Ο ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ, ο εξελληνισμός και η αναδιοργάνωση του κράτους

1. Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330-717)

2. 1.II. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ
ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
2. Ο ΗΡAΚΛΕΙΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΣΤΕIΑ ΤΟΥ (610-717):
ΕΣΩΤΕΡΙΚH ΜΕΤΑΡΡYΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ

3. Ηράκλειος
Flavius Heraclius Augustus (610 - 641)
Ανδριάντας στην Μπαρλέττα (Ιταλία) ο οποίος πιθανώς αναπαριστά τον Ηράκλειο

4. Την 5η Οκτωβρίου 610, ο Ηράκλειος ανήλθε στον βυζαντινό θρόνο, όπου
παρέμεινε ως το 641

5. Ο Ηράκλειος και οι γιοι του
Ηράκλειος -Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς στα τελευταία χρόνια της
της βασιλείας του.

6. Όροι-κλειδιά της ενότητας
Σλάβοι,
Πέρσες
Τίμιος
Σταυρός
μεταρρύθμιση
θέματα
στρατιωτικά
κτήματα
Στρατηγός
Εξελληνισμός
πιστός εν
Χριστώ
βασιλεύς

7. α. Το Βυζάντιο σε κρίση

8. ΛΟΙΜΟΙ ►
Ο αυτόπτης μάρτυρας και ιστορικός Προκόπιος
«Εκείνα τα χρόνια έπεσε μεγάλος λοιμός, από τον οποίο
κινδύνευσε να εξαφανιστεί όλο το ανθρώπινο γένος.
τους Αιγυπτίους που κατοικούν στο Πηλούσιο. Από εκεί η
αρρώστια απλώθηκε σ’ όλη τη γη και δεν άφησε ούτε
σπηλιά ή βουνοκορφή όπου να ζούσε κάποιος άνθρωπος.

9. Ο Ιωάννης της Εφέσου
αναφέρει ότι στην
Κωνσταντινούπολη, όταν τα
θύματα έφτασαν τις 230.000
χιλιάδες οι φρουροί των
έπαψαν να τα μετρούν.
ιστορικοί υπολογίζουν τον
πληθυσμό της Πόλης την
του Ιουστινιανού σε 400.000
χιλιάδες. Επομένως, η
ελάττωσε τον αριθμό των
κατοίκων κατά 50% περίπου,
αριθμός που θεωρείται
θανατηφόρα αρρώστια
επανεμφανίζονταν σταδιακά
το έτος 746.
Αναπαράσταση της βουβωνικής πανώλης

10. Σεισμοί
 Την βυζαντινή εποχή, ο πρώτος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη,
για τον οποίο υπάρχει μνεία, έλαβε χώρα το 342, ενώ ισχυροί
σεισμοί έπληξαν την πρωτεύουσα της και κατά τα έτη 365, 438, 447,
525, 557, 740, 866, 869, 989, 1064, 1296 και 1346. Συνολικά στη
διάρκεια της βυζαντινής ιστορίας της Κωνσταντινούπολης, η πόλη
επλήγη από περισσότερους από εβδομήντα σεισμούς, με τελευταίο
τον σεισμό του 1454. Φυσικά, το επίκεντρο των σεισμών αυτών δεν
ήταν πάντα η Κωνσταντινούπολη αλλά και οι γύρω περιοχές·
ωστόσο έγιναν αισθητοί στην πρωτεύουσα και προκάλεσαν ζημιές
σε κατοικίες, εκκλησίες και στα τείχη της πόλης.

12. 1. Τι είναι η Νεαρά;
2. Πώς παρουσιάζει την κατάσταση στην οικονομία το παράθεμα ;
 Οικονομία και στρατός στα μέσα του 6ου αι.
Βρήκαμε το δημόσιο να είναι καταφορτωμένο με πολλά χρέη και
να έχει φτάσει στη χειρότερη φτώχεια [...] και τον στρατό τόσο
παραμελημένο από την έλλειψη των αναγκαίων, ώστε το κράτος να
σφυροκοπείται από τις αδιάκοπες εισβολές και επιδρομές των
βαρβάρων.
Από Νεαρά του Ιουστίνου Β΄ (566 μ. Χ.), Jus Graecoromanum, τ. I, 1-2
(Νεαρά 1).

13. Οι Σλάβοι άρχισαν να κατακλύζουν τις ευρωπαϊκές επαρχίες και
οι Πέρσες έφτασαν στις ακτές του Βοσπόρου. Στα πρώτα χρόνια
της βασιλείας του Ηρακλείου η κατάσταση της αυτοκρατορίας
ήταν εξαιρετικά κρίσιμη.

14. β. Η αντεπίθεση του Ηρακλείου

15. Μόνο η κινητοποίηση όλων
των δυνάμεων του κράτους και
μια ριζική μεταρρύθμιση θα
μπορούσαν να αποτρέψουν τη
διαγραφόμενη καταστροφή. Το
έργο αυτό ανέλαβε και έφερε
σε πέρας ο Ηράκλειος και η
δυναστεία του.
Ο Ηράκλειος ως Δαυίδ.
Αργυρός δίσκος (αρχές 7ου αι.). Νέα
Υόρκη. Μητροπολιτικό Μουσείο.

