Quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2014.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
-------------------------
ĐINH THỊ DIỆU KHÁNH
QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CỔ ĐÔNG THEO QUY ĐỊNH CỦA
LUẬT DOANH NGHIỆP NĂM 2014
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH LUẬT KINH DOANH
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH-2014-L
Hà Nội
1

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
-------------------------
ĐINH THỊ DIỆU KHÁNH
QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CỔ ĐÔNG THEO QUY ĐỊNH CỦA
LUẬT DOANH NGHIỆP NĂM 2014
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH LUẬT KINH DOANH
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH-2014-L
2

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Khóa luận là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nêu trong Khóa luận chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Khóa luận đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán
tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật - Đại học Quốc gia
Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo
vệ Khóa luận.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Người cam kết
Đinh Thị Diệu Khánh
3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... 3
MỤC LỤC................................................................................................................. 4
PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................... 6
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu............................................................... 6
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn......................................................................... 6
3. Mục đích nghiên cứu........................................................................................ 7
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................... 8
5. Phương pháp nghiên cứu................................................................................. 8
6. Kết cấu của khóa luận...................................................................................... 9
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA
VỤ CỦA CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN........................................ 10
1.1. Khái quát về công ty cổ phần ..................................................................... 10
1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển công ty cổ phần................................... 10
1.1.2. Khái niệm công ty cổ phần ..................................................................... 11
1.1.3. Đặc điểm của công ty cổ phần................................................................ 12
1.2. Khái quát về cổ phần................................................................................... 14
1.2.1. Khái niệm cổ phần .................................................................................. 14
1.2.2. Các loại cổ phần...................................................................................... 14
1.2.3. So sánh cổ phần và cổ phiếu................................................................... 15
1.3. Khái quát về cổ đông trong công ty cổ phần............................................. 16
1.3.1. Khái niệm cổ đông, quyền cổ đông ........................................................ 16
1.3.2. Phân loại cổ đông trong công ty cổ phần................................................ 17
1.4. Khái quát về pháp luật điều chỉnh quyền và nghĩa vụ của cổ đông ....... 18
1.4.1. Pháp luật Việt Nam điều chỉnh về quyền và nghĩa vụ của cổ đông ....... 18
4

1.4.2. Pháp luật của một số quốc gia trên thế giới điều chỉnh về quyền và nghĩa
vụ của cổ đông .................................................................................................. 21
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA
CỔ ĐÔNG THEO LUẬT DOANH NGHIỆP NĂM 2014.................................. 25
2.1. Những quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014 về quyền và nghĩa vụ
của cổ đông trong công ty cổ phần.................................................................... 25
2.1.1. Quyền của cổ đông ................................................................................. 25
2.1.1.1. Quyền cơ bản của cổ đông .................................................................. 26
2.1.1.2. Quyền của cổ đông ưu đãi ................................................................... 37
2.1.2. Nghĩa vụ của cổ đông ............................................................................. 39
2.2. Thực trạng áp dụng quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của cổ
đông trong công ty cổ phần................................................................................ 41
2.2.1. Thực tiễn áp dụng quy định về quyền và nghĩa vụ của cổ đông ............ 41
2.2.2. Việc xử lý vi phạm quyền và nghĩa vụ của cổ đông............................... 48
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT
VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CỔ ĐÔNG................................................... 52
3.1. Phương hướng hoàn thiện quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của
cổ đông................................................................................................................. 53
3.2. Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của đông
54
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 61
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................. 62
5

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Trải qua hơn 20 năm hình thành và phát triển, bắt đầu từ Luật Công ty năm
1990, cho đến Luật Doanh nghiệp năm 1999, Luật Doanh nghiệp năm 2005
và hiện nay là Luật Doanh nghiệp năm 2014, mô hình công ty cổ phần ở Việt
Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ, với một trong những nguyên tắc
pháp lý quan trọng là hướng đến và duy trì việc bảo vệ quyền lợi của cổ đông.
Bởi lẽ, khi quyền lợi của các cổ đông trong công ty cổ phần được bảo đảm, thì
các nhà đầu tư sẽ yên tâm trong hoạt động đầu tư, kinh doanh của mình. Qua
đó, góp phần làm lành mạnh môi trường kinh doanh và nâng cao hiệu quả của
việc huy động vốn cho nền kinh tế. Mặc dù, Luật Doanh nghiệp năm 2014 có
rất nhiều các quy định về quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ
phần, cũng như việc bảo vệ quyền lợi của các cổ đông nhưng hiện nay việc
thực hiện quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ phần chưa thực sự
tốt. Dường như, cổ đông chưa thực sự thực hiện được quyền của mình mà
pháp luật trao cho, đặc biệt là cổ đông nhỏ đối với những quyết định quan
trọng của công ty, dẫn đến việc sụp đổ của hàng loạt các công ty cổ phần, đặc
biệt là các ngân hàng thương mại cổ phần.
Như vậy, muốn nâng cao hoạt động quản trị công ty, chúng ta cần phải
hoàn thiện các quy định về công ty, đặc biệt là công ty cổ phần trong đó chú
trọng hoàn thiện quy định về quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ
phần, cũng như đưa ra các cơ chế để cổ đông thực sự thực hiện được quyền
của mình trong công ty, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cổ
đông, đặc biệt là cổ đông nhỏ. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Quyền và
nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014” làm
khóa luận tốt nghiệp của mình.
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
6

Về mặt lý luận, khóa luận là công trình nghiên cứu góp phần xây dựng các
luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện pháp luật, nhằm nâng cao tính minh
bạch, khả thi của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ
phần, tạo hành lang pháp lý thuận lợi góp phần bảo đảm quyền và lợi ích của
cổ đông, nâng cao hoạt động quản lý nhà nước, hoàn thiện cơ chế và thiết chế
bảo vệ quyền và lợi ích của cổ đông, đặc biệt là cổ đông nhỏ trong công ty cổ
phần ở Việt Nam hiện nay.
Về mặt thực tiễn, Khóa luận sẽ là tài liệu tham khảo có giá trị cho các hoạt
động nghiên cứu, học tập về những vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ
của cổ đông trong công ty cổ phần theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm
2014.
3. Mục đích nghiên cứu
Khóa luận đặt ra mục đích nghiên cứu làm rõ các vấn đề lý luận và thực
tiễn áp dụng quy định về quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của
Luật Doanh nghiệp năm 2014, từ đó kiến nghị các giải pháp nhằm hoàn thiện
pháp luật về bảo vệ quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ phần.
Để đạt được mục đích nghiên cứu khóa luận đặt ra các nhiệm vụ nghiên
cứu như sau:
- Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận pháp luật liên quan đến công ty
cổ phần, cổ đông, quyền và nghĩa vụ của cổ đông; đồng thời khóa luận cũng
nghiên cứu kinh nghiệm pháp luật của một số quốc gia trên thế giới về quyền
và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ phần;
- Phân tích, làm rõ và đánh giá thực trạng các quy định về quyền và nghĩa
vụ của cổ đông theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014, cũng như
việc thực thi các quy định đó ở Việt Nam hiện nay; chỉ ra ưu điểm và những
hạn chế cần khắc phục;
7

- Kiến nghị các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực
thi pháp luật về quyền và nghĩa vụ của cổ đông ở Việt Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của khóa luận: những vấn đề lý luận, những quy
định về quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của Luật Doanh nghiệp
năm 2014 và việc thực thi các quy định đó trong thực tế.
Phạm vi nghiên cứu của khóa luận: Trong khóa luận tốt nghiệp, tác giả chủ
yếu tập trung nghiên cứu, phân tích các quy định của Luật Doanh nghiệp năm
2014 về quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ phần với tư cách là
người sở hữu các loại cổ phiếu khác nhau trong công ty; nghiên cứu quan hệ
giữa các cổ đông với nhau và giữa họ với công ty. Tuy chỉ tập trung nghiên
cứu các quy định về quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong Luật Doanh nghiệp
năm 2014, nhưng khóa luận cũng nghiên cứu tham khảo các văn bản quy
phạm pháp luật khác có liên quan đến quyền và nghĩa vụ của cổ đông. Khóa
luận không đề cập tới cổ đông với tư cách là người nắm giữ các loại chứng
khoán khác của công ty như trái phiếu, chứng chỉ quỹ.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng phương pháp luận duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, những quan
điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước ta về hoàn thiện thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Ngoài ra, Khóa luận cũng sử dụng một
số phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau:
- Phương pháp phân tích, bình luận, diễn giải, so sánh và phương pháp lịch
sử được sử dụng để làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về quyền và nghĩa vụ
của cổ đông;
- Phương pháp so sánh luật học, phân tích, tổng hợp, thống kê, đánh giá
được sử dụng, đánh giá thực trạng quy định pháp luật và thực thi pháp luật về
8

quyền và nghĩa vụ của cổ đông nhằm chỉ ra ưu điểm và hạn chế của pháp luật
trong lĩnh vực này;
- Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng khi xem xét, đề xuất các
giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về
quyền và nghĩa vụ của cổ đông ở Việt Nam.
6. Kết cấu của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Khóa luận
được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận cơ bản về quyền và nghĩa vụ của cổ đông
trong công ty cổ phần
Chương 2: Thực trạng pháp luật về quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo
quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014
Chương 3: Một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về quyền và
nghĩa vụ của cổ đông
9

CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUYỀN VÀ
NGHĨA VỤ CỦA CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN
1.1. Khái quát về công ty cổ phần
1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển công ty cổ phần
Như bất kỳ một hiện tượng kinh tế nào, công ty ra đời, tồn tại và phát triển
trong những điều kiện lịch sử nhất định. Sự ra đời của công ty phát sinh từ
nhu cầu tất yếu khách quan của đời sống xã hội. Cụ thể là:
Thứ nhất, sản xuất hàng hoá phát triển, xuất hiện nhu cầu mở mang kinh
doanh, nhu cầu vốn và buộc các nhà kinh doanh phải liên kết với nhau theo
những hình thức nhất định - các công ty.
Thứ hai, nền sản xuất hàng hóa phát triển, thì sự cạnh tranh khốc liệt trên
thị trường cũng là nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của công ty do các nhà kinh
doanh phải liên kết với nhau thông qua hình thức góp vốn để thành lập công
ty.
Thứ ba, trong kinh doanh thường gặp nhiều rủi ro, do vậy, để phân tán rủi
ro nhà kinh doanh thường liên kết với nhau để cùng nhau chia sẻ rủi ro.
Sự ra đời của loại hình công ty cổ phần với tư cách là một công ty đối vốn
cũng không nằm ngoài những lý do nêu trên. Công ty cổ phần là một hình
thức tổ chức kinh doanh ra đời, tồn tại và phát triển trong những điều kiện
kinh tế xã hội nhất định. Sự hình thành và phát triển của công ty cổ phần gắn
liền với sự hình thành của thị trường vốn và thị trường tiền tệ. “Công ty cồ
phần là một loại hình kinh doanh phổ biến hiện nay, được xem là phương thức
phát triển cao nhất cho đến nay của loài người để huy động vốn cho kinh
doanh và qua đó làm cho nền kinh tế của mỗi quốc gia phát triển” [16, 18].
Quá trình công nghiệp hoá ở các nước châu Âu và Bắc Mỹ từ thế kỷ 18, 19
cùng với nhu cầu tích tụ vốn để đầu tư của các nhà tư bản đã làm xuất hiện
10

loại hình công ty cổ phần. Sự phát triển mạnh mẽ của Chủ nghĩa Tư bản đòi
hỏi sản xuất kinh doanh phải có quy mô ngày càng to lớn, cạnh tranh và độc
quyền có mức độ ngày càng gay gắt. Công ty cổ phần là hình thức kinh doanh
thoả mãn được những nhu cầu này, nó tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút
và tập trung tư bản, như nhận định của Các Mác “Qua các công ty cổ phần, sự
tập trung đã thực hiện được việc đó trong nháy mắt”. Công ty cổ phần xuất
hiện đầu tiên trên thế giới là công ty Đông Ấn của Anh, nó được thành lập
ngày 31/10/1860 bởi một nhóm có 218 người. Sau đó hình thức công ty cổ
phần xuất hiện tại một số quốc gia khác như Hà Lan, Đan Mạch, Thụy Điển,
Đức,… Ở Mỹ, công ty cổ phần phát triển rất mạnh, năm 1989, số lượng các
công ty cổ phần chiếm 31,7% trong tổng số các xí nghiệp công nghiệp và
chiếm 92,6% giá trị tổng sản phẩm công nghiệp [6]. Tóm lại, trải qua quá
trình phát triển lâu dài, công ty cổ phần đã từ phạm vi ở một nước, một khu
vực nhất định đã phát triển thành những công ty đa quốc gia, hoạt động trong
nhiều lĩnh vực khác nhau, đúng như nhận định: “Công ty cổ phần đã phát triển
ở hầu hết các nước từ đơn giản đến phức tạp, từ quy mô nhỏ đến quy mô lớn,
từ một ngành đến đa ngành, từ một quốc gia đến nhiều quốc gia thông qua các
công ty siêu quốc gia” [12, 35].
1.1.2. Khái niệm công ty cổ phần
Theo quy định tại Điều 110 Luật Doanh nghiệp năm 2014 thì Công ty cổ
phần là doanh nghiệp trong đó vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng
nhau gọi là cổ phần; Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối
thiểu là 03 và không hạn chế số lượng tối đa; Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về
các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn
đã góp vào doanh nghiệp; Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần
của mình cho người khác, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 119 và
khoản 1 Điều 126 của Luật này. Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ
ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Công ty cổ phần có
quyền phát hành cổ phần các loại để huy động vốn [19, Điều 110].
11

1.1.3. Đặc điểm của công ty cổ phần
Thứ nhất, vốn điều lệ: được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ
phần. Công ty cổ phần có cổ phần phổ thông và có thể có cổ phần ưu đãi. Cổ
phần ưu đãi gồm các loại như: cổ phần ưu đãi biểu quyết, cổ phần ưu đãi cổ
tức, cổ phần ưu đãi hoàn lại. Tùy vào từng loại cổ phần cổ đông sở hữu mà cổ
đông có các quyền và nghĩa vụ khác nhau;
Thứ hai, số lượng cổ đông: Số lượng cổ đông của công ty cổ phần tối thiểu
là ba và không giới hạn số lượng tối đa. Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân;
Thứ ba, cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản
khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp. Luật
cho phép những người góp vốn vào công ty cổ phần hưởng chế độ trách
nhiệm hữu hạn tức là cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về nợ của công ty cho
phạm vi vốn đã góp. Họ không phải lấy tài sản không đem vào kinh doanh để
trả nợ. Đó là cách pháp luật khuyến khích người dân tham gia vào kinh doanh
để phát triển kinh tế.
Thứ tư, cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho
người khác. Đây là một đặc trưng riêng của công ty cổ phần. Tư cách cổ đông
của công ty được xác định dựa trên căn cứ quyền sở hữu cổ phần. Các cổ
đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần trừ một số trường hợp bị pháp
luật cấm chuyển nhượng hoặc hạn chế chuyển nhượng. Mức độ tự do chuyển
nhượng cổ phần phụ thuộc vào tính chất của từng loại cổ phần. Với tính tự do
chuyển nhượng cổ phần, cơ cấu cổ đông của công ty có thể thay đổi linh hoạt
mà không ảnh hưởng đến sự tồn tại cũng như bản chất của công ty. Đối với cổ
phần ưu đãi biểu quyết, trong thời hạn ba năm, kể từ ngày công ty được cấp
Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, cổ đông sáng lập có quyền tự do
chuyển nhượng cổ phần phổ thông của mình cho cổ đông sáng lập khác
nhưng chỉ được chuyển nhượng cổ phần phổ thông của mình cho người
12

không phải là cổ phần sáng lập nếu được sự chấp thuận của Đại hội đồng cổ
đông; sau 3 năm mọi hạn chế đối với cổ đông sáng lập bị bãi bỏ;
Thứ năm, công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán các loại để huy
động vốn. Công ty có thể phát hành cổ phiếu để tăng vốn điều lệ hoặc phát
hành trái phiếu để tăng vốn vay (vốn tín dụng) theo quy định của pháp luật;
Thứ sáu, công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy
chứng nhận đăng ký kinh doanh. Đây là loại hình công ty có tính tổ chức cao,
hoàn thiện về vốn, hoạt động mang tính xã hội hóa cao. Công ty cổ phần có
tên riêng, có quyền sở hữu tài sản, độc lập tham gia vào các giao dịch, có
quyền khởi kiện, có thể bị kiện và một số quyền khác. Tư cách pháp nhân còn
thể hiện ở khả năng tồn tại liên tục của công ty không phụ thuộc vào sự
chuyển nhượng vốn của cổ đông.
Ưu điểm của công ty cổ phần:
- Chế độ trách nhiệm của cổ đông trong công ty cổ phần là trách nhiệm hữu
hạn, các cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của
công ty trong phạm vi vốn góp nên mức độ rủi ro của các cổ đông không cao;
- Khả năng hoạt động của Công ty cổ phần rất rộng, trong hầu hết các lĩnh
vực, ngành nghề. Thực tế hiện nay thì ưu điểm này không phải là tuyệt đối vì
các loại hình công ty đều có quyền kinh doanh ngành nghề, lĩnh vực gần như
nhau.
- Cơ cấu vốn của Công ty cổ phần hết sức linh hoạt tạo điều kiện nhiều
người cùng góp vốn vào công ty;
- Khả năng huy động vốn của Công ty cổ phần rất cao thông qua việc phát
hành cổ phiếu ra công chúng, đây là đặc điểm riêng có của công ty cổ phần;
- Việc chuyển nhượng vốn trong Công ty cổ phần là tương đối dễ dàng, do
vậy phạm vi đối tượng được tham gia công ty cổ phần là rất rộng, ngay cả các
13

cán bộ công chức cũng có quyền mua cổ phiếu của Công ty cổ phần (đối với
công ty đại chúng, công ty niêm yết trên Sàn chứng khoán thì chỉ có công ty
cổ phần mới có quyền này).
Nhược điểm của công ty cổ phần:
Bên cạnh những lợi thế nêu trên, loại hình công ty cổ phần cũng có những
hạn chế nhất định như:
- Việc quản lý và điều hành Công ty cổ phần rất phức tạp do số lượng các
cổ đông có thể rất lớn, có nhiều người không hề quen biết nhau và thậm chí có
thể có sự phân hóa thành các nhóm cổ động đối kháng nhau về lợi ích;
- Việc thành lập và quản lý Công ty cổ phần cũng phức tạp hơn các loại
hình công ty khác do bị ràng buộc chặt chẽ bởi các quy định của pháp luật,
đặc biệt về chế độ tài chính, kế toán.
1.2. Khái quát về cổ phần
1.2.1. Khái niệm cổ phần
Cổ phần là phần vốn nhỏ nhất của công ty cổ phần. Vốn điều lệ của công ty
cổ phần được chia thành các phần bằng nhau được gọi là cổ phần. Người sở
hữu cổ phần được gọi là cổ đông của công ty. Điểm a Khoản 1 Điều 110 Luật
Doanh nghiệp năm 2014 cũng quy định: “ Công ty cổ phần là doanh nghiệp
trong đó vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần”,
trong đó vốn điều lệ của công ty cổ phần được hiểu là “tổng giá trị mệnh giá
cổ phần đã bán hoặc đã được đăng ký mua khi thành lập doanh nghiệp” [19,
Điều 4].
1.2.2. Các loại cổ phần
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014 thì công ty cổ phần có thể
tồn tại hai loại cổ phần là cổ phần phổ thông và cổ phần ưu đãi. Cổ phần phổ
thông là loại cổ phần mà cổ đông chỉ hưởng lãi hoặc chịu lỗ dựa trên kết quả
14

hoạt động của công ty. Cổ phần phổ thông không thể chuyển đổi thành cổ
phần ưu đãi. Cổ phần ưu đãi là loại cổ phần mà cổ đông khi sở hữu nó sẽ
được hưởng một số đặc quyền khác so với cổ đông phổ thông. Cổ phần ưu đãi
có thể chuyển đổi thành cổ phần phổ thông theo nghị quyết của Đại hội đồng
cổ đông. Cổ phần ưu đãi được chia thành các loại sau:
- Cổ phần ưu đãi biểu quyết: là cổ phần có số phiếu biểu quyết nhiều hơn
so với cổ phần phổ thông. Số phiếu biểu quyết của một cổ phần ưu đãi biểu
quyết do Điều lệ công ty quy định. Theo quy định của Luật Doanh nghiệp
năm 2014 thì chỉ có tổ chức được Chính phủ ủy quyền và cổ đông sáng lập
được quyền nắm giữ cổ phần ưu đãi biểu quyết [19, Điều 116].
- Cổ phần ưu đãi cổ tức: là cổ phần được trả cổ tức với mức cao hơn so với
mức cổ tức của cổ phần phổ thông hoặc mức ổn định hằng năm. Cổ tức được
chia hằng năm bao gồm cổ tức cố định và cổ tức thưởng. Cổ tức cố định
không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. Mức cổ tức cố định cụ
thể và phương thức xác định cổ tức thưởng được ghi trên cổ phiếu của cổ
phần ưu đãi cổ tức [19, Điều 117].
- Cổ phần ưu đãi hoàn lại: lại là cổ phần được công ty hoàn lại vốn góp
theo yêu cầu của người sở hữu hoặc theo các điều kiện được ghi tại cổ phiếu
của cổ phần ưu đãi hoàn lại [19, Điều 118].
1.2.3. So sánh cổ phần và cổ phiếu
Thứ nhất, về khái niệm:
Điểm a Khoản 1 Điều 110 Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định: “ Vốn
điều lệ trong công ty cổ phần được chia thành các phần bằng nhau gọi là cổ
phần” [19, Điều 110]. Như vậy, cổ phần là phần chia nhỏ nhất vốn điều lệ của
công ty, được thể hiện dưới hình thức cổ phiếu.
Khoản 1 Điều120 Luật Doanh nghiệp quy định: “Cổ phiếu là chứng chỉ do
công ty cổ phần phát hành, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác nhận
15

quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó”. Khoản 2 Điều 6 Luật
chứng khoán năm 2006 sửa đổi, bổ sung năm 2010 định nghĩa về cổ phiếu
như sau: “Cổ phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp
của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của công ty do tổ chức phát
hành” [18, Điều 6]. Như vậy, có thể hiểu cổ phiếu là một loại chứng khoán do
công ty cổ phần phát hành xác nhận quyền và lợi ích của người sở hữu đối với
công ty.
Thứ hai, về mệnh giá:
Mệnh giá cổ phần do công ty quyết định và ghi vào cổ phiếu. Mệnh giá cổ
phần có thể khác với giá chào bán cổ phần. Hội đồng quản trị của công ty cổ
phần quyết định giá chào bán cổ phần nhưng không được thấp hơn giá thị
trường tại thời điểm chào bán, trừ trường hợp cổ phần chào bán lần đầu tiên
cho những người không phải là cổ đông sáng lập; cổ phần chào bán cho tất cả
cổ đông theo tỷ lệ cổ phần hiện có của công ty; cổ phần chào bán cho người
môi giới hoặc người bảo lãnh.
Thứ ba, về giá trị pháp lý của cổ phiếu và cổ phần:
Cổ phần là căn cứ pháp lý chứng minh tư cách là cổ đông của công ty cổ
phần. Cổ phần thuộc mỗi loại tạo cho người sở hữu các quyền và nghĩa vụ
pháp lý.
Cổ phiếu là giấy tờ chứng minh tư cách chủ sở hữu cổ phần của cổ đông
công ty cổ phần. Nếu là bút toán ghi sổ thì những thông tin về cổ phiếu được
ghi nhận trong sổ đăng ký cổ đông của công ty.
1.3. Khái quát về cổ đông trong công ty cổ phần
1.3.1. Khái niệm cổ đông, quyền cổ đông
Cổ đông là người góp vốn vào công ty bằng cách mua cổ phần của công ty.
Khi đã đưa tài sản vào công ty, quyền tài sản của cổ đông được chuyển sang
16

cho công ty. Đổi lại, họ trở thành các đồng chủ sở hữu của công ty. Cổ đông
có quyền lợi đối với công ty tương ứng với phần vốn góp của mình.
Khoản 2 Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định: “Cổ đông là cá
nhân, tổ chức sở hữu ít nhất một cổ phần của công ty cổ phần” [19, Điều 110].
Về bản chất, cổ đông là thực thể đồng sở hữu công ty cổ phần, chứ không
phải là chủ nợ của công ty đó. Do vậy, quyền và lợi ích của cổ đông gắn liền
với hoạt động của doanh nghiệp và các loại cổ phần mà họ sở hữu.
Hiện nay, có rất nhiều các học thuyết khác nhau bàn về quyền của cổ đông
trong công ty cổ phần. Thuyết cổ điển cho rằng, quyền của cổ đông có cội
nguồn từ khế ước. Một thuyết khác coi công ty cổ phần là một quốc gia thu
nhỏ, do đó quyền của cổ đông có thể đem so với những quyền cơ bản của
công dân mà Nhà nước đảm bảo. Các quyền cơ bản bao gồm quyền mang tính
“chính trị” (quyền quyết định những vấn đề quan trọng của công ty) và quyền
mang tính tài sản [13, 11].
1.3.2. Phân loại cổ đông trong công ty cổ phần
Thứ nhất, căn cứ vào quyền và nghĩa vụ gắn liền với loại cổ phiếu mà họ
sở hữu, cổ đông được phân loại thành:
- Cổ đông phổ thông: là cổ đông nắm giữ cổ phần phổ thông. Tất cả các tổ
chức, cá nhân nhận được quyền góp vốn vào doanh nghiệp đều có thể trở
thành cổ đông của công ty cổ phần.
- Cổ đông sáng lập: là “cổ đông sở hữu ít nhất một cổ phần phổ thông và ký
tên trong danh sách cổ đông sáng lập công ty cổ phần” [19, Điều 4].
- Cổ đông ưu đãi: là những cổ đông được ưu tiên một quyền nào đó như
được trả cổ tức cao hơn hay quyền hưởng một tỷ lệ cổ tức cố định trước khi
lợi nhuận được phân phối cho các cổ đông khác, quyền nhận lại giá trị của cổ
phần khi có yêu cầu. Đi kèm với quyền ưu tiên, cổ đông ưu đãi thường bị hạn
17

chế các quyền khác như không có quyền biểu quyết, dự họp Đại hội đồng cổ
đông, đề cử người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát .
Thứ hai, căn cứ tỷ lệ cổ phần mà cổ đông nắm giữ, cổ đông được phân loại
thành cổ đông lớn và cổ đông nhỏ. Tỷ lệ để có thể coi là cổ đông lớn thường
do điều lệ Công ty cổ phần quy định trên cơ sở tuân thủ luật pháp. Theo
Khoản 9 Điều 6 Luật Chứng khoán năm 2006 sửa đổi, bổ sung năm 2010 thì
“Cổ đông sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp từ 5% trở lên số cổ phiếu có quyền
biểu quyết của tổ chức phát hành được coi là cổ đông lớn” [18, Điều 6].
Thứ ba, căn cứ vào chủ thể sở hữu cổ phần của công ty cổ phần thì cổ đông
của công ty cổ phần gồm cổ đông tổ chức và cổ đông cá nhân. Cổ đông là tổ
chức thường là ngân hàng, các công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán. Khác
với cổ đông cổ đông cá nhân có xu hướng bán cổ phiếu ngay khi lên giá, việc
chuyển nhượng cổ phần của cổ đông tổ chức thường ít xảy ra hơn.
1.4. Khái quát về pháp luật điều chỉnh quyền và nghĩa vụ của cổ đông
1.4.1. Pháp luật Việt Nam điều chỉnh về quyền và nghĩa vụ của cổ đông
Ở Việt Nam, Luật lệ về công ty lần đầu tiên được quy định là trong “Bộ
Dân luật thi hành tại các toà án Nam Bắc Kỳ”, trong đó tiết thứ 5 (Chương
IX) nói về hội buôn được chia thành hai loại là hội người và hội vốn. Trong
đó hội vốn được chia thành hai loại là hội vô danh và hội hợp cổ. Nhìn chung,
quy định của Pháp luật thời kỳ này về công ty cổ phần còn rất sơ khai [6].
Dưới thời Pháp thuộc, các quy định của Bộ luật Thương mại Pháp năm
1807, trong đó có quy định về hình thức công ty cổ phần được áp dụng ở cả
ba kỳ tại Việt Nam. Đến năm 1944, chính quyền Bảo Đại ban hành Bộ luật
thương mại Trung phần có hiệu lực áp dụng tại Trung Kỳ, trong đó có quy
định về công ty cổ phần (gọi là công ty vô danh) từ Điều 102 đến Điều 142 và
từ Điều 159 đến Điều 171.
18

Năm 1972, chính quyền Việt Nam Cộng hoà ban hành Bộ luật Thương mại,
trong đó công ty cổ phần được gọi là hội nặc danh với đặc điểm “gồm có các
hội viên mệnh danh cổ đông, chỉ chịu trách nhiệm trong giới hạn phần hùn
của mình dưới hình thức cổ phần” (Điều 236) và “chỉ được thành lập nếu có
số hội viên từ 7 người trở lên” (Điều 295). Các vấn đề pháp lý liên quan đến
hình thức hội nặc danh như thành lập, góp vốn, cơ cấu quản lý … đã được quy
định rất chi tiết trong Bộ luật này từ Điều 236 đến Điều 278 cũng như từ Điều
295 đến Điều 314.
Ở miền Bắc, sau năm 1954 cho đến khi thống nhất đất nước vào năm 1975
và trên phạm vi cả nước từ sau năm 1975 đến những năm 80 của thế kỷ 20,
với chính sách kinh tế kế hoạch hoá tập trung, các hình thức công ty nói
chung và công ty cổ phần nói riêng hầu như không được pháp luật thừa nhận.
Khái niệm “công ty” trong giai đoạn này không được hiểu đúng bản chất pháp
lý mà chỉ được hiểu theo hình thức kinh doanh. Các hình thức tổ chức sản
xuất, kinh doanh trong giai đoạn này chủ yếu bao gồm các nhà máy, xí nghiệp
quốc doanh, hợp tác xã (đối với thành phần kinh tế tập thể) và công tư hợp
danh (hình thành từ quá trình cải tạo công thương nghiệp xã hội chủ nghĩa).
Trong giai đoạn này, mặc dù Điều lệ về đầu tư của nước ngoài ở nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (ban hành kèm theo Nghị định 115/CP của
Chính phủ ngày 18/4/1977) có đề cập đến hình thức công ty cổ phần khi quy
định “xí nghiệp hoặc công ty hỗn hợp” có thể thành lập theo hình thức “công
ty vô danh” (một tên gọi khác của công ty cổ phần) nhưng lại không có văn
bản pháp luật nào quy định về tổ chức và hoạt động của hình thức công ty cổ
phần này. Và trên thực tế, cũng không có xí nghiệp hoặc công ty hỗn hợp nào
được thành lập theo hình thức “công ty vô danh” theo quy định của Điều lệ về
đầu tư của nước ngoài năm 1977 kể trên [6].
19

