Tìm Hiểu Thừa Kế Theo Di Chúc Của Bộ Luật Dân Sự Dân Sự Việt Nam.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
KHOA LUẬT
BÁO CÁO THỰC TẬP TỐT NGHIỆP
TÌM HIỂU THỪA KẾ THEO DI CHÚC CỦA BỘ LUẬT DÂN
SỰ DÂN SỰ VIỆT NAM
NGÀNH ĐÀO TẠO :
Giảng viên hướng dẫn: Vũ Anh Sao
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Trần Trung
Mã sinh viên: 1511270604 Lớp: 15DLK06
TP. Hồ Chí Minh

PHẦN I: NHẬT KÝ THỰC TẬP VÀ TỔNG QUAN VỀ ĐƠN VỊ THỰC
TẬP
1. Nhật ký thực tập
1.1. Lời cảm ơn
Để hoàn thành chuyên đề báo cáo thực tập này trước hết em xin gửi đến
quý thầy,cô giáo trong khoa Luật, trường Đại học Công nghệ Hutech lời cảm
ơn chân thành.
Đặc biệt, em xin gởi đến thầy Vũ Anh Sao, người đã tận tình hướng
dẫn, giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề báo cáo thực tập này lời cảm ơn sâu
sắc nhất.
Em xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh Đạo, các phòng ban của công ty
TNHH Luật AD, đã tạo điều kiện thuận lợi cho em được tìm hiểu thực tiễn
trong suốt quá trình thực tập tại công ty.
Cuối cùng em xin cảm ơn các anh chị trong công ty đã giúp đỡ, cung
cấp những thông tin thực tế để em hoàn thành tốt chuyên đề thực tập tốt
nghiệp này.
Đồng thời nhà trường đã tạo cho em có cơ hội được thưc tập nơi mà em
yêu thích, cho em bước ra đời sống thực tế để áp dụng những kiến thức mà
các thầy cô giáo đã giảng dạy. Qua công việc thực tập này em nhận ra nhiều
điều mới mẻ và bổ ích trong việc kinh doanh để giúp ích cho công việc sau
này của bản thân.
Vì kiến thức bản thân còn hạn chế, trong quá trình thực tập, hoàn thiện
chuyên đề này em không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận được
những ý kiến đóng góp từ cô cũng như quý công ty.
Sinh viên
(ký tên, ghi đầy đủ họ tên)
Nguyễn Trần Trung

1.2. Lời cam đoan
Tôi tên: Nguyễn Trần Trung, MSSV: 1511270604
Tôi xin cam đoan các số liệu, thông tin sử dụng trong bài Báo cáo thực
tập tốt nghiệp này được thu thập từ nguồn thực tế tại Đơn vị thực tập, trên các
sách báo khoa học chuyên ngành (có trích dẫn đầy đủ và theo đúng qui định) ;
Nội dung trong báo cáo này do kinh nghiệm của bản thân được rút ra
từ quá trình nghiên cứu và thực tế tại công ty TNHH Luật AD KHÔNG SAO
CHÉP từ các nguồn tài liệu, báo cáo khác.
Nếu sai sót Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm theo qui định của Nhà
Trường và Pháp luật.
Sinh viên
(ký tên, ghi đầy đủ họ tên)

1.3. Nhật ký thực tập tốt nghiệp
KHOA LUẬT
1. Tên đề tài: Thừa kế tài sản theo di chúc
2. Giảng viên hướng dẫn: Vũ Anh Sao
3. Sinh viên thực hiện: Nguyễn Trần Trung
MSSV:1511270604 Lớp:15DLK06
Tuần
lễ
Từ ngày
đến ngày
Nội dung Ghi chú
1
18/02-
24/02
Làm quen với các anh chị trong công ty, đặc
biệt là gặp người hướng dẫn trực tiếp tại cơ sở
thực tập và trao đổi về các nội dung thực tập
và các hoạt động của công ty để sắp xếp lịch
thực tập cụ thể.
2
25/02-
03/03
Gặp gỡ, giao lưu với nhân viên của công ty.
Nghe anh chị trong phòng ban hướng dẫn , chỉ
bảo công việc. Được học nội quy dành cho
nhân viên.
3
04/03-
10/03
Tham gia hoạt động trong công ty như in hồ
sơ, photo giấy tờ nhằm làm quen với việc sử
dung một số máy móc văn phòng tại công ty.
4
11/03-
17/03
Được hướng dẫn và giao nhiệm vụ làm một số
đơn từ , hợp đồng theo mẫu liên quan đến đề
tài thực tập.
5
18/03-
24/03
Nghe điện thoại, check mail hằng ngày để
thông tin kịp thời cho khách hàng cũng như
công ty.

6
25/03-
31/03
Trực tiếp đi đến các sở như sở Lao động để
làm thủ tục giấy tờ cho công ty hoặc khách
hàng khi nhờ sự trợ giúp của công ty.
7
01/04-
07/04
Được dự các buổi gặp gỡ khách hàng ở công
ty để tìm hiểu một số thông tin cũng như cách
thức làm việc với khách hàng.
8
08/04-
14/04
Xem qua một số hợp đồng , tài liệu về lĩnh vực
thừa kế tài sản. Xin sao chép hoặc mượn một
số tài liệu cần thiết nếu muốn tham khảo thêm.
Kết thúc quá trình thực tập tại công ty.
Cán bộ hướng dẫn
(Ký và ghi rõ họ tên)
TP. HCM, ngày 14tháng 04năm 2019
Sinh viên
Xác nhận của đơn vị thực tập

1.4. Nhận xét của đơn vị thực tập
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
NHẬN XÉT CỦA ĐƠN VỊ THỰC TẬP
Họ và tên sinh viên: Nguyễn Trần Trung Năm sinh: 30/05/ 1997
Thời gian thực tập : 02 tháng Từ 18/02/2019 đến 14/04/2019
1. Đơn vị thực tập - Bộ phận thực tập
Công ty TNHH Luật AD - Nhân viên tập sự phòng hành chính
2.Ý thức chấp hành nội quy, quy chế
Tốt  khá  bình thường  chưa tốt 
3.Tinh thần trách nhiệm với công việc và hiệu quả công việc được giao
Tốt  khá  bình thường  chưa tốt 
4. Kết quả thực tập :
......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
5. Nhận xét chung :
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
Cán bộ hướng dẫn của cơ quan đến thực tập
Ngày ....... tháng ........ năm .........
Thủ trưởng cơ quan
(Ký tên và đóng dấu)

1.5. Nhận xét giảng viên hướng dẫn
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
---------
NHẬN XÉT GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
Họ và tên sinh viên : Nguyễn Trần Trung
MSSV : 1511270604
Khoá : 2015-2019
1. Thời gian thực tập
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
2. Bộ phận thực tập
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
3. Nhận xét chung
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
Giảng viên hướng dẫn

2. Tổng quan về đơn vị thực tập
2.1. Giới thiệu chung về đơn vị thực tập
CÔNG TY LUẬT TNHH AD
Mã số thuế: 0313377685
Địa chỉ: Phòng 502, Lầu 5, 101 Nguyễn Văn Thủ, Phường Đa Kao, Quận 1,
TP Hồ Chí Minh
Giấy phép kinh doanh: 41.07.2309 - ngày cấp: 31/07/2015
Ngày hoạt động: 01/08/2015
Giám đốc: CHU ĐỨC NAM ANH / CHU ĐỨC NAM ANH
Điện thoại: 0936096179
Công ty Luật AD cung cấp dịch vụ pháp lý trong các lĩnh vực như: Hình sự,
Dân sự, Kinh tế, Hành chính, Lao động, Đất đai, Hôn nhân và gia đình ... ngoài ra
chúng tôi tư vấn cho các cá nhân, doanh nghiệp các quy định pháp luật liên quan
đến Thuế, Đầu tư nước ngoài, Thương mại, Tài chính, Ngân hàng…, cụ thể:
+ Tư vấn hợp đồng Dân sự, kinh doanh – thương mại;
+ Tư vấn Doanh nghiệp: Tư vấn thành lập, tổ chức lại, quản lý nội bộ,
mua bán, sáp nhập, chia tách, giải thể, phá sản... doanh nghiệp có vốn đầu tư trong
nước và nước ngoài;
+ Tư vấn sở hữu trí tuệ: Tư vấn, đại diện cho khách hàng đăng ký bản
quyền tác giả, nhãn hiệu hàng hóa, kiểu dáng công nghiệp... và các vấn đề khác
trong sở hữu trí tuệ;
+ Tư vấn pháp luật về tài chính, ngân hàng, thuế, xuất nhập khẩu, đất đai,
nhà ở, thừa kế, hôn nhân gia đình, lao động, hành chính...
2.2. Vị trí công việc thực tập
Công việc thực tập : được giao nhiệm vụ hỗ trợ bên mảng pháp luật trong
phòng kinh doanh
 Đánh máy, soạn thảo văn bản Hợp đồng
 Học hỏi và thực hành các công việc thuộc bộ phận pháp lý;
 Nghiên cứu hồ sơ, hỗ trợ bộ phận pháp lý;
 Nghiên cứu quy định về những vấn đề pháp lý mà Công ty gặp phải,
soạn thảo giấy tờ, làm hồ sơ cho Khách hàng;
 Cập nhật các tin tức pháp lý; viết báo cáo cho các vấn đề pháp lý;
 Hỗ trợ tối ưu hóa tiến trình công việc nội bộ
 Các công việc khác theo hướng dẫn, phân công của cấp trên quản lý trực tiếp

PHẦN II: ĐỀ TÀI THỰC TẬP TỐT NGHIỆP
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU.............................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ...........................................................1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài ................................................................................1
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài...................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................3
5. Kết cấu của đề tài................................................................................................3
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ DI CHÚC VÀ HÌNH THỨC CỦA DI
CHÚC..........................................................................................................................4
1.1. Khái niệm, đặc điểm, phân loại di chúc...........................................................4
1.2. Hình thức của di chúc theo pháp luật Việt nam qua các thời kỳ.....................7
1.2.1. Hình thức của di chúc trong luật Hồng Đức.............................................7
1.2.2. Hình thức của di chúc trong luật Gia Long..............................................8
1.2.3. Hình thức của di chúc dưới thời Pháp thuộc............................................8
1.3. Hình thức di chúc theo quy định của BLDS 2015...........................................9
1.3.1. Di chúc bằng văn bản (điều 628 BLDS năm 2015) .................................9
1.3.2. Di chúc miệng (Điều 629) ......................................................................14
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG LUẬT PHÂN CHIA DI SẢN THEO DI
CHÚC VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HÌNH THỨC
CỦA DI CHÚC.........................................................................................................17
2.1. Các vấn đề tranh chấp về di chúc ..................................................................17
2.1.1. Tranh chấp về việc hiểu nội dung của di chúc: Cho hay cho sử dụng tài
sản.....................................................................................................................17
2.1.2. Tranh chấp khi một người để lại nhiều di chúc khác nhau ....................20
2.1.3. Di chúc của người không biết chữ..........................................................23
2.1.4. Người làm chứng cho di chúc ................................................................25
2.1.5. Di chúc giả..............................................................................................27
2.1.6. Hiệu lực của di chúc...............................................................................28
2.2. Nguyên nhân xảy ra tranh chấp khi phân chia di sản theo di chúc................30
2.3. Phương hướng hoàn thiện quy định pháp luật về hình thức di chúc .............30
KẾT LUẬN...............................................................Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................Error! Bookmark not defined.