16. Αβαροσλαβικές επιδρομές στη χερσόνησο του Αίμου

17. Περσικός κίνδυνος

18. Η ηθική και υλική στήριξη του βυζαντινού αυτοκράτορα από την πλευρά της
Εκκλησίας ήταν απεριόριστη

19. θρησκευτικός χαρακτήρας εκστρατειών
 Ο θρησκευτικός χαρακτήρας
των εκστρατειών του
Ηρακλείου ήταν προφανής:
 στρέφονταν κατά των
πυρολατρών Περσών που
κατείχαν τους Αγίους Τόπους
και απειλούσαν τη Ρωμανία,
δηλαδή τη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία

21. Η Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 626 από τους Σασσανίδες Πέρσες και
τους Αβάρους, βοηθούμενοι από μεγάλους αριθμούς συμμάχων
τους, Σλάβων, κατέληξε σε μια στρατηγική νίκη για τους Βυζαντινούς.
Απεικόνιση της πολιορκίας από το Χρονικό του Κωνσταντίνου Μανασσή

22. γ. Θέματα και εξελληνισμός του κράτους
στρατιωτικοποίηση
της διοίκησης

24. Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Ηρακλείου σκιάζονται από τις αραβικές κατακτήσεις. Οι ανάγκες της
άμυνας εναντίον των Αράβων φαίνεται ότι παρακίνησαν τους διαδόχους του να εγκαθιδρύσουν στη Μ. Ασία
στη διάρκεια του 7ου αι. ένα νέο διοικητικό σύστημα που στηριζόταν στα θέματα, διοικητικές περιφέρειες
με δικό τους στρατό.

25. Θέματα
ονομάζονταν αρχικά οι κατάλογοι της κεντρικής βυζαντινής υπηρεσίας, όπου
καταγράφονταν οι στρατιώτες μιας μονάδας. Στη συνέχεια, ο όρος δήλωνε την
στρατιωτική μονάδα και την περιοχή όπου έδρευε και, τέλος, μια γεωγραφική
διοικητική ενότητα.

26. Γένεση των θεμάτων και επικράτηση της ελληνικής
 Όταν ήταν αυτοκράτορας ο Ηράκλειος [610-641] που καταγόταν από
τη Λιβύη, η επικράτεια του Ρωμαϊκού Κράτους περιορίστηκε και
ακρωτηριάστηκε τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Τότε οι
διάδοχοι του, που δεν ήξεραν πού και πώς να ασκήσουν την εξουσία
τους, κατέτμησαν σε μικρά τμήματα τη διοίκηση τους και τα μεγάλα
στρατιωτικά σώματα και εγκατέλειψαν την προγονική τους
λατινική, υιοθετώντας την ελληνική γλώσσα [...]. Γιατί (παλιότερα)
ονόμαζαν τους χιλίαρχους λογγίνους και τους εκατόνταρχους
κεντουρίωνες και τους τωρινούς στρατηγούς κόμητες. Αλλά και η
ονομασία θέμα είναι ελληνική και όχι ρωμαϊκή και προέρχεται από
τη θέση.
 Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί θεμάτων, έκδ. A. Pertusi, Πόλη του
Βατικανού 1952, 60

27. στρατηγός
συγκέντρωνε στα χέρια του τη
στρατιωτική και πολιτική
περιοχής της δικαιοδοσίας του
ασκούσε την ανώτατη
εξουσία μέσα στα όρια
θέματος.
Όχι όμως
ανεξέλεγκ

28. άμεσοι υφιστάμενοι
πρωτονοτάριος
του θέματος,
ο πολιτικός διοικητής
θέματος
ο πραίτωρ του
θέματος,
ήταν ο θεματικός
δικαστής
ο χαρτουλάριος
του θέματος,
ήταν ο στρατολόγος
θέματος

29. Στρατιωτόπια (στρατιωτικά κτήματα)
Τα παραχωρούσε το κράτος στους ελεύθεροι αγρότες, που
υπηρετούσαν στο θεματικό στρατό
Με τα έσοδά τους οι στρατιώτες
συντηρούσαν τις οικογένειές τους,
αγόραζαν τον οπλισμό τους και
κάλυπταν τα έξοδα των
εκστρατειών
Ο θεματικός στρατός
αντικατέστησε τους παλαιούς
μισθοφορικούς στρατούς και
αποτέλεσε ένα είδος εθνικού
στρατού που αποδείχθηκε
εξαιρετικά αποτελεσματικός για
την άμυνα της αυτοκρατορίας

30. Προς τα τέλη του 7ου αι. το σύστημα των θεμάτων σταθεροποιήθηκε και άρχισε να εξαπλώνεται
και στις ευρωπαϊκές επαρχίες του κράτους

31. Εξελληνισμός
Επίσημη γλώσσα
στην πολιτική και
στρατιωτική διοίκηση
έγινε η ελληνική
ενώ οι ρωμαϊκοί
τίτλοι
αντικαταστάθηκαν
από ελληνικούς
Πρώτος ο Ηράκλειος
υιοθέτησε τον
τίτλο βασιλεύς με τη
χριστιανική
«πιστός έν Χριστώ».
Η εξέλιξη αυτή
σηματοδοτεί σε
συμβολικό επίπεδο το
οριστικό τέλος της
Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας και
την αρχή της
μεσαιωνικής
ελληνικής
Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας.

32. ΠΗΓΕΣ- ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
 Ιστορία (Β ’ Γυμνασίου): Ηλεκτρονικό Βιβλίο
 Ιστορία (Β’ Γενικού Λυκείου - Γενικής Παιδείας): Ηλεκτρονικό Βιβλίο
 Βικιπαίδεια
 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
 Μηχανή του Χρόνου
 Ελληνικός Πολιτισμός