4. On October 11, 1898, The Manila Times, the first daily newspaper
in the Philippines, was founded by Thomas Gowan. The Manila
Times was published to meet the demand of an American paper in
Manila, demand mainly from men of the United States Army who
had occupied Manila.
The newspaper was founded shortly after the news that the Treaty
of Paris would be signed, ending the Spanish American War and
transferring the Philippines from Spanish to American
sovereignty. The treaty of Paris was signed on December 10, 1898.
5. On October 12, 1868, Mariano Trias, considered as the first
de facto vice president of the Philippine Revolutionary
Government, was born in Cavite. One of the bravest generals
of the Katipunan, Trias was also among the leading patriots
and defenders of Cavite against the oppressive Spanish
regime in the Philippines.
Before the revolution broke out in August 1896, Trias was an
active propagandist of the revolutionary society in the towns of
Silang and Kawit. He recruited troops and solicited
contributions from rich Filipinos in Indang and Alfonso, Cavite
to help finance the revolutionary cause.
6. Ang mga katagang ito ay ginagamit upang i-
characterize ang isang opisyal, pamahalaan, isang
nakaraang aksyon, o estado ng mga gawain na dapat
tanggapin para sa lahat ng praktikal na layunin, ngunit
ilegal o ilegal. Kaya, isang opisina, posisyon, o
katayuan na umiiral sa ilalim ng isang claim o kulay ng
karapatan, tulad ng isang deponstrasyon korporasyon.
Sa ganitong kahulugan ito ay salungat sa katarungan,
na nangangahulugan na tama, lehitimo,
makatarungan, o konstitusyon.
de facto
7. Kaya nga, ang isang opisyal, hari, o gobyerno ay
totoong pag-aari ng katungkulan o pinakadakilang
kapangyarihan, ngunit sa pamamagitan ng paggamit,
o walang batas na pamagat; habang ang isang opisyal,
hari, o gobernador de jure ay isang tao na may
lamang claim at karapatan titulo sa katungkulan o
kapangyarihan, ngunit hindi kailanman nagkaroon ng
maraming pag-aari nito, o hindi sa aktwal na pag-aari.
de facto
9. On October 13, 1868, Teresa Magbanua, the first woman
fighter in Panay and known as the "Joan of Arc of the
Visayas",a school teacher and military leader, was born in
Pototan, Iloilo. She was the second of six children of Don Juan
Magbanua and Doña Alejandra Ferraris. She was married to
Alejandro Balderas, a wealthy landowner from Sara, Iloilo.
Despite opposition from her husband Magbanua followed her
two brothers in the revolutionary movement and took up arms
against the Spaniards, leading troops into combat and winning
several battles under the command of General Martin
Delgado.
10. Displaying courage, patriotism and military tactics, she
took her first battle in Barrio Yating, Pilar, Capiz on
December 3, 1898 where she led a band of rifle
sharpshooters and bolo men, and defeated the Spanish
troops in the area. Fondly called by her unit as "Nay Isa",
Magbanua became a unit commander and engaged in
the Battle of Sapong Hill where she and her troops
became victorious. On February 11, 1899, "Nay Isa" along
with General Martin Delgado, fought in the Battle of Iloilo City.
She also participated in the Battle of Balantang, Jaro of March
1899. Magbanua moved to Mindanao after the end of World
War II and lived with her sister Maria in Pagadian, Zamboanga
del Sur. She died in August 1947.
11. On October 14, 1943, the Japanese-sponsored
Philippine Republic was inaugurated and Jose P. Laurel
Sr. was sworn-in as President. Jose Yulo, as Chief Justice
of the Supreme Court, administered the oath to Laurel.
President Jose P. Laurel delivering a speech during the
inauguration of the Japanese-sponsored "Second
Republic of the Philippines" on October 14, 1943.)
Generals Emilio Aguinaldo and Artemio Ricarte hoisted
the flag, publicly displayed for the first time since April
1942 when the Japanese had prohibited its flying.
Bishop Guerrero pronounced an Invocation. Laurel
delivered an "Inaugural Address" followed by 21-gun
salute and about 5 minutes of church-bell ringing.
12. Following the inauguration, in afternoon of this day, the
Japan-Philippine Pact of Alliance, providing for political,
economic as well as military cooperation between Japan
and the Philippines, was signed by the Laurel
administration.
Laurel, held office until the surrender of Japan to the
United States in 1945.
Earlier, following the Japanese attack on Pearl Harbor in
Hawaii in December 1941, Laurel was instructed to
remain in Manila by Philippine Commonwealth President
Manuel L. Quezon, who fled to Corregidor and then to the
United States to establish a government-in-exile.
13.
14. Brace for big-time fuel price hike next week!
According to an oil industry source, the pump prices of
petroleum products are expected to have the following
movements: Diesel to increase by P6 to P6.30 per liter.