1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Thừa kế là một quan hệ pháp luật phổ biến trong đời sống xã hội. Trong
giai đoạn hiện nay, khi số lượng và giá trị tài sản của cá nhân ngày càng đa dạng,
phong phú thì vấn đề thừa kế di sản cũng nảy sinh nhiều dạng tranh chấp. Bộ luật
dân sự của Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1995 quy định các điều kiện
có hiệu lực của di chúc, nhưng việc hiểu và áp dụng những quy định đó trong việc
giải quyết phân chia di sản thừa kế theo di chúc trên thực tế còn nhiều bất cập.
Những khó khăn thường được thể hiện trong việc xác định phải có những điều kiện
gì thì di chúc mới được coi là hợp pháp, điều kiện của người lập di chúc, ý chí của
người lập di chúc, nội dung của di chúc và hình thức của di chúc. Trong thực tiễn
thì các quy định của pháp luật về các điều kiện có hiệu lực của di chúc còn có
những cách hiểu khác nhau, dẫn tới việc nhận định và quyết định không giống nhau
của một số bản án giải quyết cùng một vụ án tranh chấp về các điều kiện có hiệu lực
của di chúc. Do vậy, việc nghiên cứu nhằm làm rõ những quy định của pháp luật về
các điều kiện có hiệu lực của di chúc theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2005 và
Bộ luật dân sự năm 2015 là đáp ứng kịp thời những đòi hỏi của lý luận và thực tiễn.
Qua nghiên cứu đề tài, tác giả cũng muốn xác định ý nghĩa của chế định về quyền
thừa kế nói chung và thừa kế theo di chúc nói riêng. Với việc nghiên cứu đề tài, tác
giả muốn hoàn thiện hơn nữa những quy định pháp luật về các điều kiện có hiệu lực
của di chúc, nhằm mục đích nâng cao hơn nữa hiệu quả điều chỉnh của những quy
định này trong Bộ luật dân sự.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Cũng như thừa kế theo pháp luật, thừa kế theo di chúc nói chung và các
điều kiện có hiệu lực của di chúc nói riêng đã được hầu hết các luật gia, các nhà lập
pháp của các nước trên thế giới nghiên cứu. Có thể dễ dàng nhận thấy rằng, Bộ luật
dân sự của các nước đều quy định về quyền định đoạt bằng di chúc của chủ sở hữu tài
sản nhằm chuyển dịch tài sản của mình cho người khác. Quyền định đoạt bằng di
chúc là quyền dân sự được Nhà nước bảo hộ, được ghi nhận trong Hiến pháp của
Nhà nước ta và của các nước khác trên thế giới.

2
Ở nước ta, việc nghiên cứu về thừa kế theo di chúc nói chung và nghiên cứu
về các điều kiện có hiệu lực của di chúc nói riêng đã có từ xa xưa. Chúng ta có thể
kể đến nhiều bộ luật như: Bộ luật Hồng Đức, Bộ luật Gia Long, Dân luật Bắc kỳ,
Dân luật Trung Kỳ...
Sau khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, các điều kiện có hiệu lực
của di chúc cũng đã được các nhà lập pháp nghiên cứu, nhưng những quy định đó
còn đơn giản và chưa đầy đủ. Trong số các loại văn bản này, đáng chú ý là Thông tư
số 81-TATC ngày 24-7-1981 của Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn giải quyết
tranh chấp thừa kế (đúc kết từ thực tiễn xét xử của ngành Tòa án nhân dân) và Pháp
lệnh Thừa kế ngày 10-9-1990. Chỉ khi Bộ luật dân sự năm 1995 được ban hành thì
vấn đề các điều kiện có hiệu lực của di chúc mới được quy định rõ ràng hơn. Hiện
nay bộ luật dân sự 2015 đang được áp dụng sau khi thay thế bộ luật dân sự 2005.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện Bộ luật này, cũng còn nhiều vấn đề cần phải
trao đổi.
Nhận thức được vấn đề này, tác giả luận văn đã nghiên cứu trong một diện
hẹp về các điều kiện có hiệu lực của di chúc để nhằm làm sáng tỏ việc xác định các
điều kiện có hiệu lực của di chúc theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2005 và Bộ
luật dân sự năm 2015. Với kết quả nghiên cứu của đề tài: "Tìm hiểu thừa kế theo di
chúc của Bộ luật dân sự dân sự Việt Nam" sẽ giúp các cơ quan lập pháp ban hành
các văn bản dưới luật để hoàn thiện những quy định về điều kiện có hiệu lực của di
chúc, đồng thời giúp các cơ quan áp dụng pháp luật trong việc nhận thức đúng đắn
và toàn diện khi giải quyết những tranh chấp về các điều kiện có hiệu lực của di
chúc.
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Nội dung của luận văn không nghiên cứu toàn diện những quy định của
pháp luật về thừa kế nói chung và thừa kế theo di chúc nói riêng, mà chỉ tập trung
nghiên cứu về các điều kiện có hiệu lực của di chúc được quy định trong Bộ luật
dân sự của Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2005 và có sự đối chiếu với
những quy định tương ứng trong Bộ luật dân sự của Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam năm 2015. Qua đó, tác giả so sánh, đối chiếu với những quy định pháp luật
trước khi Bộ luật dân sự được ban hành để làm nổi bật tính hiện đại của những quy

3
định về các điều kiện có hiệu lực của di chúc trong Bộ luật dân sự năm 2005 và Bộ
luật dân sự năm 2015.
4. Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh về Nhà nước và pháp luật, luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa
duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Bên cạnh đó, những phương pháp
khoa học khác như: So sánh, phân tích, tổng hợp, thống kê cũng được sử dụng để
giải quyết những vấn đề mà đề tài đã đặt ra.
Một số vụ án giải quyết tranh chấp về các điều kiện có hiệu lực của di chúc
cũng được sử dụng có chọn lọc để bình luận và các số liệu thống kê của ngành Tòa
án nhân dân cũng được tham khảo để việc nghiên cứu được toàn diện và sâu sắc
hơn.
5. Kết cấu của đề tài
Chương 1: Lý luận chung về di chúc và hình thức di chúc theo quy định
BLDS 2015
Chương 2: Thực trạng áp dụng luật phân chia di chúc và phương hướng
hoàn thiện

4
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ DI CHÚC VÀ HÌNH
THỨC CỦA DI CHÚC
1.1. Khái niệm, đặc điểm, phân loại di chúc
Theo quy định tại Điều 646 Bộ luật dân sự năm 2005, Điều 624 Bộ luật dân
sự năm 2015: "Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của
mình cho người khác sau khi chết". Di chúc chính là phương tiện để phản ánh ý chí
của người có tài sản trong việc định đoạt tài sản của họ cho người khác hưởng sau
khi người lập di chúc chết. Một người có thể có nhiều bản di chúc định đoạt một
loại tài sản và những di chúc này đều thể hiện ý chí tự nguyện của họ, phù hợp với
những quy định của pháp luật nhưng không phải tất cả các di chúc trên đều phát
sinh hiệu lực mà di chúc có hiệu lực pháp luật là di chúc thể hiện ý chí sau cùng của
người lập di chúc.
Di chúc thường được thể hiện thông qua một hình thức nhất định. Theo quy
định tại Điều 627 Bộ luật dân sự năm 2015 và Điều 629 Bộ luật dân sự năm 2015 và,
di chúc được thể hiện dưới hai hình thức: Di chúc bằng văn bản và di chúc miệng.
Pháp luật chỉ cho phép người lập di chúc miệng trong những trường hợp đặc biệt
theo quy định tại Điều 651 Bộ luật dân sự năm 2005, Điều 630 Bộ luật dân sự năm
2015 . Về chữ viết trong di chúc cũng được pháp luật quy định: Đối với người dân
tộc thiểu số có quyền lập di chúc bằng chữ viết hoặc tiếng nói của dân tộc mình.
Với những quy định trên, pháp luật dân sự nước ta đã có những quy định cụ
thể về di chúc. Cùng chung sống trên đất nước ta gồm có nhiều dân tộc, nên pháp
luật dân sự cũng đã tính đến yếu tố lịch sử, nhận thức… tạo điều kiện cho mọi cá
nhân thực hiện quyền lập di chúc, nếu cá nhân đó có năng lực lập di chúc theo luật
định.
Đối với di chúc bằng văn bản, pháp luật quy định có 4 loại di chúc bằng văn
bản: Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng, di chúc bằng văn bản có
người làm chứng, di chúc bằng văn bản có chứng thực của công chứng nhà nước
hoặc chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn và di chúc bằng văn bản
có giá trị như di chúc được chứng nhận, chứng thực.
Quyền của người lập di chúc được pháp luật quy định tại Điều 626 Bộ luật
dân sự năm 2015, bao gồm những quyền sau:

5
- Chỉ định người thừa kế; truất quyền hưởng di sản của người thừa kế;
- Phân định phần di sản cho từng người thừa kế;
- Dành một phần tài sản trong khối di sản để di tặng, thờ cúng;
- Giao nghĩa vụ cho người thừa kế trong phạm vi di sản;
- Chỉ định người giữ di chúc, người quản lý di sản, người phân chia di sản.
Trong thực tế thì không phải bất cứ người lập di chúc nào cũng thực hiện đúng
các quyền được ghi nhận trên, hoặc là sử dụng một phần, hoặc lại sử dụng quá cả phần
quyền được pháp luật quy định. Về thực hiện quyền phân định di sản thì người lập di
chúc cũng có sự phân định di sản khác nhau: Có di chúc chỉ phân định một phần di sản
cho người thừa kế, còn một phần di sản di chúc không nhắc đến. Trên thực tế cũng có
những di chúc định đoạt cả phần tài sản của người khác (thường là định đoạt toàn bộ tài
sản chung vợ chồng). Trong trường hợp này, di chúc chỉ có hiệu lực một phần tương
ứng với di sản của người lập di chúc.
Theo quy định của Bộ luật dân sự Pháp thì di chúc có nhiều điểm tương tự
như pháp luật dân sự nước ta, được thể hiện:
Điều 895 quy định: "Di chúc là một chứng thư theo đó người để lại di chúc
định đoạt sau khi chết, một phần hoặc toàn bộ tài sản của mình, người đó có thể hủy
bỏ di chúc"
Điều 967 quy định: "Mọi người đều có thể định đoạt bằng di chúc để lập
thừa kế hoặc để di tặng hoặc được gọi bằng bất cứ tên nào khác để thể hiện ý chí
của mình"
Điều 969 quy định: "Di chúc có thể viết tay, lập công chứng thư hoặc di
chúc bí mật"
Còn Bộ luật dân sự Nhật Bản quy định di chúc tuy có những đặc trưng
riêng, nhưng về cơ bản các quy định cũng tương tự như Bộ luật dân sự của Cộng
hòa Pháp.
Pháp luật dân sự của Cộng hòa Pháp và pháp luật dân sự Nhật Bản còn có
quy định hình thức của di chúc bí mật. Bản chất của di chúc bí mật tương tự như di
chúc được lập tại công chứng nhà nước ở nước ta, nhưng có thủ tục chặt chẽ hơn
(tác giả xin phân tích kỹ hơn ở phần hình thức của di chúc).

