Rủi ro tín dụng cho vay doanh nghiệp vừa & nhỏ tại Vietcombank

i
GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG
HOẠT ĐỘNG CHO VAY DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP
NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH
HỒ CHÍ MINH

ii
LỜI CẢM ƠN
Lời cảm ơn đầu tiên em xin được gởi đến toàn thể thầy cô trường
ĐH Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt là thầy cô trong khoa
ngân hàng đã nhiệt tình giảng dạy, trau dồi kiến thức hữu ích cho
em trong bốn năm học tại trường.
Em xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến thầy Nguyễn Quốc Anh, người
đã luôn quan tâm, giúp đỡ, hướng dẫn em hoàn thành khóa luận.
Cảm ơn thầy vì những giờ giảng nhiệt tình, những lúc sửa bài, và
cả những lời dặn dò tận tâm của thầy.
Em xin cảm ơn anh Hạ Chí Hiếu đã bố trí thực tập, anh Huỳnh Anh
Phú đã trực tiếp hướng dẫn em, và các anh chị khác trong phòng
SME, ngân hàng Ngoại thương Việt Nam chi nhánh TpHCM đã
giúp đỡ em rất nhiều trong quá trình em thực tập tại đơn vị.
Cảm ơn bạn bè đã luôn ở bên động viên, chia sẻ.
Lời cảm ơn chân thành nhất xin gửi tới gia đình đã luôn ủng hộ, tin
tưởng con trong mọi quyết định, tạo mọi điều kiện tốt nhất để con
học tập và phát triển.

iii
NHẬN XÉT CỦA ĐƠN VỊ THỰC TẬP
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
Cán bộ hướng dẫn Xác nhận của đơn vị thực tập

iv
NHẬN XÉT CỦA GVHD
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

v
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU Trang
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG TMCP
NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH TPHCM ...........................................1
1.1 Tổng quan về Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (VCB)....................1
1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển............................................................................1
1.1.2. Cơ cấu tổ chức ........................................................................................................2
1.1.3. Thành tựu đạt được trong thời gian qua ..............................................................3
1.1.4. Định hướng hoạt động trong thời gian sắp tới....................................................3
1.1.4.1 Về mô hình phát triển, tổ chức bộ máy, mạng lưới......................................3
1.1.4.2 Về vốn, tín dụng, đầu tư ..................................................................................4
1.1.4.3 Quản trị nguồn nhân lực ..................................................................................4
1.2 Giới thiệuvề Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi
nhánh TP HCM................................................................................................................5
1.2.1 Quá trình hình thành và phát triển.........................................................................5
1.2.2 Cơ cấu tổ chức .........................................................................................................6
1.2.3 Các hoạt động nghiệp vụ chủ yếu..........................................................................8
1.2.4 Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2017 – 2019 .......................................8
1.2.4.1 Kết quả hoạt động huy động của VCB - HCM.............................................8
1.2.4.2 Kết quả hoạt động cho vay của VCB - HCM .............................................11
1.2.4.3. Kết quả kinh doanh của VCB - HCM.........................................................15
1.2.5 Phương hướng hoạt động trong thời gian tới.....................................................15
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG
CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP
NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH TPHCM..........................................17
2.1 Cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong
hoạt động .........................................................................................................................17
2.1.1 Rủi ro tín dụng.......................................................................................................17
2.1.1.1 Khái niệm ........................................................................................................17
2.1.1.2 Phân loại ..........................................................................................................17
2.1.1.3 Nguyên nhân ...................................................................................................19
2.1.2 Quản trị rủi ro tín dụng đối với DNNVV ...........................................................20

vi
2.1.2.1 Doanh nghiệp nhỏ và vừa..............................................................................20
2.1.2.2 Quản trị rủi ro tín dụng ..................................................................................22
2.2 Phân tích tình hình hoạt động cho vay DNNVV tại VCB - HCM...................24
2.2.1 Phân tích doanh số cho vay ..................................................................................24
2.2.2 Phân tích tình hình thu nợ.....................................................................................27
2.2.3 Phân tích tình hình dư nợ......................................................................................28
2.2.4 Phân tích tình hình nợ quá hạn.............................................................................31
2.3 Đánh giáthực trạng rủi ro tín dụng trong việc cho vay các DNNVV
tại VCB –HCM...............................................................................................................33
2.3.1. Đánh giá tính hình nợ quá hạn và nợ xấu..........................................................33
2.3.2 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng trong việc cho vay các DNNVV tại
VCB – HCM ....................................................................................................................34
2.3.2.1 Nguyên nhân từ môi trường kinh doanh......................................................34
2.3.2.2 Nguyên nhân từ phía khách hàng .................................................................36
2.3.2.3 Nguyên nhân từ phía ngân hàng ...................................................................38
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG HOẠT ĐỘNG
NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH HỒ CHÍ MINH............................39
3.1 Các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại VCB - HCM.....................................39
3.1.1 Về quy trình tín dụng. ...........................................................................................39
3.1.2 Về chất lượng tín dụng..........................................................................................40
3.1.3 Về nhân viên tín dụng...........................................................................................41
3.1.4 Về khách hàng........................................................................................................41
3.1.5 Mô hình lượng hóa rủi ro ( Mô hình Z Score )..................................................43
3.2 Một số kiến nghị .........................................................................................................44
3.2.1 Kiến nghị với ngân hàng nhà nước .....................................................................44
3.2.2 Kiến nghị với chính phủ .......................................................................................45
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO

vii
DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 1.1: Một số chỉ tiêu VCB giai đoạn 2019 - 2018......................................................5
Bảng 1.2 : Kết quả huy động của VCB – HCM qua các năm ............................................8
Bảng 1.3 : Dư nợ cho vay theo thời hạn..............................................................................12
Bảng 1.4 : Dư nợ cho vay theo loại tiền..............................................................................12
Bảng 1.5 : Kết quả kinh doanh VCB –HCM......................................................................15
Bảng 2.1: Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa..................................................................21
Bảng 2.2 : Doanh số cho vay và thu nợ của doanh nghiệp nhỏ và vừa...........................24
Bảng 2.3 : Doanh số cho vay DNNVV theo ngành kinh tế..............................................25
Bảng 2.4 : Doanh số cho vay DNNVV theo thời hạn .......................................................26
Bảng 2.5 : Tình hình thu nợ DNNVV của VCB – HCM..................................................27
Bảng 2.6 : Cơ cấu dư nợ cho vay theo đối tượng tại VCB – HCM.................................28
Bảng 2.7 : Dư nợ cho vay DNNVV theo ngành kinh kế ..................................................29
Bảng 2.8 : Dư nợ cho vay DNNVV theo thời hạn.............................................................30
Bảng 2.9 : Tình hình nợ xấu, nợ quá hạn cho vay DNNVV.............................................32
DANH SÁCH CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 1 : Sơ đồ tổ chức VCB...................................................................................................2
Hình 2 : Sơ đồ tổ chức VCB - HCM .....................................................................................7
Hình 3 : Tỷ trọng huy động vốn từ dân cư trên địa bàn Tp.HCM...................................11
Hình 4 : Cơ cấu dư nợ cho vay của chi nhánh theo ngành kinh tế năm 2018 (%)........14
Biểu đồ 1: Tổng vốn huy động quy VND giai đoạn 31/12/2017 – 31/3/2019...............10
Biểu đồ 2: Dư nợ cho vay theo đối tượng khách hàng......................................................13
Biểu đồ 3: Tình hình nợ quá hạn và nợ xấu cho vay DNNVV giai đoạn 2017-2019...33

viii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CN : Công nghiệp
DNNVV/SME : Doanh nghiệp nhỏ và vừa
GHTD : Giới hạn tín dụng
QHKH : Quan hệ khách hàng
NHTM : Ngân hàng thương mại
NHNN : Ngân hàng nhà nước
SMEs : Khách hàng doanh nghiệp nhỏ và vừa
TMCP : Thương mại cổ phần
TpHCM : Thành phố Hồ Chí Minh
TM – DV : Thương mại dịch vụ
VCB : Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam
VCB – HCM : Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam chi
nhánh thành phố Hồ Chí Minh

Lời mở đầu
LỜI MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
Đầu năm 2020, nền kinh tế Việt Nam đã có những dấu hiệu hồi phục, tuy nhiên khó
khăn vẫn còn rất nhiều. Vì vậy diễn biến trong lĩnh vực tài chính ngân hàng cũng
thật khó lường, vẫn còn chứa đựng nhiều rủi ro trong hoạt động cho vay của các
ngân hàng. Kinh tế Việt Nam thời gian qua đã có những tác động không tốt lên một
loại hình doanh nghiệp ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong sự phát triển
chung của đất nước đó là doanh nghiệp nhỏ và vừa(DNNVV). Với đặc thù của
mình, các DNNVV hiện nay đang chiếm một tỷ lệ không nhỏ trong thành phần
khách hàng của các ngân hàng thương mại. Vì vậy những tác động xấu đến
DNNVV sẽ gián tiếp ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của
các ngân hàng. Với vị thế của mình, ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
(VCB) đang sở hữu một lượng khách hàng DNNVV khá lớn, điều này sẽ tạo áp lực
gia tăng rủi ro tín dụng tại VCB. Đòi hỏi ngân hàng phải có những biện pháp tích
cực và hiệu quả nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng. Trong quá trình thực tập tại VCB
chi nhánh TP. HCM, em nhận thấy rằng chi nhánh hết sức quan tâm đến các khoản
mục cho vay DNNVV. Với những lý do trên, em đã chọn đề tài “Phân tích rủi ro
tín dụng trong hoạt động cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP
Ngoại thương Việt Nam- chi nhánh TP. Hồ Chí Minh” với mục tiêu là hiểu rõ thực
trạng và chất lượng các khoản cho vay cũng như thực trạng rủi ro tín dụng tại chi
nhánh nhằm tìm ra một số kiến nghị cũng như giải pháp phù hợp.
II. Phương pháp nghiên cứu
Trong bài nghiên cứu này em sử dụng các phương pháp
Phương pháp thống kê để thu thập số liệu về hoạt động cho vay DNNVV tại Ngân
hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam- HCM trong 3 năm trở lại đây (2017-2019)
Phương pháp so sánh để thấy sự biến động.
Phương pháp diễn dịch và quy nạp dùng để diễn giải, phân tích vấn đề, sau đó đúc
kết lại để cho kết luận mang tính khách quan và khoa học.