Gasoline to go up by P1.10 to P1.40 per liter.
| via Ted Cordero/GMA News Online
15.
16.
17.
18.
19. Ito ay ang tawag sa mga bagay na natutuklasan
ng mga tao sa likas na kapaligiran tulad ng tubig,
lupa, kagubatan, mineral, yamang-dagat, hayop at
mga enerhiyang natural na maipantutugon sa mga
pangangailangan at kagustuhan at
makapagbibigay-kasiyahan sa mga tao
KASIL NA MANYA
LIKAS NA YAMAN
20. Ang nagdulot ng pagkakaiba-iba sa
taglay na likas na yaman ng Asya
ay Ang pagkakaiba-iba ng mga
bansa sa Asya sa kinaroroonan
MALIK AT POTOPIYAGRA
KLIMA AT TOPOGRAPIYA
21. Ang malalawak at matatabang lupa na
angkop sa pagsasaka. Taglay ng Asya ang
malalawak na lupang sakahan, tulad ng
kapatagan at mga lambak ng mga ilog at
ganoon din ang mga pastulan ng mga
hayop.
MANGYA PULA
YAMANG LUPA
22. Ito ay ang malalawak na baybayin na
mapagkukunan ng iba’t-ibang isda, mga
kabibe’t korales at mga halamang tubig.
Ginagamit din ito sa pagpoprodyus ng
hydroelectricity at irigasyon sa mga
pananim sa Asya
MANGYA BIGTU
YAMANG TUBIG
23. – ito ay ang mga mayayamang
deposito ng metal at di-metal
na mineral.
YAMANG MINERAL
MANGYA NEMIRAL
24. Pinakamalaking prodyuser ng tin sa buong
mundo; nagluluwas din sila ng iba pang
mineral tulad ng copper, iron ore at
phosphates; isa sa mga pangunahing
exporters ng rubber, cocoa, pineapple at
palm oil
LAMAYSAI
MALAYSIA
25. – pinakamalaking prodyuser ng
mga produktong agricultural tulad
ng palay, wheat, mais, peanuts, tea,
potatoes at isda
CHINA
NACHI
26. Panuto: Sagutan ang mga sumusunod na
pahayag. Isulat ang titik na katumbas ng
tamang sagot. Isulat sa sagutang papel ang
iyong sagot.
A- Agrikultura B- Ekonomiya C- Panahanan
________ 1. Sa pagpapalaki ng produksiyon,
gumagamit ang ilang mga bansa ng
makabagong makinarya.
27. Panuto: Sagutan ang mga sumusunod na
pahayag. Isulat ang titik na katumbas ng
tamang sagot. Isulat sa sagutang papel ang
iyong sagot.
A- Agrikultura B- Ekonomiya C- Panahanan
________ 2. Maraming mga bansa ang
mayaman bunsod ng kasaganaan sa likas na
yaman.
28. Panuto: Sagutan ang mga sumusunod na
pahayag. Isulat ang titik na katumbas ng
tamang sagot. Isulat sa sagutang papel ang
iyong sagot.
A- Agrikultura B- Ekonomiya C- Panahanan
________ 3. Ang pagdami ng tao ay
magdudulot ng kakulangan sa tirahan.
29. Panuto: Sagutan ang mga sumusunod na
pahayag. Isulat ang titik na katumbas ng
tamang sagot. Isulat sa sagutang papel ang
iyong sagot.
A- Agrikultura B- Ekonomiya C- Panahanan
________ 4. Ang pagdami ng subdivision ay
magreresulta sa unti-unting pagkawasak ng
tirahan ng mga hayop.
30. Panuto: Sagutan ang mga sumusunod na
pahayag. Isulat ang titik na katumbas ng
tamang sagot. Isulat sa sagutang papel ang
iyong sagot.
A- Agrikultura B- Ekonomiya C- Panahanan
________ 5. Ang pagkain ng tao ay kinukuha
sa lupa
44. Ang pagkakaiba-iba at pagiging
katangi-tangi ng lahat ng anyo ng
buhay na bumubuo sa natural na
kalikasan
BIOSITYDVEIR
BIODIVERSITY
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51. Asya --- itinuturing na isa sa may
pinakamayamang biodiversity sa buong
mundo. Ang China, India, Thailand,
Indonesia, at Malaysia ay katatagpuan
ng pinakamaraming species ng mga
isda, amphibian, reptile, ibon, at
mammal.
52.
53.
54. Ang pisikal na paglaki ng mga pook na urbano dahil
sa mga pagbabago sa isang lugar.
Daloy ng tao mula sa mga pook na rural tungo sa mga
pook urbano.
Tumutukoy ito sa pagtaas sa bilang ng mga taong naninirahan sa
mga lunsod.
Proseso kung saan ang mga malalaking bayan at sentro ng
pangangalakal ay nabuo upang maging mas malaki, dahil sa mga
taong lumilipat sa mga bayan na ito para sa trabaho at
pamumuhay
URBANISASYON
55. Dahil sa mabilis na urbanisasyon sa Asya, labis nang
naapektuhan ang kapaligiran nito.
