Luận Văn Pháp Luật Về Tổ Chức Và Quản Lý Công Ty Cổ Phần.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
NGUYỄN
THÙY
TRANG
*
PHÁP
LUẬT
VIỆT
NAM
VỀ
TỔ
CHỨC
VÀ
QUẢN
LÝ
CÔNG
TY
CỔ
PHẦN*
NĂM
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ
PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ
CÔNG TY CỔ PHẦN
PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN
LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN
Chuyên ngành : Luật kinh tế
Chuyên ngành: Luật kinh tế
NGUYỄN THÙY TRANG
NGUYỄN THÙY TRANG
HÀ NỘI - 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN
LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN
Ngành: Luật kinh tế
Chuyên ngành: Luật kinh tế
Mã số: 8380107
Họ và tên học viên: Nguyễn Thùy Trang
Người hướng dẫn: PGS.TS. Hồ Thúy Ngọc
HÀ NỘI - 2022

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả
nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số
liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung
thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài
chính theo quy định của Trường Đại học ngoại thương.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

LỜI CẢM ƠN
Để có thể hoàn thành luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh sự nỗ lực
cố gắng của bản thân tôi còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của quý Thầy, Cô cũng như
sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu
và thực hiện luận văn thạc sĩ. Tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến PGS. TS.
Hồ Thúy Ngọc người đã hết lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn
thành luận văn này. Đồng thời tôi cũng xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến toàn
thể quý Thầy, Cô trong Trường Đại học ngoại thương đã tận tình truyền đạt những
kiến thức quý báu cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá
trình học tập nghiên cứu và cho đến khi thực hiện luận văn.
Hà Nội, ngày … tháng … năm 2022
HỌC VIÊN
Nguyễn Thùy Trang

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..........................................................................I
PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài ................................................................................ 2
2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài................................................................. 2
2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước..................................................................... 3
2.3. Khoảng trống nghiên cứu.................................................................................. 5
3. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................... 5
4. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 5
5. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................ 6
6. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................................ 6
7. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 6
8. Kết cấu Luận văn .................................................................................................. 7
9. Tóm tắt kết quả nghiên cứu.................................................................................. 7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG
TY CỔ PHẦN........................................................................................................... 9
1.1. Khái niệm và đặc trưng pháp lý về công ty cổ phần...................................... 9
1.1.1.Khái niệm công ty cổ phần .............................................................................. 9
1.1.2.Khái niệm về tổ chức và quản lý công ty cổ phần ........................................ 11
1.1.3.Đặc trưng pháp lý về công ty cổ phần........................................................... 13
1.2. Tổng quan về tổ chức và quản lý công ty cổ phần theo cách tiếp cận của một
số nước trên thế giới............................................................................................... 15
1.2.1. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Anh – điển hình cho cấu
trúc hội đồng đơn .................................................................................................... 15
1.2.2. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Đức – điển hình cho cấu
trúc hội đồng hai tầng............................................................................................. 16
1.2.3. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Nhật Bản....................... 18

1.3. Vai trò của tổ chức và quản lý công ty cổ phần............................................ 21
1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và quản lý công ty cổ phần............. 22
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1....................................................................................... 25
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC VÀ
QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN......................................................................... 26
2.1. Nguồn luật điều chỉnh về cơ cấu tổ chức và quản lý công ty cổ phần........ 26
2.2. Thực trạng các quy định pháp luật về tổ chức và quản lý Công ty cổ phần
theo Luật doanh nghiệp 2020................................................................................ 27
2.2.1. Thực trạng về cấu trúc quản lý nội bộ công ty cổ phần.............................. 27
2.2.2. Thực trạng về quyền lực của chủ sở hữu trong công ty cổ phần ............... 31
2.2.3. Thực trạng về trách nhiệm của người giám sát cơ quan điều hành .......... 37
2.2.4. Thực trạng kiểm soát các giao dịch của công ty với các bên liên quan ..... 41
2.3. Đánh giá thực trạng pháp luật Việt nam về tổ chức và quản lý công ty cổ
phần hiện nay.......................................................................................................... 44
2.3.1. Những thành công ........................................................................................ 44
2.3.2. Những nhược điểm ....................................................................................... 47
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2....................................................................................... 55
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ
CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN..................................................... 56
3.1.Phương hướng chung nhằm hoàn thiện pháp luật về tổ chức và quản lý công
ty cổ phần ................................................................................................................ 56
3.1.1. Hoàn thiện khung pháp lý về tổ chức và quản lý công ty cổ phần............. 56
3.1.2. Phân định rõ trách nhiệm và tăng cường vai trò của các cơ quan quản lý Nhà
nước trong việc tổ chức thực thi và thúc đẩy tổ chức và quản lý công ty cổ phần
57
3.1.3. Phổ biến pháp luật, nâng cao ý thức pháp luật về tổ chức và quản lý công ty
cổ phần..................................................................................................................... 57
3.1.4. Ban hành đầy đủ các chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm quy định về
tổ chức và quản lý công ty cổ phần ........................................................................ 58

3.1.5. Nâng cao năng lực và tính hiệu quả của các hiệp hội và tổ chức xã hội
60
3.2.Một số giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật về tổ chức và quản lý
công ty cổ phần ....................................................................................................... 61
3.2.1.Hoàn thiện cấu trúc quản lý nội bộ công ty cổ phần ................................... 61
3.2.2.Hoàn thiện về quyền lực của chủ sở hữu trong công ty cổ phần ................ 65
3.2.3.Hoàn thiện trách nhiệm của người giám sát cơ quan điều hành................ 71
3.2.4.Giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về bảo vệ quyền cổ đông và
cổ đông thiểu số....................................................................................................... 73
3.2.5. Hoàn thiện giám sát các giao dịch có khả năng tư lợi và giao dịch với các
bên liên quan ........................................................................................................... 75
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3....................................................................................... 76
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................. 78

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TT Ký hiệu Nguyên nghĩa
1 BCTC Báo cáo tài chính
2 BKS Ban kiểm soát
3 CTCP Công ty cổ phần
4 ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông
5 ĐKKD Đăng ký kinh doanh
6 DN Doanh nghiệp
7 GĐ Giám đốc
8 HĐQT Hội đồng quản trị
9 LCT Luật Công ty
10 LDN Luật Doanh nghiệp
11 OECD Theo Tổ chức hợp tác và phát triển
12 NĐ Nghị định
13 TAND Tòa án nhân dân
14 TNHH Trách nhiệm hữu hạn
15 TGĐ Tổng giám đốc
16 TTCK Thị trường chứng khoán
Luật sửa đổi luật mẫu về công ty kinh doanh (Mỹ)
17 RMBCA (viết tắt của Revised Model Business Corporations
Act)
i

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xuất phát từ thực tế khách quan do đòi hỏi của sự hình thành và phát triển
của nền kinh tế thị trường. Do đó,việc hình thành các công ty cổ phần (CTCP) và
vấn đề cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) là tất yếu đối với quá trình
phát triển mạnh của nền kinh tế thị trường. Hình thức CTCP đã xuất hiện vào những
năm cuối thế kỷ XVI và đầu thế kỷ XVII, mà trước tiên là ở nước Anh sau đó là
nước Pháp. Trải qua quá trình phát triển của nền kinh tế, nhất là trong giai đoạn mà
cuộc Cách mạng công nghiệp diễn ra thì CTCP phát triển rất mạnh mẽ. Đến những
năm đầu thế kỷ XX thì CTCP đã trở thành hình thức kinh doanh rất phổ biến trong
điều kiện kinh tế thị trường hội nhập và phát triển, các loại hình doanh nghiệp, công
ty ngày càng đa dạng.
Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc tổ chức và quản lý CTCP còn là một vấn đề khá
mới mẻ nếu so với hàng trăm năm phát triển của nó ở các nước Châu Âu. Là nước đi
sau, mặc dù có lợi thế lớn trong việc học tập kinh nghiệm của các nước đi trước nhưng
việc tổ chức quản lý CTCP ở nước ta vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập, chưa thể bứt ra
khỏi những ảnh hưởng nặng nề của cơ chế kế hoạch hóa tập trung trước đây. Chẳng
hạn như những khó khăn, bất cập xuất phát từ việc ban lãnh đạo công ty can thiệp vào
quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của cổ đông, một số cổ đông lớn (chủ yếu là cổ
đông nhà nước) nắm giữ quyển khống chế công ty, xâm hại vảo quyền lợi của đa số cổ
đông thiểu số; Ban Kiểm soát mang tính hình thức, không phát huy được chức năng
giám sát, …. Có thể nói, những thực trạng nêu trên đã ảnh hưởng rất lớn
tới sự lành mạnh hóa việc quản lý CTCP ở nước ta trong thời gian qua. Do đó, đòi
hỏi phải có sự quan tâm, nghiên cứu thấu đảo việc quản lý CTCP về mặt lý luận
cũng như thực tiễn đồng thời đưa ra các biện pháp về mặt pháp lý để giải quyết
những thực trạng đó.
Cho đến nay khung pháp Luật về vấn đề tổ chức và quản lý công ty nói chung và
công ty cổ phần nói riêng đã từng bước được đẩy mạnh và hoàn thiện. Luật doanh
nghiệp 2020 đã có nhiều đổi mới về vấn đề tổ chức và quản lý CTCP nhưng vẫn còn
nhiều vấn đề cần hoàn thiện, nhiều bất cập từ Luật doanh nghiệp 2014 vẫn chưa được
1

sửa đổi, bổ sung triệt để, đặc biệt cần đồng bộ Luật doanh nghiệp 2020 với các văn bản
luật chuyên ngành, văn bản dưới luật để tạo thành một hệ thống thống nhất. Do đó, việc
tiếp tục nghiên cứu nhằm hoàn thiện vấn đề pháp lý liên quan đến tổ chức và quản lý
CTCP trong giai đoạn này là việc làm cần thiết. Vì vậy, tác giả chọn vấn đề: Pháp luật
Việt Nam về tổ chức và quản lý công ty cổ phần làm đề tài luận văn thạc
sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Tổ chức và quản lý CTCP không những là vấn đề thực tế cần quan tâm của các
chủ thể thực hành trong công ty, mà còn trở thành để tài của các nhà nghiên cứu, cả
ở góc độ kinh tế cũng như góc độ pháp lý. Trên thế giới, những lý thuyết pháp lý về
Tổ chức và quản lý CTCP hiện đại đã xuất hiện từ những năm 30 của thế kỷ trước được
đánh dấu bằng các công trình nghiên cứu mang tính kinh điển của Berler và Means.
Hiện có khá nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố liên quan đến hoạt động tổ
chức và quản lý, trong đó tiêu biểu là các các công trình nghiên cứu sau:
Dan Cimpoeru, The Management of the Joint Stock Companies Manager
Journal, Faculty of Business and Administration, University of Bucharest, 2013.
Tác giả đã chỉ vai trò quan trọng trong tổ chức của một công ty là các quản trị viên
có trách nhiệm trong lĩnh vực quản lý nội bộ và đại diện trong các mối quan hệ với
bên thứ ba.
Công trình nghiên cứu của tác giả Mir Kalia và Midend 2018, Về thực trạng
áp dụng Luật thương mại của Thổ Nhĩ Kỳ . Tác giả đã chỉ ra các quyền và nghĩa vụ
của hội đồng quản trị trong CTCP tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế trong việc đảm
bảo quyền lợi của cổ đông.
Angephut, Mento The creation of joint stock companies MSc diss., University
of Economics and Business, 2017. Tác giả đã nói tới sự ra đời của các công ty cổ
phần và chỉ ra được tầm quan trọng trong công tác tổ chức và quản lý CTCP theo
pháp luật Thụy Điển.
Hisdent J. Caton, Organization and management of joint stock companies in the
context of integration University of Economics American, 2017. Tác giả đã nễu ra
2