Lời mở đầu
III. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu hoạt động cho vay đối với khách hàng DNNVV tại
ngân hàng TMCP Ngoại thương chi nhánh TP. Hồ Chí Minh với các yếu tố, nguyên
nhân ảnh hưởng đến hoạt động cho vay DNNVV.
Phạm vi nghiên cứu là thực tiễn hoạt động cho vay tại ngân hàng TMCP Ngoại
thương chi nhánh TP. Hồ Chí Minh trong 3 năm trở lại đây 2017, 2018 và 2019.
IV. Kết cấu nội dung nghiên cứu
Nội dung chính của bài nghiên cứu được phân làm 3 chương:
 Chương 1: Giới thiệu tổng quan về ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt
Nam chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh.
 Chương 2:Thực trạng rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay doanh nghiệp
nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
 Chương 3: Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

Chương 1: Giới thiệu tổng quan về VCB – HCM GVHD:Ths Nguyễn Quốc Anh
SVTH: Nguyễn Văn An Trang 1/ 47
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI
THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH TPHCM
1.1 Tổng quan về Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (VCB)
1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển
Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam trước đây, nay là Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam , được thành lập và chính thức đi vào hoạt động ngày 01/4/1963,
với tổ chức tiền thân là Cục Ngoại hối (trực thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam).
Là ngân hàng thương mại nhà nước đầu tiên được Chính phủ lựa chọn thực hiện thí
điểm cổ phần hoá, VCB chính thức hoạt động với tư cách là một ngân hàng TMCP
vào ngày 02/6/2008 sau khi thực hiện thành công kế hoạch cổ phần hóa thông qua
việc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng. Ngày 30/6/2009, cổ phiếu VCB (mã
chứng khoán VCB) chính thức được niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán
TPHCM.
Trải qua hơn 50 năm xây dựng và phát triển, VCB đã có những đóng góp quan
trọng cho sự ổn định và phát triển của kinh tế đất nước, phát huy tốt vai trò của một
ngân hàng đối ngoại chủ lực, phục vụ hiệu quả cho phát triển kinh tế trong nước,
đồng thời tạo những ảnh hưởng quan trọng đối với cộng đồng tài chính khu vực và
toàn cầu.
Từ một ngân hàng chuyên phục vụ kinh tế đối ngoại, VCB ngày nay đã trở thành
một ngân hàng đa năng, hoạt động đa lĩnh vực, cung cấp cho khách hàng đầy đủ các
dịch vụ tài chính hàng đầu trong lĩnh vực thương mại quốc tế; trong các hoạt động
truyền thống như kinh doanh vốn, huy động vốn, tín dụng, tài trợ dự án…cũng như
mảng dịch vụ ngân hàng hiện đại: kinh doanh ngoại tệ và các công vụ phái sinh,
dịch vụ thẻ, ngân hàng điện tử…
Sau hơn nửa thế kỷ hoạt động trên thị trường, VCB hiện có gần 14.000 cán bộ nhân
viên, với hơn 400 Chi nhánh/Phòng Giao dịch/Văn phòng đại diện/Đơn vị thành

viên trong và ngoài nước, gồm 1 Hội sở chính tại Hà Nội, 1 Sở Giao dịch, 1 Trung
tâm Đào tạo, 79 chi nhánh và hơn 330 phòng giao dịch trên toàn quốc,2 công ty con
tại Việt Nam, 2 công ty con và 1 văn phòng đại diện tại nước ngoài, 6 công ty liên
doanh, liên kết.
1.1.2. Cơ cấu tổ chức
Hình 1 : Sơ đồ tổ chức VCB

1.1.3. Thành tựu đạt được trong thời gian qua
Trong suốt thời gian dài hoạt động của mình VCB đã đạt được nhiều thành tựu ấn
tượng, nổi bật trong thời gian gần đây như:
Năm 2017, VCB được The Asian Banker trao tặng giải thưởng “Ngân hàng
nội địa tốt nhất Việt Nam trong lĩnh vực tài trợ thương mại năm 2017” (The Best
Domestic Trade Finance Bank, VietNam) và giải thưởng “Phát triển tài năng và
lãnh đạo” (The Asian Banker Talent and Leadership Development Award).
Năm 2018, Tạp chí Trade Finance đã trao tặng VCB giải thưởng “Ngân hàng
cung cấp dịch vụ thanh toán thương mại tốt nhất Việt Nam năm 2018” (Best
Vietnamese Trade Bank in 2018). VCB là đại diện duy nhất của Việt Nam lần thứ 5
liên tiếp nhận được giải thưởng này (2008 - 2018).
Ngày 7/01/2019, lần thứ 3 liên tiếp VCB được Hội đồng Thương hiệu Quốc
gia công nhận và trao tặng biểu trưng Thương hiệu Quốc gia.
Ngày 01/04/2019, VCB đón nhận Huân chương Độc lập Hạng Nhất do Đảng,
Nhà nước trao tặng.
Tháng 7/2019, Tạp chí The Banker đã công bố kết quả xếp hạng 1.000 ngân
hàng đứng đầu thế giới trên Tạp chí số chuyên đề Top 1000 World Banks phát hành
vào tháng 7, theo kết quả này, The Banker đã xếp hạng VCB đứng thứ 1 quốc gia,
đứng thứ 445/1000 ngân hàng đứng đầu thế giới.
Ngày 12/09/2019, tại Lễ trao giải thưởng Country Awards của Tạp chí
Finance Asia tổ chức tại Singapore, VCB đã vinh dự nhận các giải thưởng uy tín do
Tạp chí trao tặng, bao gồm: “Ngân hàng tốt nhất Việt Nam 2019”; “Ngân hàng
ngoại hối tốt nhất Việt Nam năm 2019”
1.1.4. Định hướng hoạt động trong thời gian sắp tới
1.1.4.1 Về mô hình phát triển, tổ chức bộ máy, mạng lưới

Tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện mô hình tổ chức hướng đến mô hình tập đoàn ngân
hàng tài chính đa năng hiện đại với giải pháp chiến lược là hoàn thiện bộ máy tổ
chức đi đôi với tăng cường năng lực quản trị và năng lực kinh doanh.
Tiếp tục rà soát chuẩn hóa mô hình chi nhánh, hoàn thiện và phân định rõ chức
năng nhiệm vụ của các phòng tại Hội sở chính. Đồng thời, phát triển mạng lưới giao
dịch theo chiều rộng và chiều sâu.
1.1.4.2. Về vốn, tín dụng, đầu tư
Đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng đi đôi với kiểm soát chất lượng tín dụng; tích cực
xử lý các khoản nợ tồn đọng, kiểm soát chặt chẽ tỷ lệ nợ xấu. Linh hoạt trong công
tác huy động vốn, tăng trưởng huy động vốn đảm bảo đạt hiệu quả tối ưu.
Đẩy mạnh việc đa dạng hóa kênh huy động vốn cũng như cấp tín dụng trong nước.
Sẵn sàng và chủ động tiếp cận thị trường vốn quốc tế khi có điều kiện thông qua
đồng tài trợ, vay lại, vay trơn, phát hành trái phiếu. Về đầu tư, thì rà soát danh mục
đầu tư góp vốn, tái cơ cấu phù hợp, chú trọng đến yếu tố hiệu quả trong đầu tư.
1.1.4.3 Quản trị nguồn nhân lực
Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xem đây là khâu then chốt để đổi mới, tạo sự
nghiệp đột phá. Tăng cường đào tạo, đào tạo lại cán bộ phục vụ công tác quy hoạch,
bổ nhiệm và luân chuyển cán bộ. Đổi mới công tác tuyển dụng, quy hoạch, bổ
nhiệm cán bộ; đảm bảo công khai, minh bạch và bố trí đúng người, đúng việc. Tăng
cường luân chuyển công việc, đặc biệt là đối với các vị trí được quy hoạch cho các
chức danh quản lý cấp cao. Để tạo động lực cho cán bộ VCB, tiếp tục hoàn thiện
chính sách lương, thưởng trên cơ sở phù hợp với năng lực và đóng góp của người
lao động.

1.1.4.4 Một số chỉ tiêu cơ bản
Bảng 1.1: Một số chỉ tiêu VCB giai đoạn 2019 - 2018
Chỉ tiêu Mức tăng trưởng
Tăng trưởng tổng tài sản (%/năm) 9 – 12%
Tăng trưởng dư nợ cho vay khách hàng (%/năm) 12 – 16%
Tăng trưởng huy động vốn từ nền kinh tế (%/năm) 12 – 16%
ROE 12 – 15%
Tỷ lệ nợ xấu Dưới 3%
Tỷ lệ an toàn vốn 10 – 12%
Nguồn: Báo cáo Đại hộ đồng cổ đông lần thứ 6 VCB
1.2 Giới thiệu về Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh
TpHCM (VCB-HCM)
1.2.1. Quá trình hình thành và phát triển
Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TpHCM được thành lập ngày
01/01/1976 theo quyết định số 951/NH của NHNN, được xem là chi nhánh ngân
hàng có tổng tài sản lớn nhất tại TpHCM và đạt mức tăng trưởng hàng năm trên
15%. Nguồn vốn huy động liên lục tăng và chiếm 1/5 nguồn vốn huy động của
toàn bộ các tổ chức tín dụng trên địa bàn. VCB – HCM còn là trung tâm thanh
toán quốc tế (chiếm 40% tổng kiêm ngạch thanh toán xuất khẩu của TP.HCM),
là đầu mối về kinh doanh ngoại tệ và là một trong những ngân hàng hàng đầu
trong lĩnh vực đầu tư, tín dụng, bảo lãnh thanh toán, hối đoái, nghiệp vụ ngân
quỹ, thanh toán thẻ, hiện nay VCB – HCM là chi nhánh hàng đầu của VCB được
phép thực hiện tất cả các nghiệp vụ ngân hàng.
Ngày 01/08/2019 phòng khách hàng doanh nghiệp nhỏ và vừa (Phòng SME)
được thành lập. Dù mới thành lập nhưng phòng SME đã đánh dấu bước thay đổi

tư duy chiến lược cũng như đi cùng sự phát triển chuyên môn hóa của chi nhánh
trong việc phân loại khách hàng để đảm bảo cung cấp những sản phẩm, dịch vụ
tốt nhất cho khách hàng tạo vị thế cạnh tranh cho VCB – HCM nói riêng và VCB
nói chung. Hiện nay, phòng SME có một trưởng phòng, hai phó phòng và hơn 25
cán bộ quan hệ khách hàng (cán bộ QHKH), trong đó hầu hết được chuyển từ
những phòng ban khác như phòng khách hàng, phòng khách hàng thể nhân… đã
có nhiều kinh nghiệm, kiến thức chuyên môn vững vàng, tinh thần cống
hiến…nên nhanh chóng bắt kịp với nhịp độ vận động phát triển của chi nhánh,
phấn đấu hoàn thành mọi công tác mà ban lãnh đạo chi nhánh giao cho phòng
SME.
1.2.2. Cơ cấu tổ chức
Bộ máy tổ chức của VCB - HCM được cơ cấu theo hướng hiện đại. Việc phân
chia các phòng ban chủ yếu dựa trên các nghiệp vụ mà phòng đảm nhiệm. Có thể
khái quát bộ máy tổ chức của ngân hàng theo sơ đồ sau:

Hình 2 : Sơ đồ tổ chức VCB - HCM

1.2.3 Các hoạt động nghiệp vụ chủ yếu
Huy động tiền gửi thanh toán, tiền gửi tiết kiệm, huy động bằng kỳ phiếu, trái phiếu
nội tệ và ngoại tệ;
Đầu tư dự án, tài trợ xuất nhập khẩu, chiết khấu chứng từ;
Cho vay ngắn hạn, trung – dài hạn bằng nội tệ và ngoại tệ. Thực hiện các nghiệp vụ
bảo lãnh trong nước và quốc tế;
Mua bán ngoại tệ trong nước và quốc tế theo các phương thức giao ngay, kỳ hạn;
Phát hành thẻ tín dụng Vietcombank – Visa, Vietcombank – Master Card,
Vietcombank – American Express, các loại thẻ quốc tế Visa, Master Card, Dinner
Club;
Thanh toán xuất nhập khẩu (L/C, D/P, D/A..,), thanh toán chuyển tiền trong nước và
nước ngoài, thu đổi tiền mặt, ngoại tệ, phát hành và thánh toán séc du lịch;
Thực hiện các nghiệp vụ về kiều hối và dịch vụ ngân hàng đại lý;
Và một số nghiệp vụ ngân hàng khác.
1.2.4 Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2017 – 2019
1.2.4.1 Kết quả hoạt động huy động của VCB - HCM

Bảng 1.2 : Kết quả huy động của VCB – HCM qua các năm
Đơn vị tính: tỷ đồng
2017 2018 2019
Tổng nguồn vốn huy động 41.155,0 52.132,0 62.558,4
Theo loại tiền
VND 22.267,10 28.452,50 35.565,63
Ngoại tệ 18.887,90 23.679,50 26.992,77
Theo kỳ hạn
Có kỳ hạn 24.027,00 31.986,80 39.343,76
Không kỳ hạn 17.128,00 20.145,20 23.214,64
Theo thị trường
Thị trường 1 27.718,20 33.415,60 41.769,50
Thị trường 2 13.436,80 18.716,40 20.788,90
Nguồn: Báo cáo VCB- HCM
Trong giai đoạn 2017 – 2019, nguồn vốn từ huy động của chi nhánh ngày càng
tăng, cụ thể: năm 2017 nguồn vốn huy động của chi nhánh ở mức 41.155 tỷ đồng,
năm 2018 tăng lên 26,67% so với năm 2017 và năm 2019 tăng khoảng 20% so với
năm 2018 là 62.558,4 tỷ đồng.

