ένα ετοιμοθάνατο κράτος.

124. Εν τέλει ό,τι είχε απομείνει από τη Ρωμανία υπέκυψε
ανάμεσα στα 1453 (Θράκη, Πόλη) και το 1461 (Δεσποτάτο του
Μυστρά , Τραπεζούντα) στους Οθωμανούς.

125. Ο ηρωικός τελευταίος αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος ΙΑ’
Παλαιολόγος έδωσε τη ζωή του στις επάλξεις της
Βασιλεύουσας δίπλα στους Έλληνες της Πόλης και τους
λιγοστούς ευρωπαίους μισθοφόρους στις 29 Μαΐου 1453.

126. Οι αυτοκράτορες της Ρωμανίας (324-1453)
Δυναστεία Κωνσταντίνου
Κωνσταντίνος Α΄ (CAESAR FLAVIVS CONSTANTINVS VALERIVS AVGVSTVS): 25 Ιουλίου 306
μ.Χ. – 22 Μαΐου 337 μ.Χ. Γεννήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 272 στη Ναϊσσό της Μοισίας. Γιος του
Κωνστάντιου Χλωρού, ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τον στρατό του πατέρα του, εγκρίθηκε ως
Καίσαρας (Δύση) από τον Γαλέριο το 306 μ.Χ. προωθήθηκε σε Αύγουστο (Δύση) το 307 μ.Χ. από τον
Μαξιμίνο μετά τον θάνατο του Σεβήρου B΄. Αρνήθηκε τον υποβιβασμό του σε Καίσαρα το 309 μ.Χ.
και μετά από μια σειρά πολεμικών αναμετρήσεων με τους άλλους διεκδικητές της μονοκρατορίας
παρέμεινε ο μόνος κυρίαρχος το 324. Ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη και, ουσιαστικά, προκάλεσε τη
δημιουργία ενός νέου κόσμου, αυτού που θα εξελισσόταν στη μεσαιωνική αυτοκρατορία της
Ρωμανίας. Πέθανε στις 22 Μαΐου 337 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Κωνστάντιος Β΄ (CAESAR FLAVIVS IVLIVS CONSTANTIVS AVGVSTVS): 22 Μαΐου 337 μ.Χ. –
3 Νοεμβρίου 361 μ.Χ. Γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου 317 μ.Χ. στο Σίρμιο της Παννονίας. Γιος του
Κωνσταντίνου Α΄ .Τον διαδέχθηκε ως συναυτοκράτορας (έχοντας τη διοίκηση της Ασίας) μαζί με τα
αδέλφια του Κωνσταντίνο Β΄ και Κώνστα. Μόνος αυτοκράτορας από το 350 μ.Χ. υποστήριξε τον
αρειανισμό. Πέθανε το 361 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Κώνστας (CAESAR FLAVIVS IVLIVS CONSTANS AVGVSTVS): 22 Μαΐου 337 μ.Χ. – 350 μ.Χ.
Γεννήθηκε περί το 320 μ.Χ. στην Άρλ της Γαλλίας. Γιος του Κωνσταντίνου Α΄. Τον διαδέχθηκε ως
συναυτοκράτορας (έχοντας τη διοίκηση της Ιταλίας και Ιλλυρίας) μαζί με τα αδέλφια του
Κωνστάντιο Β΄ και Κωνσταντίνο Β΄. Το 350 μ.Χ. δολοφονήθηκε από εντολές του σφετεριστή
Μαγνέντιου.

127. Κωνσταντίνος Β’ (CAESAR FLAVIVS CLAVDIUS CONSTANTINUS AVGVSTVS): 22
Μαΐου 337 μ.Χ. – 350 μ.Χ. Γεννήθηκε περί το 317 μ.Χ. στην Άρλ της Γαλλίας. Γιος του
Κωνσταντίνου Α΄. Τον διαδέχθηκε ως συναυτοκράτορας (έχοντας τη διοίκηση της
Δύσης) μαζί με τα αδέλφια του Κωνστάντιο Β΄ και Κωνσταντίνο Β΄. Το 340 μ.Χ.
σκοτώθηκε σε μάχη στην Ιταλία εναντίον του στρατού του Κώνστα.
Ιουλιανός Β΄ Παραβάτης (CAESAR FLAVIVS CLAVDIVS IVLIANVS AVGVSTVS):
Φεβρουάριος 360 μ.Χ. – 26 Ιουνίου 363 μ.Χ. Γεννήθηκε το 331 μ.Χ. στην
Κωνσταντινούπολη. Ξάδελφος του Κωνστάντιου Β΄. Έγινε Καίσαρας της Δύσης το 355
μ.Χ. Ανακηρύχτηκε Αύγουστος από τον στρατό του το 360 μ.Χ. Μόνος αυτοκράτορας
μετά τον θάνατο του Κωνστάντιου Β΄ το 361 μ.Χ.. Έχασε τη ζωή του στις 26 Ιουνίου
363 μ.Χ. μετά από θανάσιμο τραυματισμό σε μάχη κατά των Περσών.
Εκτός Δυναστείας
Ιοβιανός (CAESAR FLAVIVS IOVIANVS AVGVSTVS): 26 Ιουνίου 363 μ.Χ. – 17
Φεβρουαρίου 364 μ.Χ. Γεννήθηκε το 331 μ.Χ., στη Σιγγιδώνα της Μοισίας. Στρατηγός
του Ιουλιανού Β΄, ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τον στρατό του μετά τον θάνατο
του Ιουλιανού Β΄. Πέθανε στις 17 Φεβρουαρίου 364 μ.Χ. από ατύχημα.