được việc cần thay đổi trong bộ máy tổ chức và quản lý CTCP theo bối cảnh hội
nhập toàn cầu hóa từ đó đề ra một số biện pháp nâng cao trách nhiệm và quyền hạn
của Hội đồng cổ đông.
Elizabeth, Business Law and the Legal Environment, Standard Edition 9th
Edition, 2018.Tác giả đã chỉ ra được mối quan hệ trong sự phát triển kinh doanh sẽ
phải ràng buộc bởi môi trường pháp lý. Bởi lẽ pháp luật sẽ là chế tài công bằng nhất
trong hoạt động của công ty.
2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam hiện nay, đã có nhiều nghiên cứu, báo cáo khoa học về CTCP, trong
đó có những nghiên cứu chuyên sâu về khía cạnh kinh tế cũng như khía cạnh pháp
lý, chẳng hạn như:
Sách của TS. Nguyễn Thị Dung và tập thể giảng viên bộ môn luật thương mại
Đại Học Luật Hà Nội,Chuyên khảo Luật kinh, NXB Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội
năm 2020; Cuốn sách này tập trung phân tích các khía cạnh pháp luật về doanh
nghiệp đặc biệt nhấn mạnh về công tác tổ chức và quản lý công ty cổ phần trong
cuộc cách mạng CNH, HĐH đất nước.
Sách của PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Huệ - TS. Lê Thị Hương Lan Công ty cổ
phần và thị trường chứng khoán, NXB Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội năm 2019;
Cuốn sách này đã chỉ ra được mối quan hệ mật thiét của công ty cổ phần và thị
trường chứng khoán nhờ vào bộ máy tổ chức lãnh đạo của công ty cổ phần.
Sách của TS. Nguyễn Thị Ngọc Luật doanh nghiệp bảo vệ cổ đông pháp luật
và thực tiễn, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội năm 2017; Cuốn sách này tập trung
phân tích làm rõ thực trạng pháp luật về quyền của cổ đông, cách thức và biện pháp
bảo vệ cổ đông CTCP trên cơ sở có so sánh với pháp luật của một số nước trên thế
giới, từ đó đưa ra kiến nghị sửa đổi, bổ sung LDN năm 2005 nhằm tăng cường bảo
vệ cổ đông CTCP.
Luận án tiến sỹ Luật học của tác giả Ngô Minh QuýNghiên cứu so sánh quản lý
công ty cổ phần theo pháp luật CHXHCN Việt Nam và CHND Trung Hoa, Luận án tiến
sỹ Luật học, Đại học Quốc Gia Hà Nội, năm 2014; Luận án đã chỉ ra được mô sự khác
nhau trong công tác tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Việt Nam so với
3

Trung Hoa. Từ đó đưa ra một số giải pháp kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam
về tổ chức và quản lý công ty cổ phần.
Bài viết của tác giả Nguyễn Thị Lan Hương Một số so sánh về CTCP theo
LCT Nhật Bản và LDN Việt Nam, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, số 25/2019; Bài
viết đã nêu ra được sự khác biệt trong tổ chức và quản lý CTCP của Nhật Bản và
Việt Nam từ đó cho thấy được những mặt tồn tại trong công tác tổ chức và quản lý
CTCP. Từ đó, đưa ra một số giải pháp hoàn thiện trong quá trình tổ chức và quản lý
CTCP theo luật doanh nghiệp 2014.
Bài báo cáo của TS. Bùi Xuân Hải Một số vấn đề về mô hình tổ chức và quản
lý công ty trên thế giới và Việt Nam, Hội thảo khoa học: Pháp luật về quản trị công
ty - Những vấn đề lý luận và thực tiễn, 2011; Bài báo cáo đã chỉ ra được các mô
hình tổ chức và quản lý trên thế giới để từ đó rút ra bài học cho CTCP tại Việt Nam
trong công tác tổ chức và quản lý.
Bài viết của TS. Phạm Văn Tuyết So sánh cấu trúc quản trị công ty điển hình
trên thế giới, Tạp chí Khoa học pháp lý số 6/2006; Bài viết đã chỉ ra được cấu trúc
quản trị công ty điển hình trên thế giới và mô hình quản trị công ty tại Việt Nam.
Bài viết của Phan Huy Hồng Tạo thuận lợi hơn cho việc thực hiện quyền cổ
đông trong Luật Liên minh châu Âu và luật Đức - Kinh nghiệm cho Việt Nam, Tạp
chí khoa học pháp lý, tháng 3/2010; Bài viết đã chỉ ra được tầm quan trọng của cỏ
đông trong việc tổ chức và quản lý CTCP từ đó hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt
Nam trong bối cảnh hiện nay.
Những công trình này đã có những đóng góp to lớn về mặt khoa học, tuy nhiên
chỉ tập trung vào phân tích các vấn đề có tính nguyên tắc về CTCP như thủ tục thành
lập, cơ cấu tổ chức quản lý, quyền và nghĩa vụ của cổ đông. Theo đó vấn đề quản trị
nội bộ CTCP đã được đề cập ở mức độ ít nhiều nhưng chỉ dừng lại ở mức độ khái quát.
Chính vì vậy, luận văn sẽ đi sâu nghiên cứu phân tích các vấn để có liên quan đến việc
quản trị nội bộ trong CTCP theo quy định của Luật Doanh nghiệp Việt Nam hiện nay,
làm rõ mối quan hệ và sự tác động ảnh hưởng lẫn nhau của các bộ phận cấu thành công
ty cổ phần, trong đó để cập đến quyền và nghĩa vụ cổ đông, việc đối xử
4

công bằng với cổ đông, minh bạch hoá thông tin trong công ty, quản lý điều hành và
cơ chế giám sát trong công ty.
2.3. Khoảng trống nghiên cứu
Tiếp thu kinh nghiệm pháp luật công ty của các nước phát triển trên thế giới,
trong thời gian qua, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong nhận thức và
thực tiễn thi hành pháp luật, nếu so sánh với những quy định về CTCP nói chung và
vấn để tổ chức và quản lý CTCP nói riêng thì pháp luật của nước ta đã có cách tiếp
cận và phát triển khá bài bản đã giải quyết được những yêu cầu đặt ra trong quá
trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Tuy
nhiên, cũng với sự phát triển của nền kinh tế - xã hội đất nước và nhu cầu mở rộng
hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng cao, pháp luật về tổ chức và quản lý CTCP đang
bộc lộ nhiều vấn đề chưa hoàn thiện. Nhiều vụ việc tranh chấp nội bộ, nhiều hành vi
lợi dụng vai trò, ảnh hưởng của người quản lý để trục lợi, làm thiệt hại đến lợi ích
của cổ đông vẫn xảy ra thường xuyên mà nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ những
bất cập và thiếu sót của pháp luật về quản lý CTCP. Luật doanh nghiệp 2020 đã có
nhiều đổi mới về vấn đề tổ chức và quản lý CTCP nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần
hoàn thiện, nhiều bất cập từ LDN 2014 vẫn chưa được sửa đổi, bổ sung triệt để, đặc
biệt hiện tại chưa có một công trình nào nghiên cứu nào về tổ chức và quản lý
CTCP theo Luật doanh nghiệp 2020 đây là một khoảng trống nghiên cứu lớn.
3. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn sẽ tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật về tổ chức và
quản lý của CTCP. Đồng thời, tác giả đi vào nghiên cứu thực tiễn áp dụng các quy
định pháp luật về tổ chức và quản lý của CTCP theo Luật doanh nghiệp 2020 để làm
cơ sở phân tích những tồn tại, hạn chế và từ đó đưa ra một số giải pháp góp phần
hoàn thiện, nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về CTCP.
4. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: Nghiên cứu quy định của pháp luật về CTCP trong phạm
vi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và so sánh với pháp luật về
CTCP ở các nước Anh, Nhật Bản và Đức.
5

- Phạm vi thời gian: Tác giả sẽ chủ yếu tập trung nghiên cứu thực tiễn áp dụng
pháp luật về CTCP từ năm 2018 - 2021.
- Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu pháp luật về CTCP, thực tiễn áp
dụng và đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện, nâng cao hiệu quả áp dụng
pháp luật về CTCP
5. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức
và quản lý công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp 2020; Qua đó phân tích, đánh
giá thực trạng việc áp dụng các quy định pháp luật về tổ chức và quản lý CTCP theo
LDN 2020 và đề xuất các phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định pháp
luật về tổ chức và quản lý CTCP ở Việt Nam trong thời gian tới.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Với mục đích nghiên cứu như trên, Luận văn có các nhiệm vụ cụ thể là:
- Nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức và quản lý CTCP
- Nghiên cứu so sánh với các chuẩn mực, thông lệ tốt trên thế giới về khung pháp lý
trong việc quản lý CTCP
- Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về tổ chức và quản lý CTCP theo LDN
2020;
- Đề xuất các phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả tổ
chức và quản lý CTCP theo LDN 2020 ở Việt Nam hiện nay.
7. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài, luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khoa
học, cụ thể:
Phương pháp phân tích được sử dụng nhằm đánh giá các vấn đề lý luận, các
quy định của pháp luật cũng như thực tiễn thực thi pháp luật về CTCP. Các yêu cầu
của việc hoàn thiện quy định của pháp luật cũng như những đề xuất sửa đổi, bổ sung
một số quy định của pháp luật về CTCP theo mục đích và nhiệm vụ mà đề tài đã đặt
ra.
6