Biểu đồ 1: Tổng vốn huy động quy VND giai đoạn 2017 –2019
Phân theo loại tiền huy động được thì nguồn vốn huy động bằng VND chiếm
khoảng 55% tổng nguồn huy động, thông thường ở các ngân hàng khác tỷ lệ huy
động bằng nội tệ thường chiếm tỷ trọng cao hơn nhiều so với nguồn huy động bằng
các ngoại tệ khác nhưng ở VCB – HCM thì tỷ lệ này gần như là xấp xỉ nhau điều
này một phần là do đặc điểm của VCB là ngân hàng thực hiện nhiều hoạt động, dịch
vụ liên quan nhiều tới ngoại tệ; đồng thời, Hồ Chí Minh là địa bàn hoạt động xuất
nhập khẩu có kim ngạch lớn nhất cả nước, bởi vậy mà dòng tiền ngoại tệ đổ vào khá
nhiều mà thị phần của chi nhánh trong hoạt động này khá lớn nên không có gì lạ khi
tỷ lệ giữa huy động bằng VND và ngoại tệ gần như là tương đương nhau.
Phân theo thời hạn huy động thì nguồn vốn huy động có kỳ hạn chiếm tỷ trọng
trung bình khoảng 60% tổng nguồn vốn huy động trong giai đoạn 2017 – 2019, điều
tạo ra nguồn vốn ổn định cho chi nhánh sử dụng cũng như làm tình trạng thanh
khoản của chi nhánh nói riêng và hệ thống VCB nói chung trở nên tốt hơn.
22267.1
28452.5
35565.63
18887.9
23679.5
26992.77
41155
52132
62558.4
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
2011 2012 2013
Tổng vốn huy động quy VND Huy đồng ngoại tệ Huy động VND

Hình 3 : Tỷ trọng huy động vốn từ dân cư trên địa bàn Tp.HCM
Phân theo thị trường huy động thì chi nhánh huy động chủ yếu ở thị trường 1 (huy
động từ dân cư và tổ chức kinh tế, bảo hiểm xã hội) chiếm khoảng 67% trong tổng
nguồn. Ở đây cũng thể hiện thêm về một đặc trưng nữa của chi nhánh nói riêng và
VCB nói chung là có thể huy động được nguồn vốn lớn ở thị trường hai (chủ yếu là
từ Kho bạc nhà nước) trong khi các ngân hàng thương mại khác rất ít huy động
được từ nguồn này, chính vì vậy trong giai đoạn 2017 - 2019 tuy nguồn gửi từ tổ
chức kinh tế có giảm do suy thoái kinh tế nhưng lại được bù đắp từ thị trường hai
nên tổng nguồn vốn huy động vẫn tăng trưởng trong giai đoạn này. Tại địa bàn
TP.HCM, 12/74 chi nhánh đóng góp tới 32% huy động vốn từ dân cư vào toàn hệ
thống; trong đó, VCB - HCM đóng góp 40% của khu vực
1.2.4.2 Kết quả hoạt động cho vay của VCB - HCM

Bảng 1.3 : Dư nợ cho vay theo thời hạn
Năm
Dư nợ
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
Ngắn hạn 15.863,1 18.543,3 24.106,3 2680,2 16,90 5560,0 30,00
Trung - dài hạn 8.456,9 10.776,6 13.907,7 2319,7 27,43 3131,1 29,05
Tổng dư nợ 24.320,0 29.319,9 38.014,0 4999,9 20,56 8694,1 29,65
Nguồn: Báo cáo VCB - HCM
Mặc dù tình hình kinh tế còn khá nhiều khó khăn nhưng tổng dư nợ cho vay của chi
nhánh tăng trưởng khá tốt trong thời gian qua. Đặc biệt là năm 2019 dư nợ đã tăng
trưởng với tốc độ là 29,65% so với năm 2018 ở mức 38.014 tỷ đồng. Nhìn chung,
tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay ngắn hạn và dài hạn đều tăng trưởng tốt nhưng
đặc biệt cho vay ngắn hạn tăng trưởng tới 30% vào năm 2019 có được điều này là
nhờ chủ trương, chính sách của NHNN cũng như VCB nói chung và VCB – HCM
nói riêng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua thời kỳ khó khăn. Trong cơ cấu
tổng dư nợ thì dư nợ cho vay ngắn hạn chiếm tỷ trọng cao với khoảng 65% tổng dư
nợ vào năm 2017 và có xu hướng giảm nhẹ xuống còn 63% trong năm 2018 và
2019.
Bảng 1.4 : Dư nợ cho vay theo loại tiền
Năm
Dư nợ bằng
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
VND 14.287,1 16.456,5 21.393,4 2169,4 15,18 4936,9 30,00
Ngoại tệ (qui đổi) 10.032,9 12.863,4 16.620,6 2830.5 28,21 3757,2 29,21
Tổng dư nợ 24.320,0 29.319,9 38.014,0 4999,9 20,56 8694,1 29,65
Nguồn: Báo cáo VCB - HCM

Nếu xét theo loại tiền dư nợ thì cho vay bằng VND vẫn là hoạt động chủ lực của chi
nhánh. Ở trên ta đã phân tích ở góc độ thời hạn cho vay thì cho vay ngắn hạn tăng
trưởng khá tốt và nó tương đồng với việc tăng trưởng trong cho vay bằng VND, bên
cạnh đó là với thông tư 29/2019/TT-NHNN về cho vay bằng ngoại tệ của các tổ
chức tín dụng khiến cho việc cho vay ngoại tệ không còn thoái mái như trước đã
làm cho cho vay VND tăng trưởng khá ấn tượng, tuy nhiên dư nợ cho vay ngoại tệ
vẫn được duy trì và tăng nhẹ so với các năm trước, điều này là do các khách hàng
vay ngoại tệ của VCB – HCM hầu hết đều là những nhà xuất nhập khẩu được phép
vay ngoại tệ theo thông tư 29 nên dư nợ ngoại tệ vẫn duy trình và tăng nhẹ tương
đương với khoảng 4000 tỷ đồng.
Biểuđồ 2: Dư nợ cho vay theo đối tượng khách hàng
Theo đối tượng cho vay thì cá nhân và khách hàng doanh nghiệp nhỏ và vừa
(SMEs) chiếm khoảng 14% trong cơ cấu dư nợ. Trong những năm gần đây khi các
doanh nghiệp lớn gặp khó khăn thì chủ trương của VCB đã có sự thay đổi rõ nét
hơn khi chú trọng vào các khách hàng cá nhân, SMEs nên quy mô dư nợ ở hai loại
khách hàng này có sự tăng trưởng khá tốt, khách hàng cá nhân có tốc độ tăng trưởng
trung bình là 28,41%/năm, khách hàng SMEs là 26,7%/năm trong giai đoạn 2017 –
7.79% 7.99% 8.00%
6.53% 6.84% 6.86%
85.68% 85.17% 85.14%
2011 2012 2013
Cơ cấu dư nợ cho vay theo đối tượng
SME Cá nhân Khác

2019, nhưng với đặc trưng là quy mô khoản vay khá nhỏ so với các khoản vay của
các doanh nghiệp lớn, tập đoàn nên tỷ trọng của cả khách hàng và cá nhân chỉ tăng
nhẹ: cá nhân chiếm 6,86% và SMEs chiếm 8% trong tổng dư nợ của chi nhánh.
Dư nợ cho vay theo ngành nghề
Hình 4: Cơ cấu dư nợ cho vay của chi nhánh theo ngành kinh tế năm 2018 (%)
Với dữ liệu dư nợ cho vay năm 2018 theo ngành nghề kinh tế thì dư nợ bất động sản
vẫn còn chiếm tới 12% tổng dư nợ, đây là dư nợ còn tồn trong những năm trước mà
chi nhánh đã cho vay trong thời kỳ ngành bất động sản phát triển rực rỡ. Bên cạnh
đó các ngành như chế biến, sản xuất, thương mại nguyên vật liệu, thủy sản cũng
được chi nhánh chú trọng nên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng dư nợ.

1.2.4.3. Kết quả kinh doanh của VCB - HCM
Bảng 1.5 : Kết quả kinh doanh VCB –HCM
Đơn vị tính: tỷ dồng
Chỉ tiêu 2017 2018 2019
Tổng tài sản 62.830 77.876 93.451
Lợi nhuận sau thuế 918 1.223 1.613
ROA 1,5% 1,6% 1,7%
Nguồn: VCB - HCM
Trong cảnh nền kinh tế còn khá nhiều khó khăn nhưng với những điều kiện của
mình thì VCB – HCM vẫn hoàn thành kế hoạch đặt ra. Nhờ những hoạt động huy
động vốn hiệu quả, góp phần lớn làm cho tài sản của chi nhánh tăng khoảng 20% so
với năm trước chứng tỏ chi nhánh đang mở rộng thị trường, mạng lưới hoạt động,
chú trọng vào đầu tư cơ sở vật chất của chi nhánh để đảm bảo hoạt động kinh doanh
của chi nhánh và đáp ứng được nhu cầu của khách hàng một cách tốt nhất. Năm
2019, lợi nhuận sau thuế của chi nhánh đạt 1.613 tỷ đồng tăng gần 30% so với năm
2018. ROA của chi nhánh có xu hướng tăng lên và năm 2019 là 1,7%, điều này có
được là nhờ những chủ trương, chính sách của ban lãnh đạo cũng như sự nỗ lực
không nhỏ của cán bộ, nhân viên chi nhánh VCB – HCM.
1.2.5 Phương hướng hoạt động trong thời gian tới.
Mục tiêu kinh doanh.
Trong năm 2020 tới đây được dự báo là tình hình kinh tế sẽ khởi sắc hơn, nhưng với
những khó khăn còn tồn tại cũng như những hậu quả vẫn chưa được khắc phục của
nền kinh tế, thì VCB - HCM sẽ nỗ lực để đạt được một số chỉ tiêu đề ra như sau:
Tổng tài sản: tăng 12%; Vốn huy động từ nền kinh tế: tăng 16%; Dư nợ tín dụng
cho vay khách hàng: tăng 16%; Tỷ lệ nợ xấu: dưới 3%; Lợi nhuận trước thuế: tăng