• nagbunsod sa mga kaugnay na problema gaya ng
pagdami ng mga mahihirap na lugar o depressed
areas at may mga pamayanan na may mataas na
insidente ng pagkakasakit at iba pang panganib sa
kalusugan.
• Ang kalusugan ng mga mamamayan sa mga lungsod
ay direktang naaapektuhan ng urbanisasyon gaya ng
pagtatapon ng mga industriya ng kanilang wastewater
sa tubig o sa lupa. Ang mga kalapit-bayan ng lungsod
URBANISASYON
56. Ito ay nakararami sa isang sanhi ng pisikal na paglago ng isang
bayan o anumang lugar ng lunsod. Ang mga aspeto na
nakakatulong sa urbanisasyon ay pangunahin:
industriyalisasyon, paggawa ng makabago, at
pangangatwiran na nagreresulta mula sa mga proseso ng
URBANISASYON
57. Isang pagbabago sa mga aktibidad ng lipunan at pang-ekonomiya ng
isang tao, na nagsasangkot ng paglilipat sa pagmamanupaktura,
pagbabago at kapalit ng pagsasaka at iba pang mga menor de edad na
pang-ekonomiyang gawain (2). Ang proseso ng industriyalisasyon ay
nagsimula noong 1760s sa Britanya. Sa panahong ito, may lumalagong
paglago sa populasyon at ang kita na nakuha ng mga tao. Ang
industriyalisasyon ay nagtatampok ng maraming aspeto ng lipunan at
ekonomiya sa mga tao. Ang isa sa mga pangunahing phenomena na
nangyari dahil sa industriyalisasyon ay urbanisasyon.
INDUSTRIYALISASYON
58. Ang industriyalisasyon at urbanisasyon ay may kaugnayan sa
bawat isa.
* Industriyalisasyon ay ang pivot na nagpapabago sa
urbanisasyon. Kahit na ang dalawang termino ay hindi tumutukoy
sa isang bagay, ang proseso ng paghihiwalay sa dalawang
termino ay kumplikado.
Pagkakaiba ng Urbanisasyon at
Industriyalisasyon
59. Ang mga kariton ay patuloy na pino para gamitin ng mga tao. Ang
paglalakad ay naging mas naka-istilong kaysa sa paggamit ng
isang karwahe. Ang mga guwardya ng lungsod ay naging mga
awtoridad ng administrasyon na nagsimula na pag-aalala sa
kanilang sarili sa paglunsad ng lungsod at kalusugan ng publiko.
Dumating ang mga sentro ng kalusugan sa larawan at
ipinanganak ang propesyon ng nursing.
Pagkakaiba ng Urbanisasyon at
Industriyalisasyon
60. sapagkat dito kinukuha ang ilang mga
pangangailangan ng lungsod na nagiging sanhi ng
pagkasaid ng likas na yaman nito. Kaugnay na
problema din ng urbanisasyon ay ang noise pollution
mula sa mga sasakyan, gayundin ang mga ilang
aparato at makinang gumagawa ng ingay. Ayon sa
mga eksperto, may epekto sa kalusugan ang labis na
ingay sapagkat nagdudulot ito ng stress at
nakadaragdag sa pagod. Sa ilang sitwasyon, ito ay
nagiging sanhi ng pagkabingi.
Pagkakaiba ng Urbanisasyon at
Industriyalisasyon
61. Ang proseso ng urbanisasyon ay may sariling imbensyon rin.
Inimbento ng mga tao ang mga bagong paraan upang makabuo
ng mas mahusay na mga bahay. Ang konstruksiyon ay naging
sopistikadong. Natuklasan ng mga inhinyero ng arkitektura at sibil
ang mas mahusay na paraan upang makagawa ng matagal na
mga kalsada. Natuklasan ang mas mahusay na paraan ng
pagdadala ng mga tao.
Pagkakaiba ng Urbanisasyon at
Industriyalisasyon
62.
63. Ang pagtatapon ng solid waste o basura ay isang
malaking suliranin hindi lamang ng Asya kundi ng
buong daigdig. Maraming bansa sa Asya ay walang
karampatang pasilidad upang itapon sa maayos na
pamamaraan ang basurang galing sa mga
kabahayan maging ang mga basurang industriyal o
yaong mula sa mga ospital, pabrika, at industriya.
Ang hindi maayos na pangangasiwa ng basura ay
nagiging sanhi ng pagkontamina o pagkadumi ng
hangin, tubig at maging ng lupa.