128. Δυναστεία του Βαλεντινιανού
Βαλεντινιανός Α΄ (FLAVIVS VALENTINIANVS AVGVSTVS): 26 Φεβρουαρίου 364 μ.Χ. – 17
Νοεμβρίου 375 μ.Χ. Γεννήθηκε το 321 μ.Χ. στην Παννονία. Εκλέχτηκε από τον στρατό να
αντικαταστήσει τον Ιοβιανό. Είχε την έδρα του στη Ρώμη και διοικούσε κυρίως το δυτικό μέρος της
αυτοκρατορίας. Πέθανε στις 17 Νοεμβρίου 375 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Ουάλης / Βαλεντιανός (FLAVIVS IVLIVS VALENS AVGVSTVS): 28 Μαρτίου 364 μ.Χ.– 9
Αυγούστου 378 μ.Χ. Γεννήθηκε το 328 μ.Χ. στην Παννονία. Αδελφός του Βαλεντινιανού Α΄,
ορίστηκε συν-αύγουστος (της Ανατολής) από αυτόν. Είχε την έδρα του στην Κωνσταντινούπολη.
Σκοτώθηκε στις 9 Αυγούστου 378 μ.Χ. στη Μάχη της Αδριανούπολης εναντίον των Γότθων.
Γρατιανός (FLAVIVS GRATIANVS AVGVSTVS): 4 Αυγούστου 367 μ.Χ. – 25 Αυγούστου 383 μ.Χ.
Γεννήθηκε στις 18 Απριλίου 359 μ.Χ. στο Σίρμιο της Παννονίας. Γιος του Βαλεντινιανού Α΄,
ορίστηκε κατώτερος Αύγουστος από αυτόν το 367 μ.Χ. και έγινε ανώτερος Αύγουστος (της Δύσης)
μετά τον θάνατο του Βαλεντινιανού Α΄. Κυβερνούσε το δυτικό μέρος της αυτοκρατορίας.
Δολοφονήθηκε στις 25 Αυγούστου 383 μ.Χ. από έναν στρατό επαναστατών.

129. Δυναστεία του Θεοδόσιου
Θεοδόσιος Α΄ (FLAVIVS THEODOSIVS AVGVSTVS): 1 Ιανουαρίου 379 μ.Χ. – 17
Ιανουαρίου 395 μ.Χ. Γεννήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 347 μ.Χ. στην Cauca της Ισπανίας
Αναγορεύτηκε Αύγουστος της Ανατολής από τον Γρατιανό μετά τον θάνατο του Ουάλη,
έγινε μόνος Αύγουστος μετά τον θάνατο του Βαλεντινιανού Β΄. Ανακήρυξε το
χριστιανισμό επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας. Πέθανε στις 17 Ιανουαρίου 395 μ.Χ.
από φυσικά αίτια.
Αρκάδιος (FLAVIVS ARCADIVS AVGVSTVS): 1 Ιανουαρίου 383 μ.Χ. – 1 Μαΐου 408 μ.Χ.
Γεννήθηκε το 377 μ.Χ. στην Ισπανία. Γιος του Θεοδόσιου Α΄. Ανακηρύχθηκε Αύγουστος
της Ανατολής από τον Θεοδόσιο Α΄ το 383 μ.Χ. (μετά τον θάνατο του Γρατιανού). Έγινε
μόνος Αύγουστος της Ανατολής μετά τον θάνατο του πατέρα του, ενώ ο αδερφός του
Ονώριος βασίλευσε στη Δύση. Με τα δυο αδέρφια η αυτοκρατορία επισήμως, πλέον,
διασπάται σε δυο μέρη. Πέθανε την 1η Μαΐου 408 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Θεοδόσιος Β΄ (FLAVIVS THEODOSIVS AVGVSTVS): 1 Μαΐου 408 μ.Χ. – 28 Ιουλίου 450
μ.Χ. Γεννήθηκε στις 10 Απριλίου 401 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη. Γιος του Αρκάδιου,
διαδέχθηκε τον πατέρα του μετά τον θάνατο του. Πέθανε στις 28 Ιουλίου 450 μ.Χ. από
φυσικά αίτια.
Μαρκιανός (FLAVIVS MARCIANIVS AVGVSTVS): Καλοκαίρι του 450 μ.Χ. – Ιανουάριος
του 457 μ.Χ. Γεννήθηκε το 396 μ.Χ. στη Θράκη. Ορίστηκε ως διάδοχος του θρόνου από
την Πουλχερία, σύζυγό του και αδελφή του Θεοδόσιου Β΄. Πέθανε τον Ιανουάριο του 457
μ.Χ. από φυσικά αίτια.