5% nhằm góp phần giữ vững vị thế và tiếp tục khẳng định sự phát triển của VCB -
HCM.
Mở rộng đối tượng khách hàng.
Chi nhánh không ngừng mở rộng mối quan hệ khách hàng, ngoài những khách hàng
cũ, chủ động tìm kiếm và đặt mối quan hệ với các khách hàng mới, khách hàng có
tiềm năng. Để đạt được điều đó, chi nhánh đã xây dựng văn hóa kinh doanh thể hiện
qua sự chuẩn hóa kỹ năng chăm sóc khách hàng như nghiệp vụ ngân hàng, giải
quyết tình huống… để tạo mối quan hệ lâu dài với khách hàng.
Trong công cuộc chiêu mộ khách hàng mới, Chi nhánh điều chỉnh giá cả của các
sản phẩm dịch vụ sao cho cạnh tranh mà vẫn giữ nguyên chất lượng, với biểu lãi
suất và phí thấp, ban lãnh đạo liên tục cập nhật những biến động thị trường để điều
chỉnh lãi suất hợp lý.
Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Do nhu cầu phát triển và hội nhập nền kinh tế nước nhà, các DNNVV cũng mạnh
dạn đầu tư cho những lĩnh vực mới cần huy động nguồn vốn lớn. Các DNNVV tại
Việt Nam hiện nay rất đa dạng về ngành nghề, nhu cầu sản xuất, nhu cầu vốn, vì thế
Chi nhánh cần đa dạng hóa các sản phẩm tín dụng. Nhằm tăng số lượng gói sản
phẩm phù hợp nhu cầu riêng biệt của từng nhóm DNNVV, Chi nhánh đã cố gắng
phân khúc thị trường, phân khúc lĩnh vực sản xuất nhằm tạo ra những sản phẩm
dịch vụ mang tính riêng biệt cao.
Với phương châm kinh doanh “ Nhanh chóng, tin cậy, chính xác”, trong quá trình
phát triển, Chi nhánh luôn đặt chất lượng sản phẩm lên hàng đầu, đặc biệt đối với
nhóm khách hàng tiềm năng đó là DNNVV.

Chương 2: Thực trạng rủi ro tín dụng … GVHD:Ths Nguyễn Quốc Anh
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG
NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH TPHCM
2.1 Cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động
cho vay DNNVV
2.1.1 Rủi ro tín dụng
2.1.1.1 Khái niệm
Rủi ro tín dụng là rủi ro phát sinh trong quá trình cấp tín dụng của ngân hàng, biểu
hiện trên thực tế qua việc khách hàng không trả được nợ hoặc trả không đúng hạn
cho ngân hàng. Như vậy có thể nói rằng rủi ro tín dụng có thể xuất hiện trong các
mối quan hệ mà trong đó ngân hàng là chủ nợ, mà khách nợ lại không thực hiện
hoặc không đủ khả năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ khi đến hạn. Đây là loại rủi ro
gắn liền với hoạt động tín dụng ngân hàng.
Về mặt định lượng, rủi ro tín dụng được phản ánh bởi chính số lượng nợ quá hạn,
nợ đọng của mỗi tổ chức tín dụng.
Về mặt định tính, rủi ro tín dụng có quan hệ ngược chiều với chất lượng tín dụng.
Theo đó chất lượng tín dụng càng cao thì mức độ rủi ro càng thấp và ngược lại, chất
lượng tín dụng thấp, nợ quá hạn cao thì rủi ro tín dụng là rất lớn và có tác động ảnh
hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh ngân hàng.
2.1.1.2 Phân loại
Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủi ro tín dụng được phân chia thành rủi ro
giao dịch và rủi ro danh mục.
Rủi ro giao dịch phát sinh từ những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt
cho vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch gồm có ba bộ phận:

Rủi ro lựa chọn: là rủi ro liên quan đến quá trình đánh giá phân tích tín dụng,
khi ngân hàng lựa chọn phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay.
Rủi ro bảo đảm phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như các điều khoản trong
hợp đồng cho vay, các loại tài sản đảm bảo, chủ thể đảm bảo, cách thức đảm bảo và
mức cho vay trên trị giá của tài sản đảm bảo.
Rủi ro nghiệp vụ là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt
động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý
các khoản cho vay có vấn đề.
Rủi ro danh mục có nguyên nhân phát sinh từ những hạn chế trong quản lý danh
mục cho vay của ngân hàng, được phân chia thành hai loại:
Rủi ro nội tại xuất phát từ các yếu tố, các đặc điểm riêng có, mang tính riêng
biệt bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ
đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn.
Rủi ro tập trung là trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều đối
với một số khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng một
ngành, lĩnh vực kinh tế, hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định, hoặc cùng một
loại hình cho vay rủi ro cao.
Căn cứ vào khả năng trả nợ của khách hàng thì rủi ro tín dụng được phân chia thành
rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn và rủi ro không có khả năng trả nợ.
Rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn (rủi ro đọng vốn) thể hiện việc ngân hàng
không thu hồi được vốn vay khi đến thời hạn đã quy ước khi thiết lập quan hệ tín
dụng với khách hàng. Những tổn thất xảy ra trong trường hợp này người ta gọi là
rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn.

Rủi ro không có khả năng trả nợ là rủi ro xảy ra trong trường hợp doanh
nghiệp đi vay đã mất khả năng chi trả. Do vậy ngân hàng phải thanh lý tài sản của
doanh nghiệp để thu nợ.
2.1.1.3 Nguyên nhân
Có 4 nguyên nhân cơ bản gây nên rủi ro tín dụng, đó là nguyên nhân khách quan từ
môi trường bên ngoài, từ phía khách hàng, nguyên nhân do chính ngân hàng và
nguyên nhân từ các đảm bảo tín dụng tạo nên.
a) Nguyên nhân khách quan từ môi trường bên ngoài.
Nguyên nhân bất khả kháng như các thiệt hại từ thiên tai. Những thay đổi về nhu
cầu của người tiêu dùng hoặc về kỹ thuật một ngành công nghiệp có thể làm suy đổ
cả một cơ nghiệp của một hãng kinh doanh từng làm ăn có lãi đẩy người đi vay vào
thế thua lỗ.
Thông tin bất cân xứng trên thị trường tài chính dẫn đến sự lựa chọn đối nghịch và
rủi ro đạo đức đã đặt các ngân hàng trước nguy cơ rủi ro cao.
Môi trường kinh tế có ảnh hưởng đến sức mạnh tài chính của người đi vay dẫn đến
thiệt hại hay thành công cho người đi vay.
Môi trường pháp lý tạo nên môi trường cho vay của các ngân hàng thương mại. Môi
trường cho vay có thể ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực, có thể làm hạn chế hay tăng
thêm rủi ro đối với hoạt động kinh doanh tín dụng của các ngân hàng thương mại.
b) Nguyên nhân từ phía người vay.
Nguyên nhân từ phía người đi vay là một trong những nguyên nhân chính gây ra rủi
ro tín dụng cho ngân hàng. Nguyên nhân này ngân hàng có thể xác định thông qua
quá trình tìm hiểu, nắm vững “tình hình sức khỏe” của khách hàng cả trước, trong
và sau khi cho vay. Nguyên nhan từ phía người đi vay có thể xuất phát từ rủi ro
trong kinh doanh hoặc rủi ro tài chính của người đi vay.

Rủi ro trong kinh doanh của doanh nghiệp được thể hiện ở mức độ biến động ít hay
nhiều theo chiều hướng xấu của kết quả kinh doanh. Rủi ro trong kinh doanh của
doanh nghiệp sẽ xảy ra nếu việc xây dựng và triển khai các phương án kinh doanh,
dự án đầu tư sản xuất dinh doanh của doanh nghiệp không khoa học, việc dự toán
chi phí và xác định mức sản lượng không phù hợp.
Rủi ro tài chính của doanh nghiệp thể hiện ở các doanh nghiệp không thể đối phó
với các nghĩa vụ trả nợ gốc và lãi tiền vay cho chủ nợ. Rủi ro tài chính diễn ra cùng
với mức độ sử dụng nợ, nó gắn liền với cơ cấu tài chính doanh nghiệp.
c) Nguyên nhân do ngân hàng.
Chính sách tín dụng không hợp lý, quá nhấn mạnh vào lợi nhuận ngân hàng nên khi
cho vay quá chú trọng về lợi tức.
Cán bộ tín dụng không tuân thủ chính sách tín dụng, không chấp hành đúng quy
trình cho vay. Cán bộ tín dụng quy phạm đạo đức kinh doanh.
Định giá tài sản không đảm bảo, không chính xác hoặc không thực hiện đầy đủ thủ
tục pháp lý cần thiết.
Do sự cạnh tranh của các ngân hàng mong muốn có tỷ trọng cho vay nhiều hơn các
ngân hàng khác.
d) Nguyên nhân từ các đảm bảo tín dụng.
Do sự biến động giá trị tài sản đảm bảo theo chiều hướng bất lợi (phụ thuộc vào đặc
tính của tài sản và thị trường giao dịch các tài sản đó). Có 3 yêu cầu đối với các bảo
đảm tài sản là: dễ được định giá, dễ cho ngân hàng quyền được sở hữu hợp pháp và
dễ tiêu thụ.
2.1.2 Quản trị rủi ro tín dụng đối với DNNVV
2.1.2.1 Doanh nghiệp nhỏ và vừa

a) Khái niệm
Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định
pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn
(tổng nguồn vốn tương đương tổng tài sản được xác định trong bảng cân đối kế toán
của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu
tiên), cụ thể như sau:
Bảng 2.1: Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa
Quy mô
Khu vực
Doanh
nghiệp
siêu nhỏ
Doanh nghiệp nhỏ Doanh nghiệp vừa
Số lao
động
(người)
Tổng
nguồn vốn
(tỷ đồng)
Số lao
động
(người)
Tổng
nguồn vốn
(tỷ đồng)
Số lao
động
(người)
I. Nông, lâm
nghiệp và thủy sản
≤ 10 ≤ 20
từ 11
đến 200
từ trên 20
đến 100
từ trên 200
đến 300
II. Công nghiệp và
xây dựng
≤ 10 ≤ 20
từ 11
đến 200
từ trên 20
đến 100
từ trên 200
đến 300
III. Thương mại và
dịch vụ
≤ 10 ≤ 10
từ 11
đến 50
từ trên 10
đến 50
từ trên 50
đến 100
Nguồn: Nghị định 56/2009/NĐ-CP
b) Đặc điểm.
Một đặc điểm dễ nhận thấy ở các DNNVV nước ta đó là thường có vốn điều lệ rất
ít, chủ yếu là vốn vay để sản xuất kinh doanh, vốn để đầu tư sản xuất kinh doanh
nhỏ.