6
Di chúc thường được thể hiện thông qua một hình thức nhất định trong đó
người lập di chuc sẽ bày tỏ ý chí của mình trong việc dịch chuyển tài sản của mình
cho người khác sau khi họ chết với ý nghĩa luôn là căn cứ để dựa vào đóthực hiện
quá trình dịch chuyển tài sản của người chết cho người khác và nó bao hàm những
đặc điểm sau:
Một là, Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân mà không phải là bất cứ chủ
thể nào khác.
Di chúc là hành vi pháp lý đơn phương của người lập di chúc, qua việc lập di
chúc cá nhân đó làm xác lập một giao dịch dân sự về thừa kế, theo đó họ sẽ định
đoạt phần tài sản của mình cho những người khác mà họ không cần biết những
người đó có đồng ý nhận di sản của mình hay không. Ngoài ra di chúc chung của vợ
chồng cũng vậy cho dù là sự thể hiện ý chí của hai vợ chồng nhưng nó vẫn là ý chí
đơn phương của một bên trong giao dịch dân sự.
Hai là, mục đích của việc lập di chúc là nhằm dịch chuyển di sản của người
chết cho người khác đã được xác định trong di chúc.
Mục đích của lập di chúc là một nội dung quan trọng không thể thiếu được của
một bản di chúc nếu muốn được coi là một căn cứ để dịch chuyển tài sản của người
chết cho người còn sống khác thì không thể thiếu được nội dung này, chỉ với nội
dung này thì di chúc mới thực sự là một phương tiện để người để lại di sản thừa kế
thực hiện quyền định đoạt đối với tài sản của mình. Hơn nữa chỉ thông qua thừa kế
quyền sở hữu của một người đối với thành quả lao động của mình mới được chuyển
dịch từ đời này sang đời khác, và đặc biệt ngay cả khi họ chết quyền định đoạt tài
sản của họ vẫn được pháp luật bảo vệ và tôn trọng.
Ba là, di chúc là loại giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực pháp luật sau khi người
lập di chúc chết.
Xuất phát từ việc di chúc chỉ là ý chí đơn phương của người lập ra nó nên
người lập di chúc luôn luôn có quyền tự mình thay đổi nội dung đã định đoạt trong
di chúc hoặc có quyền hủy bỏ di chúc, do vậy người lập di chúc đã lập xong di
chúc nhưng vẫn còn sống thì người thừa kế theo di chúc vẫn không có bất kỳ một
quyền nào đối với tài sản của người lập di chúc, họ cũng chưa chắc chắn có được
hưởng di chúc đó hay không. Mặt khác, pháp luật cũng cho phép nếu sự định đoạt

7
trong di chúc đã lập không còn phù hợp với hoàn cảnh và tình cảm hiện tại thì
người lập di chúc vẫn có quyền sửa đổi bổ sung hay hủy bỏ di chúc. Vì vậy, để một
di chúc phát sinh hiệu lực thì đòi hỏi người lập di chúc phải chết.
 Phân loại di chúc
Hình thức của di chúc là sự thể hiện ý chí của người để lại di sản thừa kế ra
bên ngoài thế giới khách quan là sự chứa đựng nội dung của di chúc theo một trình
tự kết cấu nhất định. Vì vậy, chia di chúc thành hai loại sau: di chúc bằng miệng và
di chúc bằng văn bản
Di chúc bằng văn bản là loại di chúc được thể hiện dưới dạng chữ viết có
chứng nhận hoặc không có chứng nhận của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Di
chúc bằng văn bản bao gồm:
- Di chúc bằng văn bản có người làn chứng
- Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng
- Di chúc bằng văn bản có chứng thực của UBND xã, phường, thị trấn
- Di chúc bằng văn bản có giá trị như di chúc được công chứng, chứng
thực
Di chúc bằng miệng là sự bày tỏ bằng lời nói ý chí của người để lại di sản
thừa kế lúc còn sống trong việc định đoạt khối tài sản của mình cho người khác sau
khi mình chết.
1.2. Hình thức của di chúc theo pháp luật Việt nam qua các thời kỳ
1.2.1. Hình thức của di chúc trong luật Hồng Đức
Quốc triều hình luật là bộ luật được giữ và lưu truyền đến nay, nó là minh
chứng cho thành tựu đáng kể trên lĩnh vực pháp luật và điển chế của triều đại nhà
Lê. Trong Quốc triều hình luật vấn đề thừa kế được quy định từ điều 374 đến điều
400. Pháp luật thời Lê thừa nhận hai hình thức thừa kế là thừa kế theo di chúc và
thừa kế theo pháp luật. Trong đó thừa kế theo di chúc có quy định như sau: Theo
hình thức thừa kế này pháp luật tôn trọng ý muốn và quyền quyết định của người
có tài sản. Theo điều 390 Quốc triều hình luật thì cha mẹ nhiều tuổi về già phải có
trách nhiệm lo làm chúc thư để lại tài sản cho con cái, quy định này nhằm tránh sự
tranh chấp tài sản về sau

8
Di chúc được lập dưới dạng văn bản gọi là chúc thư, trong trường hợp không
biết chữ thì chúc thư có thể nhờ xã trưởng viết thay và chứng thực (điều 366 QTHL)
trong trường hợp chúc thư không tuân thủ hình thức do pháp luật quy định thì sẽ
không có giá trị pháp lý lúc đó di sản thừa kế được chia theo pháp luật. Trường hợp
di chúc không qua xã trưởng xác nhận thì cần có chức sắc trong làng làm chứng.
Theo đoạn 273 Hồng Đức Thiện Chính thì quy định chúc thư chỉ được coi là hợp
pháp nếu có Hương trưởng, quan viên trong bản từ 30 tuổi trở lên là người viết thay
hoặc chứng kiến. Như vậy, chúc thư phải có người làm chứng là người có chức sắc
xã hội, là người đứng đầu họ tộc hoặc hương chủ làm chứng. Quy định này nhằm
đảm bảo tính khách quan của di chúc, tránh những tranh chấp về chữ viết, nội dung
trong di chúc
1.2.2. Hình thức của di chúc trong luật Gia Long
So với thời Lê, thời Nguyễn mà cụ thheer là trong luật Hoàng Việt Luật Lệ
có rất ít chế định liên quan đến thừa kế. Tuy nhiên, những nguyên tắc về quan hệ tài
sản và thừa kế cơ bản vẫn tương tự như luật thời nhà Lê nhưng đối với hình thức
thừa kế theo di chúc thì trong Hoàng Việt Luật Lệ lại không quy định về hình thức
của di chúc mà chỉ có quy định về người thừa kế theo di chúc có quyền nhận di sản
sau khi cha mẹ chết
1.2.3. Hình thức của di chúc dưới thời Pháp thuộc
So với pháp luật triều Lê và Nguyễn thì pháp luật thừa kế thời Pháp thuộc theo
khuôn mẫu của Bộ luật Dân sự Napoleon đã quy định một cách chi tiết hơn trong bộ
luật Dân dân luật Bắc Kỳ (DLBK) và Hoàng việt trung kỳ hộ luật (HVTKHL). Pháp
luật thời kỳ này cũng thừa nhận hai hình thức chia thừa kế là: chia theo di chúc và
chia theo pháp luật. Về hình thức di chúc được quy định như sau
Pháp luật quy định người thành niên hoặc đã thoát quyền nếu có đủ chuyên
môn đều có thể làm di chúc để xử lý tất cả tài sản của mình (điều 321 DLBK và
điều 313 HVTKHL), người cha có thể lập chúc thư để định đoạt tài sản của mình
tùy theo ý chí của mình nhưng phải giữ quyền lợi cho người vợ chính (điều 320
DLBK và điều 312 HVTKHL). Người lập chúc thư có thể truất quyền thừa kế của
một hay nhiều người có trong những người được thưa kế, việc truất quyền phải

9
được lập thành văn bản viên quản lý văn khế lập hoặc do lý trưởng nơi cư trú của
người lập chúc thư.
Chúc thư phải làm thành văn bản hoặc do viên quản lý văn khế làm ra hoặc
có công chứng thị thực, chúc thư không có viên chức thị thực phải do người lập
chúc thư viết lấy và ký tên. Nếu người lập chúc thư đọc để người khác viết thay thì
phải có ít nhất hai người đã thành niên làm chứng, người làm chứng thường là lý
trưởng tại nơi cư trú của người lập chúc thư nếu ở xa không về nơi trú quán được thì
chúc thư ấy phải có sự chứng kiến của lý trưởng nơi ở hiện cuaqr người lập chúc
thư (điều 326 DLBK và điều 316 HVTKHL).
Chúc thư phải ghi rõ ngày, tháng, năm lập chúc thư, họ, tên, tuổi, nơi trú
quán của người làm chứng. Chúc thư khi đã làm xong thì lý trưởng đọc to cho mọi
người cùng nghe rồi lý trưởng người lập chúc thư, người viết hộ (nếu có) và những
người làm chứng cùng ký tên vào văn bản, có bao nhiêu người được thừa kế thì
chúc thư được làm thành bấy nhiêu bản gốc để gửi cho mỗi người một bản
1.3. Hình thức di chúc theo quy định của BLDS 2015
1.3.1. Di chúc bằng văn bản (điều 628 BLDS năm 2015)
Theo quy định của pháp luật, tất cả các di chúc được thể hiện bằng hình thức
văn bản phải đáp ứng các yêu cầu chung về nội dung, đồng thời mỗi một thể thức cụ
thể của di chúc viết phải tuân theo một trình tự tương ứng. Để bản di chúc thể hiện
dưới hình thức bằng văn bản có hiệu lực pháp luật là cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền,
lợi ích cho các chủ thể, người lập di chúc cần phải đáp ứng các yêu cầu về nội dung
đối với mọi di chúc viết như sau:
- Di chúc phải ghi rõ ngày, tháng, năm lập di chúc
Đây là một nội dung hết sức quan trọng và có ý nghĩa thiết thực trong việc
xác định tính hiệu lực của di chúc, vì thông qua ngày, tháng, năm lập di chúc sẽ xác
định được tạ thời điểm đó người lập di chúc có năng lực hành vi dân sự, minh mẫn,
sáng suốt hay không, tại thời điểm đó người lập di chúc đã đủ tổi lập hay chưa?.
Mặt khác trong trường hợp người quá cố để lại nhiều bản di chúc thì sẽ căn cứ vào
ngày, tháng, năm trong di chúc để chúng ta xác định di chúc nào là biểu hiện ý chí
sau cùng của người chết và là di chúc có hiệu lực pháp luật. Vì theo quy định tại
khoản 5 Điều 667 BLHS thì “ khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với một