Phương pháp tổng hợp được sử dụng để đánh giá, tổng kết những vấn đề đã
phân tích, chứng minh từ đó rút ra những kết luận, kiến nghị, giải pháp nhằm đạt
được mục tiêu của đề tài.
Phương pháp kết hợp lý luận với thực tiễn, phương pháp lô gíc để nghiên cứu
từng vấn đề trong mối quan hệ chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn, giữa quan điểm,
đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước với thực tiễn áp dụng pháp luật đối với
loại hình CTCP.
Phương pháp so sánh luật học được sử dụng trong quá trình phân tích những
luận điểm khoa học của đề tài, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm, những kiến
nghị phù hợp với thực tiễn Việt Nam hiện nay.
Phương pháp thống kê được áp dụng trong quá trình đánh giá thực tiễn áp
dụng pháp luật về CTCP. Thông qua các số liệu thực tế về hành vi để thấy được
những hạn chế, vướng mắc trong việc thực thi các quy định của pháp luật về CTCP.
Phương pháp quy nạp và phương pháp diễn dịch: Đề tài đi từ những vấn đề
chung đến những vấn để riêng, từ những hiện tượng riêng lẻ đến những cái chung.
8. Kết cấu Luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
Luận văn gồm 03 chương, cụ thể như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về tổ chức và quản lý CTCP
Chương 2: Thực trạng pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý CTCP
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý CTCP
9. Tóm tắt kết quả nghiên cứu
Luận văn Luận văn là công trình khoa học nghiên cứu những vấn đề pháp lý
về tổ chức và quản lý CTCP mô hình theo LDN 2020. Ở phương diện lý luận và
thực tiễn, Luận văn có những đóng góp cụ thể như sau:
- Nghiên cứu và luận giải trên cơ sở lý luận khái niệm và các vấn đề khác có liên
quan đến tổ chức và quản lý CTCP theo LDN 2020;
- Phân tích, đánh giá, bình luận thực trạng các quy định pháp luật về tổ chức và
quản lý CTCP theo LDN 2020, chỉ ra những điểm mới, tiến bộ và những điểm còn
tồn tại, bất cập của các quy định pháp luật đó.
7

- Đưa ra định hướng và một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật mà cụ thể luật
LDN 2020 và các văn bản có liên quan về tổ chức và quản lý CTCP
Luận văn cũng có thể có giá trị tham khảo, là tài liệu cho việc học tập, nghiên
cứu pháp luật về tổ chức và quản lý công ty.
8

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC
VÀ QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN
1.1. Khái niệm và đặc trưng pháp lý về công ty cổ phần
1.1.1. Khái niệm công ty cổ phần
Khái niệm về CTCP của các nước trên thế giới không giống nhau, nhưng
nhìn chung đều thống nhất quan niệm: CTCP là loại hình công ty đặc trưng của
công ty đối vốn với đặc điểm quan trọng là có sự tách bạch tài sản của công ty và
tài sản của các cổ đông, các cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về khoản nợ của công ty
trong phạm vi phần vốn góp vào công ty, vốn cơ bản của công ty được chia thành
các cổ phần, trong quá trình hoạt động, CTCP được phát hành các loại chứng
khoán ra thị trường để huy động vốn.
Chẳng hạn Điều 1041 LCT Anh 2006 định nghĩa: CTCP có nghĩa là một công ty
- (A) có vốn điều lệ đã góp hoặc cổ phần danh nghĩa của tổng số vốn cố định được
chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần, cũng số vốn cố định, hoặc nắm giữ
và chuyển giao như chứng khoán, hoặc được chia và nắm giữ một phần bằng cách
này và một phần bằng cách khác và (B) thành lập trên nguyên tắc có các thành viên
sở hữu cổ phiếu hoặc chứng khoán đó và không có những người khác(1)
.
Ở Pháp, CTCP hay còn gọi là công ty vô danh được ra đời khá sớm (Luật công
ty ngày 14/12/1985). Các cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần. Công ty
nếu đủ điều kiện, có thể phát hành chứng khoán để huy động vốn. Theo Luật quy
định điều kiện để công ty phát hành các loại chứng khoán là: phải có ít nhất 7 cổ
đông, vốn pháp định tối thiểu là 25.000 FF (đối với các công ty không phát hành
chứng khoán) và 1.500.000 FF (đối với các công ty phát hành chứng khoán),
mệnh giá thống nhất mỗi cổ phiếu là 100 FF.
Về bản chất, pháp luật Việt Nam và pháp luật của một số nước trên thế giới
tương đối tương đồng khi quy định về khái niệm CTCP. Điều 111 LDN 2020 quy
định CTCP là DN, trong đó: Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi
là cổ phần; Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là ba và
(1)
Đạo luật Công ty, 2016, Vương Quốc Anh.
9

không hạn chế số lượng tối đa; Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và
nghĩa vụ tài sản khác của DN trong phạm vi số vốn đã góp vào DN; Cổ đông có
quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ trường hợp
quy định tại khoản 3 Điều 120 và khoản 1 Điều 127 của Luật này. CTCP có tư
cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký DN. CTCP có
quyền phát hành cổ phần các loại để huy động vốn(2)
. Tương tự như LDN 2014,
LDN 2020 không đưa ra một khái niệm khái quát mà chỉ liệt kê những dấu hiệu
pháp lý để nhận diện CTCP nhưng quy định này đã xác định tư cách pháp lý tồn
tại của CTCP theo pháp luật Việt Nam, giúp phân biệt loại hình CTCP với các
loại hình DN khác. LDN 2020 không sửa đổi về khái niệm CTCP so với LDN
2014. Theo đó, CTCP giới hạn việc huy động vốn bằng việc phát hành các loại cổ
phần, chứ không quy định chung là chứng khoán các loại như trước đây.
Từ khái niệm về CTCP quy định tại Điều 111 LDN 2020, có thể nhận thấy
CTCP theo pháp luật Việt Nam có những đặc điểm sau:
Một là, vốn điều lệ của công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là
cổ phần, giá trị mỗi cổ phần gọi là mệnh giá cổ phần và được phản ánh trong cổ
phiếu. Một cổ phiếu có thể phản ánh mệnh giá của một hoặc nhiều cổ phần.
Hai là, về tư cách pháp lý: CTCP có tư cách pháp nhân kể từ khi được cấp
giấy chứng nhận đăng ký DN (trước đây gọi là giấy chứng nhận ĐKKD; ĐKKD
và đăng ký thuế), hoạt động độc lập, tự mình tham gia vào các giao dịch; xác lập
các quyền và nghĩa vụ cho công ty.
Ba là, về số lượng cổ đông: CTCP phải có ít nhất ba cổ đông và không hạn
chế số lượng tối đa. Như vậy, về lý thuyết các CTCP có thể có hàng ngàn, hàng
vạn cổ đông... và cổ đông có thể mang quốc tịch khác nhau. Tuy nhiên, do có quá
nhiều cổ đông nên việc sở hữu vốn điều lệ của công ty sẽ bị phân tán cho nhiều cổ
đông, lợi ích của các cổ đông cũng có thể không thống nhất hay đôi khi là sự xung
đột lợi ích giữa các nhóm cổ đông. Khác với công ty TNHH, nhiều cổ đông CTCP
không biết nhau và chủ yếu họ quan tâm đến cổ phần và cổ tức, giá trị gia tăng
của cổ phần.
(2)
Luật doanh nghiệp 2020 Số 59/2020/QH14, Điều 111.
10

Bốn là, chế độ trách nhiệm: cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và
nghĩa vụ tài sản khác của DN trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty; như vậy,
cổ đông của CTCP chỉ chịu TNHH đối với các khoản nợ của công ty. CTCP với
tư cách là một pháp nhân sẽ tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài sản của công
ty, cổ đông không phải chịu trách nhiệm thay CTCP về các khoản nợ của công ty.
Năm là, về khả năng chuyển nhượng cổ phần: So với mô hình công ty
TNHH, phần vốn góp của cổ đông trong CTCP (tức là cổ phần) có khả năng
chuyển nhượng dễ dàng hơn. Về nguyên tắc, cổ đông có quyền tự do chuyển
nhượng cổ phần mà mình sở hữu, trừ trường hợp cổ phần phổ thông của cổ đông
sáng lập (Điều 84) và cổ phần ưu đãi biểu quyết (Điều 81).
Sáu là, huy động vốn: Tại khoản 3 Điều 111 LDN 2020 đã quy định CTCP có
quyền phát hành cổ phần các loại để huy động vốn. Như vậy, điều luật này không
hạn chế quyền phát hành các loại chứng khoán khác của CTCP, nhưng cũng không
thừa nhận rõ ràng quyền phát hành các loại chứng khoán khác. Vì vậy, sẽ dẫn đến
tình trạng phải áp dụng pháp luật chứng khoán để điều chỉnh vấn đề này.
1.1.2. Khái niệm về tổ chức và quản lý công ty cổ phần
Khi nói đến quản lý CTCP là nói đến các trung tâm hay cơ cấu quyền lực
ở đó. Theo quan niệm của luật học, quản lý CTCP là phương thức tổ chức các cơ quan
quyền lực trong công ty và mối quan hệ quyền lực giữa các cơ quan đó. Chính vị có
liên quan đến việc bố trí và tổ chức quyền lực, nên quản lý CTCP còn được gọi là Cơ
cấu quản lý CTCP (Corporate Governance Structure)(3)
. Nhìn chung, trong các
CTCP thông thường thiết lập ba cơ quan có quyền lực chủ yếu là Đại hội đồng cổ đồng.
Hội đồng quản trị và Ban kiểm soátTheo nghĩa hẹp, quản lý CTCP có nghĩa là cách
thức tổ chức và phân chia quyền lực giữa ba cơ quan và mối quan hệ giữa chúng. Luật
Công ty Anh Quốc (năm 1985) xác định quản lý công ty là một thiết chế pháp lý về
mối quan hệ giữa cổ đông, thành viên HĐQT và kiểm soát viên. Theo đó, các thành
viên HĐQT là người quản lý điều hành và lãnh đạo công ty thực hiện mục tiêu tối đa
hóa lợi nhuận; các cổ đông bảo đảm các thành viên HĐQT làm việc đúng hướng và
đúng luật pháp; và các kiểm soát viên thực hiện quyền và nhiệm vụ giám sát hoạt
3
Mai Thận Thực, 2011, Luận về sự vận hành của cơ cấu quản lý công ty hiện đại, NXB Pháp chế Trung Quốc
11