130. Δυναστεία του Λέοντα
Λέων Α΄ ο Θράξ (FLAVIVS VALERIVS LEO): 7 Φεβρουαρίου 457 μ.Χ. – 18
Ιανουαρίου 474 μ.Χ. Γεννήθηκε το 401 μ.Χ. στη Δακία. Ήταν απλός στρατιώτης.
Επιλέχθηκε αυτοκράτορας από τον Αλανό στρατηγό του μισθοφορικού στρατού Άσπαρ.
Πέθανε στις 18 Ιανουαρίου 474 μ.Χ. από δυσεντερία.
Λέων Β΄ (FLAVIVS LEO IVNIOR AVGVSTVS): 18 Ιανουαρίου 474 μ.Χ.– 17
Νοεμβρίου 474 μ.Χ. Γεννήθηκε το 467 μ.Χ. στη Δακία. Εγγονός του Λέοντα Α΄, τον
διαδέχθηκε μετά τον θάνατό του. Πέθανε στις 17 Νοεμβρίου 474 μ.Χ. από άγνωστη
ασθένεια.
Ζήνων (FLAVIVS ZENO AVGVSTVS): 17 Νοεμβρίου 474 μ.Χ. – 9 Ιανουαρίου 475 μ.Χ.
(πρώτη φορά) και Αύγουστος 476 μ.Χ. – 9 Απριλίου 491 μ.Χ. (δεύτερη φορά).
Γεννήθηκε το 425 μ.Χ. στη Ζηνονόπολη της Ισαυρίας. Υιοθετημένος γιος του Λέοντα
Α΄, παρακάμφθηκε στην διαδοχή εξαιτίας της βαρβαρικής του καταγωγής.
Ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας από τον γιο του Λέοντα Β’ στις 9 Φεβρουαρίου το 474
μ.Χ., τον οποίο διαδέχτηκε μετά τον θάνατό του. Καθαιρέθηκε από τον Βασιλίσκο, θετό
αδελφό του Λέοντα, κατέφυγε στην πατρίδα του έως ότου επανέκτησε τον θρόνο του τον
επόμενο χρόνο. Πέθανε από φυσικά αίτια.

131. Βασιλίσκος (FLAVIVS BASILISCVS AVGVSTVS): 9 Ιανουαρίου 475 μ.Χ. –
Αύγουστος του 476 μ.Χ. Είναι άγνωστο που και πότε γεννήθηκε. Στρατηγός και θετός
αδελφός του Λέοντα Α΄ καθώς και αδερφός της συζύγου του τελευταίου Βηρίνας,
απέκτησε την εξουσία από τον Ζήνωνα αλλά καθαιρέθηκε από αυτόν. Πέθανε τον
Αύγουστο του 476/477 μ.Χ.
Αναστάσιος Α΄ (FLAVIVS ANASTASIVS AVGVSTVS): 11 Απριλίου 491 μ.Χ. – 9
Ιουλίου 518 μ.Χ. Γεννήθηκε το 430 μ.Χ. στο Δυρράχιο. Ήταν Σιλεντιάριος στο αξίωμα.
Μετά το θάνατο του Ζήνωνα, η χήρα αυτοκράτειρα Αριάδνη προώθησε και ανέβασε στο
θρόνο, στις 11 Απριλίου 491, τον Αναστάσιο. Σαράντα μέρες μετά τον παντρεύτηκε.
Πέθανε στις 9 Ιουλίου 518 μ.Χ. από φυσικά αίτια.

132. Δυναστεία του Ιουστίνου
Ιουστίνος Α΄ (FLAVIVS IVSTINVS AVGVSTVS): Ιούλιος του 518 μ.Χ. – 1 Αυγούστου
527 μ.Χ. Γεννήθηκε το 450 μ.Χ. στη Ναϊσσό της σημερινής Σερβίας. Ήταν στρατηγός
της αυτοκρατορικής φρουράς των εξκουβιτόρων. Εκλέχθηκε αυτοκράτορας από τον
στρατό και τον λαό. Πέθανε την 1η Αυγούστου 527 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Ιουστινιανός Α΄ ο Μέγας (FLAVIVS PETRVS SABBATIVS IVSTINIANVS
AVGVSTVS): 1 Αυγούστου 527 μ.Χ. – 13 Νοεμβρίου 565 μ.Χ. Γεννήθηκε το 482 μ.Χ.
στο Ταυρήσιον (Tauresium) της Βαλκανικής. Ανιψιός του Ιουστίνου, πιθανόν
ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας στις 1 Απριλίου το 527 μ.Χ. Τον διαδέχθηκε μετά τον
θάνατο του. Πέθανε στις 13 Νοεμβρίου 565 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Ιουστίνος Β΄ (FLAVIVS IVSTINVS IVNIOR AVGVSTVS): 14 Νοεμβρίου 565 μ.Χ. – 5
Οκτωβρίου 578 μ.Χ. Γεννήθηκε το 520 μ.Χ. Ανηψιός του Ιουστινιανού.
Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας με την βοήθεια του στρατού και της Συγκλήτου μετά τον
θάνατο του Ιουστινιανού. Έπασχε από τρέλα και η εξουσία από το 573 μ.Χ. μέχρι το
574 μ.Χ. ασκήθηκε από την σύζυγό του Σοφία Αυγούστα και από το 574 μ.Χ. έως το 578
μ.Χ. από τον Τιβέριο Β΄. Πέθανε στις 5 Οκτωβρίου 578 μ.Χ. από ασθένεια.