10
tài sản thì bản di chúc sau cùng có hiệu lực pháp luật”. Do vậy, tất cả những bản di
chúc lập trước đều bị hủy bỏ và chỉ di chúc lập thể hiện ý chí sau cùng mới có hiệu
lực pháp luật. Ngoài ra căn cứ vào ngày, tháng, năm lập di chúc ta có thể xác định
được pháp luật hiện hành để điều chỉnh bản di chúc đó.
- Di chúc phải ghi rõ họ, tên, nơi cư trú của người lập di chúc:
Theo quy định của pháp luật thì thời điểm mở thừa kế, nơi đăng kí từ chối nhận di
sản, thẩm quyền giải quyết của Tòa án khi có tranh chấp đều được xác định thông
qua nơi cư trú của người lập di chúc, do đó trong di chúc phải xác định rõ nơi cư
trú của người lập di chúc là một yêu cầu quan trọng. Hơn nữa do di chúc là sự thể
hiện ý chí đơn phương của một bên chủ thể trong giao dịch dân sự nên cần phải ghi
rõ họ, tên đầy đủ của người thể hiện ý chí đó.
- Di chúc phải ghi rõ họ, tên người, tên cơ quan, tổ chức được hưởng di sản.
Khác với người hưởng thừa kế theo pháp luật là những người nằm trong diên, hàng
thừa kế có quan hệ huyết thống, quan hệ nhuôi dưỡng theo quy định của pháp luật,
trong những người được hưởng thừa kế theo di chúc lại không bị giới hạn phạm vi
như trên. Những người được hưởng thừa kế theo di chúc có thể là tổ chức, cá nhân
bất kì, bằng ý chí của người lập di chúc có thể định đoạt cho bất kì ai được hưởng di
sản của mình. Do vậy, khi định đoạt tài sản của mình sau khi chết cho ai, cho tổ
chức nào thì người lập di chúc phải xác định rõ trong di chúc như sau:
Thứ nhất: Chỉ người nào được người lập di chúc xác định trong di chúc mới là
người thừa kế theo di chúc của người đó.
Thứ hai: Nếu người lập di chúc không xác định họ, tên của người nhận thưà kế
theo di chúc nhưng bằng các yếu tố, căn cứ khác có thể xác định được người đó là
ai thì họ vẫn được xác định là người được hưởng thừa kế. Tuy nhiên trường hợp này
phải giải thích di chúc, nếu không giải thích được thì coi như không có di chúc.
- Di chúc phải ghi rõ di sản và nơi có di sản.
Di sản thừa kế chỉ là những tài sản thuộc sở hữ của người chết và chỉ những tài sản
thuộc sở hữu của mình thì người lập di chúc mới định đoạt cho những người thừa
kế. Do vậy, nếu di sản được ghi rõ trong di chúc sẽ giúp chúng ta xác định được
người lập di chúc họ có những tài sản nào, và được phân định ra sao?. Tuy nhiên
nếu như trong di chúc của người lập di chúc không ghi rõ, liệt kê từng loại di sản thì

11
cũng không thể coi đó là bất hợp pháp được vì trong trường hợp này những người
có thẩm quyền vẫn có thể căn cứ vào pháp luật mà xác định những gì thuộc vào di
sản của người chết để lại. Ngoài ra quy định tại khoản 2 Điều 633 BLDS: “
nếu không xác định được nơi cư trú cuối cùng thì địa điểm mở thừa kế là nơi có
toàn bộ hoặc phần lớn di sản”. Nên việc ghi rõ nơi có di sản là rất cần thiết.
- Di chúc phải ghi rõ việc chỉ định người thực hiện nghĩa vụ và nội dung của
nghĩa vụ.
Theo nguyên tắc chung tất cả những người hưởng di sản thừa kế đều phải
thực hiện nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại trên cơ sở tương ứng với kỉ phần
tài sản mà họ được hưởng. Ngoài ra việc giao nghĩa vụ cho những người thừa kế là
một trong những quyền định đoạt của người lập di chúc. Vì vậy trong di chúc,
người lập di chúc có thể giao nghĩa vụ riêng cho từng người được hưởng thừa kế để
họ thực hiện, người lập di chúc phải ghi rõ cơ quan, cá nhân, tổ chức nào phải thực
hiện nghĩa vụ mà người chết để lại. Tuy nhiên nếu trong di chúc mà không có sự
định đoạt nghĩa vụ riêng cho từng người thì tất cả những người hưởng hưởng thừa
kế sẽ cùng nhau thực hiện nghĩa vụ mà người chết để lại.
- Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng kí hiêụ nếu di chúc gồm nhiều trang
thì mỗi trang phải được đánh số thứ tự và có chữ kí hoặc điểm chỉ của người lập di
chúc.
Di chúc là sự thể hiện ý chí của người chết, vì vậy để di chúc được rõ ràng,
cụ thể tránh sự tranh cãi giữa những người thừa kế, thì người lập di chúc không
được viết tắt hoặc viết bằng kí hiệu để biểu đạt ý chí của mình. Trường hợp người
để lại di chúc lập tại công chứng Nhà nước, UBND xã, phường, thị trấn thì cán bộ
có thẩm quyền có trách nhiệm hướng dẫn cho người lập không được viết tắt hoặc
dùng kí hiệu để viết trong di chúc. Ngoài ra pháp luật còn quy định để đảm bảo tính
khách quan và chính xác cho bản di chúc và ý chí của người lập di chúc trong
trường hợp bản di chúc có nhiều trang thì pháp luật yêu cầu người lập di chúc phải
đánh số trang theo thứ tự và phải kí hoặc điểm chỉ vào từng trang của di chúc, nhằm
tránh tình trạng người khác thêm, bớt, giả mạo, thay thế từng trang của di chúc làm
sai lệch ý chí của người lập di chúc.
Hình thức di chúc bằng văn bản có nhiều loại khác nhau bao gồm:

12
+ Di chúc bằng văn bản có người làm chứng ( Điều 634 BLDS ).
Đối với loại di chúc này Điều 634 BLDS quy định : “Trường hợp người lập di
chúc không tự mình viết bản di chúc thì có thể tự mình đánh máy hoặc nhờ người
khác viết hoặc đánh máy bản di chúc, nhưng phải có ít nhất là hai người làm chứng.
Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người
làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di
chúc và ký vào bản di chúc.Việc lập di chúc bằng văn bản có người làm chứng phải
tuân theo quy định tại Điều 631 và Điều 632 của Bộ luật này.”. Do vậy để đảm bảo
tính xác thực của loại di chúc bằng văn bản không có người làm chứng thì di chúc
phải do chính tay người lập di chúc viết và kí tên, nên loại di chúc này cần đáp ứng
đủ hai loại điều kiện nữa đó là: phải do chính tay người lập di chúc viết và kí tên.
Nếu một bản di chúc được đánh máy rồi người lập di chúc kí tên thì bản di chúc đó
cũng không được chấp nhận mặc dù đó là chữ kí của người lập di chúc. Hay mặt
khác nếu bản di chúc đó do chính người lập di chúc viết nhưng lại không kí tên thì
tùy từng trường hợp xác định giá trị pháp lý của di chúc, nếu giám định đúng là chữ
viết của người lập di chúc thì phải công nhận di chúc. Mục đích của quy định nếu di
chúc không có người làm chứng, không công chứng, chứng thực, nếu xác định được
đúng ý chí của người lập di chúc thì di chúc đó có giá trị. Vì thế nếu xác định được
chữ viết của người để lại di sản đó chính là ý chí của họ thì ý chí này phải được
pháp luật thừa nhận.
+ Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng (Điều 633 BLDS).
Điều 633 BLDS quy định: “Người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di
chúc.
Việc lập di chúc bằng văn bản không có người làm chứng phải tuân theo quy
định tại Điều 631 của Bộ luật này”. Theo quy định trên chỉ có thể vì lý do nào đó
như người lập di chúc ốm, không biết chữ... mà không thể tự mình viết di chúc được
thì họn có thể nhờ người khác viết di chúc và bản di chúc này vẫn được chấp nhận
và có giá trị pháp lý, mặc dù không được người lập di chúc trực tiếp viết ra. Nếu
đáp ứng yêu cầu tại Điều 653 BLDS và yêu cầu sau khi lập di chúc phải có ít nhất
hai người làm chứng, và người lập di chúc phải kí, và điểm chỉ vào bản di chúc

13
trước mặt những người làm chứng và đồng thời bản di chúc này phải có chữ kí và
sự xác nhận của từng người làm chứng về chữ kí, điểm chỉ của người lập di chúc.
+ Di chúc có công chứng hoặc chứng thực ( Điều 635, 636 BLDS).
Theo quy định tại Điều 635, 636 BLDS 2005 có quy định các yêu cầu về trình tự
thủ tục lập loại di chúc có công chứng hoặc chúng thực của UBND xã, phường, thị
trấn như sau.
Mục đích của việc công chứng là nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của
công dân và cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế xã hội, góp phần phòng ngừa vi
phạm pháp luật. Các quy định pháp luật về công chứng từ trước đến nay đều được
quy định cụ thể về vấn đề này, theo Điều 48 luật công chứng năm 2006 quy định “
người lập di chúc phải tự mình yêu cầu công chứng viên công chứng di chúc chứ
không thể nhờ người khác công chứng hộ”. Nếu người để lại di sản đến lập di chúc
tại cơ quan công chứng hoặc UBND xã, phường, thị trấn hoặc di chúc có công
chứng viên lập tại chỗ ở của người để lại di sản thì việc lập di chúc được thực hiện
như sau: Người lập di chúc tuyên bố nội dung của di chúc cho công chứng viên
hoặc người có thẩm quyền chứng thực nghe. Công chứng viên hoặc người có thẩm
quyền chứng thực ghi chép lại đầy đủ nội dung mà người lập di chúc đã tuyên bố
trước đó sau khi đã xác nhận, công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng
thực đã ghi chép chính xác và thể hiện đúng với ý chí, nguyện vọng của mình thì
người lập di chúc kí hoặc điểm chỉ vào bản di chúc đó. Sau cùng công chứng viên
hoặc người có thẩm quyền chứng thực sẽ kí vào bản di chúc đó.
+ Di chúc bằng văn bản có giá trị như di chúc được công chứng, chứng thực
(điều 639 BLDS)
Điều 629 BLDS 2015 quy định: các di chúc nếu có xác nhận của người có
thẩm quyền cũng có giá trị như di chúc được chứng nhận, chứng thực là những di
chúc như sau:
Di chúc của quân nhân tại ngũ có xác nhận của thủ trưởng đơn vị từ cấp đại
đội trở lên, nếu quân nhân không thể yêu cầu công chứng, chứng thực. Do người lập
di chúc là quân nhân đang làm nhiệm vụ, đóng quân ở xa nơi công chứng và
UBND cấp xã, phường, thị trấn hoặc là do nhiệm vụ đặc biệt mà quân nhân đó
không thể đi công chứng, chứng thực được, mặc dù đóng quân có thể gần các cơ

14
quan công chứng hoặc chứng thực. Mặt khác, quyền lập di chúc là quyền luôn được
pháp luật ưu tiên bảo đảm thực hiện. Vì vậy, với những lí do chính đáng mà cá nhân
có thể lập di chúc theo thủ tục có chứng nhận, chứng thực được thì di chúc của họ
chỉ cần có xác nhận là vẫn có hiệu pháp luật.
Di chúc của người đang đi trên tàu biển, máy bay có xác nhận của người chỉ
huy phương tiện đó. Do đặc thù của loại 2 phương tiện trên khiến cho những hành
khách trên phương tiện không có khả năng tiến hành công chứng và chứng thực tại
cơ quan có thẩm quyền được khi mà hai phương tiện này chưa cập càng hoặc hạ
cánh. Vì vậy, trong trường hợp cá nhân đang đi hoặc làm việc trên phương tiện này
thì chỉ cần cơ trưởng hoặc thuyền trưởng có thẩm quyền xác nhận di chúc trong lúc
máy bay chưa hạ cánh và tàu biển chưa cập bến là bản di chúc cũng được thừa nhận
và có hiệu lực pháp luật.
Di chúc của người đang điều trị tại bệnh viện, cơ sở chữa bệnh, điều dưỡng
khác có xác nhận của người phụ trách bệnh viện, cơ sở đó. Khi đã nằm bệnh viện
hoặc cơ sở chữa bệnh thì sức khỏe của cá nhân là không được tốt. Vì vậy, khi có
nhu cầu lập di chúc thì dù cơ sở chữa bệnh hoặc bệnh viện có gần nơi công chứng
hoặc cơ quan chứng thực nhưng họ cũng không thể đến yêu cầu công chứng hoặc
chứng thực di chúc được. Do vậy, nếu di chúc lập trong hoàn cảnh trên thì chỉ cần
có xác nhận của người phụ trách bệnh viện hoặc cơ sở chữa bệnh họ đang điều trị
thì di chúc đó vẫn được coi là có chứng nhậ hoặc chứng thực.
Di chúc của người đang làm công việc khảo sát, thăm dò, nghiên cứu ở vùng
rừng núi, hải đảo có xác nhận của người phụ trách đơn vị.
Di chúc của công dân Việt Nam đang ở nước ngoài có chứng nhận của cơ
quan lãnh sự, đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước đó.
Di chúc của người đang bị tạm giam, đang chấp hành hình phạt tù, người
đang chấp hành biện pháp xử lí hành chính tại cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh có
xác nhận của người phụ trách cơ sở đó.
1.3.2. Di chúc miệng (Điều 629)
Di chúc miệng là sự thể hiện ý chí thông qua lời nói của cá nhân nhằm dịch
chuyển tài sản của mình cho người còn sống khác sau khi họ chết.