động quản lý kinh doanh của HĐQT để bảo đảm công ty không có sai phạm về tài
chính và bảo đảm HĐQT được để xuất bảo cáo tài chính một cách chân thực và
công bằng
Tại Việt Nam, khái niệm quản lý CTCP cũng tương tự như ở các nước khác.
Theo Tiến sỹ Phạm Ngọc Côn: Cơ cấu quản lý doanh nghiệp là sự thiết lập, vận
hành của các cơ quan quyền lực trong doanh nghiệp và mối quan hệ giữa các cơ
quan quyền lực đó. Một cơ cấu quản lý doanh nghiệp có hiệu quả được thể hiện ở
sự hợp tác lâu dài giữa những người có quan hệ lợi ích trên cơ sở cân đối trách
nhiệm, quyền hạn và lợi ích(4)
. Ở đây, doanh nghiệp có thể được hiểu là
CTCP.Ngoài ra có quan điểm cho rằng quản lý công ty có thể hiểu theo hai nghĩa,
quản lý công ty theo nghĩa hẹp được hiểu là cơ chế quản lý giám sát của chủ sở
hữu với người quản lý công ty theo những mục tiêu và định hướng của chủ sở hữu.
Theo nghĩa rộng hơn, quản lý công ty gắn chặt với quyền lợi của chủ sở hữu cũng
như các chủ nợ, người cung cấp, người lao động, thậm chí khách hàng của công ty.
Về mặt tổ chức và quản lý công ty là tập hợp các mối quan hệ giữa chủ sở hữu,
HĐQT và các bên liên quan nhằm: xác định mục tiêu, hình thành các công cụ để
đạt đạt được mục tiêu và giám sát việc thực hiện mục tiêu của công ty .
Theo Tổ chức hợp tác và phát triển (OECD), quản lý công ty là một hệ thống
các cơ chế, các hành vi quản lý. Cơ chế này xác định việc phân chia các quyền và
nghĩa vụ giữa cổ đông, HĐQT, các chức danh quản lý và những người có lợi ích
liên quan, quy định trình tự ban hành các quyết định kinh doanh. Bằng cách này,
công ty tạo ra một cơ chế xác lập mục tiêu hoạt động, tạo ra phương tiện thực thi
và giám sát việc thực hiện các mục tiêu đó. Định nghĩa này của OECD có thể coi
là định nghĩa rộng nhất về quản trị công ty, nó đã và đang được rất nhiều nước trên
thế giới vận dụng để xây dựng hệ thống pháp luật về quản trị công ty, trong đó có
Việt Nam.
Theo Quy chế tổ chức và quản lý Công ty áp dụng cho các công ty niêm yết
trên Sở Giao dịch Chứng Khoán/Trung tâm Giao dịch Chứng khoán do Bộ Tài
4
Phạm Ngọc Côn, 2017, Một số ý kiến nhằm hoàn thiện về việc quản lý doanh nghiệp sau cổ phần hóa, Tạp
chí kinh tế và phát triển, số 3/2017 tr.39.
12

Chính ban hành tháng 03 năm 2007, quản lý công ty được định nghĩa như sau: Tổ
chức và Quản lý công ty là hệ thống các quy tắc để đảm bảo cho công ty được định
hướng điều hành và được kiểm soát một cách có hiệu quả vì quyền lợi của cổ đông
và những người liên quan đến công ty.
Như vậy, khái niệm tổ chức và quản lý CTCP dưới góc độ luật học có thể hiểu
là: hệ thống các thiết chế, theo đó việc tổ chức quản lý công ty được thực hiện trên
cơ sở phân định rõ ràng về quyền, nghĩa vụ của các chủ sở hữu, người quản lý,
những người có lợi ích liên quan, và các phương pháp áp dụng theo một trình tự thủ
tục nhằm đảm bảo tổ chức và hoạt động công ty một cách hiệu quả nhất.
1.1.3. Đặc trưng pháp lý về công ty cổ phần
Công ty cổ phần là doanh nghiệp có tư cách pháp nhân và tư cách pháp nhân
được xác lập kể từ thời điểm mà doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận đăng ký
doanh nghiệp theo quy định của pháp luật. CTCP là điển hình của công ty đối vốn.
Loại hình công ty này có những đặc điểm cơ bản để phân biệt với công ty TNHH và
công ty hợp danh. Căn cứ theo quy định tại Điều 111 Luật Doanh nghiệp 2020,
Công ty cổ phần là doanh nghiệp mang các đặc điểm sau:
❖
Về vốn điều lệ
Vốn điều lệ của công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Giá
trị mỗi cổ phần gọi là mệnh giá cổ phần và được phản ánh trong cổ phiếu. Một cổ phiếu
phản ánh mệnh giá của một hoặc nhiều cổ phần. Việc góp vốn vào công ty được thực
hiện bằng cách mua cổ phần, mỗi cổ đông có thể mua nhiều cổ phần. Tư cách cổ đông
của công ty được xác định dựa trên căn cứ quyền sở hữu cổ phần. Luật không hạn chế
mỗi thành viên được mua tối đa bao nhiêu % vốn điều lệ nhưng các thành viên có thể
thỏa thuận trong điều lệ giới hạn tối đa số cổ phần mà một thành viên có thể mua nhằm
chống lại việc một thành viên nào đó kiểm soát công ty.
❖
Về cổ đông công ty
Đặc điểm về cổ đông công ty là hệ quả đặc điểm về cấu trúc vốn. Với căn cứ xác
lập tư cách cổ đông là quyền sở hữu cổ phần, trong khi cổ phần có thể được chào bán
rộng rãi cho các đối tượng khác nhau, cổ đông của công ty cổ phần thường rất lớn về số
lượng và không quen biết nhau. LDN chỉ hạn định số lượng tối thiểu mà không
13

giới hạn số lượng tối đa số cổ đông CTCP. Trong suốt quá trình hoạt động ít nhất
phải có 03 cổ đông tham gia CTCP. Là loại hình công ty đặc trưng cho công ty đối
vốn nên có sự liên kết của nhiều cổ đông. Vì vậy, việc quy định số cổ đông tối thiểu
phải có đã trở thành thông lệ quốc tế trong mấy trăm năm tồn tại của CTCP.
❖
Về chuyển nhượng cổ phần vốn góp
Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ
trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 120 và khoản 1 Điều 127 của Luật Doanh nghiệp
2020. Phần vốn góp (cổ phần) của các cổ đông được thể hiện dưới hình thức cổ phiếu.
Cổ phiếu do công ty phát hành là một loại hàng hóa. Các cổ đông có quyền tự do
chuyển nhượng cổ phần. Một số trường hợp bị pháp luật cấm chuyển nhượng. Cụ thể,
các cổ đông được tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ cổ phần
ưu đãi biểu quyết và cổ phần phổ thông của các sáng lập viên trong 03 năm kể từ ngày
công ty được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
❖
Về chế độ chịu trách nhiệm
CTCP phải tự chịu trách nhiệm độc lập về các khoản nợ của công ty bằng tài sản
của công ty. Các cổ đông chịu trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của
công ty trong phạm vi số vốn đã góp (đến hết giá trị cổ phần sở hữu). Tuy nhiên,
chế độ trách nhiệm hữu hạn mà cổ đông được hưởng cũng kèm theo những ràng
buộc nhất định nhằm bảo vệ quyền lợi của người thứ ba. Khi công ty thanh toán cổ
phần mua lại hoặc trả cổ tức trái quy định, tất cả số cổ đông phải hoàn trả số tiền
hoặc tài sản đã nhận của công ty. Tính chất chịu trách nhiệm hữu hạn trên đã thu hút
mạnh mẽ các nhà đầu tư đầu tư vào CTCP nhiều hơn so với các loại hình doanh
nghiệp khác. Bất kỳ nhà đầu tư nào cũng hiểu rằng khi mình đầu tư vào CTCP với
tính chất chịu trách nhiệm hữu hạn của cổ đông thì không bao giờ mình bị mất
nhiều hơn so với số vốn đã bỏ ra đầu tư nên họ ít sợ rủi ro hơn đầu tư vốn vào công
ty hợp danh hoặc doanh nghiệp tư nhân.
❖
Về phát hành chứng khoán
CTCP có quyền phát hành chứng khoán ra công chúng theo quy định của pháp luật
về chứng khoán để huy động vốn. Điều này thể hiện khả năng huy động vốn lớn và
rộng ra công chúng của CTCP. CTCP có khả năng chủ động vốn một cách linh
14

hoạt khi cần nguồn vốn lớn để tham gia các dự án đầu tư. Sự chủ động này là yếu tố
quan trọng hàng đầu góp phần vào thành công của doanh nghiệp. Khả năng huy
động vốn lớn và rộng rãi trong công chúng cũng kéo theo nguy cơ gây rủi ro rất cao.
Bởi vậy, CTCP phải chịu nhiều quy chế pháp lý khắt khe hơn so với loại hình doanh
nghiệp khác.
❖
Về tư cách pháp lý
CTCP là doanh nghiệp có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp GCN ĐKDN.
Pháp luật về công ty xác lập một cách cụ thể CTCP với tư cách là một pháp nhân
độc lập, có năng lực pháp luật độc lập, có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ pháp lý
theo luật định và tách biệt với cổ đông công ty. Trong quá trình hoạt động công ty
chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty bằng chính tài sản của mình. Thông
qua người đại diện của mình theo quy định của pháp luật, công ty có thể trở thành
nguyên đơn hoặc bị đơn dân sự trong các quan hệ tranh tụng tại tòa án.
1.2. Tổng quan về tổ chức và quản lý công ty cổ phần theo cách tiếp cận
của một số nước trên thế giới
1.2.1. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Anh – điển hình cho cấu
trúc hội đồng đơn
Về mặt nguyên tắc hoạt động, mô hình tổ chức và quản lý CTCP của Anh là
điển hình cho mô hình quản lý, điều hành kiểu Anh, Mỹ có nền tảng là sự tách
biệt giữa quản lý với sở hữu vốn trong CTCP. Trong mô hình tổ chức và quản lý
CTCP kiểu Anh, Mỹ, dựa trên các nguyên tắc sau:
Thứ nhất, sử dụng các thành viên HĐQT độc lập để kiềm chế quyền lực của
ban GĐ, đồng thời bảo vệ quyền lợi của các cổ đông.
Thứ hai, sử dụng và tín nhiệm giới kế toán để trình BCTC có tính xác thực
nhằm giúp cổ đông có thông tin đầy đủ khi đầu tư vào công ty.
Thứ ba, sử dụng và tín nhiệm các nhà phân tích tài chính để xem xét và phân
tích các triển vọng kinh doanh và mức độ lành mạnh về tài chính của các công ty dự
kiến phát hành cũng như đang phát hành chứng khoán ra công chúng, nhằm cung cấp
đầy đủ thông tin cho công chúng muốn đầu tư. Khi một CTCP hoạt động kém hơn
mức trong ngành hay của thị trường, hoặc thiếu cơ chế quản trị thích đáng,
15