Problema sa Solid Waste
64. Kapag sinunog ang basura, dumurumi ang hangin.
Kapag itinambak lamang sa isang lugar, ang ilang
mga maasido at organikong materyal nito ay
maaaring manuot sa lupa na magiging sanhi ng
kontaminasyon ng tubig na iniinom at ng tubig na
dumadaloy sa irigasyon. Ang hindi tamang
pagtatapon ng basura ay nagdudulot ng
problemang pangkalusugan sa mga tao at
problemang ekolohikal naman sa kalikasan.
Problema sa Solid Waste
65. Isa sa pinakamalalang problema ng polusyon sa
kapaligiran ay ang polusyon sa hangin. Ito ay dahil sa
malawakang paggamit ng petrolyo na nagreresulta
sa sulfur dioxide. Malala ang problemang ito sa mga
pangunahing lungsod gaya ng Beijing sa China, Tokyo
sa Japan, Seoul sa South Korea, Taipei sa Taiwan,
Jakarta sa Indonesia, at Bangkok sa Thailand na kung
saan nakapagtala ang mga lugar na ito ng
pagkakaroon ng mataas na lebel ng suspended
particulate matter, sulfur dioxide, carbon dioxide at
lead sa hangin.
AIR POLLUTION
66. Ang mga gas pollutants na ito ay may
masamang dulot sa kalidad ng hangin. May
malubhang polusyon sa hangin sa Kazakhstan
dulot ng hindi modernong paraan ng
pagmimina dito. Ang kontaminasyon ng hangin
ay nagdudulot ng tatlong seryosong
problema: acid rain, ozone depletion, at
global climate change.
AIR POLLUTION
67.
68. Ang tubig sa mga dagat at karagatan na
nakapaligid sa Asya ay nagdaranas din ng
kontaminasyon mula sa mga basura,
maruming tubig galing sa mga industriya,
ang aksidenteng pagkatapon ng langis o oil
spill mula sa malalaking oil tanker at ang
latak o residue ng mga pesticides. Masama
ang dulot ng polusyon sa tubig-dagat sa
kalusugan ng mga tao at sa mga buhay-
dagat.
POLUSYON SA TUBIG
69.
70. mine tailing o dumi o mga materyales na latak
mula sa proseso ng pagmimina at pagsasala
mula sa malalaking minahan. Sa kanlurang
bahagi naman ng Kyrgyztan, marami ang mga
planta ng uranium ang naglalabas ng mga
radioactive waste. Ang mga dumi na ito ay
nanganganib na dumaloy sa ilog ng katabing
bansa na Uzbekistan.
MINE TAILING
71. Samantala, ang mga tubig-tabang naman gaya
ng Huang Ho sa China, Ganges sa India, at
Amu Darya at Syr Darya sa Hilagang Asya
ay nakararanas ng matinding
kontaminasyon dulot ng urbanisasyon dahil
sa mga inilalabas na dumi ng mga
industriya na idinederetso sa mga ilog.
Problema sa Solid Waste
81. – Sa prosesong ito, lumilitaw sa ibabaw ng lupa ang
asin o kaya naman ay inaanod ng tubig papunta sa
lupa. Ito ay nagaganap kapag mali ang
isinasagawang proseso ng irigasyon, sa paligid ng
mga estuary at gayundin sa mga lugar na mababa
na ang balon ng tubig o water table. Unti-unting
nanunuot ang tubig-alat o salt-water kapag
bumababa ang water level gaya ng nararanasan
ng bansang Bangladesh sapagkat nanunuot na
ang tubig-alat sa kanilang mga ilog.
Salinization
82. Sa prosesong ito, lumilitaw sa ibabaw ng lupa ang
asin o kaya naman ay inaanod ng tubig papunta sa
lupa. Ito ay nagaganap kapag mali ang
isinasagawang proseso ng irigasyon, sa paligid ng
mga estuary at gayundin sa mga lugar na mababa
na ang balon ng tubig o water table. Unti-unting
nanunuot ang tubig-alat o salt-water kapag
bumababa ang water level gaya ng nararanasan ng
bansang Bangladesh sapagkat nanunuot na ang
tubig-alat sa kanilang mga ilog.
Salinization
83.
84. isang proseso na kung saan pinapababa nito ang
pagiging acidic ng bagay. Ating talakayin ang
alkalinisasyon ng lupa, may mga lupa na kung saan
mayroong mababa na pH na nagreresulta ng
pagiging acidic nito. Sa pamamagitan ng
alkalinisasyon, pinapataas nito ang pH ng naturang
lupa hanggang sa maging Alkaline soil ito o lupa
na may pH na higit pa sa 7.
Alkalinisasyon (Alkalinization)
85. Ang pag alat ng lupa na karaniwang
ginagamit sa pagtatanim ay bunga ng
prosesong alkalinisasyon. Ang nasabing
pangyayari ay nagiging pangunahing suliranin
dahil sa paghalo nito sa tubig na dumadaloy
sa maraming mga ilog at nahahalo sa tubig
sa mga balon na nakapaligid nito na hindi na
napapakinabangan dahil sa prosesong ito.