Lao động trong DNNVV hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Chất lượng được
thể hiện ở một bộ phận không nhỏ lao động có trình độ thấp, những chủ doanh
nghiệp có những người theo cha truyền con nối, nên trình độ chuyên môn nhìn
chung chưa cao. Người lao động chủ yếu là lao động phổ thông, trình độ văn hóa,
kỹ năng chuyên môn chưa cao.
Ngoài ra, các đặc điểm của DNNVV còn thể hiện ở cơ sở vật chất lạc hậu, cơ cấu tổ
chức gọn nhẹ và chu kì sản phẩm ngắn.
2.1.2.2 Quản trị rủi ro tín dụng
a) Khái niệm
Đối với rủi ro tín dụng, trước hết nên coi đó là một hiện tượng có thể xảy ra ngoài ý
muốn của ngân hàng khi thực hiện cho vay đối với khách hàng. Với quan niệm như
vậy, mỗi khi bắt đầu xem xét một khoản tín dụng, ngân hàng cần lường trước những
rủi ro có thể xảy ra. Đây cũng chính là xuất phát điểm hình thành nên ý tưởng quản
trị rủi ro tín dụng của NHTM. Mặc dù rủi ro tín dụng là một hiện tượng tiềm ẩn và
không phải bao giờ cũng xảy ra khi ngân hàng cho khách hàng vay vốn những trong
nhiều trường hợp do tính lặp lại của rủi ro nên người ta có thể nhận biết được tính
quy luật của nó. Chính vì điều này mà ngân hàng có thể tìm ra những biện pháp
quản lý nhằm hạn chế khả năng xảy ra rủi ro tín dụng và giảm thiểu tổn thất do rủi
ro tín dụng gây ra.
Như vậy, “quản lý rủi ro tín dụng là một trong những nội dung quản lý của NHTM
bao gồm: nhận biết và đánh giá mức độ rủi ro, thực thi các biện pháp hạn chế khả
năng xảy ra rủi ro và giảm thiểu tổn thất khi rủi ro tín dụng xảy ra.”
b) Chức năng của quản trị rủi ro tín dụng
Hoạch định phương hướng và các kế hoạch phòng chống rủi ro. Phương hướng
nhằm vào việc dự đoán, xác định rủi ro có thể xảy ra đến từ đâu? trong những điều
kiện nào? xảy ra lúc nào? diễn biến ra sao? nguyên nhân? hậu quả?. Kế hoạch chỉ ra

các mục tiêu cụ thể cần đạt được: ngưỡng an toàn tối thiểu, khu vực không cho phép
để xảy ra sai sót, mức độ sai sót có thể chấp nhận được.
Xây dựng các cơ cấu tổ chức và xác định công việc cụ thể cần làm: tham gia xây
dựng các quy trình nghiệp vụ, các cơ cấu kiểm soát phòng chống rủi ro, phân quyền
hạn và trách nhiệm từng nhân viên cụ thể. Lựa chọn sử dụng các công cụ, kỹ thuật
phòng chống rủi ro tín dụng.
Lãnh đạo các nhân viên thực hiện các quy trình nghiệp vụ, áp dụng các công cụ, kỹ
thuật phòng chống rủi ro, xử lý rủi ro giải quyết hậu quả do rủi ro gây ra.
Kiểm tra, kiểm soát để bảo đảm việc thực hiện theo đúng kế hoạch phòng chống rủi
ro đã hoạch định, phát hiện các rủi ro tiềm tàng, các sai sót khi thực hiện giao dịch,
các vụ lừa đảo, đánh giá hiệu quả công tác phòng chống rủi ro. Trên cơ sở đó đề
nghị các biện pháp điều chỉnh và bổ sung nhằm hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro
tín dụng.
c) Sự cần thiết quản trị rủi ro tín dụng của NHTM đối với DNNVV
Hiện nay DNNVV càng ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong các loại hình doanh
nghiệp, mở ra tiềm năng lớn trong hoạt động cho vay đối với loại hình doanh
nghiệp này. Càng ngày càng có nhiều DNNVV mong muốn được tiếp cận nguồn
vốn tại ngân hàng. Điều này đồng nghĩa tỷ trọng trong cho vay DNNVV tại VCB –
HCM cũng tăng dần qua các năm, đòi hỏi công tác quản trị rủi ro được thực hiện
hiểu quả, để giảm thiểu các nguy cơ cho ngân hàng.
Công tác quản trị rủi ro tín dụng sẽ giúp dự báo, phát hiện rủi ro tiềm ẩn, những
biến cố không có lợi, ngăn chặn các tình huống xấu đã và đang xảy ra và có thể lan
rộng ra phạm vi rộng.
Quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng nói chung và trong hoạt động cho vay
DNNVV nói riêng sẽ đề ra những mục tiêu cụ thể giúp ngân hàng đi đúng hướng.

Từ đó, ngân hàng có kế hoạch hành động cụ thể và đạt hiệu quả phù hợp với mục
tiêu đề ra.
Ngoài ra, công tác quản trị rủi ro tín dụng đối với DNNVV còn giúp các cơ quan có
thẩm quyền như NHNN dễ dàng kiểm soát hoạt động cho vay của các ngân hàng,
đảm bảo thị trường tài chính hoạt động hiệu quả.
2.2 Phân tích tình hình hoạt động cho vay DNNVV tại VCB - HCM
2.2.1 Phân tích doanh số cho vay
Doanh số cho vay phản ảnh quy mô hoạt động của ngân hàng theo thời kỳ, nếu
doanh số cho vay càng cao thể hiện quy mô hoạt động, thị phần của chi nhánh, ngân
hàng đó càng cao nhưng nó cũng chưa thể hiện được hiệu quả sử dụng vốn của
khách hàng hay nói cách khác hiệu quả sử dụng vốn được thể hiện qua doanh số thu
nợ của khách hàng, thu nợ lại càng có ý nghĩa hơn khi nền kinh tế, hệ thống ngân
hàng đang gặp khó khăn. Doanh số cho vay và doanh số thu nợ SMEs của chi
nhánh qua các năm được thể hiện sau đây:
Bảng 2.2 : Doanh số cho vay và thu nợ của DNNVV.
Năm
Chỉ tiêu
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
Doanh số cho vay 2.462,9 3.326,6 4.324,6 863,7 35,07 998 30,00
Doanh số thu nợ 983,9 1283,4 1682.9 299,5 30,44 399,5 31,13
Tổng dư nợ 1.894,5 3937,7 6579,4 2043,2 107,85 2641,7 67,08
Nguồn: Phòng SME – VCB - HCM
Dựa vào số liệu trên ta thấy doanh số cho vay SMEs có xu hướng tăng lên, cụ thể
năm 2018 tăng 35,07% so với năm 2017, năm 2019 tăng 30% so với năm 2018, một
đặc điểm nữa là tốc độ tăng trưởng của tổng dư nợ cao hơn khá nhiều tốc độ tăng

doanh số cho vay cho thấy số lượng khách hàng là SMEs và vốn giải ngân cho đối
tượng khách hàng này đã tăng lên một cách đáng kể, điều này có được là do chi
nhánh đã có những bước điều chỉnh như thành lập phòng chuyên môn đáp ứng nhu
cầu của đối tượng SMEs, tăng cường tiếp cận với loại khách hàng này để khai thác
tốt hơn tiềm năng phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như được tạo điều
kiện để tăng trưởng tín dụng (cụ thể cho vay) đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa từ
Chính Phủ, NHNN thông qua các quyết định, thông tư.
Bảng 2.3: Doanh số cho vay DNNVV theo ngành kinh tế
Năm
Ngành
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
Nông - lâm - ngư 45,1 62,2 82,6 17,1 37,92 20,4 32,79
CN 1.114,9 1.380,2 1.946,0 265,3 23,79 565,8 41,00
TM – DV 1.302,9 1.884,2 2.295,9 581,3 44,62 411,7 21,85
Nguồn: Phòng SME – VCB – HCM
Trong cơ cấu doanh số theo ngành kinh tế thì doanh số cho vay của ngành TM - DV
luôn chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu, cụ thể: năm 2017, TM – DV chiếm 52,9%,
tăng lên 56,64% vào năm 2018 và đạt mức 53,09% năm 2019, có được điều này là
do thị trường hoạt động của chi nhánh cũng như đặc điểm của ngành TM – DV là
tốc độ vòng quay vốn nhanh mà khi vòng quay vay vốn nhanh thì doanh số cho vay
của ngành TM – DV cũng tăng nhanh, đạt quy mô lớn mặc dù số ngày vay ít hơn so
với các ngành khác, một điểm nữa là vào năm 2018 tỷ trọng doanh số cho vay của
ngành TM – DV chiếm tỷ trọng lớn nhất trong ba năm điều này có thế thấy khi kinh
tế gặp khó khăn đã tác động vào các ngành công nghiệp là khá lớn, làm suy giảm tỷ
trọng của ngành này trong tổng cơ cấu doanh số cho vay, ngược lại doanh số cho
vay ngành TM – DV vẫn duy trì tỷ trọng cao mặc cho nền kinh tế khó khăn, điều

này góp phần làm tăng trưởng doanh số cho vay của SMEs nói chung. Về ngành
Nông – lâm – ngư nghiệp doanh số cho vay không có biến động quá nhiều trong
giai đoạn 2017 – 2019. Nếu nhìn từ góc độ tốc độ tăng trưởng qua các năm thì có
những chuyển biến tích cực cho chi nhánh và cả nền kinh tế. Trong năm 2018 đánh
dấu bước tăng trưởng mạnh về doanh số của ngành TM – DV khi tăng 44,62% so
với năm 2017 chứng tỏ chi nhánh đã tận dụng được ưu thế về vị trí của mình để tập
trung vào phân khúc TM – DV nhưng sang năm 2019 khi đã đạt được tốc độ tăng
trưởng khá cao vào năm 2018 thì ngành TM – DV có xu hướng bão hòa nên tốc độ
tăng trưởng chỉ còn 21,85% so với năm 2018. Ngược lại hoàn toàn so với TM –
DV, năm 2018 là năm không mấy tốt đẹp với ngành CN điều này thể hiện khá rõ
qua tốc độ tăng trưởng của doanh số cho vay chỉ còn 23,79%, gần bằng một nữa
của ngành TM – DV, nhưng đến năm 2019, ngành CN đã khởi sắc trở lại khi tốc độ
tăng trưởng đạt mức 41% và hứa hẹn khi nền kinh tế duy trì tốc độ phục hồi trong
tương lai thì ngành CN là ngành có tiềm năng tăng trưởng cao hơn nữa. Do đặc
điểm thị trường cũng như thế mạnh VCB – HCM là các hoạt động công nghiệp,
thương mại nên nhóm ngành nông – lâm – ngư nghiệp có doanh số cho vay không
có biến động quá nhiều, năm 2018 tốc độ tăng là 37,92% và năm 2019 tăng 32,79%.
Bảng 2.4 : Doanh số cho vay DNNVV theo thời hạn
Năm
Thời gian
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
Ngắn hạn 1.086,1 1.412,8 1.836,6 326,7 30,10 423,8 30,00
Trung - dài hạn 1.376,8 1.913,8 2.487,9 537 39,00 574,1 30,00
Tổng 2.462,9 3.326,6 4.324,6 863,7 35,07 998 30,00
Doanh số cho vay trung – dài hạn năm 2017 là 1.376,8 tỷ đồng, chiếm 55,9% trong
tổng doanh số cho vay, đạt mức 1.913,8 tỷ đồng năm 2018, 2.487,9 tỷ đồng năm