các nhà đầu tư sẽ phản ứng bằng cách bán cổ phần của họ, là một hình thức áp đặt
kỷ luật của thị trường lên ban GĐ công ty.
Về quy định pháp luật cụ thể, theo luật công ty Anh, cấu trúc quản lý nội bộ
của một CTCP gồm có: ĐHĐCĐ (shareholders’ meeting) và Hội đồng GĐ (board
of directors). Bộ phận quản trị - điều hành của CTCP chỉ do một cơ quan đảm
nhiệm là Hội đồng GĐ - cấu trúc hội đồng đơn (unitary board model). ĐHĐCĐ
sẽ bầu chọn các thành viên của Hội đồng GĐ (thường có từ ba đến hai chục thành
viên), đươc gọi là các directors. Mọi quyền lực và các vấn đề của công ty được
pháp luật đặt vào tay của Hội đồng GĐ, trừ những vấn đề mà pháp luật hoặc điều
lệ công ty quy định phải thuộc về ĐHĐCĐ(5)
. Cũng vì thế, Hội đồng GĐ theo
pháp luật Anh có rất nhiều quyền lực, hơn rất nhiều so với thành viên trong
HĐQT công ty của các nước châu Âu lục địa, Trung Quốc và Việt Nam.
Mô hình tổ chức và quản lý CTCP theo cấu trúc hội đồng đơn kiểu Anh
không có một cơ quan chuyên trách làm nhiệm vụ giám sát những người quản lý -
điều hành công ty như BKS trong luật công ty Việt Nam và LCT Nhật Bản hay
như Hội đồng giám sát trong mô hình hội đồng hai tầng của Đức.
1.2.2. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Đức – điển hình cho cấu
trúc hội đồng hai tầng
Cấu trúc hội đồng kép theo luật công ty Đức có hai đặc điểm quan trọng nhất: Thứ
nhất cấu trúc quản trị - điều hành có hai hội đồng theo thứ bậc,và thứ hai có thể có
sự tham gia nhất định của đại diện người lao động vào hội đồng phía trên.
Cấu trúc tổ chức và quản lý nội bộ của CTCP theo luật Đức gồm có: ĐHĐCĐ,
Hội đồng giám sát, và HĐQT. Theo luật Đức, việc quản lý - điều hành CTCP
được phân chia cho hai cơ quan là: Hội đồng giám sát và HĐQT, như một thiết
chế hai tầng, mà ở đó, Hội đồng giám sát nằm ở tầng trên(6)
. Vì thế, giới luật học
trên thế giới gọi đây là cấu trúc hội đồng kép hay hội đồng hai tầng.
Hội đồng giám sát có thẩm quyền chọn,bổ nhiệm, cách chức các thành viên
(5)
Đạo luật Công ty, 2016, Vương Quốc Anh. Điều 122 đến 137.
(6)
Juergen W. Simon – Đại học Tổng hợp Lüneburg, CHLB, Bảo đảm tính thống nhất pháp luật tại CHLB Đức, chuyên
đề Hội thảo Khoa học về Bảo đảm tính thống nhất của Hệ thống pháp luật. Bộ Tư pháp và Dự án VIE/02/015. Hà Nội,
31/08 – 01/09 năm 2018, tr.2.
16

của HĐQT. Không những thế, Hội đồng giám sát còn tham gia trực tiếp vào việc
đưa ra các quyết định quan trọng trong việc quản trị công ty và giám sát các hoạt
động của HĐQT. HĐQT thực hiện chức năng điều hành công việc kinh doanh
hàng ngày của công ty. Các thành viên của HĐQT cùng nhau chịu trách nhiệm về
việc điều hành,phát triển chiến lược kinh doanh của công ty trong mối liên hệ
thường xuyên và báo cáo thường xuyên với Hội đồng giám sát.
Về nguyên tắc,ĐHĐCĐ sẽ bầu chọn thành viên của Hội đồng giám sát.
Song, người lao động cũng có quyền lựa chọn thành viên của Hội đồng giám sát
theo đạo luật về sự tham gia của người lao động vào quản trị công ty năm 1952 và
1976. Theo đó, tỷ lệ số thành viên của Hội đồng giám sát do người lao động bầu
chọn và cổ đông bầu chọn sẽ phụ thuộc vào số lao động của công ty. Đại diện do
phía người lao động và cổ đông bầu chọn trong Hội đồng giám sát đều có quyền
và nghĩa vụ như nhau. Đối với các CTCP sử dụng trên 500 lao động, một phần ba
tổng số thành viên của Hội đồng giám sát sẽ do phía người lao động bầu chọn.
Nếu công ty sử dụng trên 2000 lao động, thì một nửa số thành viên của Hội đồng
giám sát phải là đại diện do người lao động và công đoàn bầu chọn, song, chủ tịch
của Hội đồng giám sát sẽ phải là người do cổ đông lựa chọn, và người này sẽ có
lá phiếu quyết định khi số phiếu thuận và phiếu chống bằng nhau. Hội đồng giám
sát có thẩm quyền chọn, bổ nhiệm, cách chức các thành viên của HĐQT. Không
những thế, Hội đồng giám sát còn tham gia trực tiếp vào việc đưa ra các quyết
định quan trọng trong việc quản trị công ty và giám sát các hoạt động của HĐQT.
HĐQT thực hiện chức năng điều hành công việc kinh doanh hàng ngày của công
ty.Các thành viên của HĐQT cùng nhau chịu trách nhiệm về việc điều hành, phát
triển chiến lược kinh doanh của công ty trong mối liên hệ thường xuyên và báo
cáo thường xuyên với Hội đồng giám sát(7)
.
Như vậy,Hội đồng giám sát trong cấu trúc hội đồng hai tầng theo luật Đức,
không giống với BKS hay HĐQT trong các CTCP ở Việt Nam. Bởi lẽ: Thứ nhất,
BKS trong CTCP ở Việt Nam do ĐHĐCĐ bầu và chỉ có chức năng cơ bản nhất là
(7)
Hoàng Thế Liên, Luật DN – Những điểm mới và một số vấn đề đặt ra trong cơ chế thi hành, NXB Chính trị Quốc gia,
Hà Nội năm 2017.
17

giám sát công tác quản lý, điều hành của bộ máy tổ chức và quản lý; Thứ hai nó
không có thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức các thành viên của bộ
máy quản lý, điều hành; Thứ ba cũng không có chức năng tham gia quyết định
các vấn đề quan trọng về tổ chức và quản lý công ty như Hội đồng giám sát theo
luật Đức. Thứ hai, HĐQT theo luật Việt Nam là cơ quan quản lý công ty do
ĐHĐCĐ bầu chọn, và chỉ bao gồm các thành viên do cổ đông bầu chọn mà thôi.
Khác với ở Đức, người lao động trong các CTCP ở Việt Nam không có quyền lựa
chọn và cử đại diện của mình tham gia HĐQT cũng như BKS. HĐQT trong các
CTCP ở Việt Nam có thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm TGĐ và những chức
danh quản lý quan trọng khác trong công ty. Nó cũng giám sát bộ máy điều hành,
nhưng nó không có chức năng giám sát rộng như Hội đồng giám sát theo luật Đức
vì một phần quyền lực này đã thuộc về BKS của công ty theo luật định. Thứ ba,
thành viên của Hội đồng giám sát theo luật Đức không thể đồng thời có mặt trong
ban quản trị, trong khi thành viên của HĐQT trong CTCP của Việt Nam thì có thể
nắm giữ các chức vụ điều hànhcông việc kinh doanh hàng ngày của công ty.
1.2.3. Mô hình tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Nhật Bản
Mô hình tổ chức và quản lý CTCP của Nhật Bản tuân theo mô hình không
hoàn toàn là mô hình hội đồng đơn, nhưng cũng không hẳn là hội đồng kép. Tổ
chức nội bộ quản lý truyền thống của CTCTP ở Nhật Bản có thiết lập ĐHĐCĐ,
HĐQT và BKS. Tuy nhiên, BKS khác với Hội đồng giám sát trong mô hình hội
đồng kép là không tham gia trực tiếp vào việc đưa ra các quyết định quan trọng
trong việc tổ chức và quản lý công ty mà chủ yếu thiên về giám sát các hoạt động
của HĐQT.
Cổ đông góp vốn vào CTCP, thông qua ĐHĐCĐ quyết định phương hướng
kinh doanh và những vấn đề quan trọng của công ty như bầu và bãi miễn thành
viên HĐQT.
Theo LCT Nhật Bản, về nguyên tắc trong CTCP không cần thiết lập HĐQT.
Tuy nhiên, LCT quy định có 3 loại CTCP phải thiết lập HĐQT đó là công ty đại
18

chúng, công ty có thiết lập BKS và công ty có thiết lập các ủy ban(8)
. Còn công ty
có thiết lập BKS là CTCP là công ty đại chúng trừ công ty có thiết lập các ủy ban.
Đối với những CTCP không cần thiết phải thiết lập BKS thì cũng có thể thỏa
thuận thành lập BKS. Trong CTCP có thiết lập HĐQT thì phải bầu một thành viên
làm đại diện HĐQT. (9)
Theo pháp luật Nhật Bản, đại diện HĐQT là đại diện công
ty, điều hành hoạt động trong công ty, tiến hành giao dịch và ký kết hợp đồng với
bên ngoài.
Để giải quyết những bất cập phát sinh đảm bảo hoạt động giám sát nội bộ có
hiệu quả, Nhật Bản đã du nhập mô hình CTCP có thiết lập các ủy ban. Trong
CTCP có thiết lập các ủy ban thì có đại diện điều hành, còn trong CTCP chỉ có
một người điều hành thì người này trở thành đại diện điều hành (LCT Điều 420
Khoản 1). Trong trường hợp công ty có nhiều người điều hành, thì HĐQT sẽ xác
định mối quan hệ giữa những người điều hành, xác định công việc và nhiệm vụ
của từng người trong thực hiện Nghị quyết của HĐQT (Điều 416 Khoản 1 Mục
1). HĐQT có nghĩa vụ giám sát đại diện HĐQT điều hành hoạt động kinh doanh,
các vấn đề liên quan đến lợi ích của cổ đông, chủ nợ, nhà nước và người lao động.
Bởi vậy, LCT Nhật Bản có mục đích hướng tới điều chỉnh lợi ích giữa các chủ thể
và duy trì sự tồn tại của nó.(10)
Mô hình quản lý, điều hành kiểu Nhật Bản còn có đặc điểm khá nổi bật là
vai trò của các cổ đông pháp nhân (ngân hàng, các quỹ, các công ty…) rất lớn, có
thể xem là đóng vai trò trung tâm. Trên thực tế, ở Nhật, các ngân hàng lớn thường
được uỷ quyền thay mặt cổ đông giám sát, quản lý các công ty, xem xét các kế
hoạch của công ty, trong trường hợp công ty làm ăn kém thì những ngân hàng này
thường can thiệp và sẽ buộc công ty phải thay bộ máy điều hành quản lý công ty
hoặc buộc phải đưa ra các chiến lược kinh doanh mới.
Qua tổng kết các mô hình nêu trên, có thể thấy rằng, hiện nay trên thế giới cơ
bản tồn tại hai chế độ pháp luật khác nhau, một là chế độ tổ chức quản lý CTCP
(8)
Nguyễn Văn Quang, Văn hóa pháp luật Nhật Bản - Sự kết hợp truyền thống và hiện đại, Tạp chí Luật học, số
8/2014
(9)
Nguyễn Thị Lan Hương, Một số so sánh về CTCP theo LCT Nhật Bản và LDN Việt Nam, Tạp chí Khoa
học ĐHQGHN, số 25/2019
(10)
Phạm Duy Nghĩa, Chuyên khảo về Luật Kinh tế, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. Hà Nội năm 2016
19