133. Τιβέριος Β΄ (FLAVIVS TIBERIVS CONSTANTINVS AVGVSTVS0: 5 Οκτωβρίου 578
μ.Χ. – 14 Αυγούστου 582 μ.Χ. Γεννήθηκε το 520 μ.Χ. Ήταν στρατηγός της
αυτοκρατορικής φρουράς των εξκουβιτόρων καθώς και φίλος και υιοθετημένος γιος του
Ιουστίνου. Από το 574 μ.Χ. ήταν Καίσαρας. Διαδέχθηκε τον Ιουστίνο μετά τον θάνατό
του. Πέθανε στις 14 Αυγούστου 582 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Μαυρίκιος (FLAVIVS MAVRICIVS TIBERIVS AVGVSTVS): 14 Αυγούστου 582 μ.Χ. –
22 Νοεμβρίου 602 μ.Χ. Γεννήθηκε το 539 μ.Χ., στην Αραβησσό της Καππαδοκίας.
Ήταν κορυφαίος στρατηγός. Παντρεύτηκε την κόρη του Τιβέριου και τον διαδέχθηκε
μετά τον θάνατό του. Θανατώθηκε στις 27 Νοεμβρίου 602 μ.Χ. Εκτελέστηκε από τον
σφετεριστή Φωκά στην Χαλκηδόνα.
Σφετερισμός του Φωκά
Φωκάς (FLAVIVS PHOCAS): 23 Νοεμβρίου 602 μ.Χ. – 4 Οκτωβρίου 610 μ.Χ.
Γεννήθηκε το 570 μ.Χ. στη Θράκη. Χρημάτισε εκατόνταρχος του βυζαντινού στρατού.
Ηγήθηκε μίας ανταρσίας του στρατού εναντίον του Μαυρίκιου τον οποίο και ανέτρεψε
και δολοφόνησε. Ήταν αντιπαθής στον λαό και υπήρξε ο μόνος αυτοκράτορας που
χαρακτηρίστηκε τύραννος. Καθαιρέθηκε και εκτελέστηκε από το πλήθος, καθώς
έφτανε ο Ηράκλειος στην πρωτεύουσα στις 4 Οκτωβρίου 610 μ.Χ.

134. Δυναστεία του Ηρακλείου
Ηράκλειος (FLAVIVS HERACLIVS AVGVSTVS): 5 Οκτωβρίου 610 μ.Χ. – 11
Φεβρουαρίου 641 μ.Χ. Γεννήθηκε το 575 μ.Χ. στην Καππαδοκία. Γιος του έξαρχου της
Αφρικής Ηράκλειου. Ξεκίνησε εξέγερση ενάντια στον Φωκά το 609 μ.Χ. και τελικά τον
καθαίρεσε τον Οκτώβριο του 610 μ.Χ. Πέθανε το 11 Φεβρουαρίου 641 μ.Χ. από φυσικά
αίτια.
Κωνσταντίνος Γ΄ Ηράκλειος νέος Κωνσταντίνος (HERACLIVS NOVVS
CONSTANTINVS): 11 Φεβρουαρίου 641 μ.Χ. – Μάιος 641 μ.Χ. Γεννήθηκε στις 3
Μαϊου 612 μ.Χ. Γιος του Ηράκλειου από τον πρώτο του γάμο με την Ευδοκία.
Συναυτοκράτορας από τις 22 Ιανουαρίου 613 μ.Χ. Διαδέχθηκε τον πατέρα του μετά τον
θάνατο του μαζί με τον αδελφό του Ηρακλεώνα. Πέθανε το Μάιο 641 μ.Χ. από
ασθένεια.
Ηρακλεωνάς Κωνσταντίνος Ηράκλειος (CONSTANTINVS HERACLONAS): 11
Φεβρουαρίου 641 μ.Χ. – Σεπτέμβριος 641 μ.Χ Γεννήθηκε το 626 μ.Χ. Γιος του
Ηράκλειου από τον δεύτερο του γάμο με την Μαρτίνα. Συναυτοκράτορας από το 638
μ.Χ. Διαδέχθηκε τον πατέρα του μετά τον θάνατο του μαζί με τον αδελφό του
Κωνσταντίνο Γ΄. Μονοκράτορας μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου Γ΄, υπό την
αντιβασιλεία της Μαρτίνας, αλλά αναγκάστηκε από τον στρατό να αναγνωρίσει τον
Κώνστα Β΄ συναυτοκράτορα. Καθαιρέθηκε από τη Γερουσία τον Σεπτέμβριο του 641
μ.Χ. και πέθανε την ίδια χρονιά.