Alkalinisasyon (Alkalinization)
86. tumutukoy sa pagkasira ng
lupain sa mga rehiyong
bahagyang tuyo o lubhang
tuyo na kapag lumaon ay
hahantong sa
permanenteng pagkawala
ng kapakinabangan o
productivity nito tulad ng
nararanasan sa ilang
bahagi ng China, Jordan,
Iraq, Lebanon, Syria,
Yemen, India at Pakistan
DESERTIFICATION
87.
88.
89. Ang labis na panginginain (sa Ingles: overgrazing) ay
nangyayari kapag nalantad ang mga halaman sa
masidhing panginginain sa pinatagal na panahon, o
walang sapat na panahon na makabawi. Maaring
naidulot ito ng mga domestikadong hayop o ang di
magandang pamamahala ng mga produktong pang-
agrikultura, panreserbang laro o panreserbang pang-
kalikasan. Maari din na dulot ito ng paghihigpit sa di
paggagalaw o paglalakbay ng mga populasyon ng
katutubo o di-katutubong mga mababangis na hayop.
Labis na Panginginain (sa Ingles: overgrazing)
90. Nababawasan nito ang kapakinabangan,
produktibidad, at biyodibersidad ng lupa at isa
ito sa sanhi ng desertipikasyon o ang pagbaba
ng uri ng lupa at ng erosyon. Nakikita din na ang
labis na panginginain ay nagdudulot ng
paglaganap ng mapang-nalakay na
mga espesye ng di-katutubong mga halaman at
ng damo. Hindi ito dulot ng mga lagalag na mga
nanginginain sa mga malaking populasyon ng
Labis na Panginginain (sa Ingles: overgrazing)
91. Amerikanong bison ng Great Plains sa Estados
Unidos,o ang galang mga Wildebeest ng
mga Aprikanong sabana, o sa pamamagitan ng
holistikong planadong panginginain.
Labis na Panginginain (sa Ingles:
overgrazing)
94. Parami at padagdag na deposito ng
banlik na dala ng umaagos na tubig sa
isang lugar. Ito ay isa rin sa mga
problemang kinakaharap ng mga bansa
sa Asya na dulot o bunsod ng pagkasira
ng kagubatan at erosyon ng lupa, gaya
ng kondisyon ng lawa ng Tonle Sap sa
Cambodia.
Siltation
96. Parami at padagdag na
deposito ng banlik na dala
ng umaagos na tubig sa
isang lugar. Ito ay isa rin sa
mga problemang
kinakaharap ng mga bansa
sa Asya na dulot o bunsod
ng pagkasira ng kagubatan
at erosyon ng lupa, gaya ng
kondisyon ng lawa ng Tonle
Sap sa Cambodia.
SILTATION
97.
98. Pagkaubos at pagkawala ng
mga punongkahoy sa mga
gubat. Isa ito sa mga
problemang nararanasan ng
Asya sa kasalukuyan. Ayon sa
Asian Development Bank,
nangunguna ang Bangladesh,
Indonesia, Pakistan, at
Pilipinas sa mga bansang may
pinakamabilis na antas o rate
ng deforestation.
Deforestation
99.
100.
101. Ang tahasang pagkawasak ng kagubatan ay isang
napakakritikal na problemang pangkapaligiran.
Masama ang dulot nito sa natural ecosystem
sapagkat ang likas na yaman ng kagubatan ay
nababawasan. Pinipiling putulin ang mga punong
may ilang libong taon nang nabubuhay sa
kagubatan at hindi ito basta lamang napapalitan sa
pamamagitan ng muling pagtatanim. Sa pagkawala
ng mga puno, marami ring mga species ng halaman
at hayop ang nanganganib dahil nawawalan sila ng
natural na tirahan o natural habitat.
DEFORESTATION
102. Ang pagkakalbo ng kagubatan ay nagbibigay daan pa sa iba
pang problemang pangkapaligiran tulad ng pagbaha,
erosyon ng lupa, pagguho ng lupa, siltasyon, at
sedimentation.
Ayon sa pag-aaral ng Asian Development Bank,
nangunguna ang Bangladesh, Indonesia, Pakistan, at
Pilipinas sa mga bansang may pinakamabilis na antas o
rate ng deforestation.
Pangunahing sanhi ng problemang ito ang komersyal na
pagtotroso, pagkakaingin, pagputol ng puno, upang
gawing panggatong, at ang pagkasunog ng gubat.
DEFORESTATION
103.
104.
105.
106. Isang suson sa stratosphere
na naglalaman ng
maraming konsentrasyon
ng ozone. Mahalagang
pangalagaan ang ozone
layer sapagkat ito ang
nagpoprotekta sa mga tao,
halaman, at hayop mula sa
masamang epekto ng
radiation na dulot ng
ultraviolet rays.
OZONE LAYER DEPLETION
107.
108.