theo kiểu đơn lớp (One-tier Board), hai là chế độ tổ chức quản lý CTCP theo kiểu
song lớp (two-tier Board). Nói riêng về chế độ thứ hai, ngoài việc thiết lập một cơ
quan chuyên trách thực hiện các hoạt động quản lý điều hành, các CTCP còn phải
thiết lập một cơ quan khác chuyên trách thực hiện chức năng kiểm soát. Trong thực
tiễn, các công ty theo kiểu đơn lớp cũng thực hiện sự tách biệt chức năng quản lý
điều hành với chức năng kiểm soát, tức là các thành viên điều hành chuyên trách
công việc quản lý kinh doanh, trong khi các thành viên không điều hành thi có quyền
và nhiệm vụ giám sát hoạt động quản lý kinh doanh. Đối với hai chế độ tổ chức quản
lý này, điều quan trọng nhất là phải phân định rõ ràng chức trách của hai nhóm người
của từng loại. Việc hoàn thiện sự phân định này có thể sẽ khuyến khích các nhà đầu
tư từ các nước khác nhau cùng nhau thành lập công ty, và hơn nữa, sẽ đẩy mạnh tiến
trình hòa hợp giữa các công ty ở các nước khác nhau trên thế giới.
So sánh với ba mô hình quản lý CTCP điển hình nêu trên thì mô hình quản
lý CTCP ở Việt Nam có nhiều điểm tương đồng nhất với mô hình quản lý CTCP
theo Luật Công ty của Nhật Bản. Theo đó, Luật Công ty của Nhật và LDNVN
2020 đều quy định cơ cấu quản lý CTCP bao gồm (i) ĐHĐCĐ – cơ quan quyết
định cao nhất của công ty; (ii) HĐQT – cơ quan chấp hành nghiệp vụ và đại diện
công ty; (ii) BKS – cơ quan giám sát. HĐQT và BKS do ĐHĐCĐ bầu ra, có
nghĩa vụ báo cáo công tác và chịu trách nhiệm trước ĐHĐCĐ. HĐQT và BKS là
hai cơ quan chức năng và thường trực có địa vị pháp lý ngang nhau. CTCP ở Việt
Nam có sự tham gia của cổ đông nhà nước trong cơ cấu cổ đông, mặc dù đạt được
mục đích duy trì quyền chi phối trong công ty nhưng trong nhiều công ty, vị thế
của cổ đông nhà nước bị lạm dụng dẫn tới làm thiệt hại cho cổ đông nói chung. Ở
Nhật Bản nhằm khắc phục tình trạng hình thức hóa của HĐQT. BKS đã xây dựng
mô hình tổ chức nội bộ mới trong đó thiết lập các Ủy ban trực thuộc HĐQT trong
đó có Ủy ban giám sát làm nhiệm vụ giảm sát thường xuyên hoạt động quản lý
điều hành công ty thay cho BKS của mô hình cũ.
Từ việc nghiên cứu các mô hình tổ chức và quản lý CTCP khác nhau trên thế
giới cũng như tìm ra mối liên hệ của chúng tới mô hình quản lý CTCP ở Việt Nam,
có thể kết luận rằng, việc lựa chọn mô hình tổ chức quản lý nào không phải là điều
20

quan trọng nhất. Thực ra, điều quan trọng nhất khi lựa chọn bất kỳ một mô hình
quản lý nào là pháp luật của mỗi quốc gia cần có quy định cho phép cơ quan quản
lý điều hành có đầy đủ thẩm quyền để nó có thể thực hiện chức trách một cách
năng động, tích cực và cũng phải luôn chú trọng đến việc thiết lập một cơ chế
kiểm soát đắc lực để thực hiện chức năng giám sát mọi hoạt động của cơ quan
quản lý điều hành đó.
1.3. Vai trò của tổ chức và quản lý công ty cổ phần
❖
Đối với quyền và lợi ích của các thành viên trong CTCP
Thành viên CTCP chính là các cổ đông, người góp vốn đảm bảo cho hoạt
động kinh doanh của công ty. Tất nhiên mỗi cổ đông luôn mong muốn có được lợi
nhuận khi bỏ vốn đầu tư. Một hệ thống quản lý tốt sẽ tạo ra sự tin tưởng, làm cho cổ
đông gắn bó với công ty.
Quản lý và tổ chức trong CTCP không chỉ là sự đảm bảo về mặt kinh tế cho
các thành viên của công ty mà còn là yếu tố đảm bảo tiếng nói của các cổ đông
trong công ty, đặc biệt là với các cổ đông thiểu số. Một hệ thống quản lý và tổ chức
tốt luôn đáp ứng được quyền lợi của mỗi cổ đông trong việc đưa ra những quyết
định về hoạt động kinh doanh, nói cách khác đó chính là tạo điều kiện cho cổ đông
thực sự được sử dụng vốn góp của mình thông qua điều hành công ty.
❖
Đối với sự ổn định và phát triển của chính công ty.
Hoạt động của mọi doanh nghiệp nói chung và với CTCP nói riêng đều vì mục
tiêu lợi nhuận. Mọi thành viên của công ty luôn muốn phát triển trụ thế, đem lại lợi
ích cho họ. Vai trò của quản lý vì thế lại được thể hiện. Quản lý tốt không chỉ là
giúp cho công ty hoạt động ổn định với nguồn vốn bỏ ra mà càng làm cho nguồn
vốn đó tăng lên, đó mới thực sự là quản lý có hiệu quả.
❖
Đối với đối tác và khách hàng của công ty.
Khi lựa chọn đối tác, bộ máy quản lý cũng là một yếu tố cần xem xét. Vì vậy, hoàn
thiện quản lý cũng là tăng sức hấp dẫn của doanh nghiệp. Có nhiều đối tác cũng có
nghĩa là cơ hội phát triển dành cho công ty lớn hơn. Còn với người tiêu dùng, vai trò
quản lý công ty mờ nhạt hơn. Trong thương mại hàng hóa, quản lý và tổ chức công ty
chủ yếu thể hiện vai trò với khách hàng thông qua phân phối sản phẩm: người
21

tiêu dùng luôn lựa chọn sản phẩm từ điểm mua bán uy tín, muốn vậy cần phải có bộ
máy quản lý tốt. Trong thương mại dịch vụ thì quản lý nội bộ của một công ty có ý
nghĩa lớn hơn với khách hàng bởi tiêu dùng dịch vụ là một quá trình, muốn chọn
được dịch vụ tốt, người tiêu dùng cũng cần xem xét nhà cung cấp có hoạt động ổn
định hay không.
❖
Với nền kinh tế
Doanh nghiệp nói chung và CTCP nói riêng là một bộ phận của nền kinh tế.
Chính vì vậy sự tăng trưởng của chúng góp phần ổn định và phát triển cho cả nền
kinh tế. Số lượng CTCP là ít hơn so với các loại hình doanh nghiệp khác nhưng
đóng góp của chúng không nhỏ, bởi CTCP thường là các doanh nghiệp có quy mô
lớn, nguồn vốn dồi dào. Một hệ thống quản lý yếu kém sẽ đưa công ty đến suy yếu,
hơn thế nữa còn ảnh hưởng đến các doanh nghiệp khác và người tiêu dùng, kết quả
tất yếu là sẽ gây thiệt hại cho nền kinh tế.
1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và quản lý công ty cổ phần
❖
Điều lệ công ty
Điều lệ CTCP là bản cam kết của tất cả các thành viên công ty về mục đích
thành lập, tổ chức quản lý và hoạt động của công ty được các thành viên công ty
thông qua và được cơ quan đăng ký kinh doanh xác nhận. Bởi vậy quy định của
điều lệ công ty có tính bắt buộc thi hành. Điều lệ công ty không chỉ điều chỉnh các
quan hệ đối nội giữa các thành viên trong công ty, thành viên công ty với công ty
mà còn điều chỉnh mối quan hệ đối ngoại của công ty với những người liên quan.
Quản trị công ty là quá trình phức tạp và điều lệ công ty cho ta thấy tương đối tổng
quát về quá trình đó. Đây là cơ sở quan trọng để các nhà đầu tư đưa ra quyết định có
bỏ vốn hay không và bỏ bao nhiêu vốn. Do đó, một bản điều lệ tốt cũng là nhân tố
khẳng định khả năng quản trị, phát triển công ty.
❖
Cấu trúc vốn
CTCP là loại hình doanh nghệp đa sở hữu, khi tham gia vào CTCP các cổ đông chủ
yếu quam tâm đến phần vốn góp. Vốn là toàn bộ tài sản hữu hình thuộc sở hữu của
công ty có quyền quản lý, sử dụng và được đưa vào bất kỳ giai đoạn nào của chu trình
sản xuất kinh doanh nhằm kiếm lợi nhuận. Vốn của công ty được hình thành từ
22

nhiều nguồn: vốn vay, vốn tích lũy, vốn góp… Với CTCP, vốn điều lệ được thể hiện
dưới dạng các cổ phần, đó là phần chia nhỏ nhất của vốn điều lệ và được thể hiện dưới
hình thức cổ phiếu.Cổ phần bao gồm: cổ phần phổ thông và cổ phần ưu đãi.
Với tính chất sở hữu, cơ cấu bộ máy và cơ chế quản trị trong CTCP dựa trên
sức mạnh kinh tế của nhóm sở hữu công ty. Trong cơ cấu bộ máy quản trị công ty
có sự phân quyền rõ ràng giữa các bộ phận. Sự phân quyền này trước hết dựa trên tỷ
lệ vốn góp của các cổ đông nhằm đảm bảo một cơ cấu quản trị chặt chẽ, bảo vệ đến
mức tối đa quyền lợi của các cổ đông.
Trong cơ cấu tổ chức quản trị CTCP, ĐHĐCĐ là cơ quan có quyền lực cao nhất,
nơi thể hiện tập trung nhất vai trò của các cổ đông. Cổ đông là người góp vốn tạo nên
công ty, tùy thuộc vào số lượng cổ phần nắm giữ, họ có vai trò lớn trong việc tồn tại và
phát triển của công ty. HĐQT là cơ quan quản lý điều hành hoạt động của CTCP. Cấu
trúc vốn góp phần quan trọng trong việc hình thành HĐQT. Điều này thể hiện rằng các
cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu tỷ lệ nhất định trong vốn điều lệ công ty có quyền
đề cử người vào HĐQT. HĐQT do cổ đông bầu tại ĐHĐCĐ theo nguyên tắc bầu dồn
phiếu. Quyền bỏ phiếu gắn liền với cổ phần mà cổ đông nắm giữ.Sự chi phối này cũng
thể hiện qua tỷ lệ cổ phần có quyền bầu thành viên BKS.
❖
Cơ cấu thành viên của CTCP
CTCP thườngcó số lượng cổ đông lớn và dễ thay đổi cơ cấu thành viên. Với
khả năng huy động, chuyển nhượng vốn linh hoạt, cổ đông CTCP dễ dàng ra nhập
hoặc rút khỏi công ty, linh động trong việc chuyển nhượng cổ phần giữa các cổ
đông trong công ty với nhau. Điều này ảnh hưởng rất lớn tới tính ổn định trong nội
bộ công ty, vì vậy quản trị công ty cũng gặp phải những khó khăn như ảnh hưởng
đến việc thành lập hoặc không thành lập BKStại CTCP.
❖
Quy mô hoạt động của CTCP
CTCP có khả năng thu hút vốnthông qua việc phát hành chứng khoán ra công
chúng để đầu tư vào lĩnh vực kinh doanh khác nhau. Chính vì vậy, CTCP thường có
quy mô hoạt động rộng trong nhiều lĩnh vực, nhiều ngành nghề và cũng kéo theo
việc quản trị CTCPthường gặp nhiều khó khăn, không đơn giản so với một số loại
hình doanh nghiệp khác.
23