Cho đến khi Luật công ty được ban hành ngày 21/12/1990, hình thức công
ty cổ phần mới chính thức được quy định cụ thể. Theo Luật Công ty 1990,
công ty cổ phần được xác định với các đặc điểm sau:
– Số thành viên gọi là cổ đông mà công ty phải có trong suốt thời gian hoạt
động ít nhất là 7.
– Vốn điều lệ của công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ
phần. Giá trị mỗi cổ phần gọi là mệnh giá cổ phiếu. Mỗi cổ đông có thể mua 1
hoặc nhiều cổ phiếu.
– Cổ phiếu được phát hành có thể ghi tên hoặc không ghi tên. Cổ phiếu của
sáng lập viên, của thành viên Hội đồng quản trị phải là những cổ phiếu có ghi
tên.
– Cổ phiếu không ghi tên được tự do chuyển nhượng. Cổ phiếu ghi tên chỉ
được chuyển nhượng nếu được sự đồng ý của Hội đồng quản trị, trừ trường
hợp quy định tại Điều 39 của Luật này.
Sau khi Luật Công ty ra đời, nhiều văn bản pháp luật khác nhau đã được
ban hành nhằm điều chỉnh hoạt động của các doanh nghiệp hoạt động trong
các lĩnh vực khác nhau nhưng được tổ chức dưới hình thức công ty cổ phần.
Hoạt động của các doanh nghiệp này một mặt phải tuân thủ các quy định của
Luật Công ty, mặt khác, do đặc thù riêng của các ngành nghề kinh doanh,
hoạt động của các doanh nghiệp này còn phải tuân thủ theo quy định của các
luật chuyên ngành. Chẳng hạn như trong Luật các tổ chức tín dụng có hiệu lực
từ ngày 01/10/1998 tại Điều 12 quy định về các loại hình tổ chức tín dụng có
hình thức tổ chức tín dụng cổ phần của Nhà nước và nhân dân, hay nói cách
khác các Ngân hàng thương mại cổ phần chính là các công ty cổ phần hoạt
động trong lĩnh vực tài chính – tiền tệ [6].
Trong lĩnh vực kinh doanh chứng khoán, tại Điều 2.1 Quy chế về tổ chức
và hoạt động của công ty chứng khoán ban hành kèm theo Quyết định số
20

04/1998/QĐ-UBCK ngày 13/10/1998 quy định “Công ty chứng khoán là công
ty cổ phần thành lập hợp pháp tại Việt Nam, được uỷ ban chứng khoán nhà
nước cấp giấy phép thực hiện một hoặc một số loại hình kinh doanh chứng
khoán”.
Sau gần 10 năm thực hiện, Luật Công ty đã phát huy được tích cực vai trò
của mình, góp phần quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế đất nước. Tuy
nhiên, thực tiễn các quan hệ kinh doanh ở nước ta trong thời kỳ này liên tục
biến đổi, Luật công ty đã bộc lộ rất nhiều bất cập, nhất là trong vấn đề thủ tục
thành lập và đăng ký kinh doanh. Nhiều quy định của luật này tỏ ra lạc hậu
với cách thức tổ chức một công ty theo cơ chế thị trường và thông lệ quốc tế.
Việc sửa đổi, thay thế luật này được đặt ra như là một sự tất yếu khách quan.
Ngày 12/6/1999, Quốc hội đã thông qua Luật Doanh nghiệp để thay thế cho
Luật Công ty và Luật Doanh nghiệp tư nhân. Sau hơn 5 năm đi vào hoạt động,
Luật Doanh nghiệp năm 1999 đã được thay đổi bằng Luật Doanh nghiệp
2005. Trong các văn bản này, công ty cổ phần vẫn tiếp tục được ghi nhận và
được quy định theo hướng tiếp cận dần đến các chuẩn mực quốc tế về quản trị
công ty cổ phần. Sau đó, Luật Doanh nghiệp năm 2005 tiếp tục được thay thế
bởi Luật Doanh nghiệp năm 2014. Có thể nói, Luật Doanh nghiệp năm 2014
được đánh giá đã tiếp cận được với các chuẩn mực quốc tế về các loại hình
công ty tiêu biểu như Bộ nguyên tắc quản trị công ty của OECD.
1.4.2. Pháp luật của một số quốc gia trên thế giới điều chỉnh về quyền và
nghĩa vụ của cổ đông
Chính từ nhu cầu khách quan phát triển kinh tế – xã hội cần có sự liên kết
hùn vốn, đồng thời về mặt chủ quan, các nhà đầu tư muốn chia sẻ những gánh
nặng rủi ro trong kinh doanh và tìm kiếm lợi nhuận cao hơn đã dẫn đến sự ra
đời của Công ty cổ phần. Sự ra đời và phát triển của Công ty cổ phần đòi hỏi
cần phải có sự điều chỉnh của pháp luật.
21

Ở Anh, Luật về Công ty cổ phần được ban hành năm 1844. Theo đó, dù các
công ty muốn được thành lập không phải xin phép mà chỉ cần đăng ký. Tuy
nhiên, luật này không cho công ty được hưởng chế độ trách nhiệm hữu hạn.
Sự hạn chế này phản ánh sự nghi ngờ của dư luận về Công ty cổ phần lúc đó.
Tuy nhiên, vào những năm 1850 có hơn 40 công ty Anh sang Pháp để thành
lập dù chi phí thành lập công ty ở Pháp rất cao. Chính phủ Anh sợ mất doanh
nghiệp nên vào năm 1855 ban hành luật về tính trách nhiệm hữu hạn dành cho
các công ty đã được thành lập theo luật về Công ty cổ phần. Cuối cùng cả hai
luật kia được sáp nhập thành một năm 1862 lấy tên là Luật về công ty [6].
Vào lúc ấy, nước Anh là đế quốc thống trị về hàng hải và là một cường
quốc công nghiệp hàng đầu thế giới. Chính vì vây, Luật công ty của Mỹ được
ban hành năm 1881 ở NewYork chịu sự ảnh hưởng mạnh mẽ từ Luật Công ty
của Anh do nguồn gốc hình thành nước Mỹ. Các nước trong khối Thịnh
Vượng Chung ngày nay có luật công ty giống của Anh. Theo pháp luật công
ty của Mỹ, công ty cổ phần là một pháp nhân được thành lập và thừa nhận
theo pháp luật của bang. Ở Hoa Kỳ, mỗi bang đều có Luật riêng điều chỉnh về
công ty cổ phần, trong đó chia làm hai nhánh chính. Nhánh thứ nhất gồm các
bang áp dụng theo luật mẫu về công ty cổ phần kinh doanh như Georgia,
North Carolina, South Carolina, Washington,.. và nhánh thứ hai là các bang
còn lại tự ban hành luật công ty riêng, trong đó luật chung về công ty cổ phần
của Delaware có ảnh hưởng lớn nhất. Bang Delaware có các quy định thông
thoáng hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý công ty nên nhiều công ty
được thành lập tại bang này [26, 131].
Riêng Pháp và Đức đi theo con đường khác do những khác biệt về văn hoá
và lịch sử. Ở Đức, luật Công ty cổ phần được ban hành năm 1870. Công ty cổ
phần của Đức bị luật quy định chặt chẽ và không uyển chuyển như công ty
của Anh và Mỹ. Ở Pháp, bộ luật Napoleon năm 1807 đã thiết lập một nền
tảng cho công ty bằng cách cho lập hội hợp tư cổ phần.
22

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Sự ra đời của loại hình công ty cổ phần gắn liền với sự phát triển của nền
kinh tế. Đối với mỗi quốc gia, trong những giai đoạn phát triển nhất định có
xây dựng những quy tắc khác nhau áp dụng cho những dấu hiệu đặc thù của
mỗi nền kinh tế, với từng mô hình kinh doanh cụ thể. Mô hình công ty cổ
phần được xem là có nhiều ưu điểm nhất cho sự phát triển của nền kinh tế
toàn cầu hiện nay. Công ty cổ phần được hình thành nhằm thu hút, kêu gọi
vốn từ các nhà đầu tư, cùng nhau kinh doanh, chia sẻ rủi ro và lợi nhuận.
Trong công ty cổ phần có các cổ đông là những nhà đầu tư và hệ thống cơ
quan quản lý, hệ thống này do các cổ đông bầu ra để dùng tiền của các cổ
đông vào hoạt động sản xuất, kinh doanh và kiểm soát đồng vốn đó sao cho
có lợi nhất cho các cổ đông là những người sở hữu công ty.
Khi tham gia đầu tư vào công ty cổ đông sẽ được hưởng những quyền lợi
nhất định, đồng thời cũng phải gánh vác các nghĩa vụ đối với công ty. Luật
pháp của các quốc gia khác nhau quy định về quyền và nghĩa vụ của cổ đông
trong công ty cổ phần cũng khác nhau, tùy thuộc vào từng mức độ phát triển
của nền kinh tế, thói quen kinh doanh. Các khía cạnh như trình độ dân trí, văn
hóa xã hội cũng có tác động rất lớn đối với việc ban hành và áp dụng pháp
luật. Lĩnh vực kinh doanh đa dạng, lại liên quan trực tiếp đến quyền lợi của
từng chủ đầu tư. Các quốc gia khi xây dựng pháp luật và áp dụng pháp luật
nhằm bảo vệ quyền lợi cho các nhà đầu tư sao cho có lợi nhất để ổn định và
phát triển nền kinh tế của mình. Nước ta đang trên đà phát triển, chính vì vậy
hệ thống pháp luật nước ta còn nhiều điểm chưa hoàn thiện. Do vậy, chúng ta
cần học hỏi kinh nghiệm từ các nước đã và đang phát triển trên thế giới theo
cách thức chọn lọc để áp dụng vào nền kinh tế nước mình một cách phù hợp
nhất. Để tìm hiểu về vấn đề này, chúng ta cần xem xét những quy định về
quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ phần theo những quy định
của Luật Doanh nghiệp năm 2014, để hiểu rõ những điểm tích cực, những
23

điểm hạn chế của các quy định pháp luật và việc áp dụng những quy định này
trong các công ty ở Việt Nam hiện nay.
24