109. Pagbabago ng pandaigdigan o rehiyunal na klima na
maaaring dulot ng likas na pagbabago sa daigdig o ng mga
gawain ng tao. Karaniwang tinutukoy nito sa kasalukuyan
ang pagtaas ng katamtamang temperature o global
warming.
GLOBAL CLIMATE CHANGE
110.
111.
112.
113. Tirahan ng mga hayop at
iba pang mga bagay. Ito ang
pangunahing apektado ng
land conversion o ang
paghahawan ng
kagubatan, pagpapatag ng
mga mabundok o maburol
na lugar upang magbigay-
daan sa mga proyektong
pangkabahayan.
HABITAT
114. Malayong lugar, malayo sa
mga urbanisadong lugar
ngunit apektado ng mga
pangyayari sa teritoryong
sakop ng lungsod tulad ng
pangangailangan ng huli sa
pagkain, panggatong, at
troso para sa konstruksiyon
na itinutustos na
humahantong sa pagkasaid
ng likas na yaman nito.
HINTERLANDS
115. Balanseng ugnayan sa pagitan ng mga
bagay na may buhay at ng kanilang
kapaligiran.
Ecological Balance
117. Ngunit sa kabila nito, ang Asya rin mismo ang
nakapagtala ng pinakamabilis na pagkawala ng
biodiversity bunsod ng:
(1.) patuloy na pagtaas ng populasyon,
(2.) walang-habas na pagkuha at paggamit ng mga
likas na yaman,
(3.) pang-aabuso ng lupa
(4.) pagkakalbo o pagkasira ng kagubatan
(deforestation),
(5.) polusyon sa kapaligiran, at
(6.) ang introduksyon ng mga species na hindi likas
sa isang partikular na rehiyon.
121. Basahin at suriin ang mga tekstong nakahanay sa
ibaba tungkol sa biodiversity at ang mga suliraning
pangkapaligiran na dinadanas ng Asya sa kasalukuyan.
Pumili ng dalawang suliraning pangkapaligiran na
dinadanas ng Asya sa kasalukuyan at ibahagi Ninyo ito
sa iyong mga kamag-aral bilang isang grupo , ang inyong
naging kaisipan at saloobin kaugnay sa lawak ng likas na
yaman ng Asya at kung paano ito humaharap sa ilang
mga suliraning pangkapaligiran sa kasalukuyan. Punan
mo rin ng mga detalye ang diagram sa ibaba na maaari
mong magamit sa talakayan.
Gawain Blg. 1 – Sanhi at Bunga /Suri-
Teksto
124. 1.Ano ang pangunahing dahilan ng suliraning
pangkapaligiran sa Asya?
2.Ano ang mga suliraning pangkapaligiran ng Asya?
3.Ano ang mga pangunahing problemang kinakaharap
sanhi ng mga suliraning pangkapaligiran?
4.Sa papaanong paraan maiiwasan ang mga suliraning
pangkapaligiran?
5.Paano mo pahahalagahan ang iyong kapaligiran?
Magbigay ng iyong makakayang gawin.
6.Kung ang bawat tao ay patuloy na walang disiplina
sa pang-aabuso sa kalikasan, ano ang magiging
PAMPROSESONG TANONG
125. Gawain 1: Islogan!
Panuto: Batay sa mga tekstong iyong nabasa, gumawa
ng isang islogan na may kinalaman sa pagpapahalaga
sa likas na yaman. Hal. Likas na yaman pahalagahan
dahil ito ay ating kailangan
126. Gawain 2: Reaksiyon Mo, Sabihin Mo!
Panuto: Sagutan ang mga sumusunod na katanungan.
Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.
1. Sa papaanong paraan maiiwasan ang mga
problemang kinakaharap na may kinalaman sa
suliraning pangkapaligiran?
2. Bilang isang kabataan, sa papaanong paraan mo
sisimulan ang pangangalaga sa iyong likas na yaman?
3. Ano-anong gawain ang iyong isasagawa upang
mapahalagahan at mapanatili ang balanseng
ekolohikal?
127. Takdang Aralin:
Day 2 MGA KASALUKUYANG ISYU AT
PROBLEMANG PANGKAPALIGIRAN SA
ASYA AT SOLUSYON DITO
1.ISA-ISAHIN ang mga pag-uugali ng mga
Asyano at uri ng interaksyon nila ang
makikita sa pahina 51 at 52?
2.Ano ang etnisidad at ang mga grupong
ethnolinggwistiko? ilarawan ang ibat-ibang
pangkat-etnolinggwistiko sa Asya.?
129. Panuto: Basahin at sagutan ang sumusunod na tanong.
Isulat ang titik ng tamang sagot sa iyong sagutang
papel.
1. Bilang isang kabataan, ano ang maaari mong gawin
upang masolusyonan ang mga suliraning
pangkapaligiran na kinakaharap ng ating bansa?