❖
Trình độ cổ đông, năng lực đội ngũ lãnh đạo
Hoạt động của ĐHĐCĐ là hoạt động tập thể nên trình độ, kinh nghiệm của cổ
đông có ảnh hưởng lớn đến CTCP. Nếu cổ đông là người có năng lực, trình độ cao
thì dễ dàng lựa chọn những phương pháp hợp lý để quản lý hữu hiệu. Là cơ quan
quyền lực cao nhất có sự tham gia của các cổ đông nhưng ĐHĐCĐ lại không hoạt
động thường xuyên, 01 năm chỉ tiến hành một vài lần. Vì vậy, hoạt động điều hành
hàng ngày của lãnh đạo công ty giữ vai trò quan trọng.Các nhà lãnh đạo giỏi là
nhữngngười có trình độ chuyên môn cao, có kinh nghiệm làm việc và hơn hết là tâm
huyết với công ty. Những quyết sách đúng đắn của họ góp phần không nhỏ tới hiệu
quả hoạt động của công ty.Vì vậy, đội ngũ lãnh đạo giỏi là chìa khóa thành công
của doanh nghiệp.
24

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Tóm lại,CTCP đã trở thành một hình thức tổ chức kinh doanh có khả năng huy
động vốn lớn cho việc thực hiện hoạt động kinh doanh của các nhà đầu tư và ngày
càng phát triển mạnh mẽ. Cùng với sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của loại hình
CTCP, vấn đề tổ chức và quản lý CTCP ngày càng được quan tâm, đó là giải quyết
vấn đề phát sinh từ việc tách quyền sở hữu và quản lý doanh nghiệp. Nghiên cứu về
quản trị công ty là tập trung nghiên cứu về cấu trúc nội bộ và các nguyên tắc quản lý
công ty. Thực hiện quản lý công ty tốt sẽ góp phần cải thiện hoạt động của CTCP,
từ đó đẩy mạnh phát triển kinh tế bền vững. Đó là những nội dung cần thiết làm cơ
sở cho việc phân tích và bình luận về pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý
CTCP được trình bày tại Chương 2.
25

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TỔ CHỨC
VÀ QUẢN LÝ CÔNG TY CỔ PHẦN
2.1. Nguồn luật điều chỉnh về cơ cấu tổ chức và quản lý công ty cổ phần
CTCP là loại hình đặc trưng của công ty đối vốn.Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý,
những vấn đề quản lý nội bộ, quyền và nghĩa vụ của các cổ đông được giải quyết
chủ yếu dựa trên nguyên tắc đối vốn (nghĩa là dựa trên giá trị cổ phần mà các cổ
đông nắm giữ).Cơ sở pháp lý về về cơ cấu tổ chức và quản ý công ty cổ phần được
cụ thể như sau:
- Luật doanh nghiệp 2020 được Quốc hội ban hành theo Luật số: 59/2020/QH14
ngày 17 tháng 6 năm 2020;
- Bộ Luật Dân sự 2015 Công ty cổ phần có đầy đủ các yếu tố để được coi là có tư
cách pháp nhân theo Điều 74 Bộ Luật Dân sự 2015;
- Nghị định 01/2021/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp;
- Căn cứ Luật Đầu tư 2020 số 61/2020/QH14 ngày 17 tháng 6 năm 2020 ;
- Căn cứ Luật Quản lý thuế 2019 ngày 13 tháng 06 năm 2019;
- Căn cứ Luật Chứng khoán 2019 ngày 26 tháng 11 năm 2019;
- Căn cứ Luật Thi hành án hình sự 2019 Luật số: 41/2019/QH14 ngày 14 tháng 6 năm
2019;
- Căn cứ Luật Phá sản Số: 51/2014/QH13 ngày 19 tháng 6 năm 2014
- Căn cứ Luật Giao dịch điện tử ngày 29 tháng 11 năm 2005;
- Căn cứ Luật An toàn thông tin mạng ngày 19 tháng 11 năm 2015
- Căn cứ Luật An ninh mạng ngày 12 tháng 6 năm 2018;
- Nghị định số 47/2021/NĐ-CP ngày 01 tháng 04 năm 2021 của chính phủ về việc
hướng dẫn thi hành Luật doanh nghiệp 2020;
- Thông tư 01/2021/TT-BKHĐT hướng dẫn về đăng ký doanh nghiệp do Bộ Kế
hoạch và Đầu tư ban hành;
- Quyết định số 15/2007/QĐ-BTC ngày 19 tháng 03 năm 2007;
- Quyết định số 15/2007/QĐ-BTC của Bộ Tài chính.
26

Như vậy, xét cả trực tiếp và gián tiếp thì các văn bản Luật điều chỉnh về CTCP
sẽ tác động rất lớn đến phát triển thị trường vốn, giúp doanh nghiệp cơ hội lớn hơn
trong huy động nguồn vốn đầu tư ngoài nguồn vốn vay từ tài chính tín dụng truyền
thống. Tuy nhiên, việc hoàn thiện và thực thi luật pháp chỉ hướng tới tạo lập môi
trường, mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp. Việc tận dụng thành công cơ hội sẽ phụ
thuộc phần lớn, nếu không nói chủ yếu vào chính doanh nghiệp: các doanh nghiệp
có nhận thức và nỗ lực tích cực thì sẽ có nhiều điều kiện để thành công lớn hơn
hoặc nhanh hơn. Luật cũng có một số cải cách khác đã được thực hiện về thuế môn
bài, hóa đơn điện tử,… rút ngắn đáng kể cả thời gian và chi phí cho khởi sự kinh
doanh, nâng cao xếp hạng của Việt Nam theo đánh giá của quốc tế (cụ thể là đánh
giá của WB). Sự thay đổi này đã cải thiện khuôn khổ pháp lý về quản lý doanh
nghiệp và bảo vệ nhà đầu tư, cổ đông; Quản lý doanh nghiệp tốt và hoạt động kinh
doanh hiệu quả; Nâng cao hiệu lực tổ chức và quản lý, hiệu quả hoạt động doanh
nghiệp có sở hữu nhà nước, thúc đẩy phát triển thị trường vốn. Tuy nhiên hiện một
số hạn chế tác giả sẽ đề cập cụ thể ở phần tiếp theo đó.
2.2. Thực trạng các quy định pháp luật về tổ chức và quản lý Công ty cổ phần
theo Luật doanh nghiệp 2020
2.2.1. Thực trạng về cấu trúc quản lý nội bộ công ty cổ phần
Lịch sử hình thành và phát triển của công ty cổ phần cho thấy sự thành bại của
công ty cổ phần phụ thuộc vào sự tận tâm và lòng trung thành của người quản lý công
ty cổ phần. Những bổn phận mang tính đạo đức dần trở thành những trách nhiệm pháp
lý của chủ thể đặc biệt này. Pháp luật hầu hết các quốc gia trên thế giới đều có những
quy định hoặc chuẩn mực về trách nhiệm của người quản lý công ty cổ phần.
Ở Việt Nam, trách nhiệm của người quản lý công ty cổ phần cũng bước đầu được quy
định trong Luật Doanh nghiệp 2014 và tiếp tục được ghi nhận trong Luật Doanh nghiệp
năm 2020. Hiện nay, công ty cổ phần là một trong những loại hình doanh nghiệp phổ
biến nhất bởi tính linh hoạt và những ưu điểm vượt trội so với các loại hình doanh
nghiệp khác. Với yêu cầu tối thiểu phải có 3 cổ đông sáng lập trở lên và không giới hạn
tối đa số cổ đông tham gia góp vốn cùng với quyền được phát hành tất cả các loại
chứng khoán để huy động vốn, công ty cổ phần đòi hỏi việc tổ chức và
27

quản lý công ty phải có tính hệ thống, cụ thể và chặt chẽ hơn các loại hình doanh
nghiệp khác.Theo quy định tại khoản 2 Điều 137 Luật Doanh nghiệp 2020, công ty
cổ phần có thể được tổ chức dưới 02 mô hình sau:
Mô hình thứ nhất gồm: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Giám đốc
hoặc Tổng giám đốc và Ban kiểm soát. (Trường hợp công ty có dưới 11 cổ đông và
các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty thì không bắt
buộc phải có Ban kiểm soát)(11)
.
Mô hình thứ hai gồm: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Giám đốc
hoặc Tổng giám đốc (Trường ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị phải là
thành viên độc lập và có Ủy ban kiểm toán trực thuộc Hội đồng quản trị)(12)
.
Như vậy về cơ bản, cơ cấu tổ chức quản lý Công ty Cổ phần bao gồm: Đại hội
đồng cổ đông, Hội đồng quản trị; Giám đốc (Tổng giám đốc); đối với công ty cổ
phần có trên 11 cổ đông là cá nhân hoặc có cổ đông là tổ chức sở hữu trên 50% tổng
số cổ phần của công ty phải có Ban kiểm soát. Có thể thấy rằng, kể từ khi LDN
được ban hành và đi vào thực tiễn cuộc sống, nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam phát triển đa dạng và sôi động. Các loại hình doanh
nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân, khu vực kinh tế nhà nước và khu vực kinh tế
có vốn đầu tư nước ngoài phát triển mạnh dưới các hình thức đầu tư khác nhau
trong đó có CTCP, đây là một trong các loại hình công ty đầu tư theo LDN.
Tuy LDN hiện hành tại Việt Nam (LDN năm 2020) đã đi vào thực tiễn và có
những vai trò nhất định. Bên cạnh các vai trò, vẫn còn đó một số vấn đề mà các
CTCP (khu vực kinh tế nhà nước và tư nhân) trong lúc triển khai về công tác quản
lý đều còn rất lúng túng, chưa theo kịp những quy định cũng như các thông lệ về tổ
chức và quản lý, cụ thể như sau:
Thứ nhất, về quyền của cổ đông
Các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành cho thấy rằng, quyền và lợi ích hợp
pháp của các cổ đông thiểu số và nhóm các cổ đông thiểu số nói riêng trong công ty cổ
phần chưa thực sự được bảo vệ. Cổ đông và nhóm cổ đông thiểu số gần như bị áp
(11)
Luật doanh nghiệp 2020 số 59/2020/QH14 ngày 17 tháng 06 năm 2020, Điều 137.
(12)
Luật doanh nghiệp 2020 số 59/2020/QH14 ngày 17 tháng 06 năm 2020, Điều 137.
28