2019 cùng chiếm khoảng 57,53% tổng doanh số cho vay. Doanh số cho vay trung –
dài hạn có xu hướng tăng trong giai đoạn 2017 – 2019 điều này cho thấy xu hướng
của các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn muốn có nguồn dài hạn, ổn định để tài trợ cho
những hoạt động đầu tư dài hạn, thường xuyên của mình. Doanh số cho vay ngắn
hạn năm 2017, 2018, 2019 lần lượt là 1.086,1, 1.412,8, 1.836,6 tỷ đồng. Doanh số
cho vay ngắn hạn có tốc độ tăng trưởng ổn định là 30%/năm, còn đối với doanh số
cho vay trung – dài hạn thì năm 2018 là 39% so với năm 2017 nhưng năm 2019 lại
có xu hướng tăng chậm hơn năm 2018, khi tốc độ tăng trưởng doanh số chỉ là 30%.
2.2.2 Phân tích tình hình thu nợ
Bảng 2.5 : Tình hình thu nợ DNNVV của VCB – HCM
Năm
Chỉ tiêu
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
Doanh số thu nợ 983,9 1283,4 1682.9 299,5 30,44 399,5 31,13
Tổng dư nợ 1.894,5 3937,7 6579,4 2043,2 107,85 2641,7 67,08
Không chỉ tổng dư nợ và doanh số cho vay tăng trưởng tốt mà cả doanh số thu nợ
cũng tăng trưởng với 30,44% năm 2018 so với năm 2017, năm 2019 là 31,13% so
với năm 2018. Ta thấy tốc độ tăng trưởng của tổng dư nợ cao hơn độ tăng của
doanh số thu nợ là vì có nhiều khoản nợ chưa đến hạn và việc gia tăng mạnh mẽ của
doanh số cho vay. Điều này cho thấy khách hàng tìm đến VCB – HCM ngày càng
tăng, xứng đáng là chi nhánh hàng đầu trong các chi nhánh của VCB. Việc gia tăng
doanh số thu nợ còn cho thấy chi nhánh đã quản lý được rủi ro tín dụng từ các
khách hàng SMEs của mình tạo điều kiện cho việc mở rộng tăng trưởng tín dụng
nói chung và hoạt động cho vay nói riêng một cách bền vững hơn.

2.2.3 Phân tích tình hình dư nợ
Như đã trình bày ở trên, hiện nay cơ cấu dư nợ cho vay của VCB – HCM theo đối
tượng cho vay như sau:
Bảng 2.6 : Cơ cấu dư nợ cho vay theo đối tượng tại VCB – HCM
Năm
Đối tượng
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
SME 1.894,5 3937,7 6579,4 2043,2 107,85 2641,7 67,08
Cá nhân 1.587,7 2.005,4 2.607,0 417,7 26,31 601,6 30,00
Khác 20.837,8 23.376,8 28827,6 2539 12,18 5450,8 23,32
Tổng dư nợ 24.320,0 29.319,9 38.014,0 4999,9 20,56 8694,1 29,65
Từ năm 2017 tới 2019, dư nợ cho vay đối với SMEs không chỉ tăng về quy mô mà
còn tăng về tỷ trọng trong tổng dư nợ cho vay của chi nhánh. Về mặt quy mô, dư nợ
SMEs cuối năm 2017 là 1.894,5 tỷ đồng sang năm 2018 thì dư nợ đã tăng lên
3937,7 tỷ đồng, tăng gần 107,85% so với năm 2017, đến năm 2019 dư nợ đã tăng
lên 6579,4 tỷ đồng, tăng gần 67,08% so với năm 2018. Điều này có được là nhờ sự
phát triển của đối tượng SMEs trong nền kinh tế đồng thời chính phủ đã có những
chính sách, những gói cho vay ưu đãi như nghị định 56/2009/NĐ – CP về trợ giúp
phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, giúp cho dư nợ của chi nhánh tăng lên khá
nhiều. Tỷ trọng dư nợ của SME trong tổng dư nợ cũng có xu hướng tăng lên năm
2017 là 7,79%, 13,43% năm 2018 và 17,31% năm 2019. Mức độ tăng khá nhiều sau
ba năm là do đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa khi số lượng nhiều và quy mô
khoản vay cũng bắt đầu tăng. Trong những năm gần đây, tuy tình hình kinh tế đang
gặp rất nhiều khó khăn nhưng để góp phần thúc đẩy sự phục hồi nền kinh tế nên chi
nhánh đã chủ động việc mở rộng cho vay đối với mọi ngành kinh tế.

Bảng 2.7 : Dư nợ cho vay DNNVV theo ngành kinh kế
Năm
Ngành
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
Nông - lâm - ngư 36 70,49 120 34,49 95,81 49,51
70,2
4
CN 858,5 1673,2
2.907,
0
814,7 94,90 1233,8
73,7
4
TM – DV 1000
2194,0
1
3552,4 2539 119,4
1358,3
9
61,9
1
Tổng dư nợ cho
vay
1.894,
5
3937,7 6579,4
2043,
2
107,8
5
2641,7
67,0
8
Nhìn theo hướng tỷ trọng trong tổng dư nợ thì ngành TM – DV chiếm tỷ trọng cao
nhất trong cơ cấu dư nợ. Năm 2017, tỷ trọng dư nợ của ngành TM – DV là 52,78%,
tăng lên 55,72% trong năm 2018 và ở mức 54% vào năm 2019. Lý do cho tỷ trọng
này là do thị trường của chi nhánh tập trung chủ yếu ở các quận trung tâm – nơi mà
ngành TM – DV chiếm ưu thế, một điểm nữa mặc dù năm 2018 kinh tế còn khá
nhiều khó khăn nhưng tỷ trọng của ngành TM – DV vẫn chiếm tới 55,72% điều
này cho thấy những tác động vào ngành TM – DV có một độ trễ nhất định, ngược
lại kinh tế suy thoái lại tác động một cách trực tiếp và khá nhiều tới ngành CN làm
cho tỷ trọng của ngành CN giảm đi khá đáng kể, năm 2017 chiếm khoảng 45,32%
tổng dư nợ, giảm xuống còn 42,5% vào năm 2018, và có xu hướng tăng lại vào năm
2019 khi đạt mức 53,99% điều này hoàn toàn phù hợp với tình hình biến động của
nền kinh tế Việt Nam hiện nay. Đối với ngành Nông – lâm – ngư nghiệp do đặc
điểm và thế mạnh của chi nhánh nên nhóm ngành này ít biến động về tỷ trọng trong
tổng dư nợ trong giai đoạn 2017 – 2019, từ 1,7% - 3,3%. Nếu nhìn từ góc độ tăng
trưởng qua các năm thì ta có một cách tương tự về các ngành. Năm 2018, là năm
tăng trưởng khá mạnh của ngành TM – DV và Nông – lâm – ngư nghiệp khi tốc độ

tăng trưởng lần lượt là 119,4% và 95,81% nhưng nếu về số dư nợ tuyệt đối thì TM
– DV tăng đến 2539 tỷ động trong khi NLN nghiệp tăng 34,49 tỷ đồng. Điều này
một lần nữa khẳng định TM – DV chính là ngành chủ lực kéo dư nợ SMEs tăng lên
trong năm 2018, trong khi đó ngành CN cũng có tốc độ tăng trưởng khá cao
94,90%. Năm 2019 lại cho ta một bước tranh hoàn toàn ngược lại của năm 2018,
khi ngành TM – DV chỉ tăng 67,08% so với năm 2018 điều này là do năm 2018 dư
nợ của ngành đã khá cao, mức độ cạnh tranh giữa các đối thủ khá khốc liệt trong
phân khúc này làm cho ngành TM – DV không còn tăng trưởng cao như trước, mặc
dù ngành CN có bước chuyển biến khá tốt, bên cạnh đó là tỷ lệ thu nợ đối với ngành
này cao trong năm 2019 nên tốc độ tăng trong dư nợ ngành giảm xuống còn73,74%.
Ngành NLN nghiệp cũng không giữ vững được tốc độ tăng trưởng của năm 2018
khi tăng 70,24% trong năm 2019 và dư nợ của ngành NLN nghiệp chiếm phần
không đáng kể trong tổng dư nợ nên cũng không có tác động quá nhiều đến tổng dư
nợ SMEs của chi nhánh.
Bảng 2.8 : Dư nợ cho vay DNNVV theo thời hạn
Năm
Thời gian
2017 2018 2019
So sánh
2018/2017
So sánh
2019/2018
+/- % +/- %
Ngắn hạn 653,6 1428,6 2504,1 775 118,6 1075,5 75,28
Trung - dài hạn 1.240,9 2509,1 4075,3 1268,2 102,2 1566,2 62,42
Tổng dư nợ cho vay 1.894,5 3937,7 6579,4 2043,2 107,85 2641,7 67,08
Tỷ trọng của dư nợ có thời hạn trung và dài hạn chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu dư nợ
theo thời hạn, năm 2017 tỷ trọng của dư nợ trung dài hạn là 65,5%, tỷ lệ này năm
2018 là 63,7% và 61,7% vào năm 2019. Dư nợ trung dài hạn chiếm tỷ trọng cao
nhưng có xu hướng giảm trong giai đoạn này. Điều này, thứ nhất do đảm bảo cân
đối giữa nguồn vốn và sử dụng vốn khi nguồn huy động có thời hạn chiếm khoảng

trên 60% tổng nguồn huy động thì không có gì lạ khi chi nhánh cho vay trung dài
hạn lên đến 65,5%, 63,7% và 61,7%; thứ hai, rủi ro thanh khoản trong giai đoạn này
được các ngân hàng hết sức chú trọng nên việc xu hướng giảm của cho vay trung
dài hạn là điều tất yếu. Xét về tốc độ tăng trưởng thì cả ngắn hạn lẫn trung dài hạn
đều tăng trưởng tốt, tốc độ tăng trưởng của dư nợ ngắn hạn năm 2018, 2019 lần lượt
là 118,6%, 75,28%, còn đối với dư nợ trung dài hạn con số này lần lượt là 102,2%
và 62,42%, ta thấy tốc độ tăng trưởng dư nợ ngắn hạn tăng nhanh hơn so với trung
dài hạn điều này cũng hợp lý khi khách hàng SMEs chủ yếu vay cho nhu cầu vốn
lưu động không thường xuyên, mùa vụ, đồng thời khi nền kinh tế gặp khá nhiều
khó khăn thì việc làm cho đồng vốn quay vòng nhanh, thu hồi nhanh càng quan
trọng, đồng thời trong giai đoạn này ngân hàng nhà nước cũng có những chủ trương
giảm lãi suất nên cho vay ngắn hạn được cả ngân hàng lẫn khách hàng lựa chọn hơn
là cho vay trung dài hạn mặc dù vay trung dài hạn của SMEs được dùng để tài trợ
cho vốn lưu động thường xuyên phần khác dùng tài trợ cho tài sản cố định cũng rất
quan trọng đối với SMEs nhưng giá trị không quá lớn. Do về kỹ thuật thống kê thời
điểm nên về mặt tuyệt đối thì thể hiện ngược lại so với phân tích ở trên nên trong
giai đoạn 2017 – 2019 thì dư nợ cho vay ngắn hạn tăng lên 1850,5 tỷ đồng còn dư
nợ cho vay trung dài hạn là 2834,4 tỷ đồng. Trong hoàn cảnh kinh tế khó khăn, ban
lãnh đạo chi nhánh đã có những chủ trương, chính sách tập trung vào phân khúc thị
trường SMEs – phân khúc khá tiềm năng nhưng đã bị bỏ ngõ suốt cả một thời gian
dài nên làm cho dư nợ SMEs vẫn tăng trưởng mặc cho tình hình kinh tế diễn biến
không khả quan.
2.2.4 Phân tích tình hình nợ quá hạn