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ
CỦA CỔ ĐÔNG THEO LUẬT DOANH NGHIỆP NĂM 2014
2.1. Những quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014 về quyền và nghĩa
vụ của cổ đông trong công ty cổ phần
Luật Doanh nghiệp năm 2014 tại Khoản 5 Điều 113 có quy định: “Mỗi cổ
phần của cùng một loại đều tạo cho người sở hữu nó các quyền, nghĩa vụ và
lợi ích ngang nhau”. Như vậy, quy định này trên thực tế đã chỉ ra một cách
khái quát nhất những quyền và nghĩa vụ mà bất kỳ một cổ đông nào trong
công ty cũng có tùy thuộc vào loại cổ phần mà cổ đông đó nắm giữ. Cổ đông
phổ thông có các quyền và lợi ích cơ bản, tối thiểu khi đầu tư vào công ty và
nghĩa vụ phải thực hiện theo quy định của Luật Doanh nghiệp và Điều lệ công
ty. Cổ đông ưu đãi sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết, ưu đãi hoàn lại, ưu đãi
cổ tức, ưu đãi khác cũng được hưởng những quyền và lợi ích khi họ đầu tư
vào công ty. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, các cổ đông ưu đãi này được hưởng
một quyền hoặc một số quyền khác so với cổ đông phổ thông nhưng họ cũng
phải từ bỏ hay không có một số quyền khác mà cổ đông phổ thông có được.
2.1.1. Quyền của cổ đông
Sự đa dạng về loại cổ phần với các quyền và mức độ khác nhau được Luật
Doanh nghiệp quy định đã cho phép công ty thiết lập được một cơ cấu tài
chính linh hoạt đáp ứng nhu cầu huy động vốn của công ty và cho phép các cổ
đông sử dụng nó như công cụ bảo vệ lợi ích của mình khi đầu tư vào công ty.
Mặc dù, tất cả các cổ đông được quyền bình đẳng về những quyền tương tự
nhau, phần lớn các quyền này nhằm mục tiêu hoặc có lợi ích đặc biệt trong
việc giúp đỡ những cổ đông không có quyền hành hoặc cổ đông nhỏ bảo vệ
lợi ích của mình khỏi sự chèn ép của các thành viên Hội đồng quản trị và các
cổ đông lớn.
25

2.1.1.1. Quyền cơ bản của cổ đông
Với tư cách là chủ sở hữu công ty cổ phần, các cổ đông đều có những
quyền hạn chung, trong một số trường hợp có thể thay đổi tùy thuộc vào loại
cổ phần mà cổ đông đó sở hữu hoặc tỷ lệ cổ phần phổ thông mà cổ đông,
nhóm cổ đông nắm giữ. Theo quy định tại Điều 114 Luật Doanh nghiệp năm
2014 thì quyền của cổ đông phổ thông có thể phân chia vào các nhóm sau: các
quyền liên quan đến sở hữu, các quyền liên quan đến hoạt động quản lý công
ty, các quyền liên quan đến việc tiếp nhận thông tin và quyền khởi kiện.
a, Nhóm quyền liên quan đến sở hữu
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014, vốn điều lệ của công ty
được chia thành các phần bằng nhau gọi là cổ phần [19, Điều 110]. Với tư
cách là cổ đông của công ty cổ phần thì quyền cơ bản của cổ đông là quyền sở
hữu đối với công ty tương ứng với tỷ lệ cổ phần mà họ nắm giữ. Khi sở hữu
cổ phần, cổ đông được hưởng những quyền sau đây:
Thứ nhất, Quyền chuyển nhượng cổ phần:
Điểm d Khoản 1 Điều 114 Luật Doanh nghiệp quy định cổ đông phổ thông
có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác trừ trường
hợp cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết hoặc cổ phần phổ thông của cổ
đông sáng lập. Hạn chế việc chuyển nhượng cổ phần phổ thông của cổ đông
sáng lập chỉ hạn chế trong ba năm, kể từ ngày công ty được cấp Giấy chứng
nhận đăng ký doanh nghiệp. Tuy nhiên, cổ đông sáng lập chỉ được chuyển
nhượng cổ phần phổ thông của mình cho người không phải là cổ đông sáng
lập nếu được sự chấp thuận của Đại hội đồng cổ đông. Trường hợp này, cổ
đông dự định chuyển nhượng cổ phần không có quyền biểu quyết về việc
chuyển nhượng các cổ phần đó.
Việc chuyển nhượng cổ phần được thực hiện bằng hợp đồng theo cách
thông thường hoặc thông qua giao dịch trên thị trường chứng khoán. Người
26

nhận được cổ phần bằng việc mua bán, thừa kế hay tặng cho chỉ trở thành cổ
đông của công ty từ thời điểm thông tin của họ được ghi đầy đủ vào sổ đăng
ký cổ đông [19, Điều 126]. Như vậy, công ty chỉ có vai trò chứng nhận việc
chuyển nhượng cổ phần và ghi vào Sổ đăng ký cổ đông chứ không phải là phê
chuẩn giao dịch chuyển nhượng. Theo quy định của Luật Doanh nghiệp, hiệu
lực pháp lý của việc chuyển nhượng phụ thuộc vào việc đăng ký các thông tin
vào Sổ đăng ký cổ đông chứ dường như chưa phát sinh tại thời điểm các bên
hoàn thành việc chuyển giao quyền sở hữu cổ phần một cách hợp pháp.
Quy định về quyền chuyển nhượng cổ phần của cổ đông cho phép cổ đông
có thể rút vốn đầu tư khỏi công ty để đảm bảo quyền lợi của mình mà không
gây ảnh hưởng đến cơ cấu vốn cũng như các hoạt động kinh doanh khác của
công ty.
Thứ hai, Quyền nhận cổ tức:
Như chúng ta đã biết, một người đầu tư vào công ty đều nhằm hai mục
đích: một là, được nhận cổ tức; hai là, được lợi nhờ giá cổ phiếu tăng lên.
Nhận cổ tức là một trong những quyền cơ bản mà cổ đông được hưởng khi
đầu tư vào công ty. Theo Điểm b Khoản 1 Điều 114 Luật Doanh nghiệp năm
2014, thì cổ đông được nhận cổ tức với mức theo quy định của Đại hội đồng
cổ đông. Cổ tức ở đây chính là “khoản lợi nhuận ròng được trả cho mỗi cổ
đông bằng tiền mặt hoặc tài sản khác từ nguồn lợi nhuận còn lại của công ty
cổ phần sau khi đã thực hiện nghĩa vụ về tài chính” [19, Điều 4]. Như vậy,
công ty cổ phần chỉ được trả cổ tức của cổ phần phổ thông khi có đủ các điều
kiện sau đây:
- Công ty đã hoàn thành nghĩa vụ thuế và các nghĩa vụ tài chính khác theo
quy định của pháp luật;
- Đã trích lập các quỹ công ty và bù đắp lỗ trước đó theo quy định của pháp
luật và Điều lệ công ty;
27

- Ngay sau khi trả hết số cổ tức đã định, công ty vẫn bảo đảm thanh toán đủ
các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản đến hạn khác.
Với cổ đông ưu đãi cổ tức thì họ sẽ được trả cổ tức cao hơn so với mức cổ
tức cổ phần phổ thông hoặc mức ổn định hằng năm. Cổ tức được chia hàng
năm gồm cổ tức cố định và cổ tức thưởng, cổ tức cố định không phụ thuộc
vào kết quả kinh doanh của công ty. Mức cổ tức cố định cụ thể và phương
thức xác định cổ tức thưởng được ghi trên cổ phiếu của cổ phần ưu đãi cổ tức.
Quy định này nhằm hạn chế số lợi nhuận có thể sử dụng để chia cho cổ đông,
bảo đảm sau khi chia cổ tức, sự tồn tại và phát triển của công ty cũng như lợi
ích của các chủ nợ vẫn được đảm bảo, duy trì ở mức cần thiết, đồng thời bảo
vệ được lợi ích lâu dài cho các cổ đông khi đầu tư vào công ty.
Thứ ba, Quyền nhận lại tài sản khi công ty giải thể hoặc phá sản:
Theo Điểm g Khoản 1 Điều 114 Luật Doanh nghiệp năm 2014 thì khi công
ty giải thể hoặc phá sản, cổ đông được nhận một phần tài sản còn lại tương
ứng với tỷ lệ cổ phần sở hữu tại công ty. Quy định này cho thấy, với cổ đông
nói chung thì khi sở hữu cổ phần bên cạnh những quyền có được cùng với sự
tồn tại của công ty trong suốt quá trình hoạt động kinh doanh, họ cũng được
hưởng quyền thanh lý với phần tài sản còn lại của công ty khi công ty giải thể
hoặc phá sản. Theo Luật phá sản năm 2014, một doanh nghiệp mất khả năng
thanh toán là “khi doanh nghiệp không thực hiện nghĩa vụ thanh toán các
khoản nợ trong thời hạn 03 tháng kể từ ngày đến hạn” [20, Điều 4]. Còn
doanh nghiệp phá sản là “doanh nghiệp bị mất khả năng thanh toán và bị tòa
án nhân dân ra quyết định tuyên bố phá sản” [20, Điều 4]. Luật phá sản năm
2014 cũng quy định về thứ tự phân chia tài sản khi công ty phá sản, theo đó
cổ đông của công ty cổ phần chỉ nhận lại tài sản khi công ty đã chi trả chi phí
phá sản, chi trả lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, khoản
nợ phát sinh sau khi mở thủ tục phá sản nhằm phục hồi hoạt động kinh doanh,
nghĩa vụ tài chính đối với nhà nước, khoản nợ không có bảo đảm phải
28

trả cho chủ nợ trong danh sách chủ nợ, khoản nợ có bảo đảm chưa được thanh
toán do giá trị tài sản bảo đảm không đủ thanh toán nợ [20, Điều 54].
Thứ tư, Quyền ưu tiên đối với cổ phiếu mới phát hành:
Cổ đông của công ty cổ phần được ưu tiên mua cổ phần mới chào bán
tương ứng với tỷ lệ cổ phần phổ thông của từng cổ đông trong công ty. Đây là
một trong những quyền quan trọng mà cổ đông có được khi công ty bán cổ
phần huy động thêm vốn, tức là bán đi một phần quyền sở hữu của công ty
cho người khác mà kết quả sẽ làm thay đổi vị thế từng có của cổ đông hiện
hữu trong công ty. Do đó, quyền được ưu tiên mua cổ phần mới chào bán sẽ
góp phần bảo vệ quyền lợi của cổ đông hiện hữu của công ty, những người đã
gắn bó với công ty, khi công ty hoạt động hiệu quả thì họ nên là những người
đầu tiên được hưởng lợi từ hoạt động kinh doanh. Vì công ty chỉ phát hành
thêm cổ phần khi công ty kinh doanh có lợi, phát hành thêm cổ phần mới để
huy động thêm vốn.
Về nguyên tắc, Hội đồng quản trị quyết định thời điểm, phương thức và giá
chào bán cổ phần. Giá bán cổ phần không được thấp hơn giá thị trường tại
thời điểm chào bán hoặc giá trị được ghi trong sổ sách của cổ phần tại thời
điểm gần nhất, trừ những trường hợp được quy định tại Điều 125 Luật Doanh
nghiệp năm 2014, trong đó có trường hợp cổ phần chào bán cho tất cả cổ
đông theo tỷ lệ cổ phần hiện có của họ ở công ty [19, Điều 125]. Như vậy, khi
cổ đông mua cổ phần do công ty phát hành, họ sẽ được ưu tiên giá và ưu tiên
về thứ tự mua so với những nhà đầu tư khác. Theo đó, cổ đông hiện hữu sẽ
được mua cổ phiếu với giá thấp hơn so với giá thị trường và số cổ phiếu mới
chào bán sẽ bán cho cổ đông hiện hữu trước, sau đó phần còn lại công ty mới
bắt đầu chào bán ra công chúng.
Thứ năm, Quyền yêu cầu công ty mua lại cổ phần theo yêu cầu của cổ
đông:
29