15
Theo quy định tại điều 629, BLDS: “1.trong trường hợp tình trạng một
người bị cái chết đe dọa do bệnh tật hoặc các nguyên nhân khác mà không thể lập
di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng”. Mặt khác,theo quy định tại 629,
BLDS: “Di chúc miệng được coi là hợp pháp, nếu người di chúc miệng thể hiện ý
chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau đó
những người làm chứng ghi chép lại, cùng kí tên hoặc điểm chỉ. Trong thời gian
năm ngày kể từ ngày di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được
công chứng hoặc chứng thực”.
Với quy định trên ta nhận thấy chỉ khi nào tính mạng của một người lâm vào
tình trạng nguy kịch không thể lập di chúc bằng văn bản được, vì nếu lập bằng văn
bản sẽ không kịp để họ thể hiện ý chí cuối cùng của họ trong việc dịch chuyển tài
sản của họ cho người khác khi họ chết nên buộc phải di chúc miệng và di chúc này
sẽ được thừa nhận. Tuy nhiên, do ý chí được thể hiện thông qua lời nói nên tính xác
thực của nó là không cao dễ bị phân lẫn và xảy ra tranh chấp, vì vậy pháp luật đã
quy định sự thể hiện ý chí bằng lời nóicủa người để lại di sản phải là sự thể hiện ý
chí cuối cùng và có sự chứng kiến của ít nhất hai người làm chứng và phải được
người làm chứng ghi lại thành văn bản của di chúc đó. Mặt khác, do di chúc đó
không có chữ kí hoặc điểm chỉ của người lập di chúc và người lập di chúc đó cũng
không thể kiểm tra việc ghi chép của người làm chứng được, nên điều này ảnh
hưởng đến tính xác thực của văn bản ghi chép lại di chúc miệng. Vì vậy, để đảm
bảo tính xác thực của di chúc pháp luật cũng quy định thêm khi những người làm
chứng ghi chép lại và kiểm tra xác nhận việc ghi chép đó đúng với sự thể hiện ý chí
của người chết thì họ sẽ cùng kí tên hoặc điểm chỉ vào bản di chúc đó. Đồng thời
trong thời gian năm ngày, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng
thì di chúc phải được công chứng hoặc chứng thực. Đây là một điểm mới cả BLDS
năm 2015 so với quy định của BLDS năm 1995.
Do di chúc miệng là một hình thức di chúc đặc biệt nên pháp luật quy định di
chúc miệng với thủ tục chặt chẽ. Theo Khoản 2 điều 629, BLDS có quy định: “Sau
ba tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người di chúc còn sống, minh mẫn,
sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ”. Nếu người di chúc miệng chỉ
sống được dưới 3 tháng kể từ thời điểm di chúc miệng thì di chucscos gí trị pháp lý,

16
còn nếu người di chúc miệng sống được treenba tháng và phải còn minh mẫn sáng
suốt thì di chúc miệng đó đương nhiên bị hủy bỏ. Bởi vì, khi người di chúc miệng
đã thoát khỏi hoàn cảnh đặc biệt, tính mạng họ không bị đe dọa, tinh thần minh
mẫn, sáng suốt thì họ sẽ có điều kiện để lập bản di chúc khác có tính xác thực, giá
trị pháp lí cao hơn

17
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG LUẬT PHÂN CHIA
DI SẢN THEO DI CHÚC VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN
THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HÌNH THỨC CỦA DI CHÚC
2.1. Các vấn đề tranh chấp về di chúc
2.1.1. Tranh chấp về việc hiểu nội dung của di chúc: Cho hay cho sử dụng
tài sản
Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc thì việc hiểu đúng nội dung
di chúc có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Chỉ khi hiểu đúng nội dung di chúc, các
cấp Tòa án mới có thể giải quyết vụ án theo đúng quy định của pháp luật.
Trong việc giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, có quan điểm cho
rằng di chúc phải định đoạt cho ai, cho ai bao nhiêu tài sản… thì di chúc đó mới có
hiệu lực. Nhưng cũng có quan điểm khác cho rằng, định đoạt được hiểu theo nhiều
khía cạnh khác nhau: Có thể là cho, nhưng cũng có thể chỉ cho sử dụng, cho hưởng
lợi đến một giai đoạn nào đó...
Ví dụ:
Cụ Phan văn Đờn và cụ Nguyễn Thị Kẻo có một con chung là ông Phan
Văn Cư. Năm 1975, ông Cư rời Việt Nam, sang sinh sống tại Mỹ. Cụ Đờn và cụ Kẻo ở
Việt Nam, được các cháu trông nom, chủ yếu là ông Phan Văn Đấu. Cụ Đờn và cụ
Kẻo tạo lập được căn nhà trên thửa đất có diện tích 1.442,6 m2
tại số nhà 23/5 Lê
Hồng Phong, phường Phú Hòa, thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Ngày 25-12-
1993, ủy ban nhân dân thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương đã cấp giấy chứng nhận
quyền sử dụng 300 m2
đất thổ cư, 583,2 m2
đất nông nghiệp cho cụ Phan Văn Đờn.
Ngày 14-3-1996, cụ Đờn lập di chúc có nội dung: Để lại ngôi nhà trên đất thổ cư và đất
nông nghiệp có diện tích 883,2 m2
cho ông Phan Văn Đấu được toàn quyền sử dụng,
bảo quản ngôi nhà và diện tích đất để ở, không được bán, chuyển nhượng, trao đổi
với người khác. Di chúc có chữ ký, điểm chỉ của cụ Đờn, có xác nhận của chính quyền
địa phương.
Tháng 2-1997, cụ Kẻo chết. Tháng 10-1997, cụ Đờn chết. Ngày 19-7-2000
ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương đã cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà và
quyền sử dụng đất ở 300 m2
cho ông Phan Văn Đấu và vợ là bà Võ Thị Quế.

18
Ông Cư cho rằng di chúc của cụ Đờn chỉ giao cho ông Đấu giữ hộ nhà đất.
Ông Cư yêu cầu hưởng toàn bộ di sản của cụ Đờn và cụ Kẻo vì ông Cư là người
thừa kế duy nhất. Ông Cư đồng ý trả công chăm sóc, nuôi dưỡng… hai cụ cho ông
Đấu từ 40 triệu đồng đến 70 triệu đồng và đồng ý thanh toán giá trị các công trình
mà ông Đấu đã xây dựng trên đất của cụ Đờn và cụ Kẻo.
Ông Đấu không đồng ý trả nhà đất cho ông Cư vì cho rằng cụ Đờn đã viết
di chúc cho ông Đấu nhà đất và ông Đấu đã được ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương
cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà năm 2000.
Tại bản án sơ thẩm số 07/DSST ngày 12-6-2003 Tòa án nhân dân tỉnh B đã
hủy một phần nội dung di chúc do cụ Phan Văn Đờn lập ngày 14-3-1996. Công
nhận di sản thừa kế của cụ Kẻo để lại được xác định trong khối tài sản chung của cụ
Đờn, cụ Kẻo trị giá 819.987.400đ.
Ông Phan Văn Cư được sở hữu 1/2 di sản thừa kế của cụ Kẻo là
409.993.700đ do ông Đấu giao lại bằng giá trị.
Ông Phan Văn Đấu được thừa hưởng di sản thừa kế của cụ Đờn theo ý chí
di chúc lập ngày 14-3-1996. Ông Phan Văn Đấu được sở hữu, quản lý, sử dụng toàn
bộ di sản bao gồm nhà, đất, cây trồng tọa lạc tại ấp Phú Thuận, Phú Hòa, thị xã Thủ
Dầu Một, tỉnh Bình Dương, nhưng ông Đấu phải thanh toán cho ông Cư
409.993.700đ.
Bản án còn tuyên án phí và quyền kháng cáo.
Ngày 15-6-2001 ông Cư kháng cáo: Ông mang quốc tịch Mỹ nhưng là
người Việt Nam định cư tại nước ngoài có đầu tư về Việt Nam làm ăn, nên ông xin
hưởng toàn bộ hiện vật vì ông không công nhận di chúc.
Ngày 21-6-2003 ông Đấu kháng cáo yêu cầu hưởng toàn bộ nhà đất, không
đồng ý thanh toán cho ông Cư.
Tại bản án phúc thẩm số 281/ DSPT ngày 25-8-2003, Tòa phúc thẩm M đã
xác định di chúc không có hiệu lực, sửa bản án sơ thẩm:
- Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Phan Văn Cư. Ông Phan Văn Cư được
hưởng toàn bộ khối di sản của cụ Phan Văn Đờn và cụ Nguyễn Thị Kẻo để lại gồm:
Căn nhà số 23/5 Lê Hồng Phong, phường Phú Hòa, thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình

19
Dương trên diện tích đất 1.442,6 m2
gồm 300m2
đất thổ cư và 1.142,6 m2
đất nông
nghiệp, tổng trị giá 1.639.974.800đ.
Ông Phan Văn Cư có quyền lập ủy quyền cho người đại diện nhận toàn bộ
khối di sản trên do ông Phan Văn Đấu giao lại. Ông Phan Văn Cư được quyền liên
hệ với chính quyền địa phương và cơ quan thi hành án để thực hiện việc nhận thừa
kế khối di sản trên theo quy định tại Nghị định số 81/2001/NĐ-CP ngày 5-11-2001
của Chính phủ.
Buộc ông Phan Văn Đấu phải giao lại toàn bộ khối di sản do cụ Phan Văn
Đờn và cụ Nguyễn Thị Kẻo để lại cho đại diện của ông Phan Văn Cư nhận cả phần
diện tích nhà, vật kiến trúc khác mà ông Đấu đã xây dựng nguyện trạng theo biên
bản định giá ngày 23-10-2002.
Buộc ông Phan Văn Cư phải hoàn lại cho ông Phan Văn Đấu giá trị nhà, vật
kiến trúc khác trên đất với số tiền 131.664.000đ.
Hủy giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở số
295/GCN/2000 ngày 19-7-2000 do ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương đã cấp cho
ông Phan Văn Đấu và bà Võ Thị Quế về sở hữu nhà số 23/5 Lê Hồng Phong,
phường Phú Hòa, thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương và 300m2
đất ở và các loại
giấy tờ khác đã cấp cho ông Phan Văn Đấu có nguồn gốc từ di sản của cụ Phan Văn
Đờn và cụ Nguyễn Thị Kẻo để lại.
Bản án còn tuyên án phí.
Sau khi xét xử phúc thẩm, ông Phan Văn Đấu có nhiều đơn khiếu nại yêu
cầu được xem xét theo trình tự giám đốc thẩm.
Qua vụ án trên, thấy rằng: Việc hiểu nội dung di chúc, đánh giá hiệu lực
pháp luật di chúc của Tòa án hai cấp có sự khác nhau. Tòa án cấp sơ thẩm cho rằng
di chúc của cụ Đờn đã định đoạt cho ông Đấu toàn bộ di sản là tài sản chung của cụ
Đờn và cụ Kẻo là không đúng, nhưng cũng có hiệu lực đối với phần di sản của cụ
Đờn. Vì vậy, 1/2 nhà đất tại 23/5 Lê Hồng Phong, phường Phú Hòa, thị xã Thủ Dầu
Một, tỉnh Bình Dương thuộc sở hữu của ông Đấu theo di chúc của cụ Đờn, còn 1/2
thuộc sở hữu của ông Cư (hưởng phần di sản của cụ Kẻo).
Tòa án cấp phúc thẩm cho rằng, di chúc của cụ Đờn không phát sinh hiệu
lực vì cụ Đờn chỉ cho ông Đấu sử dụng nên thực chất là ông Đấu chỉ có quyền quản

20
lý di sản. Vì vậy, khi ông Cư (người thừa kế theo pháp luật duy nhất của cụ Đờn)
yêu cầu thì ông Đấu phải trả lại di sản.
Qua nghiên cứu vụ án trên, tác giả thấy rằng: Di chúc đề ngày 14-3-1996
của cụ Đờn có nội dung để lại ngôi nhà 23/5 Lê Hồng Phong, phường Phú Hòa, thị
xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương cho ông Đấu được toàn quyền sử dụng, bảo quản
ngôi nhà và diện tích đất để ở, không được bán, chuyển nhượng cho người khác.
Với nội dung di chúc trên, cụ Đờn đã tự nguyện chuyển một số quyền tài sản của
mình cho ông Đấu sau khi cụ Đờn chết. Cụ Đờn vừa ký, vừa điểm chỉ vào di chúc,
có xác nhận của chính quyền địa phương, do vậy, di chúc của cụ Đờn đủ điều kiện
là di chúc hợp pháp. Mặc dù di chúc của cụ Đờn không trao quyền định đoạt cho
ông Đấu, nhưng sự hạn chế này không trái pháp luật. Theo di chúc thì ông Đấu chỉ
được chiếm hữu, sử dụng phần tài sản thuộc quyền sở hữu của cụ Đờn cho đến khi
ông Đấu chết. Sau khi ông Đấu chết, di sản của cụ Đờn sẽ được giải quyết theo quy
định của pháp luật. Bản án phúc thẩm cho rằng di sản của cụ Đờn chưa được định
đoạt bởi di chúc nên đã không chấp nhận di chúc, chia toàn bộ di sản của cụ Đờn
theo pháp luật là chưa áp dụng đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, di chúc của
cụ Đờn đã định đoạt toàn bộ tài sản chung của cụ Đờn và cụ Kẻo là không đúng. Do
vậy, di chúc của cụ Đờn chỉ có hiệu lực một phần tương ứng với phần di sản của cụ
Đờn.
2.1.2. Tranh chấp khi một người để lại nhiều di chúc khác nhau
Thực tế cho thấy, không phải ai khi chết cũng để lại di chúc. Tuy nhiên,
cũng có những người để lại nhiều di chúc định đoạt một loại tài sản. Khi có tranh
chấp xảy ra thì di chúc sau cùng của người lập di chúc có giá trị pháp lý.
Tác giả xin nêu ví dụ:
Cụ Lê Thị Mẹo có một con trai là Lê Vinh Sang. Ông Sang (chết năm 1975)
có vợ là Lan và có 3 con chung là: Lê Thị Ngọc ¸nh, Lê Thị Ngọc Mỹ và Lê Thị Bạch
Tuyết. Cụ Mẹo tạo lập được thửa đất 1.972,9 m2
gồm 100m2
đất thổ cư và 1.872,9
m2
đất nông nghiệp trồng cây hàng năm tại phường Đức Long, thành phố P, tỉnh B có
giá trị 31.979.000đ. Năm 1975, cụ Mẹo đứng tên xây dựng nhà cấp 2B trị giá
174.722.000đ và tường bao quanh trị giá 18.816.000đ.

21
Cụ Mẹo chết ngày 4-5-2001, để lại 4 di chúc:
- Di chúc thứ nhất ngày 20-4-1993: Cụ Mẹo để lại căn nhà 692 đường Trần
Hưng Đạo, phường Đức Long, thành phố P và đất vườn cho Tòa giám mục thành
phố P.
- Di chúc thứ hai ngày 20-2-1995: Hiện tôi (Mẹo) là chủ mảnh đất thổ cư và
đất vườn tại phường Phước Long với diện tích 1840 m2
. Tôi (Mẹo) đã được Sở Xây
dựng B xét cấp giấy phép cho xây dựng một ngôi nhà kiên cố để ở trên diện tích
100 m2
nhà chính, chưa kể nhà phụ. Nhưng bản thân tôi không đủ khả năng tài chính
để thực hiện ý định của mình, đồng thời không thể sống tự lập trong tuổi già, có thể
chết bất ngờ. Do đó, tôi làm chúc thư giao cho Đức giám mục Huỳnh Văn Nghi và
Giáo hội công giáo được toàn quyền sở hữu chủ toàn bộ nhà đất. Sau khi tôi qua đời,
Giáo hội được quyền bán hoặc sang nhượng.
Bù lại, tôi kính xin Đức giám mục và Giáo hội giúp đỡ tôi xây dựng một
căn nhà theo thiết kế đã được xét duyệt, nâng đỡ cuộc sống tuổi già của tôi cho đến
chết…
Di chúc được cụ Mẹo ký tên, có xác nhận của công chứng nhà nước.
- Di chúc thứ 3 (ngày 21-7-1996): Xin dâng cúng cho xứ đạo hiện do linh
mục Nguyễn Tiến Huynh làm chứng toàn bộ tài sản của tôi (Mẹo) gồm:
1 mảnh đất thổ cư + đất vườn 1804m2
, 1 căn nhà xây kiên cố 200m2
và của cải
trong nhà và trong vườn. Linh mục Nguyễn Tiến Huynh và các linh mục kế vị đại
diện giáo xứ sở hữu chủ toàn quyền sử dụng phục vụ lợi ích chung...
Người thay mặt tôi (Mẹo) đứng ra thực hiện di chúc này là linh mục
Nguyễn Văn Lạc. Linh mục Lạc có thể ủy quyền cho bất cứ linh mục nào nếu được
sự đồng ý của Đức giám mục P...
Di chúc có lăn tay của cụ Mẹo, có 2 người làm chứng, có chữ ký của người
đánh máy, có xác nhận của Phòng Công chứng nhà nước số 1.
- Di chúc thứ 4 được cụ Mẹo lập ngày 17-2-2000 có nội dung: Cụ Mẹo giao
toàn bộ tài sản gồm 1.840m2
đất và vườn cùng ngôi nhà xây 100m2
cho bà Lê Thị
Bạch Tuyết. Bà Tuyết được toàn quyền định đoạt số tài sản này.
Các giấy tờ định đoạt nhà đất ghi trước chúc thư này đều không có giá trị.

22
Di chúc được cụ Mẹo lăn tay, ký, có xác nhận của ủy ban nhân dân phường
Đức Long.
Sau khi cụ Mẹo chết, Tòa giám mục thành phố P yêu cầu: Được thừa kế
theo di chúc 1995, 1996 của cụ Mẹo, hưởng toàn bộ di sản của của Mẹo.
ý kiến bà Tuyết: Cụ Mẹo có di chúc lập ngày 17-2-2000 cho bà được hưởng
toàn bộ nhà đất. Vì vậy, bà Tuyết đề nghị bác yêu cầu của nguyên đơn.
Bản án sơ thẩm 09/DSST ngày 18-4-2003 của Tòa án nhân dân thành phố P
đã nhận định:
- Mọi thủ tục xin xây dựng nhà đều đứng tên cụ Mẹo nên nhà thuộc sở hữu
của cụ Mẹo.
- Ba bản di chúc của cụ Mẹo cho Tòa giám mục thành phố P hưởng di sản
không có giá trị vì cụ Mẹo có di chúc thứ 4 lập ngày 17-2-2000.
- Phía nguyên đơn cho rằng di chúc thứ 4 vô hiệu vì bản giám định sức khỏe
của cụ Mẹo được thực hiện không đúng các thủ tục, các giấy tờ xác nhận của Hội đồng
giám định pháp y sử dụng là không có giá trị vì không đúng theo mẫu là không có căn
cứ để bác di chúc ngày 17-2-2000.
Bản án sơ thẩm đã bác yêu cầu của nguyên đơn yêu cầu hưởng di sản là nhà
đất của cụ Mẹo.
- Bà Tuyết được hưởng nhà đất của cụ Mẹo và có nghĩa vụ hoàn tất thủ tục
theo quy định của pháp luật.
Ngày 19-4-2003 ông Lương Vĩnh Phú (đại diện Tòa giám mục thành phố P)
kháng cáo: Di chúc 17-2-2000 của cụ Mẹo có nhiều khiếm khuyết mà Tòa sơ thẩm
công nhận là sai.
Bản án phúc thẩm số 24/DSPT ngày 7-1-2004 Tòa án nhân dân tỉnh B nhận
định: Việc nguyên đơn cho rằng di chúc ngày 17-2-2000 có nhiều khiếm khuyết là
không đúng vì có xác nhận của y tế, có xác nhận của ủy ban nhân dân phường. Tòa
án cấp sơ thẩm bác yêu cầu của Tòa giám mục, công nhận di chúc 17-2-2000 cho bà
Tuyết được hưởng di sản của cụ Mẹo là đúng pháp luật.
Bản án phúc thẩm đã y án sơ thẩm.
Như vậy, trong vụ án trên cụ Mẹo đã có tới 4 bản di chúc định đoạt một loại
tài sản là nhà đất tại phường Đức Long, thành phố P, tỉnh B. Di chúc ngày 17-2-