135. Κώνστας Β΄ ο Πωγωνάτος: Σεπτέμβριος του 641 μ.Χ. – 15 Σεπτεμβρίου 668 μ.Χ.
Γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 630 μ.Χ. Γιος του Κωνσταντίνου Γ΄. Συναυτοκράτορας
από το 641 μ.Χ. Διαδέχθηκε τον Ηρακλεωνά μετά την καθαίρεση του από την γερουσία.
Δολοφονήθηκε στο λουτρό του στις 15 Σεπτεμβρίου 668 μ.Χ. στις Συρακούσες όπου
είχε μεταφέρει την αυλή του.
Κωνσταντίνος Δ΄ : 15 Σεπτεμβρίου 668 μ.Χ. – Σεπτέμβριος του 685 μ.Χ. Γεννήθηκε το
652 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη. Γιος του Κώνστα Β΄. Διαδέχθηκε τον πατέρα του
μετά την δολοφονία του. Πέθανε το Σεπτέμβριο του 685 μ.Χ. από ασθένεια.
Ιουστινιανός Β΄ ο Ρινότμητος: Σεπτέμβριος του 685 μ.Χ. – 695 μ.Χ. (Πρώτη φορά) και
705 μ.Χ. – 11 Δεκεμβρίου 711 μ.Χ. (δεύτερη φορά). Γεννήθηκε το 669 μ.Χ. Γιος του
Κωνσταντίνου Δ΄. Συναυτοκράτορας από το 681 μ.Χ. Έγινε μονοκράτορας μετά τον
θάνατο του πατέρα του. Καθαιρέθηκε από στρατιωτικό πραξικόπημα το 695 μ.Χ.,
ακρωτηριάστηκε και εξορίστηκε στη Χερσώνα, απ' όπου ανακτά πάλι τον θρόνο το 705
μ.Χ. Δολοφονήθηκε από τον στρατό στις 11 Δεκεμβρίου 711 μ.Χ.

136. Περίοδος της «Εικοσαετούς Αναρχίας»
Λεόντιος: Σεπτέμβριος 695 μ.Χ. – 698 μ.Χ. Γεννήθηκε το 670 μ.Χ. στην Ισαυρία.
Στρατηγός από την Ισαυρία. Καθαίρεσε τον Ιουστινιανό Β΄ και ανατράπηκε από τον
Τιβέριο Γ΄. Έχασε τη ζωή του αργότερα, στις 15 Φεβρουαρίου 706 μ.Χ.
Τιβέριος Γ΄ ο Αψίμαρος: 698 μ.Χ. – 705 μ.Χ. Γερμανικής καταγωγής. Το αληθινό του
όνομα ήταν Αψίμαρος και ήταν Δρουγγάριος στο θέμα των Κιβυραιωτών. Στασίασε
εναντίον του Λεόντιου και κατέλαβε το θρόνο. Καθαιρέθηκε από τον Ιουστινιανό Β΄ το
705 μ.Χ. Δολοφονήθηκε από τον στρατό το Φεβρουαρίο του 706 μ.Χ.
Φιλιππικός Βαρδάνης: Δεκέμβριος του 711 μ.Χ – 3 Ιουνίου 713 μ.Χ. Γεννήθηκε το 673
μ.Χ. Στρατηγός Αρμένικης καταγωγής. Με την βοήθεια των στρατευμάτων του θέματος
του Οψικίου σκότωσε τον Ιουστινιανό Β΄ και ανέβηκε στον θρόνο. Δολοφονήθηκε από
τον στρατό τα 713 μ.Χ
Αναστάσιος Β΄: Ιούνιος του 713 μ.Χ – Νοέμβριος του 715 μ.Χ Ήταν αρχιγραμματέας
επικρατείας του Φιλιππικού με το όνομα Αρτέμιος. Τον ανέβασαν στον θρόνο τα
στρατεύματα που καθαίρεσαν τον Φιλιππικό. Καθαιρέθηκε μετά από στασίαση του
στρατού. Δολοφονήθηκε το 719 μ.Χ
Θεοδόσιος Γ΄: Μάιος του 715 μ.Χ – 25 Μαρτίου 717 μ.Χ Ήταν φοροεισπράκτορας.
Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τον στρατό που στασίασε εναντίον του Αναστάσιου
Β΄. Εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη τον Νοέμβριο του 715 μ.Χ. Παραιτήθηκε μετά
την επικράτηση του στρατηγού Λέοντα και έγινε μοναχός.