Theo Điều 129 Luật Doanh nghiệp năm 2014 thì “cổ đông biểu quyết phản
đối nghị quyết về việc tổ chức lại công ty hoặc thay đổi quyền, nghĩa vụ của
cổ đông quy định tại Điều lệ công ty có quyền yêu cầu công ty mua lại cổ
phần của mình. Công ty phải mua lại cổ phần theo yêu cầu của cổ đông với
giá thị trường hoặc giá được tính theo nguyên tắc quy định tại Điều lệ công ty
trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu. Trường hợp không
thỏa thuận được về giá thì các bên có thể yêu cầu một tổ chức thẩm định giá
chuyên nghiệp định giá. Công ty giới thiệu ít nhất 03 tổ chức thẩm định giá
chuyên nghiệp để cổ đông lựa chọn và lựa chọn đó là quyết định cuối cùng”.
Đây là một trong những quyền quan trọng mà cổ đông sử dụng để bảo vệ
quyền lợi của mình. Cổ đông có thể rút vốn đầu tư ra khỏi công ty bằng việc
yêu cầu công ty mua lại cổ phần của mình mà không ảnh hưởng đến lợi ích
của các cổ đông khác khi cổ đông không đồng ý với việc tổ chức lại công ty
hay thay đổi quyền, nghĩa vụ của cổ đông.
b, Nhóm quyền liên quan đến hoạt động quản lý công ty
Với tư cách là người sở hữu công ty, cổ đông có quyền tham gia vào hoạt
động quản lý của công ty để giám sát và bảo vệ quyền lợi của mình. Khi tham
gia quản lý công ty cổ đông có các quyền sau:
Thứ nhất, Quyền tham dự và phát biểu trong Đại hội đồng cổ đông:
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp, trừ các cổ đông ưu đãi cổ tức và cổ
đông ưu đãi hoàn lại và các cổ đông khác, tất cả các cổ đông của công ty có
thể trực tiếp hoặc ủy quyền bằng văn bản cho người khác tham dự họp Đại hội
đồng cổ đông. Quyền tham dự họp Đại hội đồng cổ đông là một trong những
quyền cơ bản, tối thiểu của các cổ đông chứng tỏ sự hiện diện và xác nhận tư
cách thành viên của các cổ đông trong công ty cổ phần.
Thứ hai, quyền biểu quyết tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông:
30

Điều 114 Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định “Cổ đông có quyền tham
dự và phát biểu trong các Đại hội đồng cổ đông và thực hiện quyền biểu quyết
trực tiếp hoặc thông qua đại diện theo ủy quyền hoặc theo hình thức khác do
pháp luật, điều lệ công ty quy định. Mỗi cổ phần phổ thông có một phiếu biểu
quyết”. Các nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông được thông qua bằng hình
thức biểu quyết tại cuộc họp hoặc lấy ý kiến bằng văn bản. Nghị quyết của
Đại hội đồng cổ đông được thông qua tại cuộc họp khi được số cổ đông đại
diện ít nhất 65% tổng số phiếu biểu quyết của tất cả cổ đông dự họp tán thành,
tỷ lệ cụ thể do Điều lệ công ty quy định đối với các nội dung được quy định
tại Khoản 1 Điều 144. Các nội dung khác được thông qua khi số cổ đông đại
diện cho ít nhất 51% tổng số phiếu biểu quyết của tất cả cổ đông dự họp tán
thành. Đối với việc thông qua nghị quyết bằng hình thức lấy ý kiến bằng văn
bản thì nghị quyết Đại hội đồng cổ đông được thông qua nếu được số cổ đông
đại diện ít nhất 51% tổng số phiếu biểu quyết tán thành [19, Điều 114].
Quy định mới về tỷ lệ biểu quyết và hình thức họp đại hội đồng cổ đông tạo
điều kiện cho các cổ đông nhỏ phát huy vai trò trong đại hội. Luật Doanh
nghiệp năm 2014 đã giảm yêu cầu về tỷ lệ biểu quyết thông qua nghị quyết
Đại hội đồng cổ đông xuống 51% đối với nghị quyết thông thường và 65%
đối với nghị quyết “đặc biệt”. Trước kia, tỷ lệ tương ứng theo quy định của
Luật Doanh nghiệp năm 2005 là 65% và 75%. Quy định về quyền biểu quyết
của cổ đông tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông chính là công cụ, là chỗ dựa
cho các cổ đông nhỏ giám sát, thực hiện và bảo vệ quyền lợi của mình. Mặt
khác, với cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết, theo quy định khi biểu
quyết vấn đề thuộc thẩm quyền của Đại hội đồng cổ đông, cổ đông sở hữu cổ
phần ưu đãi biểu quyết sẽ có số phiếu biểu quyết nhiều hơn so với cổ phần
phổ thông. Số phiếu biểu quyết của một cổ phần ưu đãi biểu quyết do Điều lệ
công ty quy định.
Thứ ba, quyền triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông:
31

“Đại hội đồng cổ đông là cơ quan quyết định cao nhất của công ty cổ phần,
gồm tất cả cổ đông có quyền biểu quyết” [19, Điều 135]. Đại hội đồng cổ
đông họp thường niên mỗi năm một lần. Ngoài cuộc họp thường niên, Đại hội
đồng cổ đông có thể họp bất thường. Hội đồng quản trị, ban kiểm soát, cổ
đông hoặc nhóm cổ đông có thể triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông. Có thể
thấy, triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông là một trong những quyền của cổ
đông. Theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014, cổ đông hoặc nhóm
cổ đông sở hữu từ 10% tổng số cổ phần phổ thông trở lên trong thời hạn liên
tục ít nhất 6 tháng hoặc một tỷ lệ khác nhỏ hơn quy định tại Điều lệ công ty
có quyền triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông khi thuộc một trong những
trường hợp quy định tại Khoản 3 Điều 114. Quy định này là quy định tùy
nghi, theo đó cho phép cổ đông có thể thỏa thuận định ra một tỷ lệ phù hợp
với điều kiện của công ty nhằm bảo vệ các cổ đông thiểu số, đồng thời tạp ra
những hấp dẫn cho đầu tư và huy động vốn vào công ty.
Điều kiện để tiến hành Đại hội đồng cổ đông là khi có số cổ đông dự họp
đại diện ít nhất 51% tổng số phiếu biểu quyết, tỷ lệ cụ thể do Điều lệ công ty
quy định. Trường hợp cuộc họp lần thứ nhất không đủ điều kiện tiến hành,
cuộc họp đại hội đồng cổ đông triệu tập lần thứ hai được tiến hành khi có số
cổ đông đại diện ít nhất 33% tổng số phiếu biểu quyết; trường hợp cuộc họp
triệu tập lần thứ hai không đủ điều kiện tiến hành, cuộc họp của Đại hội đồng
cổ đông được tiến hành không phụ thuộc vào tổng số phiếu biểu quyết của các
cổ đông dự họp. Chỉ có Đại hội đồng cổ đông mới có quyền thay đổi chương
trình họp. Thể thức tiến hành họp Đại hội đồng cổ đông, hình thức biểu quyết
do Điều lệ công ty quy định.
Thứ tư, quyền hạn của cổ đông đối với chương trình, nội dung và nghị
quyết của Đại hội đồng cổ đông:
Luật Doanh nghiệp cho phép cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu từ 10%
tổng số cổ phần phổ thông trở lên trong thời hạn liên tục ít nhất 6 tháng hoặc
32

một tỷ lệ khác nhỏ hơn quy định tại Điều lệ công ty có quyền kiến nghị vấn đề
đưa vào chương trình họp Đại hội đồng cổ đông. Trong thời hạn 90 ngày, kể
từ ngày nhận được biên bản họp Đại hội đồng cổ đông hoặc biên bản kết quả
kiểm phiếu lấy ý kiến Đại hội đồng cổ đông, cổ đông, nhóm cổ đông trên có
quyền yêu cầu Tòa án hoặc Trọng tài xem xét, hủy bỏ nghị quyết hoặc một
phần nội dung nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông khi thuộc một trong các
trường hợp quy định tại khoản 2, 3 Điều 148.
Thứ năm, quyền đề cử người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát:
“Hội đồng quản trị là cơ quan quản lý công ty, có toàn quyền nhân danh
công ty để quyết định, thực hiện các quyền và nghĩa vụ của công ty không
thuộc thẩm quyền của Đại hội đồng cổ đông” [19, Điều149]. Ban kiểm soát là
cơ quan thực hiện các thủ tục kiểm soát nội bộ hằng ngày trong công ty. Ban
kiểm soát thực hiện việc giám sát và kiểm soát nội bộ, trực tiếp giám sát Hội
đồng quản trị và Ban Giám đốc. Ban kiểm soát có vai trò ngang bằng Hội
đồng quản trị, cùng chịu trách nhiệm trước cổ đông trong việc thực hiện các
quyền và nhiệm vụ chính của mình. Luật Doanh nghiệp quy định cổ đông
hoặc nhóm cổ đông sở hữu từ 10% tổng số cổ phần phổ thông trở lên trong
thời hạn liên tục ít nhất 6 tháng hoặc một tỷ lệ khác nhỏ hơn quy định tại Điều
lệ công ty có quyền đề cử người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát. Quy
định trên đã góp phần bảo vệ quyền lợi của cổ đông trong công ty cổ phần khi
họ có thể đề cử những người theo họ là tốt tham gia vào hoạt động quản lý
công ty, qua đó nâng cao tính minh bạch trong hoạt động quản trị công ty.
Ngoài các quyền liên quan đến việc triệu tập, tham dự, phát biểu, biểu
quyết tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông, quyền đề cử người vào Hội đồng
quản trị và Ban kiểm soát thì cổ đông còn có những quyền khác liên quan đến
hoạt động quản lý như xem xét, tra cứu, trích lục các thông tin trong danh
sách cổ đông có quyền biểu quyết và yêu cầu sửa đổi khi không chính xác;
33