23
2000 được cụ Mẹo lập sau cùng, được cụ Mẹo lăn tay và ký, có xác nhận của ủy
ban nhân dân phường Đức Long, thành phố P. Trước khi lập di chúc này, cụ Mẹo có
đi khám sức khỏe, có xác nhận của cơ quan y tế về việc cụ Mẹo đầy đủ sức khỏe để
lập di chúc. Tòa án hai cấp sơ thẩm và phúc thẩm đã công nhận di chúc này là đúng
pháp luật.
2.1.3. Di chúc của người không biết chữ
Hiện nay, do nền giáo dục của nước ta phát triển, nên đại đa số nhân dân
đều đã biết chữ. Tuy vậy, cũng có một số người còn chưa biết chữ. Những người
này thường là những người tuổi đã cao. Đã có một số người lập di chúc bằng hình
thức nhờ người khác viết hộ. Tuy nhiên, đã có những di chúc không đáp ứng được
yêu cầu đòi hỏi của pháp luật. Khi có tranh chấp xảy ra, thì Tòa án các cấp cũng
có những đánh giá khác nhau về giá trị của di chúc.
Tác giả xin nêu ví dụ:
Cụ Đỗ Văn Chiều và cụ Vũ Thị Lê có 5 con chung gồm các ông, bà: Đỗ
Văn Tùng, Đỗ Thị Hảo, Đỗ Văn Hiếu, Đỗ Thị Khiếu và Đỗ Thị Hiểu. Khoảng năm
1977, cụ Lê và cụ Chiều ly hôn.
Năm 1987, cụ Lê và ông Tùng trực tiếp đi giao dịch mua bán 232 m2
đất
trên có một số cây lâu năm tại 42/2/4 Trần Phú, phường 1, thành phố V của ông
Nguyễn Văn Ngà.
Năm 1990, vợ chồng bà Hảo có xin ông Tùng cho về ở nhờ trên đất, có viết
giấy xin ở nhờ.
Ngày 5-1-1994 cụ Lê có nhờ ông Trịnh Văn Thân viết hộ di chúc do cụ Lê
không biết chữ; sau đó, cụ Lê nhờ ông Trần Công Khanh và bà Nguyễn Thị Tạnh
làm chứng. Di chúc có nội dung cụ Lê cho bà Hảo toàn bộ nhà đất tại 42/2/4 Trần
Phú, phường 1, thành phố V. Di chúc không được chứng nhận, chứng thực. Khi lập
di chúc cụ Lê đã bị bệnh, sức khỏe yếu nhưng vẫn tỉnh táo, minh mẫn.
Bà Hảo yêu cầu hưởng toàn bộ nhà đất theo di chúc của cụ Lê. Ông Tùng
không công nhận di chúc.
Ông Trịnh Văn Thân (người viết hộ di chúc) khai: Cụ Lê và bà Hảo có nhờ
ông viết hộ di chúc vì cụ Lê không biết chữ. Lúc ông Thân viết di chúc thì có mặt
bà Tạnh và ông Khanh.

24
Ông Trần Công Khanh (người làm chứng di chúc) khai: Di chúc đã được
viết từ trước. Ông Khanh có đọc nội dung di chúc và ký do cụ Lê nhờ làm chứng.
Lúc đó cụ Lê còn khỏe, khoảng 3 tháng sau mới chết.
Bà Nguyễn Thị Tạnh khai: Theo bà Tạnh biết thì đất này ông Ngà bán cho
cụ Lê và ông Tùng. Di chúc do ông Thân viết từ trước. Khi viết di chúc không có
mặt bà Tạnh. Sau khi di chúc được viết xong, cụ Lê có mời bà Tạnh sang làm
chứng. Lúc đó bà Tạnh và ông Khanh cùng ký vào di chúc, nhưng không đọc nội
dung. Vài ngày sau khi lập di chúc, cụ Lê chết.
Bản án sơ thẩm số 02/DSST ngày 7-1-1997 của Tòa án nhân dân thành phố
V đã công nhận nhà đất tại tỉnh B là do ông Tùng và cụ Lê cùng mua vì giấy tờ mua
đứng tên 2 người; không công nhận di chúc vì cụ Lê không biết chữ mà di chúc
không được chứng thực theo quy định của Điều 655 Bộ luật dân sự năm 1995.
Bà Hảo kháng cáo: Yêu cầu công nhận di chúc.
Bản án phúc thẩm số 18/DSPT ngày 9-4-1997 Tòa án nhân dân tỉnh B đã
công nhận di chúc là hợp lệ, giao cho bà Hảo nhà đất theo di chúc của cụ Lê.
Ngày 30-6-1997, ông Tùng khiếu nại không đồng ý việc Tòa án cấp phúc
thẩm công nhận di chúc.
Tại quyết định số 71/KN-VKSTC-V5 ngày 5-11-1997 Viện kiểm sát nhân
dân tối cao đã kháng nghị bản án phúc thẩm trên bởi vì di chúc của cụ Lê không
hợp pháp do nhà đất không phải toàn bộ của cụ Lê mà cụ Lê định đoạt toàn bộ cho
bà Hảo là sai và các con cụ Lê đều thừa nhận cụ Lê không biết chữ nhưng di chúc
của cụ Lê lại không có chứng thực hay chứng nhận của cấp có thẩm quyền là vi
phạm Điều 655 Bộ luật dân sự năm 1995.
Tại quyết định giám đốc thẩm số 50/GĐT-DS ngày 24-3-1998 Tòa D đã
cho rằng ngày 5-1-2001, cụ Lê có nhờ ông Trịnh Văn Thân viết hộ di chúc thể hiện
ý chí của cụ Lê, có chữ ký, điểm chỉ của cụ Lê và di chúc có 2 người làm chứng nên
di chúc trên hợp lệ. Quyết định giám đốc thẩm đã bác kháng nghị của Viện kiểm sát
nhân dân tối cao.
Sau khi nghiên cứu vụ án trên, tác giả thấy cụ Lê là người không biết chữ
nhưng di chúc của cụ Lê lại không có chứng nhận của công chứng nhà nước hoặc
chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nên di chúc không phát sinh

25
hiệu lực theo quy định tại khoản 3 Điều 655 Bộ luật dân sự. Mặt khác, cả hai người
làm chứng đều khai là không có mặt khi ông Thân viết di chúc, nên không phù hợp
với quy định tại Điều 659 Bộ luật dân sự về việc người làm chứng cho di chúc phải
có mặt khi lập di chúc.
Bản án sơ thẩm và kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân tối cao xác định
di chúc không phát sinh hiệu lực là đúng. Bản án phúc thẩm và quyết định giám đốc
thẩm lại cho rằng di chúc hợp lệ là sai.
2.1.4. Người làm chứng cho di chúc
Cụ Đỗ Thới Kiệt (chết ngày 2-3-1998) và cụ Nguyễn Thị Biết (chết ngày
14-1-2001) có hai con chung là bà Đỗ Minh Thuyết và bà Đỗ Thị Nguyệt. Cụ Kiệt và
cụ Biết để lại tài sản gồm một ngôi nhà và vườn cây ăn trái trên diện tích 6.278 m2
tọa
lạc tại ấp Bình Phước, xã Bình Nhâm, huyện T, tỉnh B. Diện tích đất này, hai cụ đã
được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất năm 1997.
Theo bà Nguyệt khai: Ngày 15-9-2000 cụ Biết lập di chúc cho vợ chồng bà
Nguyệt, ông Thủy toàn bộ tài sản trên. Nội dung di chúc do cụ Biết thảo, bà Nguyệt
mang đi đánh máy. Sau đó cụ Biết ký trước mặt ông Sinh. Ông Sinh xác nhận vào
di chúc. Ngày 16-9-2000 bà Nguyệt đưa bản di chúc cho cho bà Lê Thị Diệu và ông
Võ văn Tư ký tên xác nhận.
Bà Nguyệt, ông Thủy yêu cầu được hưởng thừa kế toàn bộ di sản của cụ
Kiệt và cụ Biết.
Theo bà Thuyết khai: Ngày 16- 9-1997 cụ Kiệt lập tờ ủy quyền cho cụ Biết
được toàn quyền quyết định trong các giao dịch dân sự đối với những tài sản thuộc
quyền sở hữu của cụ Kiệt. Tờ ủy quyền này được ủy ban nhân dân huyện T xác
nhận.
Ngày 20-9-1997, cụ Biết lập tờ truất quyền hưởng di sản với nội dung: Cụ Biết
được cụ Kiệt giao quyền định đoạt tài sản theo tờ ủy quyền ngày 16-9-1997. Cụ Biết
truất quyền hưởng di sản thừa kế của bà Nguyệt cùng chồng và con nuôi của bà
Nguyệt đối với những tài sản riêng và chung của cụ Kiệt, cụ Biết. Cụ Biết di tặng
tài sản riêng và chung của vợ chồng bà cho 3 đứa cháu ngoại là Hùng, Diễm, Hoàng
(ba con của bà Thuyết). Tờ truất quyền có chữ ký và lăn tay của cụ Biết.

26
Ngày 3-1-2001 cụ Biết lập di chúc có nội dung: Sau khi cụ qua đời thì bà
Thuyết được toàn quyền thừa hưởng phần tài sản ngôi nhà và đất vườn cây là tài sản
của cụ Kiệt và cụ Biết. Di chúc này cụ Biết nhờ ông Nguyễn Văn Thắng viết hộ. Cụ
Biết ký tên và lăn tay. Ông Nguyễn Văn Thắng và ông Lương Văn Dầm làm chứng
ký tên.
Bà Thuyết yêu cầu được thừa kế toàn bộ di sản của cụ Kiệt và cụ Biết theo
di chúc lập ngày 3-1-2001 hoặc đề nghị cho anh Hùng, chị Diễm, anh Hoàng (3 con
của bà Thuyết) được thừa hưởng di sản của cụ Kiệt và cụ Biết theo tờ truất quyền
lập ngày 20-9-1997.
Bản án sơ thẩm số 55/DSST ngày 14-11-2002 của Tòa án nhân dân huyện T
quyết định:
- Bác yêu cầu khởi kiện của bà Nguyệt về việc yêu cầu chia di sản thừa kế
của cụ Kiệt và cụ Biết theo di chúc lập ngày 15-9-2000.
- Chấp nhận yêu cầu của bà Thuyết về việc chia di sản thừa kế của cụ Kiệt
và cụ Biết theo di tặng lập ngày 20-9-1997.
Ông Hùng, bà Diễm, ông Hoàng được đồng thừa hưởng chung di sản của cụ
Kiệt và cụ Biết theo di tặng ngày 20-9-1997 gồm toàn bộ nhà đất là di sản của cụ
Kiệt và cụ Biết.
Ngày 25-11-2002 bà Nguyệt kháng cáo.
Bản án phúc thẩm số 48/DSPT ngày 21-4-2003 Tòa án nhân dân tỉnh B đã
nhận định:
- Đối với tờ truất quyền hưởng di sản của cụ Biết được lập ngày 20-9-1997 với
nội dung truất quyền hưởng di sản của vợ chồng, con cái bà Nguyệt, di tặng tài sản
cho 3 con của bà Thuyết, nhưng các con bà Thuyết (người được di tặng) đã không
thực hiện việc đăng ký theo quy định của pháp luật về tặng cho tài sản là bất động
sản theo quy định của Điều 463 Bộ luật dân sự năm 1995 nên giấy này không còn
giá trị.
- Đối với di chúc ngày 15-9-2000 có chữ ký của cụ Biết, nhưng cụ Biết chỉ
ký trước mặt có một nhân chứng là ông Sinh, nên di chúc không phát sinh hiệu lực.