A. Hikayatin ang mga mamamayan na pangalagaan ang
ating likas na yaman at maging aktibo sa mga
programa na isinasagawa ng pamahalaan para sa
pangangalaga sa likas na yaman.
B. Makikipagtulungan sa mga ilegal na gawain
C. Patuloy na pagputol sa mga punong kahoy.
D. Patuloy na pagtapon ng basura sa dagat at ilog.
130. 2. Ang komersiyal na pagtotroso,
pagkakaingin, pagpuputol ng punongkahoy at
pagkasunog ng gubat ay isa sa mga dahilan sa
pagkasira ng kagutaban, ano ang nagiging
dahilan ng mga mamamayan upang magawa
ganito gawain?
A. Dahil sa sariling interes
B. Dahil sa mataas na halaga ang kapalit
C. Dahil na rin sa kahirapan at kawalan ng
trabaho ng mga mamamayan.
D. Dahil na rin sa panghihikayat ng iba at
malaki ang kita
131. 3. Ang tahasang pagkasira ng kagubatan ay isa sa mga
kritikal na problemang pangkapaligiran. Alin sa
sumusunod na pahayag ang masamang epekto nito?
I. Mawawalan ng tirahan ang mga hayop na nakatira sa
kagubatan.
II. Maraming mga species ng mga halaman at hayop
ang manganganib
III. Masamang dulot sa natural ecosystem
IV. Marami ang maaapektuhang hayop
A. I, II & III
B. I, II & IV
C. I, II & IV
D. I, II, III & IV
132. 4. Ano-anong problema ang kinakaharap sa
patuloy na pagkakalbo sa kagubatan?
I. Pagbaha
II. Pagguho ng Lupa
III. Erosyon sa Lupa
IV.Siltasyon
A. I, II & III
B. II, III & IV
C. I, III & IV
D. I, II, III & IV
133. 5. Alin sa sumusunod na bansa sa Asya ang nangunguna
pagdating sa deforestation?
A. China, Bangladesh, Pilipinas at Pakistan
B. Bangladesh, Indonesia, Pakistan at Pilipinas
C. Pilipinas, Japan, Bangladesh at Pakistan
D. Malaysia, Pilipinas, Pakistan at Indonesia
6. Anong bansa sa Asya ang may malubhang problema
ng salinization?
A. Pilipinas
B. Japan
C. Bangladesh
D. Malaysia
134. 7. Alin sa sumusunod ang nagiging dahilan sa pagkasira ng lupa?
I. Ang pagkatuyo ng mga lupa
II. Pagguho ng lupa
III. Pagrami ng punong kahoy
IV. Pagtaba ng lupa
A. I, II B. II, III
C. III, IV D. I, IV
8. Ano ang matinding suliranin ang kakaharapin kapag patuloy
ang pagkasira ng lupa?
A. Maaaring magdulot ng kakulangan sa pagkain at panganib sa
kalusugan
B. Maaaring magdulot ng kakulangan sa pangangailangan
C. Maaaring magdulot ng kawalan ng hanapbuhay sa mga
mamamayan
D. Lahat ng nabanggit
135. 9. Alin sa sumusunod ang hindi kabilang sa mga suliraning
kinakaharap ng Asya?
A. Pagkasira ng lupa
B. Pagkawala ng biodiversity
C. Urbanisasyon
D. Pangangalaga sa likas na yaman
10.Bakit mahalaga ang papel na ginagampanan ng lupa sa buhay ng
tao?
A. Dahil ang mga produktong galing sa lupa ang bumubuhay sa tao
upang matugunan ang kanilang pangangailangan.
B. Dahil kailangan ng tao ng lupa upang matustusan ang kanilang
mga sariling hangarin.
C. Dahil sa mga pangangailangan na dapat matugunan
D. Dahil kailangan upang mabuhay ang tao ayon sa kanilang interes
sa buhay
136. 11. Paano maiiwasan ang problemang kinakaharap ng urbanisasyon sa
bawat bansa sa Asya?
A. Pagpapaalis sa mga tao sa mga lunsod
B. Pagsasagawa ng mga programa para sa mga mamamayan upang
mabigyan ng kabuhayan upang malutas ang kahirap.
C. Paghikayat sa mga tao na lumipat sa ibang lugar upang umalis sa
mga lunsod.
D. Pagtuloy na pagtaas ng populasyon.
12. Sa patuloy na pagtaas ng urbanisasyon sa bawat bansa, sino ang
lubos na direktang naaapektuhan?
I. Ang pamahalaan ng bawat bansa
II. Kalusugan ng mamamayan ang lubos na maaapektuhan
III. Pagdami ng mga mahihirap
V. Pagdami ng negosyo sa bawat lugar
A. I & II
B. II & III
C. III & IV
D. I & IV
137. 13.Alin sa sumusunod ang dahilan sa pagkawala ng
biodiversity ng Asya?