xem xét, tra cứu, trích lục hoặc sao chụp Điều lệ công ty, biên bản họp Đại
hội đồng cổ đông và các nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông.
c, Quyền được cung cấp thông tin
Quyền được nắm bắt những thông tin về công ty một cách đầy đủ là cơ sở
để cổ đông thực hiện các quyền cơ bản khác như quyền biểu quyết tại cuộc
họp Đại hội đồng cổ đông, quyền bầu và miễn nhiệm thành viên Hội đồng
quản trị và cả quyền chuyển nhượng cổ phần. Chính vì vậy, đây là một trong
những quyền quan trọng nhằm giúp cổ đông đặc biệt là cổ đông nhỏ bảo vệ
lợi ích của mình thông qua việc nhận được những thông tin cơ bản về tài
chính, quản lý và hoạt động kinh doanh của công ty. Theo Luật Doanh nghiệp
năm 2014 thì cổ đông có quyền:
- Xem xét, tra cứu và trích lục các thông tin trong Danh sách cổ đông có
quyền biểu quyết và yêu cầu sửa đổi các thông tin không chính xác;
- Xem xét, tra cứu, trích lục hoặc sao chụp Điều lệ công ty, biên bản họp
Đại hội đồng cổ đông và các nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông;
Cổ đông hoặc nhóm cổ sở hữu từ 10% tổng số cổ phần phổ thông trở lên
trong thời hạn liên tục ít nhất 06 tháng hoặc một tỷ lệ khác nhỏ hơn quy định
tại Điều lệ công ty có quyền:
- Xem xét và trích lục sổ biên bản và các nghị quyết của Hội đồng quản trị,
báo cáo tài chính giữa và hàng năm theo mẫu của hệ thống kế toán Việt Nam
và các báo cáo Ban kiểm soát;
Ngoài ra, cổ đông còn có quyền kiểm tra, tra cứu, trích lục và sao danh sách
cổ đông có quyền dự họp Đại hội đồng cổ đông. Người quản lý công ty phải
cung cấp kịp thời thông tin sổ đăng ký cổ đông, sửa đổi, bổ sung thông tin sai
lệch theo yêu cầu của cổ đông, đồng thời chịu trách nhiệm bồi thường thiệt
hại phát sinh do không cung cấp hoặc cung cấp không kịp thời, không
34

chính xác thông tin sổ đăng ký cổ đông theo yêu cầu. Người triệu tập họp Đại
hội đồng cổ đông phải chuẩn bị chương trình, nội dung cuộc họp. Người triệu
tập họp phải gửi thông báo mời họp đến tất cả các cổ đông có trong danh sách
cổ đông có quyền dự họp chậm nhất 10 ngày trước ngày khai mạc nếu Điều lệ
công không quy định dài hơn. Thông báo mời họp phải gửi kèm các tài liệu
sau: Chương trình họp, các tài liệu sử dụng trong cuộc họp và dự thảo nghị
quyết đối với từng vấn đề trong chương trình họp.
Đây là một quyền quan trọng đối với cổ đông nhỏ lẻ, nhưng thường không
được cổ đông áp dụng. Theo cuốn Cẩm nang quản trị công ty do Tổ chức Tài
chính Quốc tế (IFC) thực hiện, “quyền xem xét, tra cứu danh sách cổ đông
cho phép cổ đông cơ hội liên hệ với các cổ đông khác và kết hợp quyền biểu
quyết cho các vấn đề cần có hành động tập thể”. Như vậy, quyền này cho
phép các cổ đông có danh sách cổ đông của toàn công ty, để từ đó cổ đông
nhỏ lẻ có thể tập hợp lại, trao đổi thông tin và gom cổ phiếu để cùng hành
động.
d, Quyền khởi kiện của cổ đông
Một số vi phạm liên quan đến quyền cổ đông được xem là những tranh
chấp kinh doanh thương mại thuộc phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Tố tụng
dân sự năm 2015. Theo đó, Bộ luật Tố tụng dân sự đã nêu: “Tranh chấp giữa
công ty với các thành viên của công ty; tranh chấp giữa công ty với người
quản lý trong công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc thành viên Hội đồng quản trị,
giám đốc, tổng giám đốc trong công ty cổ phần, giữa các thành viên của công
ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp
nhất, chia, tách, bàn giao tài sản của công ty, chuyển đổi hình thức tổ chức
của công ty” [22, Điều 30] sẽ do toà án giải quyết. Quy định này chủ yếu thể
hiện dưới dạng quyền của các chủ thể, bằng cách các chủ thể có thể khởi kiện
yêu cầu toà án bảo vệ quyền của mình.
35

Luật Doanh nghiệp năm 2014 đã có cải tiến phù hợp các thông lệ quốc tế,
sửa đổi theo hướng đơn giản hóa và tạo thuận lợi hơn cho các cổ đông giám
sát, khi phát hiện vi phạm sẽ tự quyết định việc khởi kiện người quản lý. Quy
định chi tiết hơn về bổn phận người quản lý công ty; luật hóa và đơn giản hóa
trình tự, thủ tục khởi kiện người quản lý nhằm tạo thuận lợi hơn cho cổ đông
theo dõi, giám sát và khởi kiện người quản lý khi cần thiết.
Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định cổ đông, nhóm cổ đông sở hữu ít
nhất 1% số cổ phần phổ thông liên tục trong thời hạn 06 tháng có quyền tự
mình hoặc nhân danh công ty khởi kiện trách nhiệm dân sự đối với thành viên
Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc khi thuộc một trong những
trường hợp quy định tại Điều 161. So với Luật Doanh nghiệp năm 2005, trình
tự khởi kiện người quản lý của cổ đông đã được đơn giản hóa và tạo thuận lợi
hơn cho các cổ đông. Theo Luật Doanh nghiệp năm 2005, thủ tục khởi kiện
phức tạp và không hiệu quả vì quy định đặt ra điều kiện cổ đông, nhóm cổ
đông chỉ được khởi kiện người quản lý, Giám đốc/Tổng giám đốc nếu Ban
kiểm soát không khởi kiện theo yêu cầu của cổ đông/nhóm cổ đông. Tức là,
cổ đông không trực tiếp khởi kiện người quản lý mà phải thông qua Ban kiểm
soát, sau đó nếu Ban kiểm soát không đáp ứng được yêu cầu của cổ đông thì
mới thực hiện khởi kiện. Đây được xem là rào cản, gây chậm trễ cho cổ đông
trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Với quy định hiện
hành, cổ đông có quyền tự mình hoặc nhân danh công ty khởi kiện trách
nhiệm dân sự đối với thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám
đốc mà không cần phải qua Ban kiểm soát của công ty nữa. Chi phí khởi kiện
trong trường hợp cổ đông, nhóm cổ đông khởi kiện nhân danh công ty sẽ tính
vào chi phí của công ty.
Ngoài ra, theo quy định của Luật Doanh nghiệp, Đại hội đồng cổ đông
cũng có quyền “xem xét và xử lý các vi phạm của Hội đồng quản trị, Ban
kiểm soát gây thiệt hại cho công ty và cổ đông công ty”. Đại hội đồng cổ
36

đông không có quyền áp dụng pháp luật nhưng họ có quyền xem xét và xử lý
nếu Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát làm thiệt hại đến quyền, lợi ích của các
cổ đông. Nếu việc xử lý không thể dẫn đến một kết quả tốt, khôi phục các
thiệt hại về quyền, lợi ích của các cổ đông, các cổ đông có thể thực hiện
quyền khởi kiện ở toà án với tư cách là tranh chấp kinh tế giữa công ty với
thành viên công ty theo Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015.
2.1.1.2. Quyền của cổ đông ưu đãi
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014 thì có các loại cổ phần ưu
đãi là cổ phần ưu đãi biểu quyết, cổ phần ưu đãi hoàn lại, cổ phần ưu đãi cổ
tức và cổ phần ưu đãi khác do Điều lệ công ty quy định. Cổ đông sở hữu cổ
phần ưu đãi sẽ trở thành cổ đông ưu đãi của công ty. Như vậy, có bao nhiêu
loại cổ phần ưu đãi thì sẽ tương ứng có bấy nhiêu loại cổ đông ưu đãi. Khi sở
hữu cổ phần ưu đãi, bên cạnh một số quyền như cổ đông phổ thông, cổ đông
ưu đãi sẽ được pháp luật trao cho một số quyền khác, đồng thời cũng hạn chế
một số quyền của họ như quyền biểu quyết, quyền dự họp Đại hội đồng cổ
đông. Tùy vào việc sở hữu loại cổ phần ưu đãi nào mà cổ đông có các quyền,
lợi ích khác nhau.
- Cổ đông ưu đãi biểu quyết: Chỉ có tổ chức được Chính phủ ủy quyền và
cổ đông sáng lập mới được quyền nắm giữ cổ phần ưu đãi biểu quyết. Cổ
đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết có các quyền biểu quyết các vấn đề
thuộc thẩm quyền của Đại hội đồng cổ đông với số phiếu biểu quyết nhiều
hơn so với cổ phần phổ thông. Tuy nhiên, cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu
không được chuyển nhượng cổ phần đó cho người khác trong thời hạn 03 năm
kể từ ngày công ty được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh [19, Điều
116].
- Cổ đông ưu đãi hoàn lại: Là cổ đông sở hữu cổ phần ưu đâi hoàn lại, theo
đó cổ đông ưu đãi hoàn lại có quyền yêu cầu công ty hoàn lại vốn góp, nếu
công ty phá sản hoặc giải thể thì có quyền nhận lại phần vốn góp trước các
37