đảo hoàn toàn bởi các cổ đông lớn trong công ty cổ phần và luôn chịu những bất lợi.
Còn đối với cổ đông nói chung và cổ đông thiểu số nói riêng khi phát hiện những
sai sót, gian lận trong quá trình điều hành của các cấp quản lý công ty đều có quyền
khởi kiện. Tuy nhiên, các quy định của pháp luật hiện hành chưa tạo những điều
kiện thuận lợi nhất để cổ đông thực hiện quyền khởi kiện khi phát hiện các gian lận,
sai sót trong quá trình hoạt động của cấp quản lý, hay trình tự thủ tục khởi kiện còn
nhiều phức tạp, tốn kém về thời gian và tiền bạc của các cổ đông.
Thứ hai, về Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát.
Thực tế ở Việt Nam cho thấy, việc bầu Hội đồng quản trị công ty trong CTCP
bị chi phối rất nhiều bởi nhóm cổ đông đa số, trong khi đó Ban kiểm soát trong
CTCP chưa thể hiện vai trò bảo vệ cổ đông và nhà đầu tư, do đó các rủi ro mà họ,
các cổ đông, nhà đầu tư phải gánh chịu là rất lớn.
Thứ ba, các vấn đề công khai và minh bạch thông tin trong công ty cổ phần.
Trong CTCP, vấn đề công khai và minh bạch thông tin là nghĩa vụ của lãnh
đạo công ty, các vấn đề này cần phải được thực hiện một cách nghiêm túc, đầy đủ,
kịp thời và chính xác. Tuy nhiên, các quy định pháp luật Việt Nam về vấn đề này
còn sơ lược cũng như chưa có sự tương thích với các thông lệ quốc tế. Điều đó đã
dẫn đến các hệ lụy như làm mất niềm tin của cổ đông, nhà đầu tư, gây thiệt hại cho
thị trường và các bên liên quan.
Quy định về mối quan hệ giữa các thiết chế trong tổ chức và quản lý công
ty - Mối quan hệ giữa Ban kiểm soát với Đại hội đồng cổ đông
Theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 138 LDN 2020, DHDCĐ là cơ quan có
thẩm quyền bẩu, miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên BKS. Nói cách khác, trong công
ty cổ phần, BKS là thiết chế phái sinh từ ĐHĐCĐ, hoạt động và chịu trách nhiệm
trước ĐHĐCĐ. Khoản 6 Điều 170 LDN 2020 quy định BKS phải báo cáo giải trình
về những vấn đề được yêu cầu kiểm tra đến cổ động hoặc nhóm cổ đông có yêu cầu.
ĐHĐCĐ thành lập ra BKS, chi trả thù lao cho kiểm soát viên và chi phí hoạt động
của BKS, trong khi đó, BKS phải bảo cáo và chịu trách nhiệm trước ĐHĐCD và các
cổ đông về các nhiệm vụ được ĐHĐCĐ giao.
- Mối quan hệ giữa Ban kiểm soát với Hội đồng quản trị và ban Giám
đốc 29

Nếu có thể coi CTCP như là một nhà nước thu nhỏ, thì ĐHĐCĐ đóng vai trò
là cơ quan lập pháp - nơi quyết định phương hướng phát triển và những vấn đề
trọng đại khác của công ty; HĐQT và Ban GĐ được coi là cơ quan hành pháp - nơi
điều hành hoạt động kinh doanh hàng ngày của công ty; còn BKS đóng vai trò là cơ
quan tư pháp - có nhiệm vụ kiểm tra, giám sát hoạt động của HĐQT và Ban GĐ,
nhất là vai trò kiểm chế và đối trọng với HĐQT và Ban GĐ công ty.
Với các chức năng được quy định trong LDN 2020 và điều lệ công ty, BKS
thực hiện việc giám sát HĐQT, GĐ (TGĐ) trong việc quản lý và điều hành công ty,
kiểm tra tính hợp lý, hợp pháp và tính trung thực, mức độ cần trọng trong quản lý,
điều hành hoạt động kinh doanh, trong tổ chức công tác kế toán, thống kê và lập báo
cáo tài chính cũng như thẩm định bảo cáo tỉnh hình kinh doanh, bảo cáo tài chính
hàng năm và sáu tháng của công ty, báo cáo đánh giá công tác quản lý của HĐQT.
Để có thể thực hiện được chức năng chính là giám sát hoạt động của HĐQT và
GĐ (TGĐ) công ty cũng như các hoạt động tài chính của công ty, BKS cần phải có
sự độc lập trong tổ chức và hoạt động. Thông qua việc thực hiện chức năng của
mình, BKS đảm bảo rằng các quyết định của HĐQT và GĐ (TGĐ) là phù hợp với
pháp luật, với các nghị quyết của ĐHĐCĐ và bảo vệ một cách tốt nhất lợi ích của
các cổ động. Chính vai trò bảo vệ cổ đông, bảo vệ nhà đầu tư là lý do cho sự ra đời,
tồn tại và hoạt động của BKS.
Như vậy, so với LDN 2014, LDN 2020 đã kế thừa toàn bộ quy định cho phép
CTCP được tổ chức quản lý dưới một trong hai mô hình là có hoặc không có BKS. Với
mô hình quản trị có BKS, cấu trúc quản trị nội bộ công ty sẽ gồm có các thiết chế là:
ĐHĐCĐ, HĐQT, BKS và GĐ hoặc TGĐ. Giữa các thiết chế này có mối quan hệ qua
lại, có sự phân chia các chức năng, nhiệm vụ, chế ước lẫn nhau nhằm tạo ra sự hiệu quả
trong QTCT. Mặc dù vậy, sự giám sát của một nhóm thành viên trong HĐQT đối với
các thành viên khác được cho là thiếu tính khách quan và hiệu quả so với hoạt động của
một cơ quan giám sát độc lập trong cơ cấu quản lý của CTCP theo mô hình truyền
thống của LDN 2005. Vì vậy, bên cạnh việc trao quyền tự chủ cho CTCP trong việc lựa
chọn mô hình quản lý, pháp luật cũng cần có thêm các quy định để đảm bảo cho sự
hoạt động hiệu quả của thành viên độc lập và Ban kiểm toán nội
30

bộ trực thuộc HĐQT, cũng như sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan quản lý
trong CTCP, dù thuộc mô hình nào. Đây là vấn đề cần đặc biệt quan tâm nhằm hoàn
thiện hơn nữa hiệu quả tổ chức và quản lý CTCP.
Ví dụ 1, Ngày 1/7/2017, HĐQT Công ty Hapulico ra Quyết định số 23/2017/QĐ-
HĐQT về việc lấy ý kiến bằng văn bản thông qua quyết định của ĐHĐCĐ với nội
dung: Bãi miễn tư cách cổ đông của Công ty Ba Đình. Tuy nhiên, ngoài phiếu lấy ý
kiến nêu trên thì không gửi kèm theo dự thảo quyết định của ĐHĐCĐ và các tài liệu
giải trình dự thảo quyết định; không gửi phiếu lấy ý kiến và các tài liệu kèm theo cho
cổ đông là Công ty Ba Đình theo quy định của Khoản 2, Điều 105 LDN 2014. Khoản
34.2 Điều 34 Điều lệ của Hapulico cũng quy định về thẩm quyền và thể thức lấy ý kiến
cổ đông bằng văn bản để thông qua quyết định của ĐHĐCĐ như sau: HĐQT phải
chuẩn bị phiếu lấy ý kiến, dự thảo quyết định của Đại hội cổ đông và các tài liệu giải
trình dự thảo quyết định và tài liệu giải trình dự thảo quyết định. Phiếu lấy ý kiến kèm
theo dự thảo quyết định và tài liệu giải trình phải được gửi bằng phương thức bảo đảm
đến địa chỉ thường trú từng cổ đông. Kết quả giải quyết tranh châp tại bản án phúc
thẩm số 21/2017/KDTM-PT ngày 27/01/2017 Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại Hà
Nội nêu rõ: có căn cứ để xác định Quyết định số 29/2017/QĐ-ĐHĐCĐ ngày 1/8/2017
của ĐHĐCĐ Hapulico đã không thực hiện đúng trình tự và thủ tục ra quyết định tại
Khoản 2 Điều 105 LDN 2014 và Điều 34 Điều lệ Công ty. Như vậy, Quyết định số
29/2017/QĐ- ĐHĐCĐ ngày 1/8/2017 của ĐHĐCĐ Hapulico đã vi phạm trình tự, thủ
tục ra quyết định và nội dung quyết định
vi phạm pháp luật và Điều lệ công ty, nên cần hủy bỏ theo quy định tài Điều 107
LDN 2017.
2.2.2. Thực trạng về quyền lực của chủ sở hữu trong công ty cổ phần
Trong khuôn khổ tổ chức và quản lý công ty, OECD khuyến nghị cần phải
đảm bảo các quyền của cổ đông và chức năng sở hữu chủ yếu, đảm bảo đối xử công
bằng giữa các cổ đông như một yếu tố chủ yếu của quản lý CTCP. Chủ sở hữu của
công ty (được gọi là cổ đông) mua và sở hữu cổ phần của công ty tương ứng với
phần vốn đóng góp của mình vào công ty. Vậy thực trạng quyền lực của cổ đông
trong công ty cổ phần hiện nay cụ như sau:
31

Luận Văn Pháp Luật Về Tổ Chức Và Quản Lý Công Ty Cổ Phần.doc

Luận Văn Pháp Luật Về Tổ Chức Và Quản Lý Công Ty Cổ Phần.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Luận Văn Pháp Luật Về Tổ Chức Và Quản Lý Công Ty Cổ Phần.doc

Similar to Luận Văn Pháp Luật Về Tổ Chức Và Quản Lý Công Ty Cổ Phần.doc (20)

More from Nhận Viết Đề Tài Trọn Gói ZALO 0932091562

More from Nhận Viết Đề Tài Trọn Gói ZALO 0932091562 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (10)

Luận Văn Pháp Luật Về Tổ Chức Và Quản Lý Công Ty Cổ Phần.doc