Bảng 2.9 : Tình hình nợ xấu, nợ quá hạn cho vay DNNVV
Chỉ tiêu 2017 2018 2019
Dư nợ quá hạn 15,2 28,4 40,1
Nợ xấu 13,8 26,9 37,5
Dư nợ cho vay 1.894,5 3937,7 6579,4
Tỷ lệ nợ quá hạn 0,80% 0,72% 0,61%
Tỷ lệ nợ xấu 0,73% 0,66% 0,57%
Với phương châm hoạt động của Vietcombank là “Đổi mới – Chất lượng – An toàn
– Hiệu quả”, thực hiện tốt phương phâm hoạt động trên nên VCB – HCM rất chú
trọng trong công tác quản lý rủi ro tín dụng cũng như đảm bảo chất lượng của từng
khoản vay. Tỷ lệ dư nợ quá hạn của chi nhánh có xu hướng giảm qua các năm, năm
2017 là 0,8%, năm 2018 là 0,72% và năm 2019 chỉ còn 0,61% trên tổng dư nợ SME
của chi nhánh. Tương tự với tỷ lệ nợ quá hạn thì tỷ lệ nợ xấu của chi nhánh cũng đã
được duy trì ở mức hợp lý khi năm 2017 là 0,73%, 0,66%, 0,57% trong năm 2018
và 2019, để có thể làm được điều này thì đầu tiên là nhờ sự quản lý, chỉ đạo kịp thời
của ban lãnh đạo chi nhánh, cũng như lãnh đạo phòng SME, bên cạnh đó là sự làm
việc hiệu quả của đội ngũ cán bộ quan hệ khách hàng DNNVV, cùng với đó là sự
hoạt động hiệu quả, sự linh hoạt chuyển đổi từ phía khách hàng của chi nhánh làm
cho tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu được quản lý tốt hơn. Tuy nhiên, mặc dù chi nhánh
đã có những chính sách, chủ trương đảm bảo quản lý tốt nợ quá hạn và nợ xấu
nhưng vẫn phát sinh theo số tuyệt đối như trong giai đoạn 2017 – 2019 thì dư nợ
quá hạn tăng 24,9 tỷ đồng, còn nợ xấu tăng 23,7 tỷ đồng, điều này một phần là do

tình hình kinh tế khó khăn làm cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp không
đạt theo ý muốn, bên cạnh đó mảng SMEs là một mảng mới được chuyên môn hóa
không tránh khỏi những thiếu soát về kỹ thuật nghiệp vụ để hạn chế những rủi ro
đặc trưng của riêng đối tượng này.
2.3 Đánh giáthực trạng rủi ro tín dụng trong việc cho vay các DNNVV tại
VCB – HCM
2.3.1. Đánh giá tính hình nợ quá hạn và nợ xấu
Biểu đồ 3: Tình hình nợ quá hạn và nợ xấu cho vay DNNVV giai đoạn 2017-2019.
Như đã đề cập ở trên tỷ lệ nợ xấu cho vay DNNVV tại VCB –HCM đã có những cải
thiện đáng kể, giảm dần qua các năm từ 0.73% (2017) xuống còn 0.57% (2019).
Tương tự, tỷ lệ nợ quá hạn cũng đã giảm từ 0.8% (2017) xuống còn 0.61% (2019),
đây là tín hiệu đáng mừng trong công tác quản trị rủi ro tín dụng đối với DNNVV.
Có nhiều yếu tố dẫn đến kết quả trên, nhưng không thể phủ nhận một thực tế rằng
việc giảm tỉ lệ nợ quá hạn và nợ xấu là do sự tăng lên đáng kể trong dư nợ cho vay
DNNVV, điều này thể hiện qua các con số tuyệt đối: nợ quá hạn tăng 24,9 tỷ đồng
và nợ xấu tăng 23,7 tỷ đồng từ 2017 đến 2019. Việc gia tăng dư nợ cho vay, nợ quá
0.00%
0.10%
0.20%
0.30%
0.40%
0.50%
0.60%
0.70%
0.80%
0.90%
2011 2012 2013
Tỷ lệnợ quá hạn Tỷ lệnợ xấu

hạn vả cả nợ xấu cũng đặt ra thách thức không nhỏ cho các cán bộ phòng SME
trong công tác quản trị rủi ro tín dụng: làm sao để vừa gia tăng dư nợ cho vay vừa
giảm nợ quá hạn và nợ xấu.
Một điều đáng mừng đó là trong năm 2019, khi mà nhiều NHTM nỗ lực để giảm
thiểu nợ xấu bằng nhiều hình thức khác nhau nhằm quay về mức dưới 3% , thì tỷ lệ
nợ xấu của hoạt động cho vay DNNVV tại VCB – HCM chỉ dừng lại ở mức 0.57%.
Điều này đã góp một phần vào việc hoàn thành chỉ tiêu về nợ xấu trên toàn hệ thống
của VCB: năm 2019, nợ xấu của VCB là 2.62% - hoàn thành kế hoạch kế hoạch
khống chế dưới 3,0%.
Tóm lại tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu của hoạt động cho vay DNNVV tại VCB –
HCM đang ở mức khá tốt, và không có sự biến động nhiều, sự biến động cũng theo
chiều hướng có lợi. Cần tiếp tục thực hiện tốt công tác quản trị rủi ro để nợ xấu và
nợ quá hạn giảm cả về mặt tỷ trọng và con số tuyệt đối.
2.3.2 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng trong việc cho vay các DNNVV tại VCB
– HCM
2.3.2.1 Nguyên nhân từ môi trường kinh doanh
Do sự biến động của nền kinh tế trong thời gian qua. Theo số liệu của Tổng cục
Thống kê, tính đến ngày 30/11/2018, cả nước có 48.473 doanh nghiệp giải thể, tạm
dừng hoạt động, trong đó 39.936 doanh nghiệp dừng hoạt động và 8.537 doanh
nghiệp đã giải thể. Trong khi đó, số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới của
cả nước đến tháng 11/2018 là 62.794, giảm 10% về số doanh nghiệp và giảm 8,4%
về vốn đăng ký. Trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam thì DNNVV là loại hình
doanh nghiệp chiếm đa số và chủ yếu trong nền kinh tế. Như vậy có thể thấy được
tác động rất lớn của khủng hoảng kinh tế toàn cầu đến sự tồn tại và phát triển của
các DNNVV. Điều này cũng tác động mạnh mẽ đến thu nhập và chất lượng đời
sống của người dân, bởi DNNVV đóng vai trò quan trọng khi tạo việc làm, tăng thu

nhập cho người lao động, giúp huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển,
xóa đói giảm nghèo. Cụ thể, về lao động, hàng năm tạo thêm trên nửa triệu lao động
mới; sử dụng tới 51% lao động xã hội và đóng góp hơn 40% GDP. Khi thất nghiệp
gia tăng và đời sống lao động khó khăn, cầu giảm sút thì càng gây khó khăn đối với
các DNNVV. Số lượng các DNNVV bị giải thể ngày càng tăng, gia tăng áp lực đối
với công tác quản trị rủi ro tín dụng không chi riêng đối với VCB mà còn toàn bộ hệ
thống ngân hàng.
Tác động tiêu cực của môi trường kinh tế dẫn đến việc mở rộng sản xuất, tham gia
thị trường của các DNNVV càng trở nên khó khăn, nhưng khi có nhu cầu gia tăng
vốn để mở rộng thị trường lại nhận được sự e ngại từ phía ngân hàng, bởi để kiếm
được một doanh nghiệp tốt cho vay trong tình hình kinh tế khủng hoảng không phải
là việc dễ dàng. Thêm vào đó, nền kinh tế đi xuống khiến các chủ doanh nghiệp
phải vất vả tìm đầu ra cho các sản phẩm của mình, dẫn đến tình trạng hàng tồn kho
tăng vượt mức, chôn vốn lâu dài, gia tăng khả năng không trả được nợ hoặc trả nợ
không đúng hạn cho ngân hàng.
Khi kinh tế khó khăn, sự cạnh tranh giữa các DNNVV càng trở nên khắc nghiệt.
Đặc biệt khi mà các hiệp hội DNNVV không thể phát huy được hiệu quả của mình,
để tự bản thân mỗi doanh nghiệp tìm mọi cách nhằm đạt được lợi nhuận cho doanh
nghiệp mình mà không tránh khỏi các thủ đoạn, mánh khóe trong kinh doanh. Các
DNNVV đã không tìm được tiếng nói chung trong tình hình kinh tế khó khăn. Điều
này cũng dẫn đến gia tăng rủi ro tín dụng cho ngân hàng.
Tác động của sự biến đổi môi trường tự nhiên là điều không thể tránh khỏi và gây
lên tổn thất nặng nề cho các DNNVV. Trong năm 2019, Việt Nam chịu ảnh hưởng
của 15 cơn bão với cường độ mạnh và diễn biến phức tạp. Với việc phải hứng chịu
nhiều cơn bão lỡn, thiệt hại do thiên tai gây ra đã tăng gấp đôi trong năm 2019. Mặc
dù các DNNVV địa bàn thành phố Hồ Chí Minh không chịu nhiều ảnh hưởng từ

thiên tai, nhưng cũng bị ảnh hưởng gián tiếp từ các địa phương trong cả nước, gây
khó khăn một phần lên tình hình sản xuất và hoạt động.
Sự can thiệp của chính phủ và chính sách nhà nước cũng có tác động mạnh lên tình
hình hoạt động của các DNNVV. Khi mà các rào cản thương mại và các chính sách
bảo trợ doanh nghiệp trong nước dần được tháo gỡ, thì các DNNVV không đủ sức
cạnh tranh sẽ rơi vào tình hình khó khăn, làm ăn thua lỗ, dẫn đến mất khả năng
thanh toán các khoản vay.
2.3.2.2 Nguyên nhân từ phía khách hàng
Năng lực tài chính của khách hàng yếu kém. Đặc điểm của các DNNVV là quy mô
tài sản và nguồn vốn nhỏ, vốn tự có ít trong khi nợ cao. Với đặc điểm đó, nguồn
vốn hoạt động của các DNNVV chủ yếu là vốn vay ngân hàng, tỷ trọng vốn tự có
tham gia vào các dự án kinh doanh ít. Dẫn đến khi doanh nghiệp kinh doanh không
hiệu quả thì ngân hàng sẽ chịu đựng rủi ro; khi khách hàng bị thua lỗ, phá sản thì
ngân hàng có khả năng mất vốn. Ngoài ra do việc ghi chép sổ sách kế toán không
đầy đủ, chính xác, còn mang tính chất hình thức, hoặc đã có những sửa đổi để làm
tốt báo cáo tài tính của doanh nghiệp, dẫn đến việc đánh giá phân tích của cán bộ tín
dụng không khả quan và chính xác, gây khó khă trong quản lý rủi ro.
Năng lực quản trị điều hành của các chủ DNNVV còn yếu kém. VCB –HCM có
một bộ phận khách hàng không nhỏ trong lĩnh vực thương mại quốc tế, tuy nhiên
kinh nghiệp kinh doanh quốc tế của các doanh nghiệp này còn chưa nhiều, ít có kế
hoạch lâu dài dẫn đến khi thị trường biến động thì dễ sụp đổ. Ngoài ra, khi DNNVV
đầu tư phát triển lớn mạnh với các dự án kinh doanh có quy mô lớn thì năng lực
quản lý theo kịp với tốc độ tăng trưởng dẫn đến hoạt động sản xuất kinh doạnh bị
đình trệ, phát sinh chi phí thiệt hại cho doanh nghiệp. Vì thế mà thời gian thu hồi
các khoản cho vay của VCB – HCM cũng bị ảnh hưởng.