loại cổ đông khác trong công ty. Tuy nhiên, cổ đông ưu đãi hoàn lại không có
quyền tham dự họp Đại hội đồng cổ đông, không có quyền biểu quyết, đề cử
người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát [19, Điều 117].
- Cổ đông ưu đãi cổ tức: Là cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi cổ tức. Theo
quy định của Luật Doanh nghiệp, cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi cổ tức sẽ
được nhận mức cổ tức cao hơn so với mức cổ tức của cổ đông phổ thông hoặc
mức ổn định hằng năm. Cổ tức được chia hàng năm gồm cổ tức thưởng và cổ
tức cố định, cổ tức cố định không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công
ty. Ngoài ra, cổ đông ưu đãi cổ tức còn có quyền nhận phần tài sản còn lại
tương ứng với tỷ lệ sở hữu cổ phần tại công ty, sau khi công ty đã thanh toán
hết các khoản nợ, cổ phần ưu đãi hoàn lại khi công ty giải thể hoặc phá sản.
Do có nhiều quyền ưu tiên được hưởng nên cổ đông ưu đãi cổ tức cũng bị hạn
chế một số quyền như không có quyền biểu quyết, dự họp Đại hội đồng cổ
đông, đề cử người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát [19, Điều 118].
Do khi sở hữu cổ phần ưu đãi cổ đông sẽ được hưởng những quyền lợi cao
hơn so với cổ đông phổ thông nên để đảm bảo hoạt động kinh doanh công ty
hiệu quả, bảo vệ quyền lợi của các cổ đông, tránh các giao dịch tư lợi mà Luật
Doanh nghiệp đã hạn chế một số quyền của cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi.
Cổ đông ưu đãi cổ tức hay cổ đông ưu đãi hoàn lại họ bị hạn chế một số
quyền liên quan đến hoạt động quản lý công ty. Bởi dù, công ty hoạt động
kinh doanh có lãi hay thua lỗ thì họ vẫn nhận được cổ tức (cổ đông ưu đãi cổ
tức) hay có thể rút vốn ra khỏi công ty khi đưa ra yêu cầu hay theo các điều
kiện được ghi tạo cổ phiếu ưu đãi (cổ đông ưu đãi hoàn lại) nên những cổ
đông này có thể đề cử những người chưa thực sự có năng lực vào Hội đồng
quản trị và Ban kiểm soát, hay biểu quyết thông qua những quyết định chưa
thực sự hiệu quả cho công ty, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của công
ty, quyền lợi của các cổ đông khác.
38

2.1.2. Nghĩa vụ của cổ đông
Luật Doanh nghiệp có quy định “mỗi cổ phần của cùng một loại đều tạo
cho người sở hữu nó các quyền, nghĩa vụ và lợi ích ngang nhau”[19, Điều
113]. Như vậy, ngoài các quyền được hưởng, họ cũng có những nghĩa vụ nhất
định đối với công ty. Trước hết là nghĩa vụ góp đủ, đúng số lượng vốn cam
kết góp vào công ty. Khi góp vốn vào công ty, cổ đông chỉ chịu trách nhiệm
về nợ và các nghĩa vụ tà sản khác của công ty trong phạm vi số vốn đã góp.
Ngoài nghĩa vụ đóng góp, Điều 115 Luật Doanh nghiệp năm 2014 còn quy
định các nghĩa vụ khác của cổ đông, cụ thể như sau:
- Thanh toán đủ và đúng thời hạn số cổ phần cam kết mua.
- Tuân thủ Điều lệ và quy chế quản lý nội bộ của công ty.
- Chấp hành nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị.
- Thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này và Điều lệ công
ty.
Những nghĩa vụ trên không chỉ áp dụng với cổ đông phổ thông mà được áp
dụng đối với tất cả các cổ đông sở hữu các loại cổ phần khác nhau trong công
ty cổ phần. Trong các nghĩa vụ nêu trên, việc cổ đông phải có nghĩa vụ “Thực
hiện các nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này và Điều lệ công ty” là một
quy định mở. Theo đó:
- Với cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết, ưu đãi hoàn lại và cổ phần
ưu đãi khác do điều lệ công ty quy định ngoài quyền được hưởng từ loại cổ
phần mà họ nắm giữ ra thì cồ đông đó không có quyền biểu quyết, không có
quyền dự họp Đại hội đồng cổ đông, không có quyền đề cử người vào Hội
đồng quản trị và Ban kiểm soát;
- Với cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết không được chuyển
nhượng cổ phần đó cho người khác. Với cổ đông sáng lập thì hạn chế trên là
39

03 năm kể từ ngày công ty được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
Trong thời hạn đó, cổ đông sáng lập có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần
của mình cho cổ đông sáng lập khác và chỉ được chuyển nhượng cổ phần phổ
thông của mình cho người không phải là cổ đông sáng lập nếu được sự chấp
thuận của Đại hội đồng cổ đông. Trường hợp này, cổ đông dự định chuyển
nhượng cổ phần không có quyền biểu quyết về việc chuyển nhượng các cổ
phần đó. Sau thời hạn 03 năm, cổ phần ưu đãi biểu quyết của cổ đông sáng lập
được chuyển thành cổ phần phổ thông và họ có quyền tự do chuyển nhượng
cho người khác;
- Với cổ đông sáng lập nắm giữ cổ phần phổ thông thì trong 03 năm đầu kể
từ ngày công ty được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, các cổ đông
sáng lập phải cùng nhau đăng ký mua ít nhất 20% tổng số cổ phần phổ thông
được quyền chào bán tại thời điểm đăng ký kinh doanh;
- Trường hợp việc thanh toán cổ phần mua lại trái với quy định tại khoản 1
Điều 131 hoặc trả cổ tức trái với quy định tại Điều 132 của Luật Doanh
nghiệp năm 2014 thì các cổ đông phải hoàn trả cho công ty số tiền, tài sản
khác đã nhận; trường hợp cổ đông không hoàn trả được cho công ty thì tất cả
thành viên Hội đồng quản trị phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các
khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi giá trị số tiền, tài
sản đã trả cho cổ đông mà chưa được hoàn lại.
Ngoài các nghĩa vụ trên, nếu Điều lệ công ty quy định các nghĩa vụ khác
của cổ đông không trái với đạo đức và quy định pháp luật như: nghĩa vụ trung
thành với chiến lược kinh doanh của công ty, phải giữ bí mật kinh doanh,
không được phép thành lập doanh nghiệp để cạnh tranh với chính ngành nghề
kinh doanh của công ty,.. thì cổ đông có nghĩa vụ tuân thủ nghiêm túc các quy
định này.
40

2.2. Thực trạng áp dụng quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của cổ
đông trong công ty cổ phần
2.2.1. Thực tiễn áp dụng quy định về quyền và nghĩa vụ của cổ đông
Thứ nhất, Quyền tham dự và biểu quyết tại Đại hội đồng cổ đông:
Luật Doanh nghiệp quy định rất rõ ràng tất cả các cổ đông phổ thông có
quyền tham dự và biểu quyết mọi vấn đề thuộc thẩm quyền của Đại hội đồng
cổ đông. Mỗi một cổ phần phổ thông có một phiếu biểu quyết. Như vậy, về
nguyên tắc đã là cổ đông nắm giữ cổ phần của công ty dù ít hay nhiều đều có
quyền ngang nhau về việc tham dự và biểu quyết tại Đại hội đồng cổ đông.
Trên thực tế, hầu hết các công ty cổ phần đều không thực hiện triệt để
nguyên tắc này. Lý do mà các công ty đưa ra đều không dựa trên cơ sở pháp
lý cụ thể mà chỉ dựa trên ý chí của từng công ty để biện minh cho sự vi phạm
của mình như do địa điểm tổ chức chật hẹp, không đủ diện tích cho tất cả các
cổ đông của công ty tham gia dự họp.
Trong thông báo về nội dung họp Hội đồng cổ đông năm 2007, công ty cổ
phần Momota viện dẫn căn cứ theo Nghị quyết Đại hội đồng cổ đông năm
2006 quy định: cổ đông sở hữu số cổ phần chiếm tỷ lệ từ 0,1% vốn điều lệ
tương đương 12.000 cổ phần phổ thông được tham dự trực tiếp các kỳ họp
Đại hội đồng cổ đông. Cổ đông sở hữu ít hơn 0,1% vốn điều lệ có thể tập hợp
thành nhóm cổ đông nắm giữ bằng hoặc ít hơn 0,1% vốn điều lệ để cử người
đi dự họp theo mẫu giấy ủy quyền. Tương tự, tại công ty cổ phần xuất nhập
khẩu thủy sản Hà Nội, cổ đông sở hữu 0,3% vốn điều lệ trở lên ( vốn điều lệ
của công ty là 100 tỷ) tính đến thời điểm chốt danh sách cổ đông thì mới được
tham dự Đại hội đồng cổ đông. Cổ đông sở hữu ít hơn 0,3% vốn điều lệ có thể
ủy quyền bằng văn bản cho cổ đông hoặc người khác có đủ năng lực pháp lý
và hành vi để đủ vốn sở hữu theo điều lệ công ty để tham dự Đại hội đồng cổ
41

đông. Những trường hợp trên đã xâm phạm đến quyền tham dự, phát biểu và
biểu quyết của cổ đông tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông [13, 42].
Thứ hai, Quyền thông tin của cổ đông:
Phần lớn các cổ đông không được tiếp cận với các thông tin quan trọng của
công ty hoặc được tiếp cận nhưng thông tin không đầy đủ, thiếu chính xác,
trung thực. Các cổ đông nhỏ hầu như không được nhận thông tin về các nghị
quyết của Đại hội đồng cổ đông, tóm tắt báo cáo tài chính, thông báo về việc
trả cổ tức mặc dù pháp luật quy định họ được quyền tiếp cận những thông tin
đó.
Cổ đông chỉ được tiếp cận thông tin ở mức độ rất khiêm tốn, không được
xem sổ sách kế toán của công ty mà chỉ có thể nhận được báo cáo tài chính
hằng năm với nội dung không rõ ràng, chưa phản ánh được trung thực tình
trạng tài chính của công ty. Một loại tài liệu khác mà cổ đông có quyền được
xem xét là các nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông, tuy nhiên quyết định đó
cũng chỉ được thông báo cho cổ đông có quyền dự họp.
Việc nắm bắt được đầy đủ, chính xác các thông tin liên quan đến tài chính,
hoạt động quản lý của công ty sẽ tạo điều kiện cho các cổ đông nhỏ liên kết
với nhau để phản đối các quyết định chưa đúng của Đại hội đồng cổ đông,
Hội đồng quản trị khi những quyết định đó ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp
pháp của các cổ đông, cũng như ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của
công ty .
Trường hợp Everpia năm 2014, nhờ nắm được danh sách cổ đông, mà cổ
đông Red River Holding đã gửi thư cho tất cả cổ đông khác của Everpia để
vận động bỏ phiếu phản đối tỷ lệ chia cổ tức thấp tại Công ty. Một trường hợp
khác, trước Đại hội đồng cổ đông Vinamilk năm 2015, có một cuộc vận động
ngầm trong giới cổ đông của Vinamilk để phản đối đề xuất của Tổng công ty
Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước. Kết quả, 2 đề xuất của Tổng công ty
42

Quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2014.doc

Quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2014.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2014.doc

Similar to Quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2014.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Quyền và nghĩa vụ của cổ đông theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2014.doc