27
- Đối với di chúc ngày 3-1-2001: Ông Nguyễn Văn Thắng là người viết hộ
di chúc cho cụ Biết, lại đồng thời là người làm chứng cho di chúc nên không đủ độ
tin cậy đối với di chúc. Di chúc không có hiệu lực.
Bản án phúc thẩm trên đã phân chia di sản của cụ Kiệt và cụ Biết theo pháp
luật.
Sau khi nghiên cứu vụ án trên, tác giả thấy rằng, việc cụ Biết di tặng toàn bộ
nhà đất cho 3 con bà Thuyết là không phù hợp với quy định của Điều 674 Bộ luật dân sự
năm 1995. Mặc dù có nhận định chưa chính xác về việc di tặng, nhưng bản án phúc
thẩm vẫn không công nhận việc di tặng của cụ Biết là đúng pháp luật. Đối với di chúc
ngày 3-1-2001, Bản án phúc thẩm cho rằng, ông Nguyễn Văn Thắng là người viết
hộ di chúc thì không được làm chứng cho di chúc là không đúng theo quy định tại
Điều 657 Bộ luật dân sự quy định về người làm chứng cho việc lập di chúc.
2.1.5. Di chúc giả
Cụ Nguyễn Văn Tam (chết năm 1957) và cụ Phan Thị Dần (chết năm 1983)
có 10 con chung gồm các ông, bà: Nguyễn Thị Mạnh, Nguyễn Thị Ba, Nguyễn Thị
Tư, Nguyễn Thị Tốt, Nguyễn Thị Hấn, Nguyễn Văn Túc, Nguyễn Thị Chăm,
Nguyễn Hữu Hạnh, Nguyễn Tấn Tài và Nguyễn Văn Chích. Di sản của cụ Tam và
cụ Dần để lại gồm 1 căn nhà trên 502 m2
đất thổ cư, 12 cây dừa, 1 cây gòn, 1 cây
bát, 1 tủ đứng, 1 tủ thờ. Năm 1997, khi Nhà nước làm sân vận động có thu hồi 350
m2
đất là di sản của cụ Tam và cụ Dần và đền bù 100 triệu đồng.
Ông Nguyễn Hữu Hạnh (nguyên đơn) khai: Cụ Tam và cụ Dần chết, không
có di chúc. Ông yêu cầu chia thừa kế.
Bà Nguyễn Thị Chăm (bị đơn) cho rằng năm 1993, cụ Dần có di chúc cho
bà Chăm toàn bộ nhà đất, nên bà Chăm không đồng ý chia thừa kế.
Bản án 201/DSST ngày 10-12-1997 của Tòa án nhân dân thị xã Long
Xuyên và bản án số 126/DSPT ngày 3-4-1998 của Tòa án nhân dân tỉnh An Giang
đã hủy di chúc năm 1993 do bà Chăm xuất trình; chia thừa kế theo pháp luật.
Như vậy, trong vụ án này, bà Chăm xuất trình di chúc của cụ Dần mà bà
Chăm cho rằng cụ Dần đã lập năm 1993. Lời khai và tài liệu do bà Chăm xuất trình
mâu thuẫn với sự kiện: Cụ Dần chết năm 1983. Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp

28
phúc thẩm đã hủy di chúc do bà Chăm xuất trình là đúng pháp luật vì cụ Dần đã
chết năm 1983 thì không thể lập di chúc vào năm 1993.
2.1.6. Hiệu lực của di chúc
Cụ Nguyễn Thiện Chơn và cụ Võ Thị Thành có hai con là ông Nguyễn
Thiện Nhơn và bà Nguyễn Thị Trực đều đang định cư tại Mỹ. Ông Nhơn có con là
chị Nguyễn Thị Phương Oanh; bà Trực có con là chị Nguyễn Thị Kim Hoa. Cụ
Chơn chết năm 1972, không có di chúc. Năm 1973, cụ Thành phá nhà cũ (của cụ
Chơn và cụ Thành), làm nhà mới trên đất của cụ Chơn và cụ Thành.
Ngày 28-1-1997 cụ Thành lập di chúc giao toàn bộ tài sản của cụ Chơn và cụ
Thành tại ấp Thạnh Yên, xã Thạnh Trị, huyện Gò Công Tây, tỉnh T cho chị Oanh
gồm: 0,8 ha đất canh tác, 0,42 ha đất màu và một ngôi nhà tổ xây tường lợp ngói
cùng một hồ nước mưa. Di chúc của cụ Thành có hai người làm chứng, có xác nhận
của Công an ấp và ủy ban nhân dân xã Thạnh Trị.
Cụ Thành chết ngày 30-6-1998. Di sản của hai cụ do chị Hoa quản lý.
Chị Oanh xin hưởng toàn bộ di sản thừa kế theo di chúc.
Chị Hoa xuất trình hai tài liệu: Một tài liệu ghi ngày 28-3-1997, một tài liệu
ghi ngày 28-5-1997 mà chị Hoa cho rằng đó là di chúc của cụ Thành, có nội dung:
Cụ Thành để lại toàn bộ tài sản cho hai con là Trực và Nhơn. cả hai tài liệu này đều
có 2 nhân chứng xác nhận, có chữ ký ghi là "Thành".
Do chị Oanh không công nhận hai tài liệu do chị Hoa xuất trình, nên Tòa án
cấp sơ thẩm phải trưng cầu giám định. Tại công văn số 297/ĐN-PC21 ngày 16-6-
1999 Tổ chức giám định kỹ thuật hình sự Công an tỉnh T đã kết luận không đủ yếu
tố tiến hành giám định, đề nghị thu thêm mẫu chữ ký của cụ Thành. Tuy nhiên, chị
Hoa không thu thêm được mẫu chữ ký.
Bản án 16/DSST ngày 6-10-1999 Tòa án nhân dân tỉnh T đã quyết định:
Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của chị Nguyễn Thị Phương Oanh.
Công nhận di chúc do cụ Võ Thị Thành lập ngày 28-1-1997 là hợp pháp.
Chị Oanh được hưởng toàn bộ di sản.
Chị Hoa kháng cáo: Cụ Thành định đoạt cả phần tài sản của cụ Chơn là sai,
cụ Thành lập di chúc 28-1-1997 khi cụ Thành đã 96 tuổi, không còn đủ sự minh
mẫn, mà chưa có xác nhận của bác sĩ nên di chúc không đủ độ tin cậy. Hơn nữa, sau

29
khi lập di chúc ngày 28-1-1997, cụ Thành còn lập thêm 2 di chúc nữa vào ngày 28-
3-1997 và 28-5-1997. Tòa án cấp sơ thẩm công nhận di chúc của cụ Thành ngày 28-
1-1997 là sai.
Tại quyết định số 14/QĐ-KN ngày 18-10-1999 Viện kiểm sát nhân dân tỉnh T
đã kháng nghị bản án sơ thẩm với lý do: Di chúc ngày 28-1-1997 chưa bày tỏ được
ý chí của cụ Thành. Sau đó cụ Thành còn lập thêm 2 di chúc nữa vào ngày 28-3-
1997 và 28-5-1997, cụ Thành lập di chúc không có y chứng của bác sĩ, di chúc ngày
28-1-1997 của cụ Thành định đoạt cả phần tài sản của cụ Chơn là không đúng.
Tại bản án phúc thẩm số 86/DSPT ngày 29-3-2000 Tòa phúc thẩm H đã
quyết định:
- Bác đơn kháng cáo của chị Nguyễn Thị Kim Hoa và kháng nghị số
14/QĐ-KN ngày 18-10-1999 của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh T và y án sơ thẩm.
Trong vụ án này, nảy sinh các vấn đề cần trao đổi sau:
- Trong số 3 di chúc trên, di chúc nào có độ tin cậy: Cụ Thành lập 3 di chúc
trong khoảng thời gian 4 tháng, nhưng chỉ có di chúc đầu tiên ngày 28-1-1997 do bà Oanh
xuất trình có xác nhận của ủy ban nhân dân xã, nên đáng tin cậy. Đối với di chúc
ngày 28-3-1997 và di chúc ngày 28-5-1997 do bà Hoa xuất trình lại không có xác
nhận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, bà Oanh lại không công nhận 2 di chúc
này. Tòa án cấp sơ thẩm đã giám định và không đủ cơ sở để kết luận có đúng cụ
Thành ký vào 2 di chúc này hay không. Vì vậy, hai di chúc này không đủ độ tin cậy.
- Hiệu lực pháp luật của di chúc: Tại di chúc ngày 28-1-1997, cụ Thành đã
định đoạt toàn bộ tài sản chung của cụ Thành và cụ Chơn (định đoạt cả tài sản của
người khác), nên di chúc này chỉ có hiệu lực đối với phần di sản của cụ Thành. Tòa
án hai cấp đã công nhận di chúc này có hiệu lực toàn bộ là sai.
- Về việc có cần thiết phải có y chứng của bác sĩ hay không: Theo quy định
của pháp luật thì chưa có quy định bắt buộc người ở độ tuổi bao nhiêu, trạng thái
tinh thần như thế nào, sức khỏe ra sao phải đi khám sức khỏe trước khi lập di chúc.
Hơn nữa, nếu phải đi khám sức khỏe thì phải khám tại những cơ sở nào mới được
coi là hợp pháp thì pháp luật chưa có quy định. Vì vậy, cụ Thành mặc dù đã 96 tuổi,
nhưng việc không có y chứng của bác sĩ trước khi cụ Thành lập di chúc vẫn không
làm ảnh hưởng đến hiệu lực của di chúc.

30
2.2. Nguyên nhân xảy ra tranh chấp khi phân chia di sản theo di chúc
Tranh chấp thường phát sinh khi người thừa kế theo pháp luật của người để
lại di sản thấy rằng nếu việc thừa kế được phân chia theo di chúc sẽ ảnh hưởng tới
quyền hưởng di sản theo pháp luật của họ, đồng thời họ cho rằng di chúc của người
để lại tài sản là di chúc không có hiệu lực pháp luật nên thực trạng của tranh chấp
này là tranh chấp về hiệu lực của di chúc. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên chủ
yếu là do tính xác thực của di chúc mà cụ thể là:
Người lập di chúc không theo đúng trình tự, thủ tục mà pháp luật quy định
định, để nâng cao tính xác thực của di chúc, pháp luật quy định rất chặt chẽ và cụ
thể về mặt trình tự và thủ tục đối với từng loại di chúc. Vì vậy, những người lập di
chúc nên tuân thủ các quy định trên để tránh những tranh chấp về sau hay nói cách
khác nếu không tuân theo các quy định trên nó sẽ tạo ra những căn cứ pháp lý để
những người có quyền liên quan kiện yêu cầu Tóa án xác định di chúc là vô hiệu.
Hình thức thể hiện của di chúc không đúng với quy định của pháp luật : Hình
thức của di chú bao gồm di chúc bằng văn bản và di chúc bằng miệng, trong đó mỗi
loại được thể hiện bằng các phương tiện khác nhau, có thể viết tay, đánh máy, in
bằng văn bản.
Người làm chứng, người chứng thực, chứng nhận di chúc không hợp pháp
Do trình độ ngôn ngữ và sự hiểu biết pháp luật còn hạn chế nhiều người lập
di chúc đã sử dụng ngôn ngữ không chuẩn xác, cấu trúc ngữ pháp không rõ ràng,
rành mạch, thậm chí có những người còn viết tắt hoặc viết bằng kí hiệu khiến cho
bản di chúc không được hiểu một cách thống nhất dẫn đến tranh chấp.
2.3. Phương hướng hoàn thiện quy định pháp luật về hình thức di chúc

Tìm Hiểu Thừa Kế Theo Di Chúc Của Bộ Luật Dân Sự Dân Sự Việt Nam.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Tìm Hiểu Thừa Kế Theo Di Chúc Của Bộ Luật Dân Sự Dân Sự Việt Nam.doc

Similar to Tìm Hiểu Thừa Kế Theo Di Chúc Của Bộ Luật Dân Sự Dân Sự Việt Nam.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥰🥰 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥰🥰 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Tìm Hiểu Thừa Kế Theo Di Chúc Của Bộ Luật Dân Sự Dân Sự Việt Nam.doc