137. Δυναστεία των Ισαύρων
Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος: 25 Μαρτίου 717 μ.Χ. – 18 Ιουνίου 741 μ.Χ. Γεννήθηκε το 685 μ.Χ. στη
Γερμανίκεια της Β. Συρίας. Ήταν στρατηγός του Θέματος Ανατολικών. Στασίασε εναντίον του
Θεοδόσιου Γ΄ και ανέβηκε στον θρόνο. Πέθανε στις 18 Ιουνίου 741 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Κωνσταντίνος Ε΄ ο Κοπρώνυμος: 18 Ιουνίου 741 μ.Χ. – 14 Σεπτεμβρίου 775 μ.Χ. Γεννήθηκε το 718
μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη. Γιος του Λέοντα Γ΄. Ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας το 720 μ.Χ. και
αυτοκράτορας μετά τον θάνατο του πατέρα του το 741 μ.Χ. Πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου 775 μ.Χ. από
φυσικά αίτια.
Λέων Δ΄ ο Χάζαρος: 14 Σεπτεμβρίου 775 μ.Χ. – 8 Σεπτεμβρίου 780 μ.Χ. Γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου
750 μ.Χ. Γιος του Κωνσταντίνου Ε΄. Ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας το 751 μ.Χ. και αυτοκράτορας
μετά τον θάνατο του πατέρα του. Πέθανε στις 8 Σεπτεμβρίου 780 μ.Χ. από φυσικά αίτια.
Κωνσταντίνος ΣΤ΄ : 8 Σεπτεμβρίου 780 μ.Χ. – Αύγουστος του 797 μ.Χ. Γεννήθηκε το 771 μ.Χ. Γιος του
Λέοντα Δ΄. Ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας το 776 μ.Χ. και αυτοκράτορας μετά τον θάνατο του
πατέρα του υπό την κηδεμονία της μητέρας του Ειρήνης. Καθαιρέθηκε από τη μητέρα του, τυφλώθηκε
και φυλακίστηκε. Πέθανε το 802 μ.Χ
Ειρήνη η Αθηναία: Αύγουστος του 797 μ.Χ. – 31 Οκτωβρίου 802 μ.Χ. Γεννήθηκε το 752 μ.Χ. Σύζυγος
του Λέοντα Δ΄. Ανέλαβε την κηδεμονία του δεκαετή διαδόχου Κωνσταντίνου ΣΤ΄ μέχρι το 797 μ.Χ.
που του πήρε τον θρόνο. Καθαιρέθηκε το 802 μ.Χ. και εξορίστηκε. Πέθανε στις 9 Αυγούστου 803 μ.Χ.

138. Δυναστεία του Νικηφόρου
Νικηφόρος Α΄ ο Λογοθέτης: 31 Οκτωβρίου 802 μ.Χ. – 26 Ιουλίου 811 μ.Χ. Ήταν Λογοθέτης του
Γενικού της Αυτοκρατορίας την περίοδο 797-802. Με την βοήθεια των συγκλητικών ανέτρεψε την
Ειρήνη και ανέβηκε στον θρόνο. Σκοτώθηκε στις 26 Ιουλίου 811 μ.Χ. κατά την διάρκεια της Μάχης
της Πλίσκας εναντίον των Βουλγάρων .
Σταυράκιος: 2 Οκτωβρίου 811 μ.Χ. – 11 Ιανουαρίου 812 μ.Χ. Γιος του Νικηφόρου Α΄ στέφθηκε
συναυτοκράτορας τον Δεκέμβριο του 803 μ.Χ. Τραυματίστηκε βαριά στην Μάχη της Πλίσκας και
έμεινε παράλυτος έχοντας αναλάβει μόνος αυτοκράτορας μετά το θάνατο του πατέρα του.
Αναγκάστηκε να παραιτηθεί και αποσύρθηκε σε μοναστήρι, όπου πέθανε λίγο μετά.
Μιχαήλ Α΄ Ραγκαβέ: 11 Ιανουαρίου 812 μ.Χ. – 11 Ιουλίου 813 μ.Χ. Γεννήθηκε το 770 μ.Χ. Θετός
γιος του Νικηφόρου Α΄. Διαδέχθηκε τον Σταυράκιο μετά την παραίτηση του. Παραιτήθηκε μετά την
εξέγερση του Λέοντα Ε΄ αποσύρθηκε σε μοναστήρι. Πέθανε στις 11 Ιανουαρίου 844 μ.Χ. από φυσικά
αίτια.
Εκτός Δυναστείας
Λέων Ε΄ ο Αρμένιος: 11 Ιουλίου 813 μ.Χ. – 25 Δεκεμβρίου 820 μ.Χ. Γεννήθηκε το 775 μ.Χ.
Στρατηγός μάλλον αρμενικής καταγωγής. Στασίασε κατά του Μιχαήλ Α΄ και έγινε αυτοκράτορας.
Ανακήρυξε τον γιο του Συμβάτιο συναυτοκράτορα με το όνομα Κωνσταντίνος το 813 μ.Χ.
Δολοφονήθηκε ύστερα από συνωμοσία του Μιχαήλ Β΄ στις 25 Δεκεμβρίου 820 μ.Χ.