A. Patuloy na pagtaas ng populasyon
B. Walang habas na pagkuha at paggamit ng mga
likas na yaman
C. Pag-aabuso sa lupa at pagkakalbo ng kagubatan
D. Lahat ng nabanggit
14. Anong kontinente ang itinuturing na isa sa may
pinakamayamang biodiversity sa buong mundo?
A. Europe
B. Asya
C. Africa
D. Antarctica
138. 15. Ang patuloy na pagtaas ng populasyon ang isa
sa mga problemang kinakaharap ng bawat bansa sa
Asya. Sa iyong palagay, ano ang maaaring
maging solusyon sa nasabing pahayag?
A. Kailangang magbigay ng kaalaman ang mga
mamamaya sa patuloy na pagtaas ng populasyon.
B. Magsagawa ng mga hakbang o programa upang
makonrol ang patuloy na pagtaas ng populasyon.
C. Kailangang magtulungan ang mga mamamayan
D. Lahat ng nabanggit
141. Ang Asya, bilang
pinakamalaking kontinente sa
buong mundo, ay itinuturing na
pangunahing pinagmumulan ng
global biodiversity.
142.
143. Ngunit habang ang mga bansa sa
Asya ay patuloy na papunta sa
kaunlaran, kasabay rin nito ay ang
pagsulpot ng mga suliraning
ekolohikal at pangkapaligiran bunsod
ng hindi mapigilang pag-unlad ng
ekonomiya at ang patuloy na paglaki
ng populasyon
144. Ang mga bansang Asyano sa ngayon ay
humaharap sa masalimuot na interaksiyon
ng mga isyung panlipunan, politikal,
ekonomiya, at pangkapaligiran. Ang
masusing ugnayan at pagbabalikatan ng
bawat isa sa loob ng isang bansa, at sa
pagitan ng bawat bansa ay mahalaga
upang makapagbalangkas at
makapagpatupad ng angkop na solusyon
sa mga suliraning ito.
147. tumutukoy sa pagkasira ng lupain sa mga
rehiyong bahagyang tuyo o lubhang tuyo
na kapag lumaon ay hahantong sa
permanenteng pagkawala ng
kapakinabangan o productivity nito
Tulad ng nararanasan sa ilang bahagi ng
China, Jordan, Iraq, Lebanon, Syria,
Yemen, India at Pakistan
148.
149.
150. Sa prosesong ito, lumilitaw sa ibabaw ng lupa ang asin o
kaya naman ay inaanod ng tubig papunta sa lupa. Ito ay
nagaganap kapag mali ang isinasagawang proseso ng
irigasyon, sa paligid ng mga estuary at gayundin sa mga
lugar na mababa na ang balon ng tubig o water table.
Unti-unting nanunuot ang tubig-alat o salt-water kapag
bumababa ang water level gaya ng nararanasan ng
bansang Bangladesh sapagkat nanunuot na ang tubig-
alat sa kanilang mga ilog.
151.
152.
153. Tirahan ng mga hayop at iba pang
mga bagay. Ito ang pangunahing
apektado ng land conversion o ang
paghahawan ng kagubatan,
pagpapatag ng mga mabundok o
maburol na lugar upang magbigay-
daan sa mga proyektong
pangkabahayan
155. Malayong lugar, malayo sa mga
urbanisadong lugar ngunit apektado
ng mga pangyayari sa teritoryong
sakop ng lungsod tulad ng
pangangailangan ng huli sa pagkain,
panggatong, at troso para sa
konstruksiyon na itinutustos ng
hinterlands na humahantong sa
pagkasaid ng likas na yaman nito.
159. Pagkaubos at pagkawala ng mga
punongkahoy sa mga gubat.
Isa ito sa mga problemang nararanasan
ng Asya sa kasalukuyan. Ayon sa Asian
Development Bank, nangunguna ang
Bangladesh, Indonesia, Pakistan, at
Pilipinas sa mga bansang may
pinakamabilis na antas o rate ng
deforestation
160.
161. Parami at padagdag na deposito ng
banlik na dala ng umaagos na tubig sa
isang lugar.
Ito ay isa rin sa mga problemang
kinakaharap ng mga bansa sa Asya na
dulot o bunsod ng pagkasira ng kagubatan
at erosyon ng lupa, gaya ng kondisyon ng
lawa ng T
onle Sap sa Cambodia
165. Pagbabago ng pandaigdigan o
rehiyunal na klima na maaaring dulot ng
likas na pagbabago sa daigdig o ng mga
gawain ng tao.
Karaniwang tinutukoy nito sa kasalukuyan
ang pagtaas ng katamtamang
temperature o global warming.
166.
167. Isang suson sa stratosphere na
naglalaman ng maraming konsentrasyon
ng ozone.
Mahalagang pangalagaan ang ozone layer
sapagkat ito ang nagpoprotekta sa mga
tao, halaman, at hayop mula sa
masamang epekto ng radiation na dulot ng
ultraviolet rays.