Một trong những nguyên tắc quan trọng hàng đầu của cấp tín dụng là sử dụng vốn
vay đúng mục đích nhằm đảm bảo khả năng trả nợ như kế hoạch kinh doanh đã
được cán bộ tín dụng thẩm định. Tuy nhiên sau khi giải ngân, cán bộ tín dụng tiến
hành kiểm tra thì không ít khách hàng đã thực sự sử dụng một phần vốn vay vào
hoạt động kinh doanh, phần khác lại sử dụng cho các mục đích khác nhau như là:
trả nợ, mua sắm vật dụng, thậm chí là chi tiêu cá nhân. Điều này đã ảnh hưởng xấu
đến dòng tiền của doanh nghiệp, kinh doanh kém hoặc không hiệu quả, làm tăng
khả năng gia tăng nợ xấu cho ngân hàng. Một điều đáng lưu ý nữa, là các DNNVV
còn dùng nguồn vốn vay ngắn hạn để đầu tư cho các dư án dài hạn, làm ảnh hưởng
đến khả năng thu nợ và gia tăng rủi ro cho VCB – HCM.
Khách hàng gian lận trong việc cung cấp thông tin cho ngân hàng cũng là nguyên
nhân làm gia tăng rủi ro cho ngân hàng. Đây là nỗi lo lớn của VCB – HCM và bản
thân những người làm công tác tín dụng, bởi tác giả của những vụ gian lận đều là
những khách hàng vay nợ thông minh. Khi các con nợ cố tình lừa đảo thì họ đã có
sự chuẩn bị sẵn sàng, khó mà phát hiện. Các hình thức gian lận chủ yếu như: gian
lận liên quan đến báo cáo tài chính; gian lận liên quan đến tài sản đảm bảo. Hình
thức gian lận liên quan đến báo cáo tài chính khá phổ biến, xảy ra khi một công ty
cố tình khai man các số liệu trên báo cáo tài chính. Hình thức gian lận này có thể
diễn ra bằng cách ghi nhận doanh thu không đúng, khai khống các giao dịch nhằm
làm tăng thu nhập doanh thu, hoặc chậm ghi chi phí để gia tăng lợi nhuận; các giao
dịch công bố không đầy đủ; xác định giá trị tài sản không đúng. Đối với tài sản đảm
bảo, thì con nợ cố tình khai man về sự tồn tại của tài sản đảm bảo cho khoản vay.
Ngoài ra, một thực trạng dễ thấy ở các doanh nghiệp Việt Nam là khi không còn
khả năng hoạt động lại không chịu nộp đơn xin phá sản, mà tiếp tục vay nợ duy trì
hoạt động, hoặc tẩu tán tài sản trước, gia tăng rủi ro mất vốn của ngân hàng. Điều
này cũng có thể xuất phát một phần vì môi trường pháp lý, một phần vì tâm lý các
DNNVV không muốn rơi vào tình trạng phá sản.

2.3.2.3 Nguyên nhân từ phía ngân hàng
Nguyên nhân mà hầu hết các ngân hàng mắc phải là việc lạm dụng tài sản đảm bảo.
Do thông tin khách hàng cung cấp thiếu trung thực, nên ngân hàng luôn xem nặng
phần tài sản thế chấp như là chỗ dựa cuối cùng để phòng chống rủi ro tín dụng. Qua
thời gian, tâm lí xem nặng tài sản thế chấp ngày càng lớn dẫn đến ỷ lại trong việc
đánh giá tính khả thi của phương án kinh doanh. Khi quan niệm rằng có tải sản đảm
bảo là an toàn cho khoản vay thì dễ mắc sai lầm chủ quan. Tuy nhiên cần phải lưu ý
rằng các khoản cho vay phải được thanh toán từ dòng tiền vào của phương án sản
xuất chứ không phải là bằng tiền bán tài sản thế chấp. Bởi tài sản thế chấp chỉ là
phương án cuối cùng khi mà doanh nghiệp không có khả năng trả nợ; việc phát mãi
tài sản cũng diễn ra phức tạp, tốn kém chi phí của ngân hàng.
Áp lực cạnh tranh gay gắt với các ngân hàng , quá đề cao vào mục tiêu tăng trưởng
tín dụng, tất yếu dẫn đến việc giảm thấp điều kiện cung cấp tín dụng, nới lỏng kiểm
soát cho vay. Là chi nhánh lớn của một ngân hàng mạnh của cả nước, việc tăng
trưởng tín dụng cao dường như trở thành yêu cầu bắt buộc đối với VCB – HCM.
Điều này gây ra những khó khăn, thách thức không nhỏ cho các cán bộ tín dụng.
Gây áp lực lên việc tìm kiếm khách hàng mới và giữ chân khách hàng cũ. Vì vậy
việc đánh giá hiệu quả phương án sản xuất kinh doanh, kiểm soát vốn sau khi vay ít
được thực hiện chặt chẽ. Tuy nhiên đây cũng chỉ là khía cạnh nhỏ trong các nguyên
nhân dẫn đến rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay DNNVV tại VCB – HCM,
bởi trình độ cao, kinh nghiệm và uy tín trong nghề của các bộ tín dụng nơi đây.

Chương 3: Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng… GVHD:Ths Nguyễn Quốc Anh
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG HOẠT ĐỘNG
NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH HỒ CHÍ MINH
3.1 Các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại VCB - HCM
3.1.1 Về quy trình tín dụng.
Hiện nay, VCB sử dụng “Quy trình Tín dụng đối với Doanh nghiệp nhỏ và vừa” là
quy trình thống nhất nội bộ của VCB. Quy trình tín dụng yêu cầu cán bộ tín dụng
phải thực hiện trình tự các bước xử lý trong quá trình xác định giới hạn tín dụng
(GHTD) và cấp tín dụng đến khách hàng là DNNVV. Trong đó, xác định GHTD
được thực hiện theo các bước : đề xuất GHTD; phê duyệt GHTD; cập nhật dữ liệu
và lưu trữ hồ sơ; rà soát và xác định lại GHTD; cuối cùng là điều chỉnh GHTD. Đối
với cấp tín dụng, thì quy trình cũng ban hành các quy định cụ thể trong cho vay vốn
lưu độ ng và đầu tư dự án; mở LC, phát hành BL, chiết khấu chứng từ có truy đòi;
điều chỉnh tín dụng; thu nợ hay thanh lý hợp đồng và giải chấp tài sản đảm bảo/đảm
bảo bổ sung.
Như vậy có thể thấy bước đầu tiên là xác định GHTD cho khách hàng – đây là bước
thể hiện quan điểm về khách hàng, rủi ro của VCB nói chung và VCB – HCM nói
riêng, cũng là bước khác biệt với quy trình tín dụng chung với các ngân hàng khác.
Chính nhờ bước này cấp thẩm quyền sẽ có cái nhìn đầu tiên về khách hàng, quyết
định cho vay hay không ngay từ đầu tránh phải thẩm định quá nhiều yếu tố sau này,
không chỉ xác định GHTD mới mà cán bộ quan hệ khách hàng phải xem xét tình
hình kinh doanh của doanh nghiệp hiện tại để điều chỉnh GHTD cho phù hợp, điều
này giúp cho cán bộ quan hệ khách hàng luôn đồng hành cùng doanh nghiệp cũng
như sớm phát hiện những rủi ro mới phát sinh trong điều kiện hiện tại, tăng cường
mối quan hệ giữa ngân hàng với khách hàng thông qua cán bộ quan hệ khách
hàng…mục đích cuối cùng là sử dụng vốn hiệu quả, giảm thiểu tối đa tổn thất cho

Chương 3: Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng… GVHD:Ths Nguyễn Quốc Anh
chi nhánh, góp phần luân chuyển vốn trong nền kinh tế tốt hơn đưa nền kinh tế thoát
khỏi tình trạng khó khăn như hiện nay.
Đây là quy trình cụ thể và rõ ràng, tuy nhiên để nâng cao hiệu quả khi áp dụng quy
trình cấp tín dụng này thì cần lưu ý: Việc phân tích và thẩm định tín dụng đối với
khách hàng cần phải thực hiện một cách thường xuyên, chủ động, chính xác nhằm
xác định được rủi ro tổng thể mà khách hàng đang mắc phải. Nâng cao chất lượng
thẩm định không chỉ đơn thuần là thẩm định khi cho vay mà cần tái thẩm định sau
khi cho vay. Đồng thời, thường xuyên tổ chức đào tạo nâng cao kỹ năng thẩm định
cho các bộ tín dụng, cập nhật các quy định, quy chế để kịp thời sửa đổi.
Đối với từng loại dự án khác nhau, vì mỗi loại dự án có các đặc thù khác nhau nên
cần xây dựng quy trình cũng như tiêu chuẩn thẩm định thích hợp.
3.1.2 Về chất lượng tín dụng
Nhằm đảm bảo chất lượng tín dụng, VCB – HCM cần xây dựng chính sách tín dụng
hiệu quả dựa trên mục tiêu của chi nhánh, đảm bảo cân bằng giữa mục tiêu tối đa
hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro, đảm bảo khả năng tăng trưởng trên cơ sở nâng
cao chất lượng tín dụng và bảo đảm an toàn. Một chính sách tín dụng hợp lí và hiệu
quả thỏa mãn các yêu cầu sau:
Phản ánh được chính sách tín dụng của VCB trong từng thời kì, đảm bảo quản lý
thống nhất trên quan điểm tổng thể.
Phù hợp với tính chất đặc thù của khu vực thành phố Hồ Chí Minh, phát huy được
sức mạnh là mảng thanh toán quốc tế, có giải pháp hạn chế đầu tư tín dụng đối với
lĩnh vực, ngành nghề không có lợi thế cạnh tranh trong kinh doanh.
Chính sách tín dụng là kim chỉ nam, là định hướng cơ bản trong xác định những
mục tiêu cần thực hiện trong hoạt động cấp tín dụng. Xây dựng một chính sách tín
dụng hợp lý và hiệu quả giúp cho hoạt động tín dụng có sự định hướng rõ ràng,

Rủi ro tín dụng cho vay doanh nghiệp vừa & nhỏ tại Vietcombank

Rủi ro tín dụng cho vay doanh nghiệp vừa & nhỏ tại Vietcombank

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Rủi ro tín dụng cho vay doanh nghiệp vừa & nhỏ tại Vietcombank

Similar to Rủi ro tín dụng cho vay doanh nghiệp vừa & nhỏ tại Vietcombank (20)

More from Dịch Vụ Viết Luận Văn Thuê ZALO/TELEGRAM 0934573149

More from Dịch Vụ Viết Luận Văn Thuê ZALO/TELEGRAM 0934573149 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Rủi ro tín dụng cho vay doanh nghiệp vừa & nhỏ tại Vietcombank