139. Φρυγιανή Δυναστεία ή Δυναστεία του Αμόριου
Μιχαήλ Β΄ ο Τραυλός, ο εξ Αμορίου: 25 Δεκεμβρίου 820 μ.Χ. – 2 Οκτωβρίου 829 μ.Χ.
Γεννήθηκε το 770 μ.Χ. στο Αμόριο της Άνω Φρυγίας. Ήταν στρατιωτικός
αξιωματούχος. Έγινε αυτοκράτορας μετά από συνομωσία που οργάνωσε εναντίον του
Λέοντα Ε΄. Πέθανε στις 2 Οκτωβρίου 829 μ.Χ. από φυσικά αίτια
Θεόφιλος: 2 Οκτωβρίου 829 μ.Χ. – 20 Ιανουαρίου 842 μ.Χ. Γεννήθηκε το 813 μ.Χ.
Ήταν γιος του Μιχαήλ Β΄. Συναυτοκράτορας από το 813 μ.Χ.. Διαδέχθηκε τον πατέρα
του μετά τον θάνατο του. Πέθανε στις 20 Ιανουαρίου 842 μ.Χ. από φυσικά αίτια
Μιχαήλ Γ΄ ο Μέθυσος: 20 Ιανουαρίου 842 μ.Χ. - 23 Σεπτεμβρίου 867 μ.Χ. Γεννήθηκε
στις 19 Ιανουαρίου 840 μ.Χ. Ήταν γιος του Θεόφιλου. Διαδέχθηκε τον πατέρα του μετά
τον θάνατό του σε ηλικία 2 ετών υπό την εποπτεία της μητέρας του Θεοδώρας και τη
συμπαράσταση του αδελφού της καίσαρα Βάρδα. Δολοφονήθηκε από τον Βασίλειο Α΄
στις 24 Σεπτεμβρίου 867 μ.Χ.
.

140. Μακεδονική Δυναστεία
Βασίλειος Α΄ ο Μακεδών: Γεννήθηκε το 811 στη Χαριούπολη της Θράκης. 24
Σεπτεμβρίου 867 – 2 Αυγούστου 886. Ταπεινής καταγωγής, κέρδισε την εύνοια του
αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄, ο οποίος τον έστεψε συμβασιλέα το 866 προτού ο Βασίλειος
τον ανατρέψει με πραξικόπημα το 867. Σκοτώθηκε σε ατύχημα με το άλογό του ενώ
κυνηγούσε στις 886.
Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός: 2 Αυγούστου 886 – 11 Μαΐου 912. Γεννήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου
866 στην Κωνσταντινούπολη. Γιος του Βασίλειου Α΄. Διαδέχθηκε τον πατέρα του μετά
το θάνατό του. Πέθανε στις 11 Μαΐου 912 από φυσικά αίτια.
Αλέξανδρος: 11 Μαΐου 912 – 6 Ιουνίου 913. Γεννήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 872. Γιος
του Βασίλειου Α΄. Συναυτοκράτορας από το 879. Διαδέχθηκε τον αδελφό του Λέοντα
Σοφό μετά το θάνατο του. Πέθανε στις από φυσικά αίτια.
Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος: Γεννήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 905 στην
Κωνσταντινούπολη. 6 Ιουνίου 913 – 9 Νοεμβρίου 959. Γιος του Λέοντα ΣΤ΄.
Διαδέχθηκε τον θείο του Αλέξανδρο μετά το θάνατό του, όντας ανήλικος, σε
συμβασιλεία με τον Ρωμανό Α΄. Από το 945 έμεινε μονοκράτορας. Πέθανε στις 9
Νοεμβρίου 959 από φυσικά αίτια.

141. Ρωμανός Α΄ Λακαπηνός: 17 Δεκεμβρίου 920 – 16 Δεκεμβρίου 944. Γεννήθηκε το 870
στη Λακάπη της Καππαδοκίας. Ήταν Δρουγγάριος του Πλωίμου. Από το 913 σύμβουλος
και προστάτης του Κωνσταντίνου Ζ΄. Στις 14 Σεπτεμβρίου 920 αναγορεύτηκε Καίσαρ
και στις 17 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους συναυτοκράτορας. Στις 19 Δεκεμβρίου του 944
καθαιρέθηκε από τον συμβασιλέα και γιο του Στέφανο και εξορίστηκε στο νησί Πρώτη
των Πριγκιποννήσων, όπου δια της βίας εκάρη μοναχός. Πέθανε στις 15 Ιουνίου 948
από φυσικά αίτια.
Ρωμανός Β΄: 9 Νοεμβρίου του 959 – 15 Μαρτίου 963. Γεννήθηκε το 938 στην
Κωνσταντινούπολη. Γιος του Κωνσταντίνου Ζ΄. Διαδέχθηκε τον πατέρα του μετά τον
θάνατό του. Πέθανε στις 5 Μαρτίου 963 μάλλον από φυσικά αίτια αν και είναι πιθανή
η δηλητηρίασή του.
Νικηφόρος Β΄ Φωκάς: 16 Αυγούστου 963 – 10 Δεκεμβρίου 969. Γεννήθηκε το 912
στην Κωνσταντινούπολη, αλλά οι ρίζες της οικογένειάς του ήταν στην Καππαδοκία.
Ήταν Δομέστικος των Σχολών της Ανατολής. Μετά το θάνατο του Ρωμανού Β΄
παντρεύτηκε τη σύζυγό του Θεοφανώ και στέφθηκε αυτοκράτορας. Δολοφονήθηκε μετά
από συνομωσία του Ιωάννη Τσιμισκή και της Θεωφανώς στις 10 Δεκεμβρίου 969.
Ιωάννης Α΄ Τσιμισκής: 11 Δεκεμβρίου 969 – 10 Ιανουαρίου 976. Γεννήθηκε το 925
στην Κωνσταντινούπολη, έχοντας αρμένικη καταγωγή. Ανέβηκε στον θρόνο μετά τη
δολοφονία του Νικηφόρου Β΄. Δηλητηριάστηκε από τον Βασίλειο τον παρακοιμώμενο
στις 10 Ιανουαρίου 976.

142. Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος: 10 Ιανουαρίου 976 – 15 Δεκεμβρίου 1025. Γεννήθηκε
το 958 στην Κωνσταντινούπολη. Γιος του Ρωμανού Β΄. Συναυτοκράτορας με τον πατέρα
του από το 960, με τον Νικηφόρο Β΄ από το 963, με τον Ιωάννη Α΄ από το 969 και
μονοκράτορας μετά το θάνατο του Ιωάννη Α΄ το 976. Πέθανε στις 15 Δεκεμβρίου 1025
από φυσικά αίτια.
Κωνσταντίνος Η΄: 15 Δεκεμβρίου 1025 – 15 Νοεμβρίου 1028. Γεννήθηκε το 960 στην
Κωνσταντινούπολη. Γιος του Ρωμανού Β΄ και αδελφός του Βασίλειου Β΄. Διαδέχθηκε
τον αδελφό του μετά το θάνατό του. Πέθανε στις 15 Νοεμβρίου 1028 από φυσικά αίτια.
Ρωμανός Γ΄ Αργυρός: 15 Νοεμβρίου 1028 – 11 Απριλίου 1034. Γεννήθηκε το 968 στην
Κωνσταντινούπολη. Ανέβηκε στο θρόνο ως σύζυγος της Ζωής, κόρης του Κωνσταντίνου
Η' και φυσικής διαδόχου του θρόνου ως γόνος της μακεδονικής δυναστείας.
Μιχαήλ Δ΄ ο Παφλαγών: 11 Απριλίου 1034 – 10 Δεκεμβρίου 1041. Γεννήθηκε το 1010
στην Παφλαγονία. Ανέβηκε στο θρόνο ως δεύτερος σύζυγος της Ζωής. Πέθανε στις 10
Δεκεμβρίου 1041 μετά από κρίση επιληψίας, αρρώστια από την οποία έπασχε χρόνια.
Μιχαήλ Ε΄ ο Καλαφάτης: 10 Δεκεμβρίου 1041 – 20 Απριλίου 1042. Γεννήθηκε το
1015.

143. Ζωή: 20 Απριλίου 1042 – 11 Ιουνίου 1042 (μαζί με την αδερφή της Ζωή). Γεννήθηκε το 978 στην
Κωνσταντινούπολη. Κόρη του Κωνσταντίνου Η‘, διαδέχθηκε τον πατέρα της μετά τον θάνατό του και
έμεινε στο θρόνο ως αυτοκράτειρα στο πλευρό διαδοχικών συζύγων της και μόνη της. Πέθανε τον
Ιούνιο του 1050 από φυσικά αίτια.
Θεοδώρα: 20 Απριλίου 1042 – 11 Ιουνίου 1042 (πρώτη φορά, μαζί με την αδερφή της Ζωή) και 11
Ιανουαρίου 1055 - 31 Αυγούστου 1056 (δεύτερη φορά μόνη της). Γεννήθηκε το 980 στην
Κωνσταντινούπολη. Αδερφή της Ζωής και τελευταία γόνος της Μακεδονικής δυναστείας η οποία
κυβέρνησε. Πέθανε στις 31 Αυγούστου 1056 από φυσικά αίτια.
Κωνσταντίνος Θ' Μονομάχος: 11 Ιουνίου 1042 – 11 Ιανουαρίου 1055. Γεννήθηκε το 1000 στην
Κωνσταντινούπολη. Ανέβηκε στο θρόνο ως τρίτος σύζυγος της Ζωής.
Εκτός δυναστείας
Μιχαήλ ΣΤ΄ ο Στρατιωτικός: Σεπτέμβριος του 1056 – 31 Αυγούστου 1057 Υπηρέτησε ως λογοθέτης
του στρατιωτικού. Επιλέχθηκε ως διάδοχος του βυζαντινού θρόνου από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα.
Ανήλθε στο θρόνο μετά το θάνατό της τον Αύγουστο του 1056. Καθαιρέθηκε από τον Ισαάκιο Α΄
ύστερα από ένα χρόνο μετά από πραξικόπημα. Πέθανε το 1059 από φυσικά αίτια.
Ισαάκιος Α΄ Κομνηνός: 5 Ιουνίου 1057 – 22 Νοεμβρίου 1059. Γεννήθηκε το 1007. Ανακηρύχθηκε
αυτοκράτορας από το στρατό έχοντας νικήσει το στρατό του Μιχαήλ ΣΤ' στη Μάχη του Άδη και
εξαναγκάζοντας τον Μιχαήλ σε παραίτηση. Το 1059 αρρώστησε βαριά, παραιτήθηκε από το αξίωμά του
οικειοθελώς και εκάρη μοναχός. Πέθανε